Λεονόρ Φίνι. Leonor Fini

Leonor Fini, Autoportrait aux chats, New York, Christie's

Close up of Leonor, 1947 by John Phillips

Γεννημένη στο Μπουένος Άιρες στις 30 Αυγούστου του 1907, με ισπανικές και αργεντίνικες ρίζες, η Λεονόρ Φίνι, μεγάλωσε στην Τεργέστη της Ιταλίας. Αυτοδίδακτη καλλιτέχνης, νεαρή ακόμη μελετούσε την αναγεννησιακή και μανιεριστική ζωγραφική των ευρωπαϊκών μουσείων και ανατομία στο νεκροτομείο της Τεργέστης.

Les deux cranes, 1950

Visage Etude pour Fleurs du Mal, Watercolor, 1964

Ophélia, 1963

Οι επισκέψεις της στο νεκροτομείο, δεκατριών ετών μόλις, της εξήψαν το ενδιαφέρον για τη ζωή και το θάνατο, τη φθορά και την αναγέννηση. Οι αναζητήσεις της αυτές την επηρέασαν βαθιά στην τέχνη της.

L'amitié, 1958

Les Quatre saisons, 1972

Στους πίνακές της παρατηρούμε συχνά κρανία και κόκαλα που σημαδεύουν το νήμα ανάμεσα στο εφήμερο και το αιώνιο.

Gala, Dali, Leonor Fini and André Pieyre de Mandiargues (l. to r.), Arcachon, 1940

Στα 17 της μετακόμισε στο Μιλάνο και έπειτα στο Παρίσι όπου και γνώρισε προσωπικότητες όπως τους Πολ Ελυάρ, Μαξ Ερνστ, Αντρέ Πιερ ντε Μαντιάργκ, Χένρι Καρτιέ-Μπρεσσόν, Πικάσο και Νταλί.

Leonor Fini by Henri Cartier-Bresson, Paris, c.1933

Γύρισε την Ευρώπη με αμάξι έχοντας για παρέα τους Μπρεσσόν και Μαντιάργκ, με τον Μπρεσσόν να τη φωτογραφίζει γυμνή σε μια πισίνα, μια φωτογραφία που πουλήθηκε το 2007 για 305,000 δολάρια, την υψηλότερη τιμή που είχε αποκτήσει έργο του μέχρι εκείνη τη στιγμή.

De l'un jour à l'autre I & II (From One Day to Another I & II), 1938

Comtesse Mita Corti, Née Mita Colonna di Cesaro, 1948

Elles aimes se déguiser (They Love to Dress Up, Portrait of Joy Williams and Margot Fonteyn), 1948

Ζωγράφισε πορτρέτα των Ζαν Ζενέ, Άννα Μανιάνι, Ζακ Οντιμπερντί, Αλίντα Βάλι, Ζαν Σλάμπεργκερ, και άλλων δημοσιοτήτων που ζούσαν στο Παρίσι. Αναλάμβανε τις διακοσμήσεις και σχεδίαζε κουστούμια για θεατρικά έργα, όπερες, μπαλέτα και τον κινηματογράφο.

Les Tragediennes, 1931-32

Métamorphoses equivoques (Ambiguous Metamorphosis), 1953

La Gardienne des Phénix, 1954

Παρ’ ότι από πολλούς συνδέεται με τον σουρεαλισμό, η τέχνη της είναι βαθιά προσωπική. Μας παρουσιάζει έναν μυστηριώδη και παρεμφατικό κόσμο που κυριαρχείται από τις γυναίκες. Ο σουρεαλισμός ήταν στην πραγματικότητα ένα κομμάτι της ζωής της. Το 1936 όταν εξέθεσε έργα της μαζί με άλλους σουρεαλιστές στο Παρίσι, και είδαν τα έργα της, της ζήτησαν να την γνωρίσουν από κοντά και εκείνη εμφανίστηκε στο καφέ που είχαν ραντεβού, φορώντας μια στολή καρδιναλίου και εξήγησε ότι αρέσκεται στο «ανοσιούργημα» της γυναίκας που φορά αντρικά ρούχα.

Leonor Fini by André Ostier, Paris, 1948        

Leonor Fini in her studio

Leonor Fini by Eddy Brofferio, Corsica, 1965

Κάποτε είπε: «Ο γάμος ποτέ δεν με τράβηξε. Δεν έχω ζήσει ποτέ με έναν άνθρωπο μόνο. Από τότε που είμαι 18, πάντα επέλεγα να ζω σε αυτό που θα λέγαμε κοινόβιο. Ένα μεγάλο σπίτι με το ατελιέ μου, γάτες και φίλους, και με έναν άνδρα που θα ήταν μάλλον εραστής παρά φίλος. Και πάντα πετύχαινε.»

Leonor Fini & Sergio Gajardo, Italy, 1952

Παντρεύτηκε μία φορά, για μια σύντομο περίοδο τον Φρεντερίκο Βενετσιάνο, αλλά χώρισαν μόλις γνώρισε έναν Ιταλό διπλωμάτη, για χάρη της οποίας παράτησε την καριέρα του.

 Leonor Fini by Erwin Blumenfeld, Paris, 1938

Η γνωριμία της με τον Πολωνό συγγραφέα Κωνστάντι Ζελένσκι, γνωστός στο μεταπολεμικό Παρίσι ως Κοτ, την ενθουσίασε όταν έμαθε πως είναι ο νόθος αδερφός ενός αγαπημένου της εραστή.

 Leonor Fini & Stanislao Lepri, 1945

Ο Κοτ δέθηκε αμέσως με τη Φινί και τον πρώην διπλωμάτη Λέπρι, και έμεινε μαζί τους στο διαμέρισμά τους με τους τρεις τους να γίνονται αχώριστοι μέχρι το θανατό τους.

Leonor Fini in her studio, Paris, 1961

Αγαπούσε τις περσικές γάτες, έφτασε να έχει σύνολο 23, και ο θάνατός τους μπορούσε να την οδηγήσει στην κατάθλιψη.

La Toilette Inutile, 1964

La serrure (The Lock), 1965

Une grande curiosité (A Great Curiosity), 1983

Έγραψε τρεις νουβέλες, και ο κύκλος της περιελαμβάνε μεταξύ άλλων, ονόματα όπως του Ζαν Κοκτώ και Τζόρτζιο ντε Κίρικο. Ζωγράφισε για έργα όπως των Πόε, Μπωντλέρ και Σαίξπηρ, αλλά και για σύγχρονους συγγραφείς με τους οποίους υπήρξε ιδιαίτερα γενναιόδωρη χαρίζοντάς τους τις δουλειές της, διασφαλίζοντας πιο άμεσα και εύκολα την έκδοση των βιβλίων τους.

Voyage, 1965

L’Entre deux (Between Two), 1967

Les aveugles (The Blind Ones), 1968

Έχει ειπωθεί για την Φίνι πως απεικόνισε τη γυναίκα χωρίς τύψεις και απολογίες. Σε πολλούς πίνακες, έχει ζωγραφίσει όμορφες γυναίκες, ενίοτε με αυτοβιογραφική ματιά, σε προκλητικές και διασκεδαστικές στιγμές.

Rasch Rasch Mein Puppen Warten...(Hurry, Hurry, Hurry...My Dolls Are Waiting),  1975

Zwei Frauen (Two Women), 1939

Η ανεξαρτησία και η εμπιστοσύνη της Φίνι στο ένστικτο την συνδέουν με άλλες γυναίκες καλλιτέχνιδες του σουρεαλισμού, όπως η στενή της φίλη Λεονόρα Κάρινγκτον και η Φρίντα Κάλο.

L'Homme aux masques, 1949

Οι άντρες από την άλλη, φαίνονται να χάνουν κάπως σε μέγεθος και πιθανότητα και σε δύναμη, και μοιάζουν να τοποθετούνται υπό την προστασία των γυναικών. Ωστόσο, η σχέσης της με άλλους άντρες καλλιτέχνες ήταν περισσότερο κοινωνική, παρά ουσιαστική. Ο πουριτανισμός του Αντρέ Μπρετόν και η δυσανεξία των σουρεαλιστών να αποδεχτούν την γυναικεία αυτονομία (παρ’ ότι μιλούσαν για απελευθέρωση) την έβρισκαν αντίθετη.

Leonor Fini by George Platt Lynes, New York, 1936

Η πρώτη της σόλο έκθεση ήταν στην Julian Levy Gallery το 1939 στη Νέα Υόρκη. Κατά τη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου, έζησε στο Μόντε Κάρλο και στη Ρώμη και στη συνέχεια εργάστηκε ως εικονογράφος, σκηνογράφος και ζωγράφος με μεγάλη αναγνώριση στη Ευρώπη. Πέθανε στο Παρίσι το 1996.

Sphinx: Leonor Fini and Surrealism. A lecture given at Manchester Art Gallery as part of Angels of Anarchy: Women Artists and Surrealism on 15 November 2009. With Dr Peter Webb, author of Sphinx: The Life and Art of Leonor Fini. In his lecture, Dr Peter Webb will investigate artist Leonor Fini’s role as a female artist in the predominantly male surrealist group, and the contribution she made with her self-images as empowered sphinxes and ancient deities. Dr Webb knew the artist Leonor Fini well and interviewed her extensively in the years before her death.

«Γνώθι σαυτόν» για ρομπότ. Automaton, Know Thyself: Robots Become Self-Aware

Η πρόοδος της ρομποτικής φέρνει όλο και πιο κοντά οράματα και εικόνες που παλαιότερα θα χαρακτηρίζονταν μάλλον τμήματα της επιστημονικής φαντασίας παρά πραγματικές προοπτικές, όπως ρομποτικοί υπηρέτες, εργάτες ή μάγειρες.

Tα ρομπότ για να φέρουν σε πέρας πιο σύνθετα καθήκοντα, πρέπει να αποκτήσουν το «γνώθι σαυτόν», αντιλαμβανόμενα τους περιορισμούς και τα όριά τους. Researchers work to build robots’ awareness of their own limitations. ILLUSTRATION: ALLEGRA BOVERMAN AND CHRISTINE DANILOFF/MIT

Ωστόσο, σύμφωνα με ερευνητές του CSAIL (Computer Science and Artificial Intelligence Laboratory) του ΜΙΤ, πριν τα ρομπότ αρχίσουν να αναλαμβάνουν τέτοια σύνθετα καθήκοντα, πρέπει να αποκτήσουν το… «γνώθι σαυτόν», αντιλαμβανόμενα τους περιορισμούς και τα όριά τους.

The iCub robot named DeeChee learning basic language with Professor Chrystopher Nehaniv and Dr Joe Saunders.

Τα περισσότερα ρομπότ που χρησιμοποιούνται σήμερα λειτουργούν σε συγκεκριμένα, ελεγχόμενα περιβάλλοντα, και κάνουν πολύ συγκεκριμένες εργασίες. Εάν θέλουν να αναλάβουν πιο σύνθετες λειτουργίες, μέσα σε πιο δυναμικά, ρευστά περιβάλλοντα (όπως ένα σπίτι), θα πρέπει να μπορούν να καταλαβαίνουν τι δεν ξέρουν, και να φροντίζουν να το μάθουν, όπως επισημαίνει η Λέσλι Πακ Κέλμπλινγκ, κάτοχος της έδρας Panasonic στο τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών και Μηχανολογίας του ΜΙΤ.

Ένα ρομπότ δεν είναι σε θέση να κοιτάξει γύρω του στην κουζίνα και να καταλάβει πού βρίσκονται τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν για το μαγείρεμα ενός δείπνου. Για να το κάνει αυτό, πρέπει να αρχίσει να ανοίγει ντουλάπια ή να κάνει ερωτήσεις.

The robot creates simulations to work out how to walk using three legs (Image: Science)

«Θα ήθελα να φτιάξω ένα ρομπότ που θα μπορεί να μπει σε μια κουζίνα για πρώτη φορά, αλλά επειδή έχει βρεθεί πριν σε άλλες κουζίνες, μπορεί να βάλει τα ψώνια στις θέσεις τους» λέει σχετικά η Κέλμπλινγκ.

Σε μελέτη που έγινε πρόσφατα δεκτή προς δημοσίευση στο International Journal of Robotics Research, αυτή και ο Τόμας Λοτσάνο-Περέζ, συνάδελφός της στο CSAIL, περιγράφουν ένα σύστημα που θα κάνει ακριβώς αυτό, υπολογίζοντας συνεχώς τα «επίπεδα αβεβαιότητας» του ρομπότ σχετικά με μία εργασία, που περιλαμβάνουν παράγοντες όπως η θέση ενός αντικειμένου ή του ίδιου του ρομπότ σε ένα χώρο.

An artist's depiction of a robot reflecting on itself. Image: Victor Zykov, Cornell University

Βασικό τμήμα της όλης ιδέας είναι το αποκαλούμενο «εξάρτημα υπολογισμού κατάστασης» (state estimation component), που υπολογίζει την πιθανότητα ένα αντικείμενο να βρίσκεται εκεί που το ρομπότ νομίζει ότι βρίσκεται. Με αυτό τον τρόπο, εάν το ρομπότ δεν είναι επαρκώς βέβαιο για μια δραστηριότητα (για παράδειγμα, εάν ένα αντικείμενο είναι το αντικείμενο που αναζητεί), τότε «καταλαβαίνει» πως πρέπει να συλλέξει επιπλέον πληροφορίες πριν ενεργήσει- εξετάζοντας, για παράδειγμα, καλύτερα το επίμαχο αντικείμενο. Κατά την Κέλμπλινγκ, το σύστημα αυτό εξετάζει συνεχώς τις «αντιλήψεις» του για τον κόσμο, και πώς θα τις αλλάξει, μέσω ενεργειών που είτε συλλέγουν περισσότερες πληροφορίες είτε αλλάζουν την κατάσταση του κόσμου/ περιβάλλοντος.

Επίσης, το σύστημα απλοποιεί τη διαδικασία ανάπτυξης στρατηγικής για απλές εργασίες, καθώς καταστρώνει τα σχέδιά του «ένα βήμα τη φορά», ανάλογα με τα δεδομένα που έχει μπροστά του κάθε στιγμή (ιεραρχικός σχεδιασμός προγράμματος). Αντί να καταστρώνει ένα μεγάλο, «βέλτιστο δυνατό» σχέδιο (ιδέα που φαίνεται να κυριαρχεί πάνω στην έρευνα τεχνητής νοημοσύνης), κάνει ένα σχέδιο για το «πρώτο επίπεδο» της εργασίας και αρχίζει την εκτέλεσή του πριν προχωρήσει στο επόμενο- αντί για ένα «μεγάλο σχέδιο» (που απαιτεί μεγάλη υπολογιστική ισχύ), κάνει πολλά μικρά.

Η συγκεκριμένη προσέγγιση ενδείκνυται για ρομπότ που εισέρχονται σε νέα περιβάλλοντα και δραστηριότητες, για τα οποία δεν έχουν επαρκείς πληροφορίες ώστε να μπορέσουν να φτιάξουν «γενικό» σχέδιο/ προγραμματισμό.

Το τελικό αποτέλεσμα ενός τέτοιου συστήματος θα είναι πιο ικανά/ευέλικτα ρομπότ, που θα μπορούν να κάνουν πιο σύνθετες εργασίες υπό πιο «ανοικτές»/ ρεαλιστικές συνθήκες (από βιομηχανικές εφαρμογές και οικιακές εργασίες, μέχρι αντιμετώπιση καταστροφών)- ακόμα και αν, στην αρχή, θεωρείται πως τα εν λόγω ρομπότ θα κάνουν διάφορα λάθη μέχρι να «μάθουν».

Πηγή: http://web.mit.edu/newsoffice/2013/household-robot-0327.html

Μια… Αλεξάνδρεια πριν την Αλεξάνδρεια. Divers examine 64 shipwrecks in submerged city of Thonis-Heracleion

Ο Φρανκ Γκοντιό κατά τη διάρκεια υποβρύχιας έρευνας στη Θώνιδα-Ηράκλειο. Η στήλη δίπλα του φέρει το όνομα της πόλης. Franck Goddio with an intact stele covered with hieroglyphs at Heraklion.

Οι νεότερες έρευνες για μια βυθισμένη πόλη-λιμάνι που είχε το ρόλο “πύλης” στην Αίγυπτο κατά την πρώτη χιλιετία π.Χ. εξετάστηκαν κατά τη διάρκεια διεθνούς συνεδρίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Thonis-Heracleion: 64 Egyptian shipwrecks, dating between the eighth and second centuries BC, are examined by divers in the now submerged city of Thonis-Heracleion. The sunken port-city was the obligatory port of entry to Egypt for all ships coming from the Greek world in the first millennium BC. Most of the shipwrecks are well preserved, sitting in the mud of the sea-bed. With 700 examples of different types of ancient anchor, the researchers believe this represents the largest nautical collection from the ancient world.

Η πόλη, γνωστή ως “Θώνις” στους Αιγυπτίους και ως “Ηράκλειο” στους Έλληνες, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα στη Μεσόγειο πριν την ίδρυση της Αλεξάνδρειας. Χτισμένη 6,5 χλμ. μακριά από τη σημερινή ακτογραμμή στα ανοικτά της παραλίας του Αμπού Κιρ, αποτελούσε το καλύτερο σημείο για την απόθεση των εμπορευμάτων των ποντοπόρων πλοίων για φορολόγηση και αξιολόγηση από υπεύθυνους των ιερών, πριν τη μεταφορά τους κατά μήκος του Νείλου από αιγυπτιακά ποταμόπλοια. Η πόλη ιδρύθηκε μάλλον τον 8ο αι. π.Χ., πέρασε πολλές καταστροφές και τελικά βυθίστηκε στα βάθη της Μεσογείου τον 8ο αι. μ.Χ.

Marble head of the god Serapis in the sunken suburbs of Canopus.

Στα αρχαία λιμάνια της πόλης, δύτες και επιστήμονες προσπαθούν σήμερα να λύσουν το μυστήριο της απόθεσης στο βυθό 64 αιγυπτιακών πλοίων, πολλά από τα οποία φαίνεται ότι βυθίστηκαν ηθελημένα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα πλοία που χρονολογούνται μεταξύ του 8ου και του 2ου αι. π.Χ. τα πλοία βρέθηκαν τέλεια διατηρημένα στη λάσπη του βυθού. Με 700 διαφορετικά δείγματα αγκυρών θεωρούνται η μεγαλύτερη ναυτική συλλογή του αρχαίου κόσμου.

Bruleur à encens, style grec archaique, 6ème siècle avant Jesus-Christ. Ou bien 4ème siècle, tout dépend des sources. Trouvé à Hérakleion.

«Η έρευνα αποκάλυψε ένα τεράστιο βυθισμένο τοπίο με τα κατάλοιπα το λιγότερο δύο μεγάλων αρχαίων εγκαταστάσεων μέσα σερ ένα μέρος του Δέλτα του Νείλου που διατρεχόταν με φυσικούς και τεχνητούς υδάτινους δρόμους», είπε ο δρ. Ντέιμιαν Ρόμπινσον του Κέντρου Θαλάσσιας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (OCMA). Ο δρ Ρόμπινσον και η ομάδα του ερευνούν ένα βυθισμένο πλοίο γνωστό ως  ”Πλοίο 43″, εξετάζοντας το γιατί τα πλοία φαίνεται να βυθίστηκαν ηθελημένα κοντά στο λιμάνι. Μέχρι στιγμής έχει αποκαλύψει επίσης ότι οι Αιγύπτιοι είχαν έναν μοναδικό τρόπο να κατασκευάζουν τα πλοία τους.

Feuilles d'or provenant d'Héracléion. Une cache ?

«Ένα από τα κεντρικά ερωτήματα είναι το γιατί πολλά “νεκροταφεία πλοίων” δημιουργήθηκαν σε απόσταση ενός μιλίου από το στόμιο του Νείλου. Το Πλοίο 43 φαίνεται να ανήκει σε μια συστάδα δέκα άλλων πλεούμενων που απάρτιζαν ένα μεγάλο νεκροταφείο πλοίων [...]. Αυτό μπορεί να μη σημαίνει απλά εγκατάλειψη αλλά να αντικατοπτρίζει έναν τρόπο παρεμπόδισης εχθρικών πλοίων να μπουν στην πόλη. όσο ελκυστική κι αν είναι αυτή η απάντηση, πρέπει επίσης να σκεφτούμε το αν αυτά τα πλοία βυθίστηκαν για να χρησιμοποιηθούν απλώς στα πλαίσια ενός σχεδίου επανάκτησης γης».

La stèle de Naucratis présente un decret que le roi prit lors d'une visite à Sais, la ville de Neith. Le roi instaura une taxe sur les produits échangés via le comptoir grec de Naucratis. Sachant que ces produits transitaient par Thonis/Héraklion (via la branche canopique du Nil), il n'est pas étonnant qu'une stèle similaire y ait été érigée.

Μια συλλογή διαταγμάτων και εμπορικών βαρών καθώς και στοιχεία για την κοπή νομισμάτων έχουν έρθει επίσης στο φως κατά τη διάρκεια της έρευνας στο λιμάνι. Τέτοια στοιχεία υλικού πολιτισμού συζητήθηκαν στο συνέδριο για να γίνει κατανοητός ο τρόπος διεξαγωγής εμπορίου στον αρχαίο κόσμο.

Statue féminine sans tête, dans une ancienne posture égyptienne : en marche, le pied gauche avancé. Elle porte une robe légère qui accentue plus qu'elle ne cache la beauté des formes. Ce style "drap mouillé" est typiquement grec. La statue est donc un superbe mélange des 2 civilisations. La robe est tenue par un noeud sur l'épaule droite. Le bras droit est collé le long du corps. Basalte noir, port d'Aboukir, juin 2000. Il pourrait s'agir de la déesse Isis, ou d'une reine représentée en Isis, ou d'une reine représentée en prêtresse d'Isis-Aphrodite. Peut-être Arsinoe 2 puisque c'est son mari Ptolémée 2 qui a introduit le culte d'Isis-Aphrodite.

Η Έλσμπεθ Βαν Ντερ Βιλτ, από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, είπε: «Η Θώνις-Ηράκλειο έπαιξε ένα σπουδαίο ρόλο στο δίκτυο εμπορίου μεγάλης κλίμακας στην Ανατολική Μεσόγειο από τη στιγμή που η πόλη ήταν ο πρώτος σταθμός στο αιγυπτιακό έδαφος για τους ξένους εμπόρους. Ανασκαφές στις λεκάνες του λιμανιού έφεραν στο φως μια ομάδα ατσάλινων βαρών που μπορεί να είχαν χρησιμοποιηθεί τόσο από διοικητικούς υπαλλήλους των ναών όσο και από εμπόρους για την πληρωμή φόρων και την αγορά προϊόντων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει μια ομάδα αθηναϊκών βαρών (σταθμών). Αυτά είναι σημαντικά γιατί είναι η πρώτη φορά που τέτοια σταθμά βρίσκονται σε ανασκαφές στην Αίγυπτο».

Statue en granit, fin de la période ptolémaique, provenant d'Aboukir. Elle a été trouvée par le Conseil Suprème des Antiquités (SCA en Anglais) et l'Institut Européen d'Archéologie Sous-Marine (IEASM), en mai 2001. La statue représente une femme, portant une robe typique de la période ptolémaique. La robe est tenue par un noeud au milieu de la poitrine. La statue porte un diadème hellenistique avec un cobra au centre, au dessous duquel les cheveux tombent en bouclettes. L'uraeus donne à penser qu'il s'agit d'une reine, Cléopatre 2 ou 3.

Μια άλλη ερευνήτρια από την Οξφόρδη, η Σάντα Χάινζ αναλύει περισσότερα από 300 αγαλματίδια και φυλακτά από την Ύστερη και Πτολεμαϊκή Περίοδο, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται αιγυπτιακά και ελληνικά αντικείμενα. Τα περισσότερα πάντως αναπαριστούν τις αιγυπτιακές θεότητες Όσιρη, Ίσιδα και Ώρο. «Τα αγαλματίδια και τα φυλακτά είναι γενικά σε άψογη κατάσταση [...]. Μας βοηθούν να εξετάσουμε το σύστημα λατρείας ενώ την ίδια στιγμή αντικατοπτρίζουν ευρείς οικονομικές παραμέτρους. Αυτές οι εικόνες παράγονταν μαζικά σε μια κλίμακα που δεν έχει προηγούμενο σε σε άλλες περιόδους. Τα ευρήματά μας συστήνουν ότι κατασκευάζονταν κυρίως για Αιγύπτιους, υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι ορισμένοι ξένοι τις αγόραζαν επίσης και τις αφιέρωναν σε ιερά του εξωτερικού».

Underwater archaeologist Franck Goddio has charted and excavated the Eastern Harbour.

Στο πρόγραμμα αυτό, το OCMA  συνεργάζεται με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Υποβρύχιας Αρχαιολογίας (IEASM) σε συνεργασία με το αιγυπτιακό Υπουργείο Επικρατείας για τις Αρχαιότητες. Ο Φρανκ Γκοντιό, διευθυντής του IEASM και Επισκέπτης Καθηγητής στη Θαλάσσια Αρχαιολογία στο OCMΑ, σχολίασε: «Οι αποκαλύψεις που έχουμε κάνει στην Θώνιδα-Ηράκλειο από το 2000 χάρη στην εργασία μιας διεπιστημονικής ομάδας και στην υποστήριξη του Ιδρύματος Hilti, είναι ενθαρρυντικές. Πίνακες με τα μνημεία της πόλης, τα λιμάνια της και τα κανάλια της παίρνουν σχήμα πιο καθαρά και κάθε χρόνο συλλέγονται περαιτέρω σημαντικές πληροφορίες».

H Σελήνη και ο Δίας ανάμεσα στα κλαδιά ενός δέντρου. Moon and Jupiter among the branches of a tree

Ο Δίας είναι ένα από λαμπρότερα αντικείμενα στον νυχτερινό ουρανό και μπορεί κανείς εύκολα να τον εντοπίσει με ένα τηλεσκόπιο. Η εντυπωσιακή φωτογραφία της Σελήνης και του Δία μέσα από τα κλαδιά ενός δένδρου λήφθηκε στις 17 Μαρτίου κοντά στη Ρενς, στην περιοχή της Καμπανίας-Αρδεννών, περίπου 129 χιλιόμετρα ανατολικά-νοτιοανατολικά από το Παρίσι. The Moon and Jupiter, France by VegaStar Carpentier.

Ένα «μίνι» σουπερνόβα, Scientists discover a new class of mini-supernova

Καλλιτεχνική απεικόνιση του... μίνι σουπερνόβα. Ο λευκός νάνος γύρω από τον οποίο έχει σχηματιστεί ένας δίσκος από την ύλη που διαχέεται στο Διάστημα απορροφά ύλη από το γειτονικό γαλάζιο αστέρα. Η συσσώρευση πολύ μεγάλης μάζας στον λευκό νάνο προκαλεί έκρηξη η οποία όμως δεν είναι τόσο ισχυρή ώστε να τον καταστρέψει ολοσχερώς. This artist's conception shows the suspected progenitor of a new kind of mini supernova called Type Iax. Material from a hot, blue helium star at right is funneling toward a carbon/oxygen white dwarf star at left, which is embedded in an accretion disk. In many cases the white dwarf survives the subsequent explosion. Image released March 26, 2013. CREDIT: Christine Pulliam (CfA)

Ένα τρίτο είδος σχετικά πιο αδύναμης έκρηξης υπερκαινοφανών αστέρων (σουπερνόβα), που έρχεται να προστεθεί στα δύο που είναι ήδη γνωστά και έχουν μεγαλύτερη ισχύ ανακάλυψαν οι αστρονόμοι.

Παλιά και νέα είδη

Supernova Remnant EO102-72 with X-rays (blue), optical wavelengths (green) and radio (red). Image Courtesy NASA/CXC/SAO

Το πρώτο είδος (Ia) προκύπτει από την πλήρη διάλυση ενός «λευκού νάνου», δηλαδή του υπολλείματος του πυρήνα άστρου που έχει πεθάνει. Το δεύτερο είδος (Ib και Ιc) λαμβάνει χώρα όταν καταρρέει βαρυτικά ο πυρήνας ενός γιγάντιου άστρου με μάζα δέκα έως εκατό φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου μας. Και στις δύο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι μια από τις πιο ισχυρές και λαμπερές εκρήξεις στο σύμπαν.

Τώρα, οι επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι ένα είδος αστρικής έκρηξης, επίσης λόγω διάλυσης ενός «λευκού νάνου», η οποία έως τώρα θεωρείτο μια ασυνήθιστη υποπερίπτωση του πρώτου είδους (Ia), στην πραγματικότητα συνιστά ένα τελείως διαφορετικό είδος σούπερ-νόβα (που πήρε πλέον την ονομασία Iax). Αυτές οι μίνι-εκρήξεις απελευθερώνουν σημαντικά μικρότερη ποσότητα ενέργειας, το 1% έως 50% της εκλυόμενης ενέργειας από μια έκρηξη τύπου Ia.

Λόγω του μικρότερου μεγέθους της έκρηξης, υπάρχουν ενδείξεις ότι σε αρκετές περιπτώσεις ένα τμήμα του άστρου κατορθώνει να επιβιώσει. Όπως και με τις μεγαλύτερης ισχύος εκρήξεις τύπου Ia, τα φάσματα των σούπερ-νόβα Iax δεν περιέχουν καθόλου ίχνη υδρογόνου.

Ο μηχανισμός

Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον αστρονόμο Ράιαν Φόλεϊ του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ - Σμιθσόνιαν εκτιμούν ότι οι περισσότερες εκρήξεις του νέου τύπου Iax προέρχονται από διπλά συστήματα άστρων (δύο άστρα σε αμοιβαία βαρυτική έλξη και σε τροχιά το ένα γύρω από το άλλο).

Το ένα άστρο-λευκός νάνος, που έχει μεγάλη πυκνότητα και είναι πλούσιο σε άνθρακα και οξυγόνο, «κλέβει» ήλιο από το άλλο άστρο (που είναι πλούσιο σε αυτό το χημικό στοιχείο, καθώς έχει πια «κάψει» το υδρογόνο του), ώσπου το πρώτο άστρο να έχει συσσωρεύσει τόσο μεγάλη μάζα, ώστε τελικά να εκραγεί. Οι ερευνητές θα κάνουν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal»,

Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι έχουν ανακαλύψει έως τώρα πολύ λίγες τέτοιου είδους αχνές εκρήξεις σούπερ-νόβα (γύρω στις 25 και μόνο σε πιο νέους γαλαξίες) όχι γιατί είναι σπάνιες, αλλά απλούστατα επειδή δεν είναι ιδιαίτερα λαμπερές. Εκτιμούν ότι για κάθε 100 εκρήξεις του πρώτου είδους (Ιa), συμβαίνουν περίπου 31 εκρήξεις σούπερ-νόβα του τρίτου είδους (Iax).

Η παρατήρηση

Το μελλοντικό μεγάλο τηλεσκόπιο Large Synoptic Survey Telecope στη Χιλή αναμένεται να εντοπίσει περίπου ένα εκατομμύριο εκρήξεις υπερκαινοφανών άστρων στη διάρκεια της λειτουργίας του και από αυτές πάνω από 10.000 θα μπορούσαν να είναι σούπερ-νόβα του τρίτου τύπου (Iax), δηλαδή περίπου όσες εκρήξεις πρώτου τύπου (Ia) έχουν συνολικά ανακαλύψει μέχρι σήμερα οι αστρονόμοι. Μάλιστα, όπως είπε ο Ράιαν Φόλεϊ, δεν αποκλείεται τέτοιες εκρήξεις τρίτου τύπου να γίνονται κατά καιρούς και πολύ κοντά στη Γη, αλλά να μην έχουν ακόμα παρατηρηθεί.

Γυναίκες της επιστήμης 2013. Women in Science 2013

Το ευρύ κοινό δεν γνωρίζει τα ονόματά τους, αλλά οι πέντε γυναίκες που παρουσιάζονται σε αυτό το δισέλιδο θα μπορούσαν να έχουν άμεση επίδραση στη ζωή μας: πρόκειται για επιστήμονες από τον ευρύτερο χώρο της Φυσικής, το έργο των οποίων είναι τόσο πρωτοποριακό ώστε να ανοίγει νέους δρόμους στην επιστήμη τους και να γίνεται η βάση για εφαρμογές που θα αλλάξουν τον κόσμο γύρω μας.

Για όλα αυτά, οι πέντε ξεχωριστές κυρίες θα λάβουν μια περίβλεπτη τιμητική διάκριση κατά τη διάρκεια ειδικής τελετής που θα γίνει στο Παρίσι την ερχόμενη εβδομάδα. Πρόκειται για το διεθνές βραβείο L'Oréal - UNESCO, το οποίο θεσμοθετήθηκε πριν από 15 χρόνια και απονέμεται κάθε χρόνο σε πέντε γυναίκες ως αναγνώριση της συνεισφοράς τους στην πρόοδο της επιστήμης.

Οι εφετινές τιμώμενες, οι οποίες σύμφωνα με το καταστατικό του βραβείου προέρχονται από τις πέντε ηπείρους του πλανήτη μας, είναι: για την Αφρική και τις αραβικές χώρες η καθηγήτρια Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Νιγηρίας στη Νσούκα, κυρία Francisca Nneka Okeke, για την Ασία και τον Ειρηνικό η καθηγήτρια στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Επιστημών του Τόκιο στην Ιαπωνία, κυρία Reiko Kuroda, για την Ευρώπη η καθηγήτρια στο Τμήμα Χημείας και Φυσικής του Πανεπιστημίου του Γιορκ στο Ηνωμένο Βασίλειο, κυρία Ratibha L. Gai, για τη Λατινική Αμερική η καθηγήτρια και διευθύντρια του Ινστιτούτου Φυσικής στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Ρίο Γκράντε ντο Σουλ στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας, κυρία Marcia Barbosa και για τη Βόρεια Αμερική η επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο στο Μπούλντερ των ΗΠΑ, κυρία Deborah S. Jin.  

Όμως η δράση των γυναικών αυτών δεν περιορίζεται μόνο στα επιστημονικά πεδία στα οποία επέλεξαν να σταδιοδρομήσουν.  Όλες τους είναι και ενεργοί πολίτες που δείχνουν έμπρακτα τη βοήθειά τους στην κοινότητα. Έτσι εκτός από το να αποτελούν απλώς πρότυπο για τις νεότερες ερευνήτριες, οι εφετινές τιμώμενες έχουν ενεργό δράση προκειμένου να βοηθήσουν τις γυναίκες να εκπληρώσουν τα οράματά τους στα πεδία των επιστημών, αλλά και να κάνουν την επιστήμη προσιτή στο ευρύ κοινό.

Το βραβείο L'Oréal-UNESCO

Κάθε χρόνο, το Ίδρυμα της L'Oréal και η UNESCO συνεργάζονται για να προβάλουν και να υποστηρίξουν το έργο ξεχωριστών γυναικών επιστημόνων, οι οποίες συμβάλλουν στην πρόοδο των επιστημών και αποτελούν πρότυπα για τις μελλοντικές γενιές.

Επιστήμονες από όλον τον κόσμο καλούνται να υποβάλουν υποψηφιότητα και μια διεθνής κριτική επιτροπή που απαρτίζεται από διακεκριμένους επιστήμονες, και της οποίας πρόεδρος είναι ένας επιστήμονας βραβευμένος με Νομπέλ, πραγματοποιεί την τελική επιλογή. Τα βραβεία απονέμονται εκ περιτροπής στους κλάδους των Επιστημών Ζωής και των Φυσικών Επιστημών.

Διακόσιες τριάντα ερευνήτριες διακρίνονται κάθε χρόνο: πέντε από αυτές λαμβάνουν το βραβείο, ενώ οι υπόλοιπες 225 λαμβάνουν μια υποτροφία που τους επιτρέπει να συνεχίσουν το ερευνητικό έργο τους.

Έως τα τέλη του 2013, από το πρόγραμμα θα έχουν ωφεληθεί συνολικά 1.729 γυναίκες επιστήμονες προερχόμενες από 100 και πλέον χώρες.

Είναι δε χαρακτηριστικό της ποιότητας των γυναικών επιστημόνων που επιλέγονται το γεγονός ότι μεταξύ των βραβευθεισών υπάρχουν και δύο που στη συνέχεια τιμήθηκαν με το Βραβείο Νομπέλ.

ΑΦΡΙΚΗ

Ο ηλεκτροχείμαρρος του ισημερινού

Η Francisca Nneka Okeke είναι καθηγήτρια Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Νιγηρίας στη Νσούκα. Είναι η εφετινή νικήτρια από την Αφρική και, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση της L'Οréal, λαμβάνει την τιμητική διάκριση «για τη σημαντική της συμβολή στην κατανόηση των καθημερινών αποκλίσεων των ιοντικών ρευμάτων στην ανώτερη ατμόσφαιρα, τα οποία μπορεί να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα την κλιματική αλλαγή».

Ο ουρανός και τα φαινόμενά του απασχόλησαν την Okeke από πολύ τρυφερή ηλικία: «Όταν ήμουν μικρή, με συνάρπαζε ο ουρανός, αναρωτιόμουν γιατί ήταν άλλοτε λευκός και άλλοτε γαλάζιος και γιατί τα αεροπλάνα μπορούσαν να πετάνε αντί να πέφτουν στη Γη. Αργότερα, όταν πήγα σχολείο, αποφάσισα να ασχοληθώ με τη Φυσική όταν έμαθα ότι κρύβει τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα».

Η εξ Αφρικής τιμώμενη βρήκε έναν ισχυρό σύμμαχο στο πρόσωπο του εκπαιδευτικού πατέρα της ο οποίος τη μύησε στα ανώτερα μαθηματικά που της επέτρεψαν αργότερα να ασχοληθεί με ένα φαινόμενο που λαμβάνει χώρα στην ιονόσφαιρα και ονομάζεται «equatorial electrojet phenomenon» (φαινόμενο ισημερινού ηλεκτροχειμάρρου). Ο ηλεκτροχείμαρος, που ενεργοποιείται από τον Ήλιο, είναι μια ροή ηλεκτρικού ρεύματος που διατρέχει τη Γη ανατολικά γύρω από τον μαγνητικό ισημερινό και κάνει το μαγνητικό πεδίο στον μαγνητικό ισημερινό σχεδόν πέντε φορές ισχυρότερο σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο μέρος στον πλανήτη. (Ο μαγνητικός ισημερινός διαφέρει από τον Ισημερινό κατά κάποιες μοίρες, καθώς ο μαγνητικός Βόρειος Πόλος της Γης διαφέρει από αυτό που θεωρούμε γενικά ως Βόρειο Πόλο.)

Η έρευνα της καθηγήτριας Okeke για το πώς αυτή η ηλιακή δραστηριότητα στην ιονόσφαιρα επηρεάζει το μαγνητικό πεδίο της Γης θα μπορούσε να μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα την κλιματική αλλαγή και να εντοπίσουμε τις πηγές ολέθριων φαινομένων, όπως τα τσουνάμι και οι σεισμοί.

ΑΣΙΑ

Αριστερά και δεξιά... μόρια

Η Reiko Kuroda είναι καθηγήτρια στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Επιστημών του Τόκιο στην Ιαπωνία. Λαμβάνει το εφετινό βραβείο «για την ανακάλυψη της λειτουργικής σημασίας της διαφοράς μεταξύ αριστερόστροφων και δεξιόστροφων μορίων, η οποία έχει ευρείες εφαρμογές, μεταξύ των οποίων η έρευνα νευροεκφυλιστικών νόσων, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ».

Προερχόμενη από μια χώρα που δεν ενθαρρύνει την εργασία των γυναικών, η Reiko Kuroda έπρεπε να πάρει σοβαρές αποφάσεις πολύ νωρίς στη ζωή της: «Η μεγαλύτερη πρόκληση για μένα ήταν να εξασφαλίσω απλώς μια θέση που θα μου επέτρεπε να πραγματοποιώ έρευνα. Στην εποχή μου ήταν σχεδόν αδύνατον να πάρει μια γυναίκα μια πανεπιστημιακή θέση στην Ιαπωνία, εκτός αν είχε πολύ καλές διασυνδέσεις ή ήταν πολύ τυχερή. Ακόμη και ο επόπτης του διδακτορικού μου μού είχε πει ότι το καλύτερο για μια γυναίκα είναι να παντρευτεί. Οπότε κι εγώ πήγα στην Αγγλία!».

Σήμερα η ερευνήτρια από την Ιαπωνία είναι μια από τις εξέχουσες προσωπικότητες του κλάδου που μελετά τη χειραλικότητα των μορίων (μελετά δηλαδή το αν τα μόρια είναι δεξιόστροφα ή αριστερόστροφα). Βασική συμβολή της στο πεδίο αυτό ήταν η εφεύρεση μιας συσκευής μέτρησης της χειραλικότητας (χειρομορφία) σε στερεή ύλη, όταν τα υπάρχοντα τότε όργανα μπορούσαν να μετρήσουν μόνο υγρά. Κεντρικός άξονας των ερευνών της είναι η μελέτη της χειραλικότητας μορίων που εμπλέκονται στην παθογένεση ασθενειών όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.

Παράλληλα με την ερευνητική δραστηριότητά της, η Reiko Kuroda είναι μια ακτιβίστρια για την επιστήμη. Στη διάρκεια της θητείας της ως αντιπροέδρου του Διεθνούς Συμβουλίου για την Επιστήμη, βοήθησε στην παρουσίαση ενός προγράμματος που ονομάστηκε Future Earth και ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο για να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για τα περιβαλλοντικά ζητήματα και τα ανθρωπιστικά θέματα. Την ανησυχεί πολύ η γενική έλλειψη επιστημονικών γνώσεων και ευαισθητοποίησης του κοινού. Δημιούργησε ένα Εκπαιδευτικό Κέντρο Ερμηνείας της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο, για να «προσφέρει στους πολίτες στοιχειώδη επιστημονική παιδεία και στους επιστήμονες στοιχειώδη κοινωνική παιδεία» όπως λέει.

ΕΥΡΩΠΗ

Μικροσκοπία στα άκρα

Η Ratibha L. Gai είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Χημείας και Φυσικής του Πανεπιστημίου του Γιορκ στο Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ παράλληλα διευθύνει το Τμήμα Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας στο ερευνητικό ίδρυμα The York JEOL Nanocentre. Η ινδικής καταγωγής ερευνήτρια η οποία τιμάται εφέτος «για την έξυπνη τροποποίηση του ηλεκτρονικού της μικροσκοπίου, ώστε να μπορεί να παρακολουθεί τις χημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στα επιφανειακά άτομα των καταλυτών και οι οποίες θα βοηθήσουν τους επιστήμονες στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων ή νέων πηγών ενέργειας», είναι μέλος ενός πολύ στενού επιστημονικού κύκλου. Σε αυτόν ανήκουν μόνο οι επιστήμονες που από τον 16ο αιώνα και μετά συνέβαλαν στην ανακάλυψη και τη βελτιστοποίηση των μικροσκοπίων, φωτονικών και ηλεκτρονικών.

Η βασική έρευνα της κυρίας Gai και των συνεργατών της υπόσχεται μια πληθώρα πιθανών εφαρμογών από φιλικές προς το περιβάλλον βαφές ως πιο αποδοτική γεωργία, νέα φάρμακα, υλικά και πηγές ενέργειας. Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να έχει προβλέψει την πορεία του νεαρού κοριτσιού από την Ινδία που πέτυχε με ατέλειωτες ώρες μελέτης να γίνει δεκτό από το Πανεπιστήμιο του Cambridge. Εκεί εκπλήρωσε το μεγάλο της όνειρο: ένα διδακτορικό στη Φυσική στο διάσημο Εργαστήριο Cavendish του Πανεπιστημίου, και έγινε μία από τις πρώτες γυναίκες από την Ινδία που πέτυχαν κάτι τέτοιο. Το πανεπιστήμιο αυτό εξακολουθεί να έχει μια σημαντική θέση στην καρδιά της. «Το να είμαι τόσο μακριά από το σπίτι μου ήταν τρομακτικό από διάφορες απόψεις, αλλά στο Cambridge με δέχτηκαν ως έναν πραγματικό επιστήμονα».

Ανταποδίδοντας την προσφορά, σήμερα εργάζεται για να φέρει περισσότερες γυναίκες στην επιστήμη. «Πιστεύω ότι οι γυναίκες επιστήμονες δημιουργούν νέες προοπτικές για την επιστήμη, καθώς και για τον χώρο εργασίας. Εξάλλου, αποτελούμε το 50% του πληθυσμού, και η αύξηση του αριθμού των γυναικών στην επιστήμη μόνο οφέλη μπορεί να έχει για τον κόσμο» δήλωσε χαρακτηριστικά.

ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ

Οι παραξενιές του νερού

Η Marcia Barbosa είναι καθηγήτρια και διευθύντρια του Ινστιτούτου Φυσικής στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Ρίο Γκράντε ντο Σουλ στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας. Τιμάται εφέτος από τη L' Οréal «για την ανακάλυψη ενός από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του νερού που μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα πώς εκδηλώνονται οι σεισμοί και πώς οι πρωτεΐνες λαμβάνουν το σχήμα τους στον χώρο, γνώση πολύ σημαντική για τη θεραπεία ασθενειών».

Σε μικροσκοπικό επίπεδο, το νερό μπορεί να συμπεριφέρεται με ασυνήθιστους και απρόσμενους τρόπους - οι επιστήμονες αποκαλούν αυτές τις παράξενες συμπεριφορές «ανωμαλίες». Η καθηγήτρια Marcia Barbosa ανακάλυψε έναν από τους τρόπους με τους οποίους συμπεριφέρεται παράξενα το νερό, και τα ευρήματά της θα μπορούσαν να έχουν τεράστια επίπτωση στην κατανόηση πολλών φυσικών φαινομένων, από τους σεισμούς ως τη διαμόρφωση των πρωτεϊνών.

Οι πρωτεΐνες αποτελούν τα δομικά στοιχεία όλων των έμβιων όντων και η διαμόρφωσή τους καθορίζεται από τη συμπεριφορά του νερού που τις περιβάλλει. Η ερευνήτρια από τη Βραζιλία ελπίζει να χρησιμοποιήσει τα ευρήματά της σχετικά με τη διαμόρφωση των πρωτεϊνών για τη θεραπεία ασθενειών.

Το έργο της καθηγήτριας Barbosa θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στη λύση του επιτακτικού προβλήματος της ενέργειας:  «Ο αυξανόμενος αριθμός των ανθρώπων με πρόσβαση στα βιομηχανικά προϊόντα και τις τεχνολογίες θα οδηγήσει σε τεράστια αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας. Χρειαζόμαστε επειγόντως νέους ενεργειακούς πόρους και νέους τρόπους άντλησης παραδοσιακών μορφών ενέργειας» λέει. Συγκεκριμένα, η μελέτη των ανωμαλιών του νερού θα μπορούσε να οδηγήσει σε καινοτομίες στην παραγωγή βιοκαυσίμων, κυρίως από καλλιέργειες.

Παθιασμένη με την ανάγκη για περισσότερες γυναίκες στην επιστήμη, η καθηγήτρια Barbosa ασχολείται με την ισότητα των δύο φύλων εδώ και περίπου είκοσι χρόνια. «Ως μειοψηφία στην επιστήμη, πρέπει να κάνουμε τους εαυτούς μας ορατούς, να εντοπίζουμε τα εμπόδια και να συνεργαζόμαστε και να τα ξεπερνάμε» λέει. Διετέλεσε πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας της International Union of Pure and Applied Physics για τις Γυναίκες στη Φυσική και το 2009 βραβεύτηκε με το Μετάλλιο Nicholson της Αμερικανικής Εταιρείας Φυσικής για το έργο της, για λογαριασμό των γυναικών στην επιστήμη.

ΗΠΑ

Χημεία σε αργή κίνηση

Η Deborah S. Jin είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο στο Μπούλντερ των ΗΠΑ αλλά και υπότροφος του JILA, ενός ινστιτούτου που έχει συσταθεί από το Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων & Τεχνολογίας (NIST) και το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο.

Το βραβείο της απονέμεται «για το γεγονός ότι είναι η πρώτη που έψυξε μόρια σε τέτοιον βαθμό που να μπορεί να παρακολουθήσει χημικές αντιδράσεις σε αργή κίνηση. Οι αντιδράσεις αυτές μπορεί να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα μοριακούς μηχανισμούς που είναι σημαντικοί για την ιατρική, αλλά και για νέες πηγές ενέργειας».

Η επιστημονική πορεία της αμερικανίδας τιμωμένης ήταν σχεδόν προδιαγεγραμμένη από τη γέννησή της: «Ήμουν περιτριγυρισμένη από την επιστήμη. Μεγάλωσα στη Φλόριντα, σε μια περιοχή που ονομάζεται Διαστημική Ακτή επειδή είναι κοντά στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι. Και οι δύο γονείς μου ήταν επιστήμονες!» λέει χαρακτηριστικά. Σήμερα η καθηγήτρια Jin και οι συνεργάτες της μελετούν τι συμβαίνει όταν τα μόρια ψύχονται κοντά στο απόλυτο μηδέν, στη χαμηλότερη δυνατή θερμοκρασία. Για να το κάνουν αυτό έπρεπε πρώτα να επινοήσουν μια νέα μέθοδο ψύξης το πλεονέκτημα της οποίας είναι η αργή κίνηση των μορίων κατά τη διάρκεια χημικών αντιδράσεων. Η επιβράδυνσή τους είναι τέτοια που επιτρέπει στους ερευνητές να μελετήσουν λεπτομερώς τη συμπεριφορά τους.

Ένας πλανήτης με δύο Ήλιους; Snapshot of a two-faced Tatooine world

Η φωτογραφία που κατάφεραν να τραβήξουν οι αστρονόμοι στην οποία εικονίζονται τα δύο άστρα και το μυστηριώδες σώμα. Αν αποδειχθεί ότι είναι πλανήτης και όχι καφέ νάνος θα πρόκειται για τη πρώτη απευθείας εικόνα ενός πλανήτη με δύο Ήλιους. The binary system 2M0103, with its central pair of stars and mystery third object in orbit around them. This infrared image was produced by the Very Large Telescope at ESO-Paranal in Chile (Image: ESO 2013)

Γάλλοι αστρονόμοι χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο VLT που βρίσκεται στη Χιλή κατέγραψαν μια άκρως ενδιαφέρουσα εικόνα. Σε ένα δυαδικό σύστημα εντόπισαν ένα μεγάλο σώμα να βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τα δύο άστρα του συστήματος. Οι ερευνητές δεν έχουν ακόμη καταφέρει να διευκρινίσουν αν το σώμα αυτό είναι πλανήτης ή ένας καφέ νάνος. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι πρόκειται για πλανήτη θα είναι η πρώτη φορά που θα έχουμε στη διάθεσή μας μια απευθείας εικόνα ενός πλανήτη με δύο Ήλιους.

Ο μυστηριώδης κόσμος

Είναι πιθανό να έχουμε στη διάθεση μας την πρώτη απευθείας εικόνα ενός πλανήτη με δύο Ήλιους.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Joseph Fourier στη Γκρενόμπλ χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο VLT παρατήρησαν το δυαδικό σύστημα 2M0103. Πρόκειται για ένα σύστημα όπου τα δύο άστρα βρίσκονται σε πολύ κοντινή απόσταση μεταξύ τους όπως τα δύο άστρα του Τατούιν.

Εντόπισαν σε απόσταση 12.5 δισεκατομμυρίων από τα δύο άστρα ένα μεγάλο σώμα που κινείται γύρω από αυτά. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι το σώμα αυτό έχει μάζα 12-14 φορές μεγαλύτερη από του Δία. Πρόκειται για ένα σώμα το μέγεθος του οποίου κινείται στα όρια ανάμεσα σε ένα πλανήτη και ένα καφέ νάνο δηλαδή ένα «αποτυχημένο» άστρο. Το σώμα αυτό ονομάστηκε 2ΜASS0103(AB)b και οι ερευνητές προσπαθούν τώρα να βρουν στοιχεία για τη χημική του σύσταση ώστε να εξακριβωθεί η ταυτότητά του. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στο διαδικτυακό αρχείο επιστημονικών προδημοσιεύσεων «arxiv.org»

Πλανήτες δύο άστρων

Ο πλανήτης Τατούιν, πατρίδα του τζεντάι Λουκ Σκάιγουοκερ. And here is a shot of the double sunset on Tatooine from Star Wars Episode IV: A New Hope.

Οι πλανήτες που βρίσκονται σε δυαδικά αστρικά συστήματα έγιναν ευρέως γνωστοί από την πρώτη από τις έξι ταινίες του «Πολέμου των Άστρων» στην οποία ο πρωταγωνιστής ζει σε έναν τέτοιο πλανήτη, τον θρυλικό Τατούιν. Τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπιστεί πλανήτες που βρίσκονται σε δυαδικά συστήματα, μάλιστα εντοπίστηκε ένας πλανήτης με τέσσερις Ήλιους!