Λεύκιος Ανναίος Σενέκας, Στοχασμοί. Philosophical Treatises and Moral Reflections of Seneca

Lucius Annaeus Seneca

Για την απληστία όλη η φύση είναι τόσο μικρή.

Paul Gustave Fischer, In the Train Compartment  (1927)

Το πετυχημένο έγκλημα ονομάζεται αρετή.

Κάθε άνθρωπος προτιμά την πίστη από την άσκηση της κρίσης.

Όπως ένα παραμύθι είναι η ζωή: αυτό που μετράει δεν είναι το μάκρος αλλά η ποιότητά της.

Photo by Robert Doisneau, The Cellist (1957)

Παντού ίσον πουθενά. Όταν ένας άνθρωπος ξοδεύει όλον του τον χρόνο στα ταξίδια, καταλήγει να έχει πολλές γνωριμίες και καθόλου φίλους.

Painting by Mark Tansey, Recourse (2011)

Η ζωή μπορεί να διαιρεθεί σε τρεις περιόδους. Στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον. Από αυτές εκείνη που ζούμε τώρα έχει κιόλας φύγει, εκείνη που θα ζήσουμε επαφίεται στο τυχαίο και η μόνη σίγουρη είναι, εκείνη που έχουμε ζήσει.

Η αλήθεια είναι πως κανένας δεν μπορεί να βάλει στη θέση τους τα χρόνια που έχασες και κανένας δεν μπορεί να σου δώσει πίσω τη ζωή σου. Η ηλικία σου θ’ ακολουθήσει τη ροή της όπως ακριβώς ξεκίνησε, χωρίς επιστροφή, ούτε στάση, αθόρυβα και χωρίς τίποτα να μπορεί να επιβραδύνει την ταχύτητα της.

Photo by Alfred Wertheimer, The Kiss (1956)

Το πόσο πολύτιμος είναι ο χρόνος της ζωής τους το καταλαβαίνουν όλοι. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί άνθρωποι, για να δείξουν τη μεγάλη αγάπη τους σε κάποιους άλλους, δε διστάζουν να τους προσφέρουν ένα κομμάτι της ζωής τους.

Παρατηρώ έκπληκτος τους ανθρώπους να διαθέτουν με ευκολία και απερισκεψία το χρόνο τους σε κάποιους άλλους, μόνο και μόνο επειδή εκείνοι τους ζήτησαν να τους αφιερώσουν λίγη ώρα. Το ωραίο είναι πως ενώ και οι μεν και οι δε διόλου δεν παραλείπουν να εξετάσουν το λόγο για τον οποίο ζητήθηκε αυτός ο χρόνος, κανένας τους δεν εξετάζει το πόσος είναι. Σαν να μην είχε καμιά αξία ούτε και για αυτόν που τον διέθετε. Περιφρονούμε το πιο πολύτιμο πράγμα επειδή ξεγελιόμαστε από το ότι ο χρόνος δεν είναι υλικό αγαθό, μιας και δεν μπορούμε να τον βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας, και έτσι θεωρούμε ότι έχει ευτελή αξία, και ότι διατίθεται δωρεάν.

Το βάσανό μας δεν είναι η μικρή διάρκεια της ζωή μας. Εμείς την κάνουμε να φαίνεται σύντομη με την απληστία μας. Ό,τι ακριβώς θα συνέβαινε αν πλούτη βασιλικά τύχαινε να πέσουν σε κακό διαχειριστή. Θα σπαταλιόνταν στο λεπτό. Ενώ, αν πλούτη πολύ λιγότερα, τα είχε πάρει στα χέρια του καλός διαχειριστής θα αβγάτιζαν. Το ίδιο γίνεται και με τα χρόνια της ζωής μας. Αν ξέρει κανείς να τα διαχειριστεί καλά, μπορεί να πετύχει πολλά και σπουδαία πράγματα.

Painting by Jean-Léon Gérôme, The Artist’s Father and Son on the Doorstep of His House (c. 1866)

Ανακάλεσε στη μνήμη σου τα έργα που κατάφερες να πραγματοποιήσεις στη διάρκεια αυτής της μακρόχρονης ζωής, τους ανθρώπους που λεηλάτησαν τη ζωή σου όχι μόνο εν αγνοία σου, αλλά και χωρίς καν να πάρεις είδηση την απώλεια, τι ήταν εκείνο που μια μάταιη λύπη, μια ανόητη χαρά, ένα πάθος, μια συζήτηση γεμάτη κολακείες μπόρεσαν να σου κλέψουν, πόσο φαντάζει μικρό με την πάροδο του χρόνου το λίγο καλό που απέμεινε από όλα αυτά, και θα καταλάβεις ότι πεθαίνεις πρόωρα.

Photo: Self-portrait of photographer Ben Canales (and the Milky Way) on Oregon’s South Sister volcano (2012)

Δεν υπάρχει τίποτα που ν’ απασχολεί τον άνθρωπο λιγότερο από το να μάθει την τέχνη του ζην, όπως επίσης και δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο να μάθει. Για τις άλλες τέχνες υπάρχουν παντού ένα σωρό δάσκαλοι. Μερικοί μάλιστα από αυτούς έχουν διαπρέψει από τόσο νωρίς, ώστε κατάφεραν να εξελιχθούν σε δασκάλους της από πολύ μικρά ηλικία. Χρειάζεται όμως ολόκληρη η ζωή μας για να μάθουμε πως να τα ζούμε και, το πιο περίεργο από όλα, χρειάζεται ολόκληρη τη ζωή μας για να μάθουμε πως να πεθαίνουμε.

Πηγή:

από το βιβλίο "Είναι μικρή η ζωή", εκδ. Περίπλους

μετάφραση: Κάτια Χαρικιοπούλου

Βρέθηκε ο «ένοχος» της καταστροφής του «Hindenburg». Hindenburg mystery solved 76 years after historic catastrophe: static electricity caused the airship to explode

Real cause: The cause of the Hindenburg disaster that killed 35 of the 100 passengers and crew members on board was static electricity, says a team of experts who have been looking into the real trigger.

Ήταν το καμάρι της Γερμανίας και το ιπτάμενο «άλογο» στο οποίο πόνταρε τις ελπίδες της για την κατάκτηση ενός τότε «παρθένου» πεδίου: της υπερατλαντικής εμπορικής αεροπλοΐας.

Ready to land: The 245m German airship was preparing to land at the Lakehurst Naval Air Station in Manchester Township, New Jersey.

Το «Hindenburg» ήταν το θαύμα της εποχής του, μετέφερε για πρώτη φορά επιβάτες από τη μία στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού μέσα σε τρεις ημέρες - χρόνος παραπάνω από ρεκόρ για την εποχή. Το όνειρο όμως έσβησε γρήγορα. Στις 6 Μαΐου 1937, ύστερα από μόλις 14 μήνες υπηρεσίας, το ζέπελιν τυλίχθηκε στις φλόγες στον αέρα καθώς, ερχόμενο από τη Φραγκφούρτη, ετοιμαζόταν να προσγειωθεί στη βάση του Λέικχερστ, στο Νιου Τζέρσεϊ.

Σοκ και δέος

The iconic airship had become charged with static as a result of an electrical storm and broken wire or sticking gas valve leaked hydrogen into the ventilation shafts.

Όλα φαίνονταν φυσιολογικά καθώς το αερόπλοιο είχε πάρει θέση προσγείωσης όταν ξαφνικά το πλήθος που το περίμενε συγκεντρωμένο στο έδαφος είδε μια φλόγα να ξεπηδά από το πίσω μέρος του. Το υδρογόνο που γέμιζε το μπαλόνι του πήρε αμέσως φωτιά, σχεδόν ακαριαία το σκάφος μετατράπηκε σε μια τεράστια πύρινη μπάλα και, 32 δευτερόλεπτα μετά, έπεσε στο έδαφος. Τριάντα έξι από τους 97 επιβαίνοντες έχασαν τη ζωή τους. Ο κυβερνήτης Ερνστ Λέμαν αρχικώς επέζησε αλλά πέθανε την επόμενη ημέρα.«Δεν μπορώ να καταλάβω πώς έγινε» τον άκουσαν να ψιθυρίζει.

Την ίδια απορία είχαν εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον πλανήτη. Η τραγωδία του «Hindenburg» ήταν το πρώτο μεγάλο δυστύχημα που ο κόσμος είδε ολοζώντανο στην οθόνη. Κινηματογραφήθηκε και προβλήθηκε στα «επίκαιρα» προκαλώντας μια νέου είδους φρίκη στο κοινό της εποχής. Όπως το θέτει ο ιστορικός Νταν Γκρόσμαν, «ήταν η πρώτη μεγάλη καταστροφή που οι άνθρωποι μπόρεσαν να δουν με τα ίδια τους τα μάτια. Κινηματογραφήθηκε. Φωτογραφήθηκε. Με τίποτε πριν από αυτό, όπως π.χ. με τον Τιτανικό, δεν είχε συμβεί κάτι τέτοιο. Ήταν σοκαριστικό».

Conflicting theories: Investigations conducted after the disaster deemed that a sudden spark had ignited leaking hydrogen gas in the airship, but investigators could not come to an agreement on what caused the spark or the leaking gas.

Γι' αυτό και στοίχειωσε μια ολόκληρη γενιά και όχι μόνο. Ως σήμερα ωστόσο τα αίτια της καταστροφής παρέμεναν ανεξιχνίαστα. Η επίσημη έκθεση είχε αποφανθεί ότι όλα ξεκίνησαν από μια σπίθα που προκάλεσε ανάφλεξη λόγω διαρροής υδρογόνου, κανείς όμως δεν γνώριζε τι ήταν εκείνο που είχε προκαλέσει τη σπίθα. Οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν «γεμίσει» το ερωτηματικό με διάφορες εκδοχές. Από τις πιο διαδεδομένες, κάποιες μιλούν για βόμβα που έβαλαν τρομοκράτες, ενώ άλλες κατηγορούν ως «εύφλεκτη» τη βαφή του ζέπελιν.

Other theories: After the explosion conspiracy theories began to spread that the Hindenburg had been wiped out by a bomb or that someone had shot down the airship from below.

Τον περασμένο Μάρτιο, ύστερα από 76 χρόνια, ερευνητές που εργάστηκαν για ένα ντοκιμαντέρ του Channel 4 του BBC υποστηρίζουν ότι επιτέλους έλυσαν το μυστήριο. Ο Τζεμ Στάνσφιλντ, μηχανικός του Ερευνητικού Ινστιτούτου South West στο Σαν Αντόνιο του Τέξας, και μια ομάδα ειδικών μελέτησαν την υπόθεση εξετάζοντας τα αρχεία και τις συνθήκες, παρακολουθώντας ταινίες της εποχής και αναπαριστώντας μεταξύ άλλων το δυστύχημα με μικρότερης κλίμακας ακριβή αντίγραφα του «Hindenburg» τα οποία και «πυρπόλησαν» με βάση διάφορα σενάρια.

Στατικός ηλεκτρισμός

Through research: Jem Stansfield, a British aeronautical engineer, and his team of researchers based at the Southwest Research Institute in San Antonio, Texas, blew up and set fire to scale models of blimps more than 24m long to prove the real cause.

Η ετυμηγορία τους επιβεβαιώνει την επίσημη εκδοχή, συμπληρώνοντας όμως όλα τα κενά. Η αιτία της καταστροφής του «Hindenburg», σύμφωνα με τις μελέτες τους, ήταν ο στατικός ηλεκτρισμός. Το σκάφος είχε φορτιστεί περνώντας μέσα από μια ηλεκτρική καταιγίδα και κάποιο καλώδιο ή βαλβίδα έσπασε προκαλώντας διαρροή υδρογόνου. Μόλις οι άνδρες του πληρώματος εδάφους έτρεξαν να πιάσουν τα σχοινιά για να το τραβήξουν για την προσγείωση, ουσιαστικά «γείωσαν» το ζέπελιν προκαλώντας την ανάφλεξή του.

«Νομίζω ότι ο πιο πιθανός μηχανισμός για την πρόκληση της σπίθας είναι ηλεκτροστατικός» δήλωσε ο κ. Στάνσφιλντ μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα «Independent». «Η φωτιά ξεκίνησε από ψηλά και ύστερα στα πειράματά μας οι φλόγες πήγαν προς το κέντρο. Με ένα τέτοιο εκρηκτικό μείγμα αερίου έγινε αμέσως ανάφλεξη όταν έφθασε στο κάτω μέρος».

Ο Μάθιου Μπλέις, διευθυντής του Τμήματος Ερευνών Πυρός και Τεχνολογίας του Ινστιτούτου South West που συμμετείχε στη μελέτη, συμφωνεί. «Αποδείξαμε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι επρόκειτο για μια εκκένωση στατικού ηλεκτρισμού η οποία προκάλεσε ανάφλεξη σε διαρρέον υδρογόνο που είχε αναμειχθεί με οξυγόνο στους αεραγωγούς»τόνισε μιλώντας στην εφημερίδα «San Antonio Express». «Ήταν μια σπίθα ανάμεσα στον σκελετό και στο κέλυφος του σκάφους».

Η ισχυρότερη αστρική έκρηξη, NASA's Fermi, Swift See 'Shockingly Bright' Burst

Swift's X-Ray Telescope took this 0.1-second exposure of GRB 130427A at 3:50 a.m. EDT on April 27, just moments after Swift and Fermi triggered on the outburst. The image is 6.5 arcminutes across. Credit: NASA/Swift/Stefan Immler

Στις 27 Απριλίου τα διαστημικά τηλεσκόπια Fermi και Swift εντόπισαν μια εξαιρετικής λαμπρότητας έκλαμψη ακτίνων γάμμα η οποία προερχόταν από τα βάθη του Σύμπαντος. Οι επιστήμονες της NASA που μελέτησαν την έκλαμψη ανακοίνωσαν ότι πρόκειται για την ισχυρότερη έκλαμψη ακτίνων γάμμα (Gamma-Ray Burst ή εν συντομία GRB) που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα. Η έκλαμψη προέκυψε από την έκρηξη ενός θνήσκοντος άστρου και δημιούργησε νέο ρεκόρ ισχύος και διάρκειας.

Πανίσχυρη

The maps in this animation show how the sky looks at gamma-ray energies above 100 million electron volts (MeV) with a view centered on the north galactic pole. The first frame shows the sky during a three-hour interval prior to GRB 130427A. The second frame shows a three-hour interval starting 2.5 hours before the burst, and ending 30 minutes into the event. The Fermi team chose this interval to demonstrate how bright the burst was relative to the rest of the gamma-ray sky. This burst was bright enough that Fermi autonomously left its normal surveying mode to give the LAT instrument a better view, so the three-hour exposure following the burst does not cover the whole sky in the usual way.

Η έκλαμψη έλαβε την ονομασία GRB 130427Α και προέρχεται από έναν γαλαξία στον αστερισμό του Λέοντος που βρίσκεται σε απόσταση 3.6 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Όπως διαπιστώθηκε, η έκλαμψη είχε ενέργεια τουλάχιστον 94 δισεκατομμυρίων ηλεκτρονιοβόλτ (GeV). Διήρκεσε μάλιστα τόσο πολύ (για πολλές ώρες) ώστε η επιστημονική κοινότητα πρόλαβε να στρέψει πολλά τηλεσκόπια πάνω της για να την παρατηρήσουν.

«Περιμέναμε πολύ καιρό για να δούμε μια τέτοιας ισχύος και φωτεινότητας έκλαμψη ακτίνων γάμμα. Διήρκεσε μάλιστα τόσο πολύ που ένας αριθμός ρεκόρ τηλεσκοπίων πρόλαβε να την παρατηρήσει ενώ παράλληλα συνέχιζαν να την παρατηρούν τα διαστημικά τηλεσκόπια» αναφέρει η Τζούλι Μακ Ενερι μέλος των ερευνητών που ελέγχουν το διαστημικό τηλεσκόπιο Fermi.

 Η πηγή

This animation shows a more detailed Fermi LAT view of GRB 130427A. The sequence shows high-energy (100 Mev to 100 GeV) gamma rays from a 20-degree-wide region of the sky starting three minutes before the burst to 14 hours after. Following an initial one-second spike, the LAT emission remained relatively quiet for the next 15 seconds while Fermi's GBM instrument showed bright, variable lower-energy emission. Then the burst re-brightened in the LAT over the next few minutes and remained bright for nearly half a day. Credit: NASA/DOE/Fermi LAT Collaboration

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι οι εκλάμψεις ακτίνων γάμμα είναι προϊόν αστρικών εκρήξεων σε τεράστια άστρα που  εξαντλούν τα πυρηνικά τους καύσιμα και τελικά καταρρέουν υπό το βάρος τους. Οι επιστήμονες αναζητούν τώρα έναν υπερκαινοφανή αστέρα στην περιοχή από την οποία προέρχεται η έκλαμψη έτσι ώστε να εντοπίσουν με ακρίβεια την πηγή της. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο εντοπισμός της πηγής της πανίσχυρης έκλαμψης είναι πιθανό να γίνει μέσα στις επόμενες 2-3 εβδομάδες.

Σατωμπριάν, Σκέψεις και Αφορισμοί, François de Chateaubriand: Thoughts and Quotes

François-René de Chateaubriand by Henri Félix Emmanuel Philippoteaux

Περί του ανθρώπου

Scène de nuit pendant l'acte final de 'René' de Chateaubriand

60

Είναι στιγμές όπου το πεπρωμένο μας, είτε επειδή υποχωρεί στην κοινωνία είτε επειδή υπακούει στη φύση είτε επειδή ήρθε η ώρα να μας κάνει αυτό που οφείλουμε να παραμείνουμε, απομακρύνεται αιφνίδια από την αρχική πορεία του, όπως ένα ποτάμι που αλλάζει τη ροή του εξαιτίας μιας ξαφνικής καμπής.

62

René Magritte, The Infinite Recognition (1963)

Κάθε άνθρωπος φέρει μέσα του έναν κόσμο, μια σύνθεση όλων όσων έχει και αγαπήσει, κι εκεί επιστρέφει ακατάπαυστα, ακόμα κι όταν διασχίζει και φαίνεται να κατοικεί έναν άλλο κόσμο, ξένο.

64

Illustration by Saul Steinberg (1976)

Η αβέβαιότητα του μέλλοντός σας πρόσδίδει στα αντικείμενα την αληθινή αξία τους: και η γη, αν την κοιτάξετε από το μέσον της φουρτουνιασμένης θάλασσας, μοιάζει με τη ζωή όπως τη βλέπει κάποιος που βρίσκεται στα πρόθυρα του θανάτου.

66

Δεν αντιλαμβανόμαστε σχεδόν ποτέ την αλήθεια των πραγμάτων, μα τις εικόνες τους έτσι όπως παραμορφωμένες αντανακλώνται από τις επιθυμίες μας. Και οι μέρες μας περνούν, σχεδόν όπως οι μέρες κάποιου που, στη δική μας νεφελώδη ζώνη, θα έβλεπετον ουρανό μόνον μέσα από κείνα τα χρωματισμένα τζάμια που εξαπατούν το μάτι, προσφέροντάς του τη γλυκύτητα ενός πιο ήπιου κλίματος.

67

Οι άνθρωποι βλέπουν συχνά το λάθος σαν αλήθεια, διότι κάθε ιδιότητα του πνεύματος ή της καρδιάς έχει το ανεστραμμένο είδωλό της: η ψυχρότητα μοιάζει στην αρετή, το σκέπτεσθαι στη λογική, η κενότητα στο βάθος. Και ούτω καθεξής.

70

Εξαπατήστε με καλά κι εγώ δεν θά 'χω από εσάς καμία άλλη απαίτηση: γιατί τι άλλο είναι τάχα η ζωή αν όχι ένα ψέμα;

72

Photo by Ralph Gibson: From Days at Sea (1975)

Οι άνθρωποι πλανιούνται σχεδόν πάντα σχετικά με το συμφέρον τους, κινούμενοι άλλοτε από τη σύνεση κι άλλοτε από το πάθος.

77

Κάθε μου μέρα είναι κι ένας αποχαιρετισμός.


78

Photo by Jan Saudek, The Slavic Girl with Her Father (1998)

Ας μη διεκδικούμε από κανέναν άνθρωπο τα βάσανά του. Γιατί οι πίκρες είναι όπως κι οι πατρίδες, καθένας έχει τη δική του.

81

Sculpture by Paige Bradley: Expansion (c. 2007)

Όλα έχουν φθαρεί στις μέρες μας, ακόμα και η δυστυχία.

88

Sphinx des Naxiens, Sanctuaire de la Terre, Delphes, en Marbre, H. 2,32 m

Γιατί ο Άγις δολοφονήθηκε στη Σπάρτη; Γιατί ο Διονύσιος εκδιώχτηκε από τις Συρακούσες; Γιατί ο Θρασύβουλος περιπλανήθηκε μακριά από την Αθήνα, την πατρίδα του; Γιατί, και ούτω καθεξής; Γιατί στη Σπάρτη, στις Συρακούσες και στην Αθήνα, υπήρχαν άνθρωποι, και η καρδιά αυτού του ακατανόητου διπόδου προσφέρει την εξήγηση για όλα.

92

Photo by Sally Mann: Candy Cigarette (1989)

Κάθε έγκλημα εμπεριέχει μία ριζική ανικανότητα και ένα σπόρο δυστυχίας: ας πράττουμε λοιπόν το καλό για να είμαστε ευτυχείς, κι ας είμαστε δίκαιοι για να είμαστε ικανοί.

103

Δεν παρακολουθώ ποτέ μια βάπτιση ή ένα γάμο δίχως ένα πικρό χαμόγελο, δίχως να νιώσω ένα σφίξιμο στην καρδιά. Μετά τη δυστυχία τού να γεννηθείς, δεν γνωρίζω άλλη μεγαλύτερη από το να φέρνεις έναν άνθρωπο στον κόσμο.

107

Και η ψυχή μου, τι ήταν; Μια ασήμαντη οδύνη που εξατμίστηκε και αναμείχθεικε με τους ανέμους;

108

Σε κάθε βήμα της ζωής, ανοίγονται μπροστά μας χιλιάδες τόποι μακρινοί, χιλιάδες διαφορετικές μορφές του μέλλοντος. Κι όμως θα αγγίξετε έναν μόνον ορίζοντα. Θα σπεύσετε προς ένα μόνο αύριο.

109

Καθίστε στον κορμό του πεσμένου δέντρο στα τρίσβαθα του δάσους: κι αν μέσα στου εαυτού σας τη βαθιά λησμονιά, μες στην ακινησία σας, μέσα στη σιωπή σας, δεν συναντήσετε το άπειρο, θα είναι εξίσου ανώφελη και η περιπλάνησή σας στις ακροποταμιές του Γάγγη.

(μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου, Ολκός)

RoboBee: το μικρότερο ιπτάμενο ρομπότ στον κόσμο. Robotic insect: World's smallest flying robot takes off

The tiny 80 milligram device has a pair of buzzing fly-like wings that flap 120 times a second.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ κατασκεύασαν ένα ρομπότ στο μέγεθος μιας μύγας, ικανό να εκτελέσει ελιγμούς παρόμοιους με αυτούς των εντόμων.

Το ιπτάμενο ρομποτάκι – έντομο κατασκευάστηκε από ανθρακονήματα, ζυγίζει 80 μιλιγραμμάρια, άνοιγμα φτερών 3 εκατοστά. Τα φτερά του κινούνται με συχνότητα 120 Χερτς, επιτρέποντάς το να απογειώνεται κάθετα και να εκτελεί περίπλοκους ελιγμούς.

Επίδειξη της ρομποτικής εντόμων από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.  Harvard University's tiny 80 milligram device the size of a house fly called a RoboBee.

Σύμφωνα με τους ερευνητές τα μικροσκοπικά ρομπότ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε επιχειρήσεις διάσωσης.

Στο βίντεο που ακολουθεί βλέπουμε την πρώτη πτήση του RoboBee:

«Έγκλημα και Τιμωρία» και o Paul Dirac. "Crime and Punishment" and Paul Dirac

Για τον ιδιόμορφο χαρακτήρα του μεγάλου φυσικού Paul Dirac υπάρχουν πολλές αστείες ιστορίες.

Asked to explain his discoveries in quantum mechanics, Dirac responded that they 'cannot be explained in words at all'. Photograph: AIP Emilio Segrè Visual Archives

Ο Dirac ήταν υπερβολικά εσωστρεφής άνθρωπος, καθόλου εμπαθής αλλά πολύ επιφυλακτικός με τους γύρω του. Απέφευγε τις συναναστροφές όσο μπορούσε περισσότερο, προτιμώντας να κάνει μοναχικές βόλτες.

Ήταν επιρρεπής σε πολύ μεγάλες σιωπές και η αδιαφορία του για τις καθημερινές κοινωνικές συζητήσεις ήταν θρυλική. Οι συνεργάτες του στο Cambridge, χαριτολογώντας, εφηύραν μια νέα μονάδα μέτρησης που την ονόμασαν Dirac και την όρισαν ως: μία λέξη ανά ώρα.

Dostoyevsky in Paris (1863)

Ήταν τόσο ντροπαλός άνθρωπος ο Dirac, που παραλίγο να απέρριπτε το βραβείο Νόμπελ, γιατί δεν ήθελε τη δημοσιότητα. Το δέχτηκε μόνο όταν οι συνάδελφοί του, του επεσήμαναν ότι η απόρριψη του βραβείου θα δημιουργούσε πολύ μεγαλύτερη δημοσιότητα απ’ ότι η αποδοχή του!

Γιατί τα θυμήθηκα όλα αυτά; Γιατί μόλις τέλειωσα το διάβασμα του μυθιστορήματος του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι «Έγκλημα και τιμωρία» (1866). Το είχα διαβάσει τουλάχιστον άλλες δυο φορές μέχρι σήμερα. Αυτή τη φορά όμως το διάβασμα είχε και έναν επιπλέον στόχο.

Προσπαθούσα παράλληλα να εντοπίσω σε ποιο σημείο του μυθιστορήματος ο Ντοστογιέφσκι είχε κάνει ένα «μοιραίο» λάθος, το οποίο είχε επισημάνει ο Dirac.

Ο Ρώσος φυσικός Peter Kapitza κάποτε δάνεισε στον Dirac το «Έγκλημα και τιμωρία», του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι .

Όταν Dirac επέστρεψε το βιβλίο, o Kapitza τον ρώτησε πως του φάνηκε. Το μόνο σχόλιο Dirac για το λογοτεχνικό αριστούργημα του Ντοστογιέφσκι ήταν: «Είναι ωραίο, αλλά σε ένα από τα κεφάλαια ο συγγραφέας έκανε ένα λάθος. Περιγράφει τον ήλιο να ανατέλλει δύο φορές την ίδια μέρα».

Δεν ξέρω, ίσως να παρασύρθηκα από το χειμαρρώδες γράψιμο του Ντοστογιέφσκι, ίσως η “διπλή ανατολή” να ήταν τυπογραφικό ή μεταφραστικό λάθος της αγγλικής έκδοσης που διάβασε ο Dirac, τελικά … δεν κατάφερα να εντοπίσω το σημείο όπου σύμφωνα με τον Dirac, ο ήλιος ανατέλλει δυο φορές την ίδια μέρα!

Εντόπισα όμως ένα δεύτερο σημείο του μυθιστορήματος, που μάλλον θα προσήλκυσε το ενδιαφέρον του Dirac. Είναι το απόσπασμα από τον διάλογο μεταξύ Ρασκόλνικοφ και ανακριτή Πορφύριου, που περιέχει την μοναδική σε όλο το έργο αναφορά στον κόσμο της φυσικής:

«… Σύμφωνα με την άποψή μου λοιπόν αν οι ανακαλύψεις του Κέπλερ και του Νεύτωνα δεν μπορούσαν να μεταδοθούν στην ανθρωπότητα λόγω διαφόρων περιστάσεων παρά μόνο με τη θυσία εκατό, διακοσίων ή περισσότερων ανθρώπινων ζωών, που θα έφραζαν το δρόμο σ’ αυτές τις ανακαλύψεις, τότε ο Νεύτων θα είχε το δικαίωμα, για να μην πω το καθήκον, να τους εξοντώσει, για να γίνει έτσι δυνατή η διάδοση των ανακαλύψεών του σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Απ’ αυτά όμως δεν βγαίνει καθόλου ότι ο Νεύτων θα είχε το δικαίωμα να δολοφονεί οποιονδήποτε ή να κλέβει στην αγορά. Στο υπόλοιπο του άρθρου μου, αν θυμάμαι καλά, επιμένω στην ιδέα ότι όλοι οι νομοθέτες και οι φάροι και οι οδηγοί της ανθρωπότητας αρχίζοντας από τους παλιούς και μετά στον Λυκούργο, στον Σόλωνα, στον Μωάμεθ, στον Ναπολέοντα κτλ., υπήρξαν εγκληματίες.

Gustave Doré. Les trois Juges de l'enfer, Three Judges of the hell

Προσφέροντας καινούργιους νόμους καταπατούσαν έτσι τους παλιούς, που μέχρι τότε είχαν τηρηθεί πιστά από την κοινωνία και μεταβιβάζονταν από γενιά σε γενιά. Επίσης δεν δίστασαν ποτέ μπροστά στο αίμα (αθώο και ηρωικά χαμένο τις περισσότερες φορές, για την υπεράσπιση των παλιών νόμων), αν αυτό θα χρησίμευε να πετύχουν τους σκοπούς τους.

Πρέπει επίσης να παρατηρήσουμε ότι η πλειονότητα αυτών των ευεργετών και των οδηγών της ανθρωπότητας έχει χύσει ποταμούς αίματος. Και συμπεραίνω με δυο λόγια ότι όλοι, όχι μόνο οι μεγάλοι, αλλά και εκείνοι που κάτι καινούργιο μπορούν να πουν, είναι αναγκαστικά από την ίδια τους τη φύση εγκληματίες, διαφορετικού επιπέδου και βαθμού βέβαια ο καθένας τους.

Χωρίς αυτό το δικαίωμα δεν θα μπορούσαν να ξεφύγουν από την καθημερινή μικρότητα. Ούτε μπορούν να παραμείνουν, λόγω της φύσης τους, στην καθημερινή μικρότητα. Και αυτό κατά τη γνώμη μου είναι καθήκον τους να μην το δεχτούν.

Βλέπετε λοιπόν πως δεν έχω πει μέχρι τώρα τίποτα το καινούργιο. Αυτές οι σκέψεις έχουν ξαναγραφτεί χιλιάδες φορές. Όσο για τη διαίρεση που κάνω ανάμεσα στους «κοινούς» και «εξαιρετικούς» ανθρώπους, παραδέχομαι πως είναι λιγάκι αφηρημένη, αλλά δεν επιμένω σε ακριβείς αριθμούς.

Πιστεύω μονάχα πως στο βάθος η ιδέα μου είναι σωστή. Και η ιδέα μου αυτή συνίσταται στο ότι οι άνθρωποι γενικά χωρίζονται από τη φύση σε δυο κατηγορίες: την κατώτερη (κοινοί) και την ανώτερη (εξαιρετικοί) ή αλλιώς σε ανθρώπους που είναι ικανοί μονάχα για την αναπαραγωγή και σε ανθρώπους, πραγματικούς ανθρώπους, που έχουν το χάρισμα ή το ταλέντο να φέρουν κάτι καινούργιο στο περιβάλλον τους.

Οι υποδιαιρέσεις είναι φυσικά απροσδιόριστες, όμως τα γνωρίσματα των δυο κατηγοριών μου φαίνονται αρκετά καθαρά: η πρώτη αποτελείται από συντηρητικούς ανθρώπους που ζουν στην υπακοή, μια υπακοή που τους είναι πολύ ακριβή. Και νομίζω πως είναι υποχρεωμένοι να υπακούν, γιατί αυτός είναι ο ρόλος τους στη ζωή και δεν υπάρχει τίποτα το ταπεινωτικό.

Η δεύτερη αποτελείται από ανθρώπους που παραβιάζουν συνέχεια το νόμο. Είναι οι καταλύτες ή αυτοί που έχουν τη δύναμη να καταλύουν ανάλογα με τις ικανότητές τους και τα μέσα τους.

James Ensor. L'Entrée du Christ à Bruxelles, The Entry of Christ in Brussels, 1889.

Τα εγκλήματα τους βέβαια είναι σχετικά και ποικιλόμορφα:

Τις πιο πολλές φορές επιζητούν, με μεθοδολογία πολύ διαφορετική, να καταλύσουν το παρόν εν ονόματι κάποιου καινούργιου που θα είναι καλύτερο.

Αν όμως ένας απ’ αυτούς χρειαστεί να περάσει πάνω από ένα πτώμα ή από ένα ποτάμι αίμα για να φτάσει στον σκοπό του μπορεί, κατά τη γνώμη μου, ν’ αποφασίσει ενσυνείδητα να το κάνει σε σχέση βέβαια πάντοτε με την ιδέα του και την έκταση του περιεχομένου της, σημειώστε το αυτό καλά.

Μόνο μ’ αυτή την έννοια, λέω στο άρθρο μου, ότι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να σκοτώσουν (όπως θα θυμόσαστε η συζήτηση μας άρχισε από τη νομική όψη του ζητήματος).

Δεν υπάρχει λοιπόν κανένας λόγος ν’ ανησυχούμε πολύ. Η μάζα δεν τους αναγνωρίζει σχεδόν ποτέ αυτό το δικαίωμα.

Τους καταδικάζει, τους κρεμάει και εκπληρώνει έτσι κατά τον πιο λογικό τρόπο τον συντηρητικό της ρόλο, μέχρι την ημέρα που αυτή η μάζα με τις επόμενές της γενεές λατρεύει τους εκτελεσμένους και τους στήνει αγάλματα.

Η πρώτη κατηγορία είναι κυρίαρχη του παρόντος, η δεύτερη του μέλλοντος.

Η πρώτη διατηρεί τον κόσμο και χάρη σ’ αυτήν ο κόσμος πολλαπλασιάζεται, η δεύτερη οδηγεί τον κόσμο και τον κατευθύνει προς ένα σκοπό. Και οι δυο έχουν τους λόγους της ύπαρξής τους….»

Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι «Έγκλημα και Τιμωρία»: