Βρέθηκε ο πρόδρομος της ζωής; Have Astronomers Found Chemical Precursor to Life In Gas Clouds?

Στην περιοχή L1157-B1 όπου γεννιούνται νέα άστρα οι επιστήμονες αναζητούν τη «μητέρα» των δομικών υλικών της ζωής. The molecule known as H3+ is believed to have had a vital role in cooling down the first stars of the universe, and may still play an important part in the formation of current stars. Above, new stars burst into being in the star-forming nebula Messier 78, imaged by NASA's Spitzer Space Telescope. CREDIT: NASA/JPL-Caltech.

Ομάδα επιστημόνων ερευνώντας μια περιοχή του γαλαξία μας στην οποία υπάρχει έντονη κοσμική δραστηριότητα και ειδικότερα γέννηση νέων άστρων εντόπισε τα ίχνη μιας χημικής ουσίας η οποία είναι πιθανό να αποτελεί τον πρόδρομο της ζωής.

Η ουσία

Χρησιμοποιώντας τη συστοιχία ραδιοτηλεσκοπίων CARMA οι ερευνητές μελέτησαν την περιοχή L1157-B1 που βρίσκεται σε απόσταση χιλίων ετών φωτός από τη Γη. Πρόκειται για μια περιοχή όπου υπάρχει συνεχής γέννηση νέων άστρων.

Οι ερευνητές εντόπισαν τα ίχνη μια χημικής ουσίας, της υδροξυλαμίνης που αποτελείται από άτομα αζώτου, υδρογόνου και οξυγόνου. Προσπαθούν τώρα να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη της ουσίας στο διαστρικό κενό. Αν αυτό συμβεί, η υδροξυλαμίνη αυτόματα μπαίνει στις πρώτες θέσεις της λίστας των υποψηφίων για τη δημιουργία των δομικών υλικών της ζωής.

Η θεωρία

Life may have gotten started in hydrothermal vents where acidic seawater met with bitter alkaline fluid from the Earth's crust. CREDIT: Woods Hole Oceanographic Institution

«Μια από τις θεωρίες για τα συστατικά της ζωής είναι ότι αυτά δημιουργούνται μέσα σε ψυχρά νέφη αερίων, σκόνης και πλάσματος που υπάρχουν στο διαστρικό κενό. Οι κομήτες, οι αστεροειδείς και οι μετεωρίτες που σχηματίζονται στα συγκεκριμένα νέφη περιέχουν αυτά τα συστατικά. Έτσι όταν αυτά τα σώματα πέφτουν πάνω σε πλανήτες γίνεται διασπορά των συστατικών της ζωής. Αν και μια από τις πιο δημοφιλείς θεωρίες είναι ότι η ζωή στη Γη εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε υδροθερμικές πηγές στα βάθη των ωκεανών, τα μόρια που αποτέλεσαν τον καταλύτη για να σχηματιστούν οι πρώτες μορφές ζωής έπρεπε να προέρχονται από κάπου αλλού και όχι από τις περιοχές των υδροθερμικών πηγών. Και αυτό το κάπου αλλού μπορεί να είναι το Διάστημα» αναφέρει ο Αντονι Ρεμιτζάν, του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αστρονομίας των ΗΠΑ που ήταν ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Η ανακάλυψη

Historically, scientists have defined living creatures by the presence of DNA, but how living creatures process information may be a better hallmark of life, a new study argues. CREDIT: NASA

Για να ελέγξουν αυτή τη θεωρία οι ερευνητές αναζήτησαν τα χημικά ίχνη απλών ανόργανων συστατικών που δημιουργούνται σε διαστρικά νέφη. Αυτά τα συστατικά δεν διαθέτουν άνθρακα και δεν σχετίζονται με τη ζωή αλλά μπορούν να αλληλεπιδράσουν με άλλα χημικά στοιχεία και να δημιουργήσουν ορισμένα δομικά υλικά της ζωής όπως π.χ., αμινοξέα και νουκλεοτίδια από τα οποία αποτελείται το DNA.

Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει στο Διάστημα πολλά και διαφορετικά προ-βιοτικά μόρια. Η ερευνητική ομάδα αναζήτησε τέτοια μόρια στην περιοχή L1157-B1. Εντόπισε εκεί αμυδρά «σήματα» της υδροξυλαμίνης, η παρουσία της οποίας είναι αναμενόμενη με βάση τις συνθήκες που επικρατούν στη συγκεκριμένη περιοχή, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Η κοσμική διεργασία

Δέσμες αερίου από το εσωτερικό της περιοχής χτυπούν με «βιαιότητα» το διαστρικό κενό. Το «χτύπημα» των δεσμών αερίου στο διαστρικό κενό έχει ισχύ ικανή να προκαλέσει χημικές αντιδράσεις σε έναν κατά βάση στάσιμο, παγωμένο κόσμο. Το αποτέλεσμα αυτών των αντιδράσεων είναι η παραγωγή υδροξυλαμίνης. Η αλληλεπίδραση της υδροξυλαμίνης με άλλα στοιχεία όπως το οξικό οξύ παράγει αμινοξέα τα οποία αποτελούν δομικά υλικά της ζωής.

«Έχουμε μια πρώτη ένδειξη της παρουσίας υδροξυλαμίνης στην περιοχή. Δεν μπορούμε όμως να πούμε με βεβαιότητα ότι η ουσία υπάρχει. Κάθε μόριο έχει ''δακτυλικά αποτυπώματα''. Έχουμε εντοπίσει ένα δακτυλικό αποτύπωμα από... αντίχειρα, χρειαζόμαστε τα αποτυπώματα και από τα υπόλοιπα ''δάκτυλα'' για να πιστοποιήσουμε την ύπαρξή του» αναφέρει ο Ρεμιτζάν. Η ανακάλυψη παρουσιάστηκε στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας που έγινε στο Λονγκ Μπιτς στην Καλιφόρνια.

Τα μάτια του Λούβρου του Μίμο Τζόντιτσε, Les Yeux du Louvre de Mimmo Jodice

Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συμμετέχει στη σπονδυλωτή έκθεση Έργα Τέχνης από το Λούβρο στη Θεσσαλονίκη, με την έκθεση Το Μουσείο μέσα στο Μουσείο. (Έως 27 Ιανουαρίου 2013. Χώρος: Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Μονή Λαζαριστών).

Στην έκθεση ο επισκέπτης θα δει τη φωτογραφική σειρά Les Yeux du Louvre του Ιταλού φωτογράφου Mimmo Jodice, που παρουσιάστηκε το 2011 σε επιμέλεια της Marie-Laure Bernadac. Ο Mimmo Jodice αποτυπώνει με τον φωτογραφικό του φακό πρόσωπα από ζωγραφικά αριστουργήματα της συλλογής του Λούβρου και τα αντιπαραθέτει με φωτογραφικά πορτραίτα εργαζομένων στο Μουσείο.

Ο Mimmo Jodice, αφαιρώντας όλα τα προσδιοριστικά και αφηγηματικά στοιχεία και επικεντρώνοντας την προσοχή του αποκλειστικά στα πρόσωπα και ειδικότερα στα μάτια «απεικονιζόμενων» σε πίνακες από τη συλλογή του μουσείου διαφορετικών εποχών αλλά και στα πρόσωπα εργαζομένων του μουσείου που φωτογράφησε, δημιούργησε μια ζωφόρο, όπου το παρελθόν και το παρόν αλληλοσυμπληρώνονταν και ευθυγραμμίζονταν.

Το αποτέλεσμα εξασκούσε έναν έντονο μαγνητισμό αλλά και μια σχετική ενόχληση στους θεατές, που ένοιωθαν παγιδευμένοι από τα βλέμματα αυτών που τους κοίταζαν σαν να ήταν εισβολείς σ’ ένα χώρο που δικαιωματικά τους ανήκε.

Η καταιγιστική ανθρώπινη παρουσία και η ένταση από την αναγκαστική ανταπόδοση του βλέμματος των θεατών έφερνε στο προσκήνιο την ενορχηστρωμένη παγίδα του «ματιού» της φωτογραφικής κάμερας και, κατ’ επέκταση, αυτού του καλλιτέχνη.

Οι «αστερισμοί» βλεμμάτων που ύφανε ο Mimmo Jodice με την ευθυγράμμιση των ματιών παλιών και νέων κατοίκων του Λούβρου και με την προϋπόθεση πραγματικής ανθρώπινης παρουσίας για τη διαδραστική λειτουργία του έργου, δημιούργησαν ένα ιδιαίτερα έντονο και ταυτόχρονα αποκαλυπτικό των προθέσεών του περιβάλλον.

Στοιχειοθετώντας ένα «αρχείο» προσώπων και βλεμμάτων, όπου η αυστηρότητα του ασπρόμαυρου τονίζει τη λειτουργία κωδικοποίησης, ο καλλιτέχνης εξομοιώνει πρόσωπα και εποχές.

Ταυτόχρονα, υπενθυμίζει αφενός τη διαχρονικότητα της τέχνης και αφετέρου την ισχύουσα δυναμική της οριζόντιας διάταξης και την επικαιρότητα της πανάρχαιας ζωγραφικής τέχνης σε όλες τις εκδοχές της, παραδοσιακές και σύγχρονες.

Η έκφραση των ματιών, είναι άλλωστε γνωστό και από τις φωτογραφίες στα ΜΜΕ, είναι αυτή που αποδίδει ή προδίδει την ταυτότητα ενός προσώπου. Είναι ακόμη γεγονός ότι η χρήση του σύγχρονου μέσου «ανανεώνει» ριζικά την υλική εικόνα του έργου, κάνοντάς το πιο προσιτό, πιο παρόν.

Τέτοια έργα-εγκαταστάσεις με αποκλειστική χρήση της φωτογραφικής γλώσσας –και μάλιστα της κλασικής ασπρόμαυρης– προβάλουν σύγχρονους προβληματισμούς για τη γονεϊκή σχέση ζωγραφικής και φωτογραφίας.

Ο Mimmo Jodice, γνωστός για τις εγκαταστάσεις του σε χώρους δημόσιας χρήσης, διερευνά με την ενότητα αυτή το σημείο συνάντησης –αν όχι ταύτισης– της φωτογραφίας με τη ζωγραφική, δίνοντας στη ζωγραφική φωτογραφικές ιδιότητες και ζωγραφικές στη φωτογραφία, και εκθέτει το αποτέλεσμα στον πλέον αρμόζοντα χώρο: το μουσείο.

Γεννημένος στη Νάπολη το 1934, ο Mimmo Jodice είναι ένας από τους σημαντικότερους ιταλούς σύγχρονους φωτογράφους. Το έργο του εμφανίζεται ως ένα ταξίδι μέσα στο χρόνο, μια πορεία μνήμης στον μεσογειακό πολιτισμό, τα ερείπια και τα πρόσωπά του. Αυτοδίδακτος ως προς την καλλιτεχνική εκπαίδευση, μετά από μια σύντομη απόπειρα στη ζωγραφική και τη γλυπτική, ξεκινά ως φωτογράφος στα μέσα της δεκαετίας του εξήντα.

∆εξιοτέχνης του ασπρόμαυρου, φωτογραφίζοντας με 50mm, εργάζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του πάνω στις δυνατότητες της όρασης, τη γραμμή του βλέμματος και την αντίληψη του αμφιβληστροειδούς. Το έργο του βρίσκεται στη συμβολή δύο τάσεων: η μια κοντά στην πραγματικότητα, άμεση, η δεύτερη πιο εγκεφαλική, εννοιολογική.

Στο ξεκίνημά του, ο Mimmo Jodice κόβει και κολλάει τη φωτογραφία, διαχωρίζει τα αντικείμενα και επεξεργάζεται τους χρωματικούς τονισμούς, απομονωμένος για πολλές ώρες στο σκοτεινό του θάλαμο με στόχο αυτό που αποκαλεί: Έρευνες και πειραματισμοί.

Ο Μίμο Τζόντισε (αριστερά) με τον Άντυ Γουόρχολ (κέντρο) και τον Γιόζεφ Μπόϋς.

Στη Νάπολη, τη μήτρα τροφοδοσίας του, την πόλη όλων των αντιθέσεων, αυτών του φωτός αλλά και εκείνων της ιστορίας, θα συναντήσει μέσω του γκαλερίστα του Lucio Amelio, όλη τη διεθνή αβανγκάρντ: τον Andy Warhol, τον Γιάννη Κουνέλλη, τον Joseph Beuys, και θα συνδεθεί φιλικά με τα μέλη της arte povera. Η κοινωνική επανάσταση της δεκαετίας του ’70 κινητοποιεί τον Mimmo Jodice, ο οποίος στρέφει αποφασιστικά την κάμερά του προς τον δρόμο αλλά και προς όλη την ανθρωπότητα του περιθωρίου, τις φυλακές, τα νοσοκομεία και τα γηροκομεία.

Το απόμακρο βλέμμα του συγκρίνεται πλέον με αυτό ενός ανθρωπολόγου. Συνεργάζεται με ιστορικούς και κοινωνιολόγους. Το έργο του έχει μεγάλη απήχηση και γίνεται αντικείμενο πολλών βιβλίων εκ των οποίων το Il ventre del colera (1973) και το Chi e devoto, Feste popolari in Campania (1974). Με το λεύκωμα Vedute di Napoli, που εκδόθηκε το 1980, ο Mimmo Jodice προσεγγίζει ένα νέο είδος, γοητευμένος από το μεσογειακό τοπίο, την τέχνη και την αρχαιολογία. Αποστασιοποιημένος από τις κοινωνικές ανησυχίες, καλλιεργεί πλέον μια μεταφυσική προσέγγιση της φωτογραφίας, ταυτόχρονα εξαγνισμένη, σιωπηλή και οπτασιακή. Η τεχνοτροπία αυτή απεικονίζεται επίσης και στο Citta visibili, σειρά του 2006 σχετικά με την αρχιτεκτονική των μεγάλων πόλεων, που δημοσιεύθηκε με την ευκαιρία της ανακήρυξής του σε επίτιμο διδάκτορα. Ο Mimmo Jodice βραβεύθηκε επίσης με το τιμητικό βραβείο Feltrini το 2003.

Ακαδημία Χαν: επανάσταση στο σχολείο!

Από την εποχή των φιλοσοφικών σχολών της Αρχαίας Αθήνας ως σήμερα, η μέθοδος διδασκαλίας στο σχολείο παραμένει λίγο-πολύ η ίδια. Ο δάσκαλος παραδίδει κάθε πρωί το μάθημα στο σχολείο, οι μαθητές τον ακούν και το απόγευμα το μελετούν στο σπίτι τους. Ο Ινδοαμερικανός Σαλμάν Χαν (Salman Khan) έχει βάλει στόχο να ανατρέψει αυτή τη μακραίωνη παράδοση. Στο σχολείο που έχει στο μυαλό του τα πράγματα συμβαίνουν αντίστροφα. Το απόγευμα οι μαθητές παρακολουθούν στο σπίτι τους ένα βίντεο από το YouTube με το μάθημα της επόμενης ημέρας και το άλλο πρωί, στο σχολείο, συζητούν το μάθημα με τον δάσκαλο και λύνουν τις απορίες τους. Η ιδέα αυτή θεωρείται  η καλύτερη, ως σήμερα, εφαρμογή του Διαδικτύου στην εκπαίδευση και έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον και τις χορηγίες μερικών από τους σημαντικότερους «γκουρού» της Πληροφορικής, μεταξύ των οποίων και του Μπιλ Γκέιτς.

Αφετηρία η σχολική... πλήξη

Οι νόμοι της Μηχανικής στον αθλητισμό: ο δρομέας Γιουσέιν Μπολτ (κέντρο) και οι θεμελιωτές των μαθηματικών της κίνησης, Νεύτων (αριστερά) και Λάιμπνιτς (δεξιά).

Ο πατέρας του Σαλμάν Χαν κατάγεται από το Μπανγκλαντές και η μητέρα του από την Ινδία. Σε νεαρή ηλικία μετανάστευσαν στις ΗΠΑ, όπου γεννήθηκε ο Σαλμάν Χαν. Στο σχολείο φάνηκε ότι ήταν ένα πολύ προικισμένο παιδί, αλλά ο ίδιος αισθανόταν πλήξη στην τάξη, όταν ο δάσκαλος αφιέρωνε την προσοχή του στους αδύνατους μαθητές που είχαν δυσκολίες να κατανοήσουν το μάθημα της ημέρας. Αυτό το στοιχείο θα έμενε απλά ως μια δυσάρεστη ανάμνηση της παιδικής του ηλικίας, αν η τύχη δεν τα έφερνε αλλιώς. Ο νεαρός μετανάστης αποφάσισε να καλύψει τη δίψα του για μάθηση μελετώντας μόνος του και με βάση τις γνώσεις που απέκτησε με αυτόν τον τρόπο κατάφερε να σπουδάσει στο ΜΙΤ μηχανολόγος μηχανικός. Συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στο Harvard, από όπου αποφοίτησε με Μάστερ στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Με αυτό το εφόδιο βρήκε πολύ γρήγορα μια καλοπληρωμένη δουλειά, ως οικονομικός αναλυτής σε ένα  μικρό αμοιβαίο κεφάλαιο (hedge fund). Μια ημέρα του τηλεφώνησε η ξαδέλφη του Νάντια για να της λύσει κάποιες απορίες της στα Μαθηματικά. Ο Σαλμάν Χαν βρισκόταν στη Βοστώνη και η Νάντια 2.000 χιλιόμετρα νοτιότερα, στη Νέα Ορλεάνη, οπότε αναγκάστηκε για αυτό το «ιδιαίτερο μάθημα» να χρησιμοποιήσει το Διαδίκτυο. Κάποιος φίλος του, που είδε το εκπαιδευτικό υλικό που είχε ετοιμάσει για την ξαδέλφη του, τον προέτρεψε να το αναρτήσει στο Διαδίκτυο. Έτσι εμφανίστηκε το πρώτο βίντεο μάθημα του Σαλμάν Χαν στον ιστότοπο YouTube το 2006. Ακολούθησαν και άλλα βίντεο μαθήματα και η επιτυχία τους οδήγησε τον Χαν να ιδρύσει το 2008 την εταιρεία Ακαδημία Χαν (Khan Academy) και τελικά το 2009 να παραιτηθεί από τη δουλειά του ως αναλυτή και να αφιερώσει όλο τον χρόνο του στη νέα εταιρεία.

Η αναγνώριση

Η επιτυχία δεν άργησε να χτυπήσει την πόρτα του «ερασιτέχνη» εκπαιδευτικού. Τον Μάιο του 2010 η Αν Ντερ, σύζυγος του Τζον Ντερ, μεγαλομετόχου του Google και του Twitter, ενίσχυσε την εταιρεία του Χαν με 10.000 δολάρια. Όταν ο Χαν την ευχαρίστησε, λέγοντας ότι ήταν η μεγαλύτερη ως τότε χορηγία, η Αν Ντερ του ζήτησε να συναντηθούν και στη συνέχεια, εντυπωσιασμένη από το όραμα του νεαρού, προχώρησε σε νέα χορηγία ύψους 100.000 δολαρίων. Αυτή η έμπρακτη αναγνώριση της αξίας του έργου του Χαν ήταν και η αρχή της ανάπτυξης της Ακαδημίας. Σε λίγους μήνες είχε λάβει χορηγίες από τα μεγαλύτερα ονόματα της πληροφορικής: 5,5 εκατομμύρια δολάρια από τον Μπιλ Γκέιτς, 2 εκατομμύρια από την Google, 3 εκατομμύρια από την Netflix (βίντεο κατά παραγγελία - video on demand) και 5 εκατομμύρια από τον ιρλανδό μεγαλοεπιχειρηματία Σον Ο' Σάλιβαν (υπολογιστικό νέφος - cloud computing). Η οικονομική ανεξαρτησία που προέκυψε από αυτές τις χορηγίες επέτρεψε στον Χαν να προχωρήσει στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαδικτυακής διδασκαλίας, που στηρίζεται σε βιντεο-μαθήματα, online ασκήσεις, καθώς και διαδικτυακές εφαρμογές για την παρακολούθηση της προόδου των μαθητών από τους δασκάλους τους. Το σύστημα αυτό μπορεί να χρησιμοποιείται είτε ως ένα πλήρες εικονικό (virtual) σχολείο, είτε ως μια πρόσθετη δραστηριότητα στο αναλυτικό πρόγραμμα ενός κλασικού σχολείου.

Λίγα λόγια σχετικά με τον πρώτο νόμο κίνησης του Νεύτωνα. Original Khan Academy video: Newton's First Law of Motion.

Η Ακαδημία σήμερα απασχολεί 38 άτομα και προσφέρει 3.600 βιντεο-μαθήματα, τα οποία έχουν προβληθεί 220 εκατομμύρια φορές από το YouΤube. Επίσης προσφέρει μια συλλογή από 386 ασκήσεις μαθηματικών, οι οποίες έχουν επιλυθεί τον τελευταίο χρόνο 700 εκατομμύρια φορές από τους 5.700.000 μαθητές που επισκέπτονται τον ιστοχώρο της Ακαδημίας κάθε μήνα.     

Το νέο σχολείο  

 Ο Σαλμάν Χαν.

Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν εισαχθεί στα σχολεία εδώ και πολλά χρόνια. Όμως δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη ο τρόπος με τον οποίο αυτό το νέο εργαλείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην καθημερινή σχολική διδασκαλία με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Η πρόταση της Ακαδημίας Χαν, που στηρίχθηκε στη σχολική εμπειρία του ιδρυτή της, προσπαθεί ακριβώς να βρει τη βέλτιστη χρήση των υπολογιστών στο σχολείο. Στο κλασικό σχολείο ο δάσκαλος απευθύνεται στον «μέσο» μαθητή, με αποτέλεσμα οι δυνατότεροι μαθητές να βαριούνται και ο δάσκαλος να προχωρεί στην «παράδοση» νέας ύλης προτού οι πιο αδύνατοι κατανοήσουν τα προηγούμενα. Αν όμως οι δυνατότεροι μαθητές κατανοούν το μάθημα της ημέρας από την απογευματινή μελέτη του διαδικτυακού υλικού στο σπίτι τους, τότε ο δάσκαλος έχει περισσότερο διαθέσιμο χρόνο το επόμενο πρωί στο σχολείο για να βοηθήσει τους πιο αδύνατους. Νομίζω ότι αξίζει τον κόπο, σε αυτό το σημείο, να μεταφέρω την εμπειρία μου από τη φοίτησή μου σε μονοθέσιο Δημοτικό σχολείο στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Το σχολείο είχε μία μόνο αίθουσα με έναν δάσκαλο, ο οποίος δίδασκε εκ περιτροπής τους μαθητές και των έξι τάξεων του Δημοτικού. Οι μαθητές των δύο πρώτων τάξεων ακολουθούσαν ξεχωριστό πρόγραμμα, ενώ η Γ' τάξη είχε συνδιδασκαλία με τη Δ' και η Ε' με τη Στ'. Όσο ο δάσκαλος ήταν απασχολημένος με τους μαθητές μίας ή δύο τάξεων, κρατούσε απασχολημένους τους υπόλοιπους με δουλειά που κανονικά θα γινόταν στο σπίτι. Όσοι τελείωναν γρήγορα μπορούσαν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα των ανώτερων τάξεων ενώ όσοι από τις ανώτερες τάξεις δεν είχαν τίποτα καινούργιο να μάθουν, διάβαζαν βιβλία από τη βιβλιοθήκη του σχολείου. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι μαθητές μπορούσαν να παρακολουθούν τα μαθήματα με τον ρυθμό που αυτοί επέλεγαν. Η διαφορά είναι ότι την εποχή εκείνη η επιτυχία της μεθόδου αυτής εξαρτιόταν από την ικανότητα του εκάστοτε δασκάλου, ενώ με τη μέθοδο του Χαν εξαρτάται μόνο από την ικανότητα ενός επιλεγμένου εκπαιδευτή και την ύπαρξη του Διαδικτύου.

Χάρης Βάρβογλης, καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ.

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ

Σχοινοβάτης κατά μήκος της Σελήνης, Moonwalk

Ένα εντυπωσιακό βίντεο, παραγωγή του National Geographic, που ονομάζεται “The Man Who Can Fly”.

The ultimate full moon shot. Dean Potter walks a highline at Cathedral Peak as the sun sets and the moon rises. Shot from over 1 mile away with a Canon 800mm and 2X by Mikey Schaefer. This shot was part of a bigger project for National Geographic called The Man Who Can Fly. Music track is Will Bolton.

Βυζαντινό εκκλησάκι ήρθε στο φως στα Μύρα της Μικράς Ασίας, Byzantine chapel came to light in Myra of Asia Minor

The 13th century chapel at Myra.

Θαμμένο μέσα σε έξι μέτρα επιχώσεων αλλά σε εξαιρετική κατάσταση ήταν το βυζαντινό εκκλησάκι, που ήρθε στο φως στα Μύρα των παραλίων της Μικράς Ασίας. Και όπως αποδείχθηκε ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο τον Θαυματοποιό, που για τους δυτικούς, όπως είναι γνωστό είναι ο αντίστοιχος Άγιος Βασίλης. Τα Μύρα ήταν η γενέτειρά του.

Το εκκλησάκι που χρονολογείται στον 13ο αιώνα κάνει τους αρχαιολόγους αισιόδοξους ότι μπορεί να αποκαλύψουν την υπόλοιπη αρχαία πόλη των Μύρων, θαμμένη κι αυτή μέσα στη λάσπη αλλά ανέπαφη. Άλλωστε ο εντοπισμός της έγινε μόνον χάρη στη χρησιμοποίηση γεωραντάρ. «Αυτό το επίπεδο διατήρησης υποδηλώνει ένα εξαιρετικά καλά διατηρημένο αρχείο πληροφοριών » ανέφερε χαρακτηριστικά ο Μαρκ Τζάκσον, βυζαντινολόγος στο Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ της Αγγλίας,.

Να σημειωθεί ότι τα Μύρα υπήρξαν πλούσια και ισχυρή πόλη της Λυκίας με αυτόχθονα πολιτισμό που άρχισε να αναπτύσσεται από την Εποχή του Χαλκού. Στο πέρασμα των αιώνων όμως γνώρισαν πολλούς κατακτητές από Ανατολή και Δύση. Πρώτα έφθασαν οι Πέρσες, μετά πέρασαν στα χέρια των Ελλήνων, ύστερα στους Ρωμαίους, στους Άραβες, στους Σελτζούκους Τούρκους τον 11ο αιώνα που έκαναν άγριες σφαγές και τελικά ως τον 13ο αιώνα είχαν εγκαταλειφθεί. Στο μεταξύ, έμποροι είχαν μεταφέρει στο Μπάρι της Ιταλίας οστά, που όπως είπαν ανήκαν στον Άγιο Νικόλαο.

A perfectly preserved fresco.

Το εκκλησάκι φαίνεται ότι κτίσθηκε μέσα σε όλη αυτή την καταστροφή από πέτρες άλλων κτιρίων αλλά και τάφων, και η εικονογράφησή του μάλιστα έγινε με εξαιρετικές τοιχογραφίες, ώσπου όμως καταρρακτώδεις βροχές το έθαψαν στη λάσπη μαζί με ό,τι είχε απομείνει από την πόλη. 

Cross-shaped window in the chapel that, when sunlit, beams its shape onto an altar table.

Σήμερα ένα μέρος της σύγχρονης πόλης, που έχει την ονομασία Ντέμρε είναι χτισμένη επάνω στην αρχαία. Και το μόνο απομεινάρι της Βυζαντινής εποχής είναι μία άλλη Εκκλησία του Αγίου Νικολάου με τα ερείπια ενός ρωμαϊκού ωδείου δίπλα της καθώς και τάφους μέσα στο βράχο. Αν έχουν διασωθεί και άλλα αρχαία μέσα στη λάσπη μόνον η έρευνα μπορεί να το δείξει.

Από την Κνίδο στα Μύρα - Οδοιπορικό στη Μικρά Ασία 

Η περιήγηση ξεκινά από την Καύνο, πόλη στην οποία κατά τη μυθολογία κατέφυγε ο Καύνος για να λησμονήσει τον έρωτά του προς την αδερφή του Βυβλίδα. Η πόλη αποτελεί μωσαϊκό μνημείων από διάφορες εποχές. Υπάρχουν λαξευτοί τάφοι που ανήκουν στην Ελληνιστική περίοδο, ενώ στην ακρόπολη της πόλης συνυπάρχουν οχυρώσεις των Ελληνιστικών και των Βυζαντινών χρόνων.

Το ταξίδι στο χώρο και το χρόνο συνεχίζεται με το εγκαταλελειμμένο Λίβισι, την αρχαία Καρμυλησσό, μια πόλη που κατοικούνταν κυρίως από Έλληνες και γνώρισε μεγάλη ακμή στις αρχές του αιώνα.

Επόμενος σταθμός του οδοιπορικού είναι η Ξάνθος, για την οποία η αρχαιότερη αναφορά υπάρχει στην Ιλιάδα: ο Σαρπηδόνας, ήρωας του Τρωϊκού πολέμου, φέρεται ως ιδρυτής της. Η πόλη, η οποία γνώρισε διαδοχικές κατακτήσεις, άκμασε ιδιαίτερα επί λυκιακής κυριαρχίας, οπότε και χρονολογούνται τα τρία λατρευτικά κτήρια της ακρόπολής της. Ο κινηματογραφικός φακός εστιάζει σε μνημεία που αντανακλούν την ιστορία της: στη Λυκιακή Σαρκοφάγο, ένα μνημείο που «εμπεριέχει» πολλές εποχές, και στην ενεπίγραφη στήλη, με τη μεγαλύτερη σε λυκιακή γλώσσα επιγραφή που έχει βρεθεί.

Η επόμενη πόλη του οδοιπορικού, τα Μύρα, είναι στενά συνδεδεμένη με το βίο του Αγίου Νικολάου. Εδώ, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο άγιος έσωσε τρία παιδάκια από βέβαιο θάνατο και γι' αυτό θεωρήθηκε προστάτης των παιδιών. Ο θρύλος μπλέκεται με την πραγματικότητα σχετικά με το έργο και την προσφορά του αγίου στην πόλη. Το βέβαιο είναι ότι οι κάτοικοι των Μύρων, αναγνωρίζοντας την προσφορά του, τον ανακήρυξαν επίσκοπο και έχτισαν εκκλησία αφιερωμένη στη μνήμη του.

O βασιλιάς της... σπείρας, NASA's GALEX Reveals the Largest-Known Spiral Galaxy

Eικόνα του γίγαντα σπειροειδή γαλαξία NGC 6872 πουπροέκυψε από μια σύνθεση των φωτογραφιών στο ορατό φως από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) με τα δεδομένα στο υπεριώδες από το Galaxy Evolution Explorer (GALEX) της NASA και τις εικόνες στο υπέρυθρο που λήφθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer. This composite of the giant barred spiral galaxy NGC 6872 combines visible light images from the European Southern Observatory's Very Large Telescope with far-ultraviolet (1,528 angstroms) data from NASA's GALEX and 3.6-micron infrared data acquired by NASA's Spitzer Space Telescope. A previously unsuspected tidal dwarf galaxy candidate (circled) appears only in the ultraviolet, indicating the presence of many hot young stars. IC 4970, the small disk galaxy interacting with NGC 6872, is located above the spiral's central region. The spiral is 522,000 light-years across from the tip of one outstretched arm to the tip of the other, which makes it about 5 times the size of our home galaxy, the Milky Way. Images of lower resolution from the Digital Sky Survey were used to fill in marginal areas not covered by the other data. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center/ESO/JPL-Caltech/DSS

Πολλές φορές σε μια σημαντική επιστημονική ανακάλυψη καθοριστικό ρόλο παίζει και η τύχη. Έτσι συνέβη στην ανακάλυψη του μεγαλύτερου σπειροειδή γαλαξία που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα.

Η ανακάλυψη

Διεθνής ομάδα ερευνητών μελετούσε δεδομένα που έχει καταγράψει το διαστημικό παρατηρητήριο GALEX από τον γαλαξία NGC 6872 που βρίσκεται σε απόσταση 212 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη στον αστερισμό του Παγωνιού. Στόχος των ερευνητών ήταν να μελετήσουν διάφορες περιοχές του συγκεκριμένου γαλαξία στις οποίες υπάρχει έντονη κοσμική δραστηριότητα και ειδικότερα συνεχής γέννηση νέων άστρων. Κατά την έρευνα τους οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ο γαλαξίας είναι πολύ μεγαλύτερος από όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα.

Η σύγκρουση

Προσομοίωση σε υπολογιστή της σύγκρουσης μεταξύ των γαλαξιών NGC 6872 και IC 4970 αναπαράγει τα βασικά χαρακτηριστικά των γαλαξιών όπως φαίνονται σήμερα από τα τηλεσκόπια. Computer simulations of the collision between NGC 6872 and IC 4970 reproduce the basic features of the galaxies as we see them today. They indicate that IC 4970's closest encounter occurred 130 million years ago and that the smaller galaxy followed a path (dashed curve) close to the plane of the spiral's disk and in the same direction it rotates. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center, after C. Horellou (Onsala Space Observatory) and B. Koribalski (ATNF)

Μετά τη διαπίστωση ότι ο NGC 6872 έχει πολύ μεγαλύτερο μέγεθος από όσο πιστεύαμε, «επιστρατεύθηκαν» ισχυρά επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια προκειμένου να μελετηθεί από τους αστρονόμους όσο το δυνατόν καλύτερα. Οι παρατηρήσεις που έκαναν οι επιστήμονες τους οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι σε σχετικά πρόσφατο (αστρονομικά) χρόνο ένας φακοειδής γαλαξίας, ο IC 4970, συγκρούστηκε με τον NGC 6872. Αποτέλεσμα ήταν ο σχηματισμός ενός νέου γιγάντιου γαλαξία που είναι ο μεγαλύτερος που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα στο Σύμπαν.

Ο γαλαξίας γίγας

Ο NGC 6872 αποτελείται από δύο «βασικές» σπείρες. Η έκταση κάθε σπείρας, από τη μια άκρη στην άλλη είναι, σύμφωνα με τις μετρήσεις των ερευνητών, 550 χιλιάδες έτη φωτός. Συγκριτικά οι μεγαλύτερες σπείρες του γαλαξία μας έχουν έκταση 100-120 χιλιάδες έτη φωτός. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι ο NGC 6872 μπορεί να «χωρέσει» πέντε γαλαξίες σαν τον δικό μας.

«Δεν ερευνούσαμε το μέγεθος του NGC 6872, η ανακάλυψη προέκυψε ως δώρο» αναφέρει ο Ραφαέλ Εφθράσιο του Καθολικού Πανεπιστημίου της Αμερικής και στέλεχος του Goddard Space Flight Center της NASA που ήταν επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Η ανακοίνωση έγινε στη διάρκεια του ετήσιου συνεδρίου της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας που γίνεται αυτές τις μέρες στον Λονγκ Μπιτς στην Καλιφόρνια.

“Mingus”: το πιο μακρινό σουπερνόβα θα μπορούσε να ρίξει φως στη σκοτεινή ενέργεια, Supernova 'Mingus' could shed light on dark energy

Supernovas are traditionally named after composers

Αμερικανοί ερευνητές ανακάλυψαν, με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, την πιο μακρινή στον χώρο και τον χρόνο έκρηξη σουπερνόβα τύπου Ια που έχει ποτέ παρατηρηθεί στο σύμπαν. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου δέκα δισεκατομμυρίων ετών φωτός και είναι δυνατό να μελετηθεί καλύτερα από κάθε άλλη μακρινή παρόμοια αστρική έκρηξη, πράγμα πολύτιμο για τους αστροφυσικούς.

Η σουπερνόβα, με την ονομασία SN SCP-0401 (έχει και το παρατσούκλι «Mingus» από τον ομώνυμο μουσικό της τζαζ Charles Mingus!) εντοπίστηκε από τους επιστήμονες του Προγράμματος Κοσμολογίας Σουπερνόβα του Lawrence Berkeley National Laboratory, όπου επικεφαλής είναι ο νομπελίστας καθηγητής αστροφυσικής του πανεπιστημίου του Berkeley Saul Perlmutter.

Η ανακάλυψη – που ανακοινώθηκε στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρίας- θα βοηθήσει στην καλύτερη «μέτρηση» της κοσμικής ιστορίας και της διαχρονικής εξέλιξης της σκοτεινής ενέργειας, της μυστηριώδους δύναμης που επιταχύνει τη διαστολή του σύμπαντος (όπως ανακάλυψε ο Perlmutter το 1998 και γι’ αυτό βραβεύτηκε το 2011).

Μια από τις εικόνες που έχει καταγράψει το Hubble από το Mingus. Supernova SCP-0401, nicknamed "Mingus," was collected by the Hubble Space Telescope in 2004 but could not be positively identified until after the installation of a new camera that serendipitously acquired more data. Credit: Space Telescope Science Institute.

Ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί, είναι πώς και γιατί η σκοτεινή ενέργεια φαίνεται να επηρεάζει την επέκταση του σύμπαντος διαφορετικά σε διαφορετικές περιοχές του. «Με το SN SCP-0041, έχουμε το πρώτο παράδειγμα μιας καλά μετρήσιμης σουπερνόβα, τόσο μακριά που μπορεί να αξιοποιηθεί για την μελέτη της ιστορίας επέκτασης του σύμπαντος εδώ και σχεδόν 10 δισ. χρόνια», δήλωσε ο ερευνητής D. Rubin.

Οι περισσότερες σουπερνόβα ξεκινούν ως άστρα των οποίων καταρρέει ο πυρήνας, όμως μια σουπερνόβα τύπου Ια αρχίζει ως λευκός νάνος που απορροφά μάζα από ένα άλλο γειτονικό άστρο-συνοδό. Όταν το άστρο-νάνος φθάσει σε μια κρίσιμη μάζα, εκρήγνυται σε μια τιτάνια θερμοπυρηνική έκρηξη. Το φως από τις εκρήξεις αυτού του είδους, καθώς ταξιδεύει έως τη Γη, θεωρείται από τους αστρονόμους ιδανικό σημείο αναφοράς για τη μέτρηση των κοσμικών αποστάσεων, καθώς και για τον υπολογισμό του πόσο έχει επεκταθεί (διασταλεί) το σύμπαν από τότε που έγινε η συγκεκριμένη έκρηξη.

… και μια γεύση από την τζαζ του Charles Mingus και της μπάντας του:

From "Let My Children Hear Music"(1972).

Orchestrated by Charles Mingus and Conducted by Alan Ralph.

The Chill Of Death was written by Mingus at age seventeen.