Συνελήφθη επ' αυτοφώρω κοσμικός... παιδοκτόνος, Catastrophic Evaporation of Rocky Planets

Καθώς λιώνει και εξαερώνεται, ο καψαλισμένος πλανήτης αφήνει πίσω του μια ουρά σκόνης και αερίων. The artist's concept depicts a comet-like tail of a possible disintegrating super Mercury-size planet candidate as it transits its parent star named KIC 12557548. At an orbital distance of only twice the diameter of its star, the surface temperature of the potential planet is estimated to be a sweltering 3,300 degrees Fahrenheit. At such a high temperature, the surface would melt and evaporate. The energy from the resulting wind would be enough to allow dust and gas to escape into space creating a trailing dusty effluence that intermittently blocks the starlight. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Ένας κοσμικός παιδοκτόνος φαίνεται ότι συνελήφθη επ΄αυτοφώρω από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, ειδικευμένο στην αναζήτηση εξωπλανητών. Ένας πιθανός πλανήτης στο μέγεθος του Ερμή βρίσκεται τόσο κοντά στο μητρικό του άστρο ώστε εξαερώνεται από την ακραία ζέστη και αφήνει πίσω του μια ουρά από αέρια και σκόνη που θυμίζει κομήτη.

Το σχετικά νέο τηλεσκόπιο Kepler είναι σχεδιασμένο να ανιχνεύει πλανήτες την ώρα που περνούν μπροστά από τα μητρικά τους άστρα και προκαλούν έτσι μια αμυδρή μείωση της φωτεινότητάς τους.

Κάτι περίεργο συμβαίνει με το KIC 12557548

The artist's animation depicts a possible disintegrating planet candidate as it orbits its star. Dust and gas ejected from the possible planet's sweltering surface is theorized to form a comet-like tail of trailing material. The density of the tail can change dramatically, even over a single 15-hour orbit. Kepler finds planets by searching for the slight drop in brightness seen as they pass in front of their stars. Usually that drop is constant, but in this system, the variation seen from orbit to orbit hints at a dusty tail trailing a doomed world. Credit: NASA/JPL-Caltech/Kepler

Στην περίπτωση του άστρου KIC 12557548, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 1.500 ετών φωτός από τον Ήλιο, το μοτίβο της διακύμανσης μαρτυρά ότι κάτι περίεργο συμβαίνει.

Οι ερευνητές δεν έχουν διασταυρώσει τα αποτελέσματά τους με άλλα όργανα παρατήρησης, υποψιάζονται όμως ότι γύρω από το άστρο KIC 12557548 περιφέρεται ένας μικρός, βραχώδης πλανήτης. Βρίσκεται μάλιστα τόσο κοντά στο άστρο ώστε ένα έτος του διαρκεί μόλις 16 ώρες.

Το μητρικό άστρο είναι μικρότερο και ψυχρότερο από τον Ήλιο, ωστόσο η ακτινοβολία του εκτιμάται ότι αρκεί για να θερμαίνει τη μία πλευρά του πλανήτη στους 1.800 βαθμούς Κελσίου και να τη μετατρέπει πιθανώς σε έναν ωκεανό μάγματος.

Καθώς η επιφάνεια λιώνει και εξαερώνεται δημιουργείται ένας άνεμος αρκετά ισχυρός για να εκτινάξει το διάπυρο υλικό στο Διάστημα και να δημιουργήσει μια ουρά αερίων και σκόνης πίσω από τον καψαλισμένο πλανήτη.

Σε 200 εκατομμύρια χρόνια δεν... θα υπάρχει στον χάρτη 

Image: Reign of Fire by the extremely talented space artist Inga Nielsen

Παρουσιάζοντας τα ευρήματα στην επιθεώρηση «The Astrophysical Journal», η ομάδα του δρος Σολ Ράπαπορτ στο ΜΙΤ εκτιμά ότι, με τον σημερινό ρυθμό εξαέρωσης, ο πλανήτης θα εξαφανιστεί σε περίπου 200 εκατομμύρια χρόνια.

Ήδη, όμως, ο πλανήτης δεν αποκλείεται να είναι η σκιά του παλιού εαυτού του. «Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, ο πλανήτης έχει χάσει περίπου το 80% της μάζας σχηματισμού του -αυτό που παρατηρούμε σήμερα ίσως είναι ο γυμνός, σιδερένιος πυρήνας του» γράφουν οι ερευνητές.

Πράσινο φως για αποστολή στην Ευρώπη, Nasa scientists plan Europa Clipper mission to Jupiter moon

Pegasus in orbit over Europa - the icy moon of Jupiter, where scientists believe life is more likely to exist then on Mars.

Όπως έγινε γνωστό η NASA ενέκρινε την πρόταση για μια αποστολή εξερεύνησης της Ευρώπης, του δορυφόρου του Δία. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι κάτω από την παγωμένη επιφάνεια της Ευρώπης υπάρχει ένας ωκεανός που πιθανώς να φιλοξενεί κάποιες μορφές ζωής. Η αποστολή θα ονομαστεί Clipper και αν όλα πάνε σύμφωνα με τον προγραμματισμό το σκάφος που θα εξερευνήσει τον δορυφόρο θα ξεκινήσει το ταξίδι του το 2021 ή το 2022. Θα χρειαστεί περίπου έξι χρόνια για να φτάσει στην Ευρώπη και στη συνέχεια θα τεθεί σε τροχιά γύρω της για να μελετήσει λεπτομερώς την επιφάνεια της.

Η αποστολή

The Europa Clipper mission concept. Credit: NASA / JPL-Caltech

Οι επιτελείς της NASA είδαν και ενέκριναν τα σχέδια του σκάφους που θα κατασκευαστεί για την αποστολή. Θα διαθέτει ειδικά όργανα (ραντάρ, αισθητήρες κ.α) τα οποία θα μπορέσουν να χαρτογραφήσουν την επιφάνεια της Ευρώπης αλλά και να διεισδύσουν στο εσωτερικό της. Τα δεδομένα που θα συλλέξει το σκάφος θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να σχεδιάσουν στη συνέχεια μια νέα αποστολή στην Ευρώπη. Μια αποστολή που αυτή τη φορά θα αφορά την προσεδάφιση ενός σκάφους και την προσπάθεια διείσδυσης στον ωκεανό για εξερεύνηση.

Jupiter’s Moon Europa May Be the Best Place to Search for Life.

«Η Ευρώπη είναι το πιθανότερο μέρος για την ύπαρξη ζωής μακριά από τη Γη και για αυτό υπάρχει υψηλό ενδιαφέρον από την επιστημονική κοινότητα αλλά και από το Αμερικανικό Κογκρέσο για μια αποστολή εκεί» ανέφερε σε επιστημονικό συνέδριο που γίνεται αυτές τις μέρες στη Βοστόνη ο Ρόμπερτ Παπαλάρντο, στέλεχος του Εργαστηρίου Αεριοπροώθησης (JPL) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας.

Jupiter’s moon Europa, an ice-covered waterworld. Could life exist there?

Οι πρώτες εκτιμήσεις των στελεχών της NASA κάνουν λόγο για μια αποστολή το κόστος της οποίας θα αγγίξει τα δύο δισεκατομμύρια δολάρια. Το υψηλό κόστος πάντως κάνει ορισμένους να διατηρούν επιφυλάξεις αναφέροντας ότι μπορεί στο προσεχές μέλλον η ύπαρξη της αποστολής να τεθεί σε αμφισβήτηση αν υπάρξουν προβλήματα με τον προϋπολογισμό της NASA.

Οι αμφιβολίες

«Λίμνες» από υγρό νερό λιώνουν τους πάγους της Ευρώπης δημιουργώντας την ιδιόμορφη μορφολογία της επιφάνειας του δορυφόρου του Δία. Credit: JPL/NASA

Αν υπάρχει ωκεανός στην Ευρώπη αυτός βρίσκεται σε βάθος αρκετών χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια της. Αυτό κάνει ορισμένους ειδικούς να εκτιμούν ότι θα είναι από εξαιρετικά δύσκολο ως απίθανο να βρεθεί τρόπος να διεισδύσει κάποιο ρομποτικό σύστημα τόσο βαθιά. Κάποιοι άλλοι στην επιστημονική κοινότητα υποστηρίζουν ότι ο Εγκέλαδος, ο παγωμένος δορυφόρος του Κρόνου, είναι το πιθανότερο σημείο να υπάρχει ζωή στο ηλιακό μας σύστημα και εκεί και όχι στην Ευρώπη πρέπει να γίνει μια αποστολή εξερεύνησης. Κάποιες μελέτες έχουν υποδείξει μεν την παρουσία νερού σε υγρή μορφή κάτω από τους πάγους της Ευρώπης αλλά όχι και ζωής.

Δείτε ένα εκπληκτικό βίντεο για το πώς θα μοιάζει μια επανδρωμένη αποστολή εξερεύνησης στην Ευρώπη:

Jupiter's moons provide the potential opportunity for future manned exploration. Particular target is Europa, due to its potential for life. In 2003, NASA proposed a program called Human Outer Planets Exploration (HOPE) that involved a manned mission to the Galilean moons. NASA has projected a possible attempt some time in the 2040s. In the Vision for Space Exploration policy announced in January 2004, NASA has discussed manned missions beyond Mars, mentioning that a "human research presence" may be desirable on Jupiter's moons. Before the JIMO mission was cancelled, NASA administrator Sean O'Keefe stated that "human explorers will follow." Music: Space Oddity by The London Symphony Orchestra.

Στους Δελφούς η πρώτη επέμβαση εγκεφάλου. The first brain surgery at Delphi

Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΣΤΟΥΣ ΔΕΛΦΟΥΣ. THE TEMPLE OF ATHENA AT DELPHI.

Η πρώτη γνωστή μέχρι σήμερα νευροχειρουργική  επέμβαση στην Ελλάδα, έγινε γύρω στο 1900 π.Χ. στην περιοχή των Δελφών. Την ανακάλυψη αυτή έκαναν Έλληνες επιστήμονες που μελέτησαν το κρανίο ενός άντρα από την περιοχή της Κίρρας στη Φωκίδα. 

Μάλιστα όπως αναφέρουν στην έρευνα τους οι ειδικοί, η οποία δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση World Neurosurgery, μετά την επέμβαση, ο άντρας έζησε για κάποιους μήνες ή χρόνο μέχρι που τελικά πέθανε σε ηλικία 30 έως 35 χρονών.

Ο κ. Μανώλης Ι. Παπαγρηγοράκης, ορθοδοντικός και επίκουρος καθηγητής στο πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι ειδικός σε θέματα παλαιοπαθολογίας. Όταν η αρχαιολόγος κα. Δέσποινα Σκορδά του έδειξε το κρανίο, πρόσεξε μία οπή στο δεξί κροταφικό οστό.

Από το μυαλό του πέρασε το ενδεχόμενο η οπή αυτή να προήλθε από χειρουργική επέμβαση με τρυπανισμό καθώς αν επρόκειτο για θανάσιμο τραύμα από βέλος, «τότε το κρανίο θα έφερε κατάγματα», όπως λέει ο ίδιος. Οι κρανιογκεφαλικές επεμβάσεις με τρυπανισμό, γίνονταν όπως έχει αποδείξει η επιστημονική έρευνα πολύ παλιότερα σε άλλες περιοχές της Γης, όπως στη Γαλλία, την Ινδία, τους πολιτισμούς της Κεντρικής Αμερικής.

 Hippocrates

Η πρώτη όμως επιστημονική περιγραφή του τρυπανισμού ανήκει στον Ιπποκράτη ο οποίος τη συστήνει ως θεραπεία για τραύματα του κεφαλιού και ιδίως κρανιακά κατάγματα.

Στους Δελφούς, κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού, οι αναθυμιάσεις από αέρια που αναδύονταν μέσα από το έδαφος, προϊδέαζαν την περιοχή ως ιδανικό τόπο για να γίνει μία τέτοια επέμβαση.

Πολύωρη επέμβαση

«Ο ασθενής έπρεπε να βρίσκεται σε κατάσταση μέθης, σε αναλγησία, και εκείνη την εποχή στο βαθμό που γνωρίζουμε δεν υπήρχαν οι γνώσεις για την παρασκευή κάποιας ουσίας  που να προκαλεί αναισθησία», λέει ο κ. Μ. Παπαγρηγοράκης, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Επομένως είναι πολύ πιθανό η επέμβαση να έγινε κοντά σε κάποιο γεωλογικό σχηματισμό απ’ όπου αναδύονταν αναθυμιάσεις.

Οι Έλληνες επιστήμονες πιστεύουν ότι ο άντρας που υποβλήθηκε στην επέμβαση, έπασχε μάλλον από κάποια μορφή επιληψίας. «Η διάνοιξη οπής στο κρανίο φάνταζε στα μάτια των θεραπευτών ως η ιδανική λύση για την απαλλαγή των ασθενών από “κακά πνεύματα”. Η επέμβαση άνοιγε κατά την πεποίθησή τους, ένα παράθυρο για να διαφύγουν από το κεφάλι». 

Το κρανίο με την οπή στο δεξιό κροταφικό οστό, ανήκε σε νεαρό άντρα που υπεβλήθη σε νευροχειρουργική επέμβαση, περί το 1900 π.Χ. στους Δελφούς.

Οι Έλληνες ειδικοί, εξέτασαν το κρανίο σε αξονικό τομογράφο για να μελετήσουν τη δομή του οστού όπου είχε γίνει η επέμβαση. Η οπή είχε σχήμα ωοειδές με διαστάσεις 8 επί 7,5 χιλιοστά και τα άκρα της ήταν κυρτωμένα, υποδεικνύοντας ότι η διαδικασία της επούλωσης είχε ξεκινήσει μετά την επέμβαση. 

Ήταν σίγουρα μια πολύωρη επέμβαση και επώδυνη για τον ασθενή, παρά την κατάσταση μέθης που βρισκόταν. Η μορφολογία του σχήματος της οπής, κάνει τους ειδικούς να πιστεύουν ότι η επέμβαση πραγματοποιήθηκε τρίβοντας πάνω στο κρανίο κάποιο λίθινο, κατά πάσα πιθανότητα, εργαλείο.

Με τον τρόπο αυτό γινόταν ο τρυπανισμός του κρανίου, το οποίο στη συνέχεια επουλωνόταν. Οι επιστήμονες δεν μπορούν να πουν με βεβαιότητα τι είδους ασθένειες (εκτός από επιληψία) επεδίωκαν να γιατρεύουν οι θεραπευτές με τη μέθοδο του τρυπανισμού.

Στην επιστημονική ομάδα που έκανε την ανακάλυψη, μετείχαν ακόμη ο κ. Παναγιώτης Τούλας, νευροακτινολόγος, ο κ. Μανώλης Τσιλιβάκος, ανθρωπολόγος, ο κ. Αντώνης Κουσούλης, ιατρός, ο κ. Γιώργος Ορφανίδης, νευροχειρουργός, και ο κ. Φίλιππος Συνοδινός, ορθοδοντικός.

Έτοιμα τα πρώτα αποτελέσματα του διαστημικού LHC, Alpha Magnetic Spectrometer to release first results

Το Άλφα Μαγνητικό Φασματόμετρο αναμένεται να φωτίσει στοιχεία για τη μυστηριώδη σκοτεινή ύλη.

Όπως έγινε γνωστό τις προσεχείς εβδομάδες θα ανακοινωθούν τα πρώτα αποτελέσματα του σημαντικότερου και ακριβότερου επιστημονικού πειράματος που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στο Διάστημα. Το Άλφα Μαγνητικό Φασματόμετρο ή AMS είναι «παιδί» του νομπελίστα φυσικού Σάμιουελ Τινγκ και μεταφέρθηκε στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό το 2011.

 The AMS was taken up to the ISS in 2011.

Εγκατεστημένο σε μια εξωτερική πλευρά του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, το γιγάντιο όργανο καταγράφει φαινόμενα υψηλότερης ενέργειας από ό,τι ο επιταχυντής LHC του CERN σε μια προσπάθεια να ανακαλύψει νέες, εξωτικές μορφές ύλης.

Transition Radiation Detector determines highest-energy particle velocities

Silicon Trackers follow particle paths; how they bend reveals their charge

Permanent Magnet is core component of AMS and makes particles curve

Time-of-flight Counters determine lowest-energy particle velocities

Star Trackers scan star fields to establish AMS's orientation in space

Cerenkov Detector makes accurate velocity measurements of fast particles

Electromagnetic Calorimeter measures energy of impacting particles

Anti-coincidence Counter filters signal from unwanted side particles

Μέχρι σήμερα έχει καταγράψει δισεκατομμύρια προσκρούσεις κοσμικών ακτίνων και όπως ανακοίνωσε ο Τινγκ σε λίγες εβδομάδες θα δημοσιοποιηθούν στοιχεία που αφορούν τη μυστηριώδη σκοτεινή ύλη.

Αόρατη αλλά απαραίτητη

Astronomers use the idea of dark matter to account for a substantial portion of the mass of our universe. An even greater amount of mass, they believe, is taken up with dark energy. Meanwhile, the visible stars and galaxies we see around us in space may be only a small part of the whole universe. Image via Wikimedia Commons.

Από τη δεκαετία του 1930 οι φυσικοί γνωρίζουν ότι η ύλη που βλέπουμε στο Σύμπαν δεν είναι αρκετή για να εξηγήσει την κίνηση των γαλαξιών: η ταχύτητα περιστροφής των γαλαξιών εξαρτάται από τη συνολική τους μάζα, και η μάζα αυτή πρέπει να είναι πολύ περισσότερη από την κανονική ύλη που παρατηρούμε στους γαλαξίες.

Η μόνη εξήγηση είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της μάζας του Σύμπαντος, και συγκεκριμένα το 83%, αντιστοιχεί σε μια μυστηριώδη μορφή της ύλης, η οποία δεν εκπέμπει, δεν απορροφά και δεν διαθλά το φως. Πρόκειται για την υποθετική «σκοτεινή ύλη», η οποία εξ ορισμού είναι κυριολεκτικά αόρατη. Τα υπολογιστικά μοντέλα των κοσμολόγων δείχνουν ότι η σκοτεινή ύλη πρέπει να είναι κατανεμημένη σχετικά ομοιόμορφα στο Σύμπαν. Με άλλα λόγια, η σκοτεινή ύλη πρέπει να υπάρχει παντού, ίσως και στη Γη, χωρίς όμως να αντιλαμβανόμαστε την παρουσία της.

Η έρευνα

The Alpha Magnetic Spectrometer (AMS) is flying to the station on STS-134. The AMS experiment is a state-of-the-art particle physics detector being operated by an international team composed of 60 institutes from 16 countries and organized under United States Department of Energy (DOE) sponsorship. The AMS Experiment will use the unique environment of space to advance knowledge of the universe and lead to the understanding of the universe's origin. The AMS is a high profile space-based particle physics experiment that is led by Nobel laureate Samuel Ting of the Massachusetts Institute of Technology (MIT).

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν πολλά πράγματα για τη σκοτεινή ύλη. Ένα από τα ερωτήματα που ζητούν απάντηση είναι από τι αποτελείται αυτή η ύλη. Μια δημοφιλής θεωρία κάνει λόγο για υποθετικά σωματίδια, τα WIMP (σωματίδια μεγάλης μάζας και ασθενούς αλληλεπίδρασης), από τα οποία ίσως αποτελείται η λεγόμενη σκοτεινή ύλη. Κανένα τηλεσκόπιο ή άλλο όργανο μέχρι σήμερα δεν έχει μπορέσει να εντοπίσει την ύπαρξη των WIMP. Οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι το AMS θα καταφέρει να επιβεβαιώσει την ύπαρξη των WIMP και να φωτίσει ορισμένες από τις ιδιότητες τους.

Έτσι η επιστημονική κοινότητα αναμένει με ενδιαφέρον την ανακοίνωση για να δει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί. Ο Τινγκ, που εργάζεται στο ΜΙΤ, θα δημοσιεύσει σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών αλλά δεν έχει ακόμη αποφασίσει σε ποιο.

«Περιμέναμε 18 ολόκληρα χρόνια για να γράψουμε αυτή τη μελέτη και τώρα πλέον είμαστε στη φάση των τελικών ελέγχων των δεδομένων της. Υπάρχουν έξι ομάδες αναλυτών που τσεκάρουν τα ίδια αποτελέσματα ώστε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι για την ορθότητα τους. Πιστεύω ότι σε 2-3 εβδομάδες θα είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τη δημοσίευση» δήλωσε στους εκπροσώπους του Τύπου.

Nick Cave: το μπλουζ του μποζονίου Higgs. Higgs Boson Blues

Ο Nick Cave, στο νέο του άλμπουμ “Push the Sky Away”, έχει συμπεριλάβει ένα τραγούδι με τίτλο “Higgs Boson Blues“, το οποίο έγραψε πριν ανακοινωθεί η ανακάλυψη του στις 4 Ιουλίου 2012.  Η έμπνευση για το άλμπουμ, σύμφωνα με τον Cave, προέκυψε μέσα από τις αναζητήσεις του στο διαδίκτυο …

…Have you ever heard about the Higgs Boson blues

I’m goin’ down to Geneva baby, gonna teach it to you …

Almost enough to make me believe in a benevolent force guiding the universe: Nick Cave, on his new album Push the Sky Away, has a song called “Higgs Boson Blues.”

Okay, don’t expect to hear a lot about spontaneous gauge symmetry breaking or giving mass to chiral fermions. But still:

Have you ever heard about the Higgs Boson blues

I’m goin’ down to Geneva baby, gonna teach it to you

Apparently Cave’s lyrics throughout the album came about from “Googling curiosities, being entranced by exotic Wikipedia entries ‘whether they’re true or not’.”

Το Αγαθονήσι ήταν ναυτική βάση της αρχαίας Μιλήτου. Agathonisi was naval base of ancient Miletus

Στο ακριτικό Αγαθονήσι με τους 150 μόνιμους κατοίκους και τα 3.000 κατσίκια, που όταν χαλάει το καράβι της γραμμής μένουν οι άνθρωποι δίχως ψωμί, δεν θα περίμενε να δει κανείς έναν περιποιημένο αρχαιολογικό χώρο.

Ισχυροί οχυρωματικοί τοίχοι (πάχους 1.80 - 2.00μ., εικ. 2) περικλείουν βόρεια, νότια και ανατολικά έκταση 5.000 τ.μ. διαμορφωμένη σε άνδηρα. Οι τοίχοι είναι λαξευμένοι από το αρχαίο λατομείο της περιοχής και κατασκευασμένοι επάνω στον επίπεδα διαμορφωμένο δολομιτικό ασβεστόλιθο, κατάλληλοι για την αμυντική θωράκιση και την προστασία των κατοίκων του αρχαίου οχυρού από εξωτερικούς εχθρούς, αλλά κυρίως από την πειρατεία που βρισκόταν σε ιδιαίτερη άνθηση στο Αιγαίο κατά την ελληνιστική εποχή. A total surface of 5,000 m2 is surrounded to the north, south and east by extensive fortification walls with a thickness of 1,80-2 metres (image 2), shaped into rock-cut beddings. The walls – stone slabs were quarried in the local mine and cut on a flattened dolomitic limestone – were suitable defensive works to protect the ancient fort’s inhabitants from any invaders, mainly pirates, given that piracy flourished in the Aegean during the Hellenistic Age.

Κι όμως, από το 2010, το μέχρι προ ολίγων ετών ανεξερεύνητο νησάκι, έχει στη θέση Καστράκι έναν εκτεταμένο αρχαιολογικό χώρο. Ένα αρχαίο λιμάνι με τις οχυρώσεις του, τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του για τον ελλιμενισμό πολεμικών πλοίων, ένα ιερό, μια τεράστια μελισσοκομική μονάδα και ένα εργαστήριο πορφύρας. Και επειδή το ανασκαφικό υλικό είναι πλούσιο -πολλά κινητά ευρήματα έρχονται συνεχώς στο φως-, προγραμματίζεται να κτιστεί εκεί κι ένα μικρό μουσείο (300 τ.μ.).

Στο ακριτικό Αγαθονήσι πραγματοποιείται από το 2006 και υπό την διεύθυνση του δρος Παύλου Τριανταφυλλίδη, Αρχαιολόγου στην KB' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, συστηματική ανασκαφική έρευνα σε οχυρωμένο οικισμό των πρώϊμων ελληνιστικών χρόνων (ύστερος 4ος - πρώϊμος 3ος αιώνας π.Χ.) που δεσπόζει στον όρμο του Μαΐστρου (εικ. 1) στο βόρειο τμήμα του νησιού. Ο παράκτιος οικισμός αποτελεί το αρχαίο επίνειο της πόλης της Τραγαίας, που μας είναι γνωστή μόνον από φιλολογικές πηγές. Since 2006, a systematic excavation led by Dr. Pavlos Triantafyllidis has been under way, carried out by the 22nd Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities in a fortified community dated to the early Hellenistic Age (late 4th-early 3rd century BC) located on the island’s north side, overlooking the Maistros Bay (image 1). This coastal site was the harbour of the ancient city Tragaeae, known only from literary sources.

Όλα ξεκίνησαν το 2000, όταν ο αρχαιολόγος Παύλος Τριανταφυλλίδης, της ΚΒ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Ρόδου, κλήθηκε να πάει στο Αγαθονήσι για να ελέγξει τη θέση στην οποία επρόκειτο να εγκατασταθεί μια μονάδα αφαλάτωσης. Τότε, καθ' υπόδειξιν του δημάρχου, πήγε να δει και τα σκόρπια αρχαία της βόρειας πλευράς. Δρόμος δεν υπήρχε. Πήρε μια μικρή βάρκα και πήγε διά θαλάσσης. «Τα αρχαία ήταν μέσα στα χόρτα, τα αγκάθια και τα σκίνα» θυμάται ο αρχαιολόγος. Ήταν ορατά οικοδομικά λείψανα, κυρίως οχυρωματικοί τοίχοι σε ένα βραχώδη λόφο και διάσπαρτα πάμπολλα επιφανειακά ευρήματα, όπως πήλινα και λίθινα αγγεία των ελληνιστικών και πρώιμων ρωμαϊκών χρόνων.

Με τη συνδρομή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ιδιωτικές χορηγίες, το 2006 ξεκίνησε συστηματική ανασκαφή. Τα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά. «Η αλήθεια είναι ότι το έργο που κάναμε εκεί με χίλιες δυσκολίες, το αγκάλιασε και η πολιτεία. Και από τότε μας υποστηρίζει θερμά η γ.γ. Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. Έτσι καταφέραμε να κάνουμε περίφραξη σε έξι στρέμματα χώρο και μάλιστα λίθινη. Φαντάζεστε πώς μεταφέραμε τα υλικά χωρίς δρόμο, που έγινε τελευταία μαζί με τα έργα ανάδειξης.

Ήταν μια τρέλα όταν ξεκινήσαμε στη μέση του πουθενά ένα τόσο μεγάλο έργο. Το στήριξαν και οι ντόπιοι, που ζουν ουσιαστικά σε μια βραχονησίδα απέναντι από τα τουρκικά παράλια της Μιλήτου. Τη βλέπεις τη Μίλητο. Κι όταν έχει κακοκαιρία οι κάτοικοι αποκλείονται. Το ζήσαμε το πρόβλημα κι εμείς μια φορά στην ανασκαφή. Δεν είχαμε να φάμε. Ήταν άνοιξη, είχε χαλάσει το πλοίο της γραμμής που ερχόταν από τη Σάμο, και είχαμε ξεμείνει χωρίς τρόφιμα. Για να καταλάβει κανείς πώς ζουν αυτοί οι ακρίτες πρέπει να δεις όταν κάνουν οι Τούρκοι τις στρατιωτικές ασκήσεις τους. Ξαφνικά ζώνεται το νησάκι από πολεμικές φρεγάτες και ο ουρανός με τις παραβιάσεις του εναέριου χώρου γεμίζει τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη». Οι κάτοικοι ζουν κυρίως από την κτηνοτροφία. Στόχος είναι να αναπτυχθεί ο τόπος και τουριστικά. Γι' αυτό έγινε η ανάδειξη του μοναδικού αυτού αρχαιολογικού χώρου, ο οποίος θα γίνει και επισκέψιμος. 

Να δούμε όμως τώρα ποια είναι τα ευρήματα του δρα Παύλου Τριανταφυλλίδη έπειτα από έξι χρόνων αρχαιολογικές έρευνες.

Στις εμπορικές και οικονομικές δραστηριότητες του οχυρού κατά την πρώϊμη ρωμαϊκή περίοδο (1ο αιώνα π.Χ. - 1ο αιώνα μ.Χ.) συμπεριλαμβάνεται η αποκάλυψη τμήματος εργαστηριακών εγκαταστάσεων (εικ. 5) κοντά στο νότιο οχυρωματικό τοίχο, που σχετίζονται με την παραγωγή αρχαίων χρωστικών ουσιών, αλλά και βαφείων. Ειδικότερα, εντοπίσθηκαν δύο δεξαμενές, επενδεδυμένες με υδραυλικό κονίαμα τύπου κουρασάνι, οι οποίες βρέθηκαν σε δύο επίπεδα και επικοινωνούσαν μεταξύ του με το σύστημα της υπερχείλισης. Στο εσωτερικό τους βρέθηκαν πάμπολλα θαλάσσια όστρεα, πολλά από τα οποία ήταν αποθηκευμένα σε λίθινη γούρνα στο εσωτερικό της μιας δεξαμενής. Τα όστρεα ήταν κυρίως κεράτιοι, και πορφύρα τύπου murex brandaris, όστρεο κατάλληλο για την διεργασία και την παραγωγή της πορφύρας, του περίφημου οστρεου, από το οποίο παραγόταν το βαθύ κόκκινο χρώμα, καθώς και ποικίλες αποχρώσεις του, ανάλογα με το είδος του και την διάρκεια έκθεσης του στον ήλιο.

Στον όρμο του Μαΐστρου έχει βρεθεί ένα λιμάνι των Ελληνιστικών χρόνων ( ύστερος 4ος - πρώιμος 3ος αιώνας π.Χ.) που περικλείεται από ισχυρούς οχυρωματικούς τοίχους (πάχους 1,80 - 2,00 μ.). Το αρχαίο λιμάνι ήταν επανδρωμένο στρατιωτικά από τη Μίλητο. Ήταν ναυτική βάση της Μιλήτου, καθώς το Αγαθονήσι, η Λέρος, οι Λειψοί και η Πάτμος αποτελούσαν τα λεγόμενα Μιλησιακά νησιά. Δηλαδή τα νησιά που χρησιμοποιούσε η Μίλητος ως πέρασμα προς το Αιγαίο. Έχουν εντοπιστεί λαξεύματα στο βράχο που σχετίζονται με τις εγκαταστάσεις ελλιμενισμού των ευέλικτων πολεμικών, ελαφρών πλοίων. Η αρχαία ιστορία του νησιού θέλει τους κατοίκους μάρτυρες πολλών ναυμαχιών λόγω της γεωγραφικής του θέσης. Είδαν τη ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ.), τον περσικό στόλο του Δαρείου κατά των επαναστατών Ιώνων, ενώ ο Πλούταρχος αναφέρει ότι το 74 π.Χ., ο Ιούλιος Καίσαρας, καθώς έπλεε από την Ιταλία προς τη Μικρά Ασία, πιάστηκε από πειρατές της Τραγαίας και κρατήθηκε στο Φαρμακονήσι.

Και τι εστί Τραγαία; Είναι η αρχαία ονομασία του Αγαθονησιού. Το λιμάνι που έχει βρεθεί είναι το αρχαίο επίνειο της πόλης Τραγαίας, ενός παράκτιου οικισμού γνωστού μόνον από φιλολογικές πηγές. Η εικόνα του λιμανιού δεν είναι επίπεδη. Πρόκειται για ένα λόφο σκαλιστό σε τρία επίπεδα.

Πλούσιες αποθέσεις οστρέων, κυρίως τύπου murex brandaris (εικ. 6), αλλά και άλλων γαστερόποδων, όπως κερατίων (Cerithium vulgare, Bittium reticulatum da Costa), κώνων (Conus venticosus Gmelin, Euthria cornea L.), βούκινων (Buccinum undulatum L.) και πεταλίδων (Patella coerulea L.) βρέθηκαν εντός και γύρω από τις δεξαμενές, πολλές από τις οποίες είναι θραυσμένες ή τρυπημένες στην αρχαιότητα, προκειμένου να εξαχθεί ο ζωντανός οργανισμός του οστρέου, από τον οποίο προερχόταν η χρωστική ουσία.

Στο ανώτερο επίπεδο είναι ο Πύργος, στο μεσαίο το Ιερό του Διδυμαίου Απόλλωνος και Ανατολικών θεοτήτων και στο τρίτο μια μεγάλη μονάδα μελισσοκομίας και εργαστήρια πορφύρας. Ήταν οι μεγαλύτεροι προμηθευτές μελιού και πορφύρας στο Αιγαίο.

Από τα πολυάριθμα αρχαία κινητά ευρήματα της νεότερης οικιστικής φάσης του οχυρού κατά τους ύστερους ελληνιστικούς και πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους,  ιδιαίτερα μεγάλος είναι ο αριθμός των πήλινων κυψελών (εικ. 10) για την παραγωγή μελιού (3.000 θραύσματα αγγείων). The numerous ancient finds from the latest community phase in the fort, dating to the late Hellenistic and early Roman Age, consist mainly of beehive pots (image 10) used for the production of honey (3,000 potsherds).

Έχουν βρεθεί 15.000 κυψέλες και έχουν ανιχνευθεί γηρεόκοκοι από άγριο πεύκο, που σημαίνει πως το νησί εκείνη την εποχή ήταν γεμάτο πεύκα και θυμάρι. Τώρα έχει μείνει μόνο το θυμάρι.

Το μέλι χρησίμευε και ως σταθεροποιητικό στοιχείο στη βαφή των υφασμάτων με πορφύρα, μας εξηγεί ο κ. Τριανταφυλλίδης. Η πορφύρα βγαίνει από το ζωύφιο που υπάρχει σε ένα αγκαθωτό όστρακο. Πορφύρες υπάρχουν σε αφθονία ακόμη και σήμερα σ' εκείνη την περιοχή. Το βαφείο συνίσταται σε δύο δεξαμενές σε δύο επίπεδα, που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με το σύστημα της υπερχείλισης. Η στενή σχέση των κατοίκων του νησιού με τη Μίλητο αποδεικνύεται και από την ανεύρεση σημαντικού αριθμού χάλκινων και αργυρών νομισμάτων κοπής Μιλήτου και της Καρικής δυναστείας των Εκατομνιδών του 4ου αιώνα π.Χ.

Η ανεύρεση σημαντικού αριθμού χάλκινων και αργυρών νομισμάτων κοπής Μιλήτου και της Καρικής δυναστείας των Εκατομνιδών του 4ου αιώνα π.Χ., πήλινων ειδωλίων του τύπου της Ταναγραίας του ύστερου 4ου αιώνα π.Χ. (εικ. 7), πήλινων υφαντικών βαριδιών (εικ. 8), ενσφράγιστων λαβών αμφορέων  (εικ. 9) ροδιακού, κνιδιακού και κωακού τύπου του 4ου - 2ου αιώνα π.Χ. υποδεικνύει εμπορικές συναλλαγές που πραγματοποιούνταν και κατά την ελληνιστική περίοδο. Εκτός από την παρουσία βαφείων, κινητά ευρήματα, όπως σκωρίες πηλού, πάμπολλα όστρακα χρηστικών αγγείων και σιδηρομεταλλευμάτων υποδεικνύουν μια έντονη βιοτεχνική δραστηριότητα για την ύπαρξη εργαστηρίων παραγωγής σιδηρών και πήλινων αντικειμένων, που σε συνδυασμό με την βιοτεχνία πορφύρας προσέδιδαν αρκετό πλούτο, ενώ παράλληλα ανασυστήνουν πτυχές της αγροτικής οικονομίας και του εμπορίου του νησιού.

Έχουν βρεθεί επίσης πήλινα ειδώλια του τύπου της Ταναγραίας, του ύστερου 4ου αιώνα π.Χ., υφαντικά βάρη, ενσφράγιστες λαβές αμφορέων (ροδιακού και κνιδιακού τύπου), μεγάλες ποσότητες κεραμικής και σιδηρομεταλλευμάτων.

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η ανεύρεση πήλινου ενσφράγιστου κεραμιδιού (εικ. 11) της πρώτης επίσημης επιγραφής του Αγαθονησίου του ύστερου 2ου και πρώϊμου 1ου αιώνα π.Χ. που αναφέρεται σε πολεμική νίκη της Μιλησιακής μητρόπολης χάριν της οποίας ιδρύθηκε ιερό παρρόδιο, πιθανώς του Διός Λυκίου στον οχυρωμένο παράκτιο οικισμό του Αγαθονησίου. Σύμφωνα με θραύσματα χειροποίητης άβαφης κεραμικής, και πολλών εργαλείων από οψιανό και πυριτόλιθο, η εγκατάλειψη του μικρού οχυρωμένου οικισμού ανάγεται στο α' μισό του 2ου αιώνα μ.Χ., όταν ο καταστρεπτικός σεισμός του 155/156 μ.Χ. που συγκλόνισε την Μ. Ασία επέφερε ανεπανόρθωτες βλάβες στο οχυρό. Another finding is a terracotta tile (image 11) bearing the first official inscription about the island, dating to the late 2nd and early 1st century AD and mentioning a war victory of the metropolis, Miletus, on the occasion of which a temple was erected in honour of Zeus Lykaios in the fortified coastal community on Agathonissi. Various plain, hand-made ceramic potsherds, as well as many excavated tools, point to the community’s abandonment around the first half of the 2nd century AD, after a devastating earthquake hit Asia Minor in 155/156 AD causing irreparable damage to the fort.

Αδέσποτα άστρα διασχίζουν το Γαλαξία με 3 εκατ. χιλιόμετρα την ώρα, Ultrafast Stars Discovered Racing Through Milky Way

Οι πορείες που ακολουθούν τα αδέσποτα άστρα δείχνουν ότι προέρχονται από το κέντρο του Γαλαξία. Hypervelocity stars zoom around the center of the Milky Way, where a supermassive black hole lurks. CREDIT: ESO/MPE

Άστρα που εκτινάχθηκαν από τη θέση τους λόγω της μαύρης τρύπας που κρύβεται στην καρδιά του Γαλαξία μας βρέθηκαν να τρέχουν σαν δαιμονισμένα στο Διάστημα με ταχύτητα 3,2 εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα.

Τα έξι αδέσποτα άστρα που ανακάλυψε διεθνής ομάδα αστρονόμων πιστεύεται ότι σχηματίστηκαν στο κέντρο του Γαλαξία, μια περιοχή έντονης αστρογένεσης που καλύπτεται όμως από ένα αδιαφανές πέπλο σκόνης.

Άστρα που κινούνται με αυτές τις ασύλληπτες ταχύτητες είχαν βρεθεί λίγες φορές και στο παρελθόν, όλα τους όμως ήταν γαλάζιοι, νεογέννητοι γίγαντες. Αυτή είναι η πρώτη φορά που εντοπίζονται άστρα-σπρίντερ στην κατηγορία του δικού μας Ήλιου.

Η μελέτη των έξι άστρων θα μπορούσε να προσφέρει λεπτομέρειες για το περιβάλλον του γαλαξιακού πυρήνα, ανέφεραν οι ερευνητές στο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Αστρονομίας, το οποίο ολοκληρώθηκε τον περασμένο μήνα.

Όπως αναφέρει το Space.com, τα έξι άστρα πιστεύεται ότι ήταν κάποτε μέλη δυαδικών συστημάτων -πρόκειται για ζευγάρια άστρων που κινούνται σε τροχιά το ένα γύρω από το άλλο.

Καλλιτεχνική απεικόνιση της μαύρης τρύπας στο κέντρο του Γαλαξία. Cosmic maelstrom: An artist's impression of the supermassive black hole Sagittarius A* at the centre of the Milky Way.

Η πιθανότερη εξήγηση για το μηχανισμό που επιτάχυνε τα μοναχικά άστρα σε αυτές τις ταχύτητες είναι η βαρυτική επίδραση του Τοξότη Α*, της τερατώδους μαύρης τρύπας που πιστεύεται ότι κρύβεται στο κέντρο του Γαλαξία.

Τα μαθηματικά μοντέλα των ερευνητών δείχνουν ότι η μελανή οπή μπορεί να καταπιεί το ένα από τα δύο μέλη ενός δυαδικού συστήματος και ταυτόχρονα να εκτινάξει το άλλο στο Διάστημα με αστρονομικές ταχύτητες.

Σήμερα, τα έξι εκδιωγμένα άστρα συνεχίζουν να κινούνται μέσα στον Γαλαξία μας, χωρίς όμως να κινούνται σε τροχιά γύρω από το βαρυτικό κέντρο του, όπως συμβαίνει με όλα τα άλλα άστρα.