Οι πίθηκοι μπορούν να «διαβάσουν» το μυαλό των άλλων. Apes understand that some things are all in your head

Δεν έχουν μόνο οι άνθρωποι την ικανότητα να μαντεύουν τι σκέπτονται οι γύρω τους. Άλλη μια άγνωστη αλλά εντυπωσιακή ικανότητα των πιθήκων εντόπισαν οι επιστήμονες. Humans aren't the only ones who can tell when someone's beliefs don't match reality. A group of captive apes, including this orangutan, performed tests indicating that they can grasp when others are about to act based on false beliefs. This finding indicates that social thinking skills of apes and humans are more alike than previously thought. Credit: MPI-EVA

Οι άνθρωποι δεν είναι τελικά τα μόνα πλάσματα στη Γη που μπορούν να μαντέψουν τι σκέπτονται οι γύρω τους και πότε οι απόψεις των άλλων είναι πλανημένες, επειδή διαφέρουν από την πραγματικότητα. Το ίδιο φαίνεται πως μπορούν να κάνουν επίσης οι χιμπατζήδες και λοιποί πίθηκοι «συγγενείς» μας (ουρακοτάγκοι και μπονόμπο), όπως έδειξαν για πρώτη φορά μια σειρά από έξυπνα πειράματα αμερικανών, ιαπώνων και γερμανών επιστημόνων.

Η διαπίστωση

We all know that the way someone sees the world, and the way it really is, aren't always the same. This ability to recognize that someone's beliefs may differ from reality has long been seen as unique to humans. Chimpanzees seem to be able to tell when others hold mistaken beliefs. Credit: © Kletr / Fotolia

Οι επιστήμονες των πανεπιστημίων Ντιούκ και Κιότο, καθώς και του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ, με επικεφαλής τον Κρίστοφερ Κρουπένιε δηλώνουν πλέον σχεδόν βέβαιοι ότι οι πίθηκοι είναι σε θέση να αντιληφθούν πως οι άλλοι γύρω τους έχουν τις δικές τους επιθυμίες και αντιλήψεις, που μερικές φορές είναι λανθασμένες - με άλλα λόγια μπορούν να «διαβάσουν» το μυαλό των άλλων.

Οι άνθρωποι γνωρίζουμε ότι οι σκέψεις μας (ο τρόπος που βλέπουμε τον κόσμο) δεν ανταποκρίνονται πάντα σε αυτό που όντως υπάρχει. Επίσης, ξέρουμε ότι αυτό συμβαίνει όχι μόνο στο δικό μας μυαλό αλλά και στο μυαλό των άλλων γύρω μας.

Η ικανότητα να κατανοούμε ότι οι άλλοι έχουν λανθασμένες πεποιθήσεις, η λεγόμενη «θεωρία του νου», αποτέλεσε ορόσημο στη νοητική ανάπτυξη των ανθρώπων, καθώς βοηθά να νιώσουμε τους άλλους και να προβλέψουμε τι θα κάνουν (επίσης να τους κοροϊδέψουμε...). Ενώ αυτό έως τώρα θεωρείτο αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό (που εμφανίζεται σε κάθε παιδί συνήθως πριν την ηλικία των πέντε ετών, εκτός από όσα έχουν αυτισμό), η νέα μελέτη καταρρίπτει άλλη μία ανθρώπινη αποκλειστικότητα.

Τα πειράματα

A soap-opera watching experiment suggests chimps, bonobos, and orangutans can understand what others are thinking and when their perceptions about the world differ.

Τα νέα πειράματα με πιθήκους που παρακολουθούσαν βίντεο με ερευνητές-ηθοποιούς -ένας επιστήμονας μάλιστα ήταν ντυμένος με στολή «Κινγκ Κονγκ»!- έδειξαν ότι οι πίθηκοι μπορούν όχι μόνο να καταλάβουν τι θέλουν οι άλλοι ή τι οι άλλοι μπορεί να ξέρουν, αλλά επίσης τι λανθασμένο μπορεί να σκέφτεται κάποιος άλλος.

Οι πίθηκοι στα πειράματα ήσαν ικανοί να προβλέψουν σωστά ότι κάποιος (ο ηθοποιός-ερευνητής) θα έψαχνε για ένα χαμένο αντικείμενο σε ένα μέρος, όπου ο ίδιος δεν γνώριζε -αλλά οι πίθηκοι γνώριζαν- ότι το πράγμα αυτό δεν υπήρχε πια. Οι επιστήμονες, παρακολουθώντας συνεχώς το βλέμμα των πιθήκων όσο οι τελευταίοι παρακολουθούσαν τα βίντεο, μπορούσν να εικάσουν τι περνούσε από το μυαλό των ζώων.

Ουσιαστικά, οι πίθηκοι, όπως είπε ο διακεκριμένος καθηγητής ψυχολογίας και νευροεπιστήμης Μάικλ Τομαζέλο, «οι πίθηκοι μπορούν, σε ένα βαθμό τουλάχιστον, να καταλάβουν ότι αυτό που έχει κανείς στο κεφάλι του, δεν είναι κατ' ανάγκη πραγματικό. Ότι υπάρχει ένας νοητικός κόσμος διαφορετικός από τον πραγματικό».

«Είναι η πρώτη φορά που ένα ζώο άλλο από τον άνθρωπο περνά το τεστ αυτό της ψευδούς πεποίθησης» (να έχω επίγνωση ότι κάποιος άλλος σκέφτεται κάτι που δεν είναι αληθινό), δήλωσε ο Κρουπένιε. Πρόσθεσε ότι, «αν τα ευρήματα επιβεβαιωθούν και από μελλοντικές έρευνες, τότε οι επιστήμονες μπορεί να οδηγηθούν στο να ξανασκεφτούν το πόσο βαθιά οι πίθηκοι καταλαβαίνουν ο ένας το άλλο». Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Πηγή: C. Krupenye et al.  Great apes anticipate that other individuals will act according to false beliefs. Science. Vol. 354, October 7, 2016, p. 110. doi:10.1126/science.aaf8110.