Η ποπ αρτ σε ρόλο αφηγητή της Ιστορίας. The World Goes Pop at Tate Modern: How pop art was used as dissent

Για το έργο του με τίτλο «Doll Festival» (1966) ο Ushio Shinohara βασίστηκε σε παραδοσιακά ιαπωνικά χαρακτικά του 19ου αιώνα.

Η ποπ αρτ γεννήθηκε στη Βρετανία στις αρχές της δεκαετίας του ’50, κατέκτησε την Αμερική λίγο αργότερα και στο πέρασμα του χρόνου καθιερώθηκε στη συλλογική συνείδηση ως «ταυτισμένη» με το δυτικό, αν όχι τον αγγλόφωνο, κόσμο – είτε ως μια μορφή κριτικής στον καταναλωτισμό και στην εμπορευματοποίηση της τέχνης είτε ως αποκύημα ακριβώς της μαζικής κουλτούρας, η οποία επιχειρεί να «μιμηθεί» με παιγνιώδη διάθεση.

Overlooked and overcooked ... Gérard Fromanger’s Album le Rouge, 1968-70.

Και όμως, όπως φιλοδοξεί να αποδείξει στο κοινό η Τate Modern, αυτό το τόσο επιδραστικό καλλιτεχνικό ρεύμα στην πραγματικότητα ουδέποτε γνώρισε γεωγραφικά σύνορα. Υπό τον χιουμοριστικό τίτλο «The World Goes Pop», η επερχόμενη έκθεση της λονδρέζικης γκαλερί θα περιλαμβάνει έργα καλλιτεχνών από την Ασία, τη Μέση Ανατολή, τη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη, τα οποία αναδεικνύουν πώς άνθρωποι από διαφορετικές κουλτούρες συνεισέφεραν στο κίνημα της ποπ αρτ ή χρησιμοποίησαν τα χαρακτηριστικά έντονα χρώματα, τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα και τις αναφορές στη διαφήμιση, την κοινωνικοπολιτική επικαιρότητα και την ποπ κουλτούρα για να εκφράσουν τις εντελώς προσωπικές τους ανησυχίες. Πολλά από τα περίπου 160 έργα, τα οποία φιλοτεχνήθηκαν τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, δεν έχουν εκτεθεί ποτέ ξανά στη Μεγάλη Βρετανία.

«Ανατρεπτική» διάθεση

Visual noise … John F Kennedy and Nikita Krusciov (1962) by Sergio Lombardo. Photograph: Matt Dunham/AP

Ουσιαστικά, η έκθεση αφηγείται την παγκόσμια ιστορία της ποπ αρτ, δίνοντας έμφαση στην πιο «ανατρεπτική» της διάθεση, όπως αντανακλάται στο αντιπολεμικό γλυπτό «Βombs in Love» της Αυστριακής Kiki Kogelnik ή το οργισμένο πλήθος στο έργο με τίτλο «Multitude» του Claudio Tozzi από τη Βραζιλία. Σαφώς λιγότερο γνωστοί στο ευρύ κοινό από τον Άντι Γουόρχολ ή τον Ρόι Λίχτεσταϊν, οι συγκεκριμένοι εικαστικοί δεν στερούνταν την έμπνευση ούτε το ταλέντο.

Without Rebellion (1970) by Jerzy Ryszard “Jurry” Zieliński. About repression and censorship in Poland. Photograph: Matt Dunham/AP

Ανάμεσά τους, μάλιστα, υπάρχουν και πολυάριθμες γυναίκες, όπως η Delia Cancela από την Αργεντινή, η οποία ζωγραφίζει απομονωμένα μέλη του ανθρώπινου σώματος, ή η Κολομβιανή Beatriz Gonzalez, που χρωματίζει με ποπ διάθεση ένα παραδοσιακό κολομβιανό τραπέζι φαγητού.

 American Interior #1 (1968) by Erró. Photograph: Bildrecht Wien

Παρουσιάζονται, επίσης, δείγματα της δουλειάς του αναγνωρισμένου Ισλανδού καλλιτέχνη Erro, τα κολάζ του οποίου αποκαλύπτουν τα εγγενή παράδοξα του κόσμου της συνεχούς κατανάλωσης.

The Great Vagina by Mari Choardà, 1966, addressing the oppression of women in Spanish society.

Chicks and Cops (Ethnography) by Eulália Grau. Her work used photomontage to show how during Franco’s dictatorship, capitalism and consumption was meant to be fulfilling and liberating.

Accident at the Game by Antonio Dias. From 1964, the early years of military dictatorship in Brazil.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον πώς αρκετοί από τους συμμετέχοντες προσεγγίζουν την ποπ αρτ ως μέσο για να ασκήσουν κριτική όχι μόνο στη σύγχρονη δυτική κουλτούρα, αλλά και στις παθογένειες των δικών τους κοινωνιών. Άλλοι συνδυάζουν «εισαγόμενες» εικόνες και μοτίβα με τις δικές τους πολιτισμικές αναφορές. Για παράδειγμα, τα κολάζ της Καταλανής Eulalia Grau από αποκόμματα εφημερίδων καταγγέλλουν τις αντιφάσεις του καθεστώτος Φράνκο και της καταναλωτικής κοινωνίας. Αντίστοιχα, ο Ushio Shinohara προτείνει εναλλακτικές, «ποπ» εκδοχές ιαπωνικών χαρακτικών του 19ου αιώνα.

Little TV Woman by Nicola L. Made in 1969, it was first displayed in the window of jeweller Alfred Van Cleef.

Man Chair by Ruth Francken, from 1971.

Breathing Out by Ángela García, from 1973.

Την επιμέλεια της έκθεσης «The World Goes Pop» συνυπογράφουν η Tζέσικα Μόργκαν, διευθύντρια του αμερικανικού Dia Art Foundation, η επιμελήτρια της Tate Modern Flavia Frigeri και η βοηθός επιμελητή Elsa Coustou. Σε πρόσφατη συνέντευξή της στο περιοδικό Ocula, η Τζέσικα Μόργκαν περιέγραψε χαρακτηριστικά την ποπ αρτ ως ένα εννοιολογικό κίνημα, το οποίο «πιθανώς δεν έχει αναγνωριστεί ως τέτοιο ακόμη, αλλά συχνά απορρίπτεται εξαιτίας της (αδιαμφισβήτητης) σχέσης του με τη μόδα και τη συνακόλουθη παροδικότητά του». Η εν λόγω έκθεση της Tate εστιάζεται κυρίως «στον πολιτικά και κοινωνικά ευαισθητοποιημένο τρόπο με τον οποίο η ποπ αρτ χρησιμοποιήθηκε ως μέσο εναντίωσης στο στάτους κβο», συνεχίζει η ίδια, ενώ ένα μεγάλο μέρος της «επικεντρώνεται στην αποκατάσταση «όσων έχουν διαγραφεί (ή ποτέ δεν αναγνωρίστηκαν) ως σημαντικοί εκπρόσωποι της ποπ αρτ».

Η έκθεση «The World Goes Pop» θα εγκαινιαστεί στις 17 Σεπτεμβρίου στην Tate Modern και θα διαρκέσει έως και τις 24 Ιανουαρίου του 2016.

Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ