Τα μωρά «τιτιβίζουν» όπως τα πουλιά. Of birdsong and baby babble

Mary Cassatt, Mother and Child, Mère et Enfant, 1889.

Τα μωρά μαθαίνουν να μιλούν σαν... μωρά προτού κατακτήσουν τη γλώσσα των μεγάλων - ξεκινούν αρχικά επαναλαμβάνοντας μεμονωμένες συλλαβές (όπως μπα-μπα-μπα) και στη συνέχεια ενώνοντας διαφορετικές συλλαβές μεταξύ τους (όπως μπα-ντα-γκου).

Τόσο τα μωρά όσο και τα πτηνά πασχίζουν για να μάθουν συλλαβές στην αρχή της ζωής τους, σύμφωνα με νέα μελέτη. Human infants and young birds ‘learn’ syllables in pairs.

Τα ωδικά πτηνά παρουσιάζουν παρόμοια μοτίβα καθώς μαθαίνουν να κελαηδούν. Πιστεύεται μάλιστα ότι η ικανότητα για αυτού του είδους την παράθεση συλλαβών είναι έμφυτη. Ωστόσο μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται online στην επιθεώρηση «Nature» δείχνει ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι ούτε τόσο απλά.

Μελέτη σε τρία είδη

The test: In the study, young zebra finches and Bengalese finches were trained to imitate a certain song. photo: reuters

Αμερικανοί ερευνητές μελέτησαν τρία διαφορετικά είδη - δύο είδη πτηνών και συγκεκριμένα πιτσιλωτούς σπίνους (zebra finch, επιστημονική ονομασία Τaeniopygia guttata, ταινιοπυγή η στικτή) και κοινωνικούς σπίνους (bengalese finch, επιστημονική ονομασία Lonchura striata domestica), καθώς και ανθρώπους. Είδαν ότι σε κανένα από τα τρία είδη η μετάβαση από τις μεμονωμένες συλλαβές στα ζευγάρια συλλαβών δεν είναι εύκολη. Τα μικρά και των τριών ειδών χρειάζεται να μάθουν αργά πώς να συνταιριάζουν μεταξύ τους τις συλλαβές.

«Ανακαλύψαμε ένα αναπάντεχο στάδιο στην εκφορά του λόγου των ανθρώπων» ανέφερε η πρώτη συγγραφέας της νέας μελέτης Ντίνα Λιπκάιντ, ψυχολόγος που εργάζεται στο Κολέγιο Χάντερ στη Νέα Υόρκη.

Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι ερευνητές εκπαίδευσαν αρχικώς πιτσιλωτούς σπίνους ώστε να τραγουδούν ένα τραγούδι στο οποίο τρεις συλλαβές που αποτελούνταν από τα γράμματα Α, B, C εμφανίζονταν με την εξής σειρά: ΑΒC - ΑΒC. Στη συνέχεια εκπαίδευσαν τα πτηνά ώστε να τραγουδούν ένα άλλο τραγούδι στο οποίο τα ίδια γράμματα εμφανίζονταν με διαφορετική σειρά: ACB - ACB.

Σταδιακή διαδικασία

Researchers have found similar patterns in the ways human babies and songbirds learn their vocalizations. ROGER WRIGHT/STONE/GETTY IMAGES

Τα οκτώ από τα 17 πτηνά κατάφεραν να μάθουν το τραγούδι, όχι όμως κατευθείαν. Το έμαθαν σαν μια σειρά ζευγών συλλαβών - μάθαιναν π.χ. να περνούν από το Α στο C, στη συνέχεια από το C στο Β και τέλος από το Β στο Α. Και αυτό δεν συνέβη μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, όπως υποστηρίζει η θεωρία της έμφυτης εκμάθησης των συλλαβών. Αντιθέτως, χρειάστηκαν δέκα ημέρες κατά μέσον όρο προκειμένου να μάθουν το πρώτο ζεύγος συλλαβών, τέσσερις ώστε να μάθουν το δεύτερο και δύο ημέρες ώστε να μάθουν το τρίτο ζεύγος.

Τα ίδια μοτίβα εκμάθησης παρατηρήθηκαν και στους κοινωνικούς σπίνους. Για παράδειγμα, στο τραγούδι του συγκεκριμένου είδους ορισμένα ζεύγη συλλαβών είναι αντιστρέψιμα - ορισμένες φορές η συλλαβή Α εμφανίζεται πριν από τη συλλαβή Β και αντιστρόφως. Και πάλι, σε αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με την «έμφυτη» θεωρία, τα νεαρά πτηνά θα έπρεπε να μαθαίνουν τις εντολές ταυτοχρόνως, κάτι που όμως δεν συνέβη. Όταν οι επιστήμονες παρακολούθησαν την εκμάθηση επτά τέτοιων ζευγών συλλαβών είδαν ότι τα πτηνά ήταν σε θέση να κατανοήσουν και να ακολουθήσουν τις δύο διαφορετικές εντολές με χρονική απόσταση περίπου 18 ημερών μεταξύ τους.

Το αναπάντεχο… ανθρώπινο εύρημα

Το πιο αναπάντεχο όμως εύρημα της μελέτης ήταν ότι και τα βρέφη των ανθρώπων ακολουθούν τα μοτίβα εκμάθησης των πουλιών. Όταν οι ερευνητές ανέλυσαν βάσεις δεδομένων που περιείχαν φωνητικές καταγραφές εννέα βρεφών, ανακάλυψαν ότι η εξέλιξη της μωρουδίστικης γλώσσας τους - το να περνούν, δηλαδή, από την επανάληψη της ίδιας συλλαβής στη συνένωση διαφορετικών συλλαβών - δεν ήταν μια ταχεία διαδικασία αλλά ελάμβανε χώρα σταδιακά, σε διάστημα 20-30 εβδομάδων.

«Η μελέτη αυτή προσφέρει ενδείξεις σχετικά με το ότι η μετάβαση στην κατάκτηση του ζευγαρώματος συλλαβών στα πτηνά γίνεται βήμα-βήμα. Οι αναλύσεις δείχνουν ότι το ίδιο φαινόμενο καταγράφεται και στα βρέφη των ανθρώπων» σχολιάζει ο Μάικλ Φρανκ, ερευνητής στο πεδίο κατάκτησης της γλώσσας στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ της Καλιφόρνιας. Προειδοποιεί ωστόσο ότι η υπόθεση σχετικά με τα βρέφη πρέπει να μελετηθεί περαιτέρω πειραματικά.

Η «γάτα» που γεννοβολά… άστρα. 'Cat's Paw Nebula' Bursting with New Star Growth

Μια από τις νέες εικόνες του νεφελώματος Cat's Paw που μελετούν οι επιστήμονες. Η συγκεκριμένη εικόνα δείχνει μια περιοχή του νεφελώματος που έχει διάμετρο 70 έτη φωτός. In this false-color image of NGC 6334, red represents the Herschel 70 micron IR image, green represents the IRAC 8 micron image and blue represents the NEWFIRM 1 micron J band. The region is about 70 light years wide. CREDIT: S. Willis (CfA+ISU); ESA/Herschel; NASA/JPL-Caltech/ Spitzer; CTIO/NOAO/AURA/NSF.

Βρίσκεται σε απόσταση 5,500 ετών φωτός από τη Γη στον αστερισμό του Σκορπιού. Οι επιστήμονες το έχουν ονομάσει Νεφέλωμα «Η πατούσα της γάτας» και νέες παρατηρήσεις δείχνουν ότι δεν είναι απλά ένα ιδιαίτερα ενεργό νεφέλωμα αλλά ίσως το μεγαλύτερο μαιευτήριο άστρων στον γαλαξία μας.

Αστρογεννητούρια

Nebulae are perhaps as famous for being identified with familiar shapes as perhaps cats are for getting into trouble. Still, no known cat could have created the vast Cat's Paw Nebula visible in Scorpius. At 5,500 light years distant, Cat's Paw is an emission nebula with a red color that originates from an abundance of ionized hydrogen atoms. Alternatively known as the Bear Claw Nebula or NGC 6334, stars nearly ten times the mass of our Sun have been born there in only the past few million years. Pictured above, the end of the Cat's Paw nebula was imaged from the Blanco 4-meter Telescope in Chile. Credit & Copyright: T. A. Rector (U. Alaska), T. Abbott, NOAO, AURA, NSF

Τις νέες παρατηρήσεις έκανε ομάδα επιστημόνων του Κέντρου Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian και του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αϊόβα. Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές το νεφέλωμα βρίσκεται σε μια περίοδο όπου υπάρχει κυριολεκτικά μια «έκρηξη» γεννήσεων νέων άστρων. Στο νεφέλωμα υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες νεαρά άστρα και σύμφωνα με τους ειδικούς οι ποσότητες των δομικών υλικών δημιουργίας άστρων (κυρίως η μάζα υδρογόνου) είναι τόσες ώστε μπορούν να δημιουργηθούν εκεί περί τα 200 χιλιάδες άστρα παρόμοια με τον Ήλιο.

Το νεφέλωμα παράγει με τρομερή ταχύτητα νέα άστρα και είναι χαρακτηριστικό ότι οι ερευνητές εντόπισαν δύο χιλιάδες άστρα τα οποία βρίσκονται ακόμη μέσα στον κοσμικό «πλακούντα» στον οποίο δημιουργήθηκαν. Βρίσκονται δηλαδή ακόμη μέσα στο «κουκούλι» κοσμικής σκόνης από την οποία δημιουργούνται. Τα ευρήματα των παρατηρήσεων ανακοινώθηκαν από τους ερευνητές στο συνέδριο της Αμερικανικής Ένωσης Αστρονομίας που γίνεται αυτές τις μέρες στην Ινδιανάπολη.

Τι άναψε το φιτίλι;

Οι επιστήμονες προσπαθούν να ανακαλύψουν τι άναψε το… φιτίλι αυτής της έκρηξης γεννήσεων άστρων στο νεφέλωμα. Το φιτίλι μπορεί να έχει ανάψει το ωστικό κύμα μιας έκρηξης υπερκαινοφανούς αστέρα ή εκείνο μιας σύγκρουσης γαλαξιών. Όμως μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία ένδειξη για το τι προκάλεσε το φαινόμενο. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι αυτή η περίοδος έντονης δραστηριότητας θα έχει διάρκεια μερικά εκατομμύρια έτη.

Τα σαγόνια… σοκ και δέος, Dino Jaws! Meet the terrifying 150m-year-old ocean monster that weighed 12 tons (and his name's Kevan)

Ο Pliosaurus kevani μπορούσε να εξολοθρεύσει με μία μόλις κίνηση οτιδήποτε κυκλοφορούσε στα νερά πριν από 150 εκατομμύρια έτη. British scientists have identified a new species of a huge pre-historic sea monster. It is believed to have been the most powerful creature on earth.

Τον χαρακτηρίζουν «θαλάσσιο ρεξ» αφού προκαλούσε στις θάλασσες παρόμοιο τρόμο με εκείνο που προκαλούσε στη στεριά ο Τυραννόσαυρος Ρεξ. O Pliosaurus kevani, όπως ονομάστηκε το θαλάσσιο τέρας, είχε σύμφωνα με τους ειδικούς τα μεγαλύτερα και πιο ισχυρά σαγόνια έχουν εμφανιστεί ποτέ στη Γη.

Ο επίμονος…καφετζής

The sea monster has been named Pliosaurus kevani after Kevan Sheehan, the retired café owner who spent five years painstakingly unearthing it.

Ονομάζεται Κέβαν Σίχαν, είναι ιδιοκτήτης καφετέριας στην Αγγλία και έχει χόμπι την αναζήτηση απολιθωμάτων. Πριν από πέντε χρόνια ο Σίχαν εντόπισε τμήματα του κρανίου ενός δεινόσαυρου στην περιοχή Ντόρσετ στην οποία έχουν εντοπιστεί πολλά απολιθώματα δεινοσαύρων. Η μελέτη αυτών τμημάτων είχε υποδείξει την ύπαρξη ενός θαλάσσιου τέρατος το κεφάλι του οποίου είχε μήκος περίπου τρία μέτρα!

Dr Richard Forrest assembling the giant skull. Experts have hailed the fossil find as one of the most significant in the world and one of the most complete and best preserved skulls ever uncovered.

Για τα επόμενα πέντε έτη ο Σίχαν πήγαινε καθημερινά στην ίδια περιοχή και αναζητούσε και άλλα απολιθώματα του θαλάσσιου τέρατος. Ανακάλυψε τελικά τόσα ώστε οι ειδικοί να καταφέρουν να ανασυνθέσουν τα σαγόνια του τέρατος το οποίο ήταν κάποιο είδος πλειοσαύρου. Προς τιμήν του 68χρονου σήμερα εξερευνητή το τέρας ονομάστηκε… Pliosaurus kevani.

Τρομερές δαγκωνιές

The four-flippered pliosaurus would have weighed 12 tonnes, could have swallowed a great white shark whole and had a bite powerful enough to rip a car in half. Mr Shhehan said: 'I stumbled across the remains thinking they were fossilised wood and only picked them up because I thought they had a nice grain'.

Τα σαγόνια του τέρατος βρίσκονται στο Dorset County Museum και όπως φαίνεται σε αυτά υπήρχαν δόντια 30 εκατοστών! Σύμφωνα με τους ειδικούς που μελετούν τα σαγόνια ο κάτοχός τους ζούσε πριν από 150 εκατομμύρια έτη και ήταν ένα πλάσμα βάρους δώδεκα τόνων που μπορούσε να κάνει κυριολεκτικά μια χαψιά έναν μεγάλο λευκό καρχαρία ενώ μια δαγκωνιά του ήταν ικανή να διαλύσει ένα αυτοκίνητο.

Γνωρίστε τον μακρινό εξάδελφό μας. World's Oldest Primate Fossil Discovered

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Archicebus achilles στο φυσικό περιβάλλον του. Archicebus Achilles.  Credit: Xijun Ni, Institute of Vertebrate Paleontology and Paleoanthropology, Chinese Academy of Sciences/Nature

Ένα απολίθωμα που ανήκε σε θηλαστικό με μέγεθος ποντικού ήλθε στο φως στην Κίνα μαρτυρώντας πολλά για την προέλευση όλων των θηλαστικών. Αυτό το απολίθωμα ηλικίας 55 εκατομμυρίων ετών εκτιμάται ότι αποτελεί τον μακρινό πρόγονο των θηλαστικών, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου.

Από τους πρώτους συγγενείς μας

Τρισδιάστατη ανασύνθεση του σκελετού του Archicebus Achilles. A 3-D computer graphic image of the skeleton of Archicebus achilles above a background photo of the fossil. Credit: ESRF/P. Tafforeau

Το μικρό ον που παρουσιάζεται στην επιθεώρηση «Nature» ονομάστηκε Archicebus achilles από τους ερευνητές της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Carnegie στο Πίτσμπουργκ που το έφεραν στην επιφάνεια– ένα όνομα που μεταφράζεται ως «αρχαία μαϊμού Αχιλλεύς». Εκτιμάται ότι αυτός ο απολιθωμένος πλήρης σκελετός αποτελεί έναν από τους πρώτους συγγενείς μας και βοηθά στην κατανόηση της πολύπλοκης εξέλιξης των θηλαστικών που τελικώς οδήγησε στην εμφάνιση του ανθρώπου.

A nearly-complete skeleton of a palm-sized primate that lived about 55 million years ago is being hailed as the oldest known member of the primate family and may lead to new insights into the origins of primates. (Photo: Credit: Mat Severson, Northern Illinois University)

Ο Archicebus ζύγιζε 28 γραμμάρια ή και λιγότερο και δεν ήταν άμεσος πρόγονός μας. Με δεδομένο όμως ότι τοποθετείται τόσο πίσω στο γενεαλογικό μας δέντρο δίνει τις καλύτερες ενδείξεις που έχουμε ως σήμερα στα χέρια μας σχετικά με το πώς θα ήταν και οι άμεσοι πρόγονοί μας.

«Πρόκειται ουσιαστικά για έναν στενό εξάδελφό μας» ανέφερε ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης ο Κρίστοφερ Μπίαρντ από το Μουσείο Carnegie και προσέθεσε: «Είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε βρει ως τώρα σε ό,τι αφορά τους τόσο αρχαίους προγόνους του ανθρώπου».

Χαρακτηριστικά των ανθρωποειδών

Το εξελικτικό δέντρο των πρωτευόντων στο οποίο ο Archicebus βρήκε τη θέση του - βρίσκεται κοντά σε ένα κλαδί το οποίο οδήγησε στην εμφάνιση του ανθρώπου. Phylogeny diagram by M.A. Klingler via the Carnegie Museum of Natural History

Η τάξη των θηλαστικών περιλαμβάνει τους ανθρώπους μαζί με τους πιθήκους, τις μαϊμούδες και τους λεμούριους. Μεταξύ των θηλαστικών υπάρχουν τρεις υποτάξεις: τα ανθρωποειδή που περιλαμβάνουν τους πιθήκους, τις μαϊμούδες και τον άνθρωπο καθώς και άλλες δύο υποτάξεις που περιλαμβάνουν τους λεμούριους και τους λιγότερο γνωστούς τάρσιους. Το είδος που ανακαλύφθηκε τώρα ανήκει στην ομάδα των ταρσίων, τοποθετείται όμως κοντά σε ένα κλαδί του οικογενειακού δέντρου από το οποίο προέρχονται οι άνθρωποι – έφερε άλλωστε, όπως είδαν οι επιστήμονες, κάποια χαρακτηριστικά των ανθρωποειδών.

«Ήταν ένα γλυκό μικρό ον, απίστευτα μικρό» είπε ο δρ Μπίαρντ και συμπλήρωσε ότι «αυτή είναι μια από τις πιο σημαντικές επιστημονικές πτυχές της ιστορίας». Ο κορμός του φουντωτού Archicebus ήταν μόλις 71 χιλιοστά σε μήκος – το μήκος αυτό είναι μάλλον το μικρότερο που μπορεί να έχει ένα ον και παρόλα αυτά να συνεχίσει να θεωρείται θηλαστικό. Όπως συμβαίνει με τους ελέφαντες και τα άλογα, όσο πιο πίσω πάμε στον χρόνο σε ό,τι αφορά τα σημερινά μεγάλα θηλαστικά, τόσο πιο πολύ… συρρικνώνονταν οι πρόγονοί τους.

Σε συνεχή κίνηση

Εξαιτίας του ότι το συγκεκριμένο ζώο ήταν τόσο μικρό και θερμόαιμο χρειαζόταν να τρέφεται συνεχώς με έντομα και να κινείται αδιάκοπα ώστε να μην χάνει την εσωτερική του θερμότητα.

Αυτό σύμφωνα με τον ερευνητή σημαίνει ότι οι πρώτοι συγγενείς μας «έτρεχαν σε φρενήρεις ρυθμούς, βρίσκονταν σε συνεχές στρες γυρνώντας γύρω-γύρω για να βρουν το επόμενο γεύμα τους». Ο Αrchicebus ζούσε σε μια περιοχή γεμάτη δέντρα κοντά σε μια λίμνη της Κίνας και… έκανε κούνια από δέντρο σε δέντρο.

Η μελέτη αυτή εκτός από το να μας… συστήσει τον μακρινό εξάδελφό μας ενισχύει και άλλη μια θεωρία η οποία αναφέρει ότι τα πρώτα πρωτεύοντα αναπτύχθηκαν αρχικώς στην Ασία, παρότι οι άνθρωποι εμφανίστηκαν περί τα 50 εκατομμύρια έτη αργότερα στην Αφρική.

Ο βασιλιάς των σαυρών άκουγε… Doors. Extinct lizard named after The Doors' singer Jim Morrison

O τραγουδιστής των Doors Jim Morrison.

Ο διάσημος τραγουδιστής και στιχουργός Τζιμ Μόρισον του ροκ συγκροτήματος Doors πέθανε το 1971, αλλά από τότε ο τάφος του στο Παρίσι, στο νεκροταφείο Περ Λασέζ, δεν έχει μείνει ποτέ χωρίς κάποιος θαυμαστής του να αφήσει λουλούδια στη μνήμη του. 

Jim Morrison (far right - with band members) died in 1971.

Τώρα, οι επιστήμονες βρήκαν ένα πιο ευφάνταστο τρόπο να απαθανατίσουν το όνομά του, βαφτίζοντας με αυτό μια τεράστια αρχαία σαύρα, της οποίας το απολίθωμα βρέθηκε στη Μιανμάρ.

Η κίνηση έχει ένα πρόσθετο συμβολισμό λόγω του γεγονότος ότι ο ίδιος ο Μόρισον, όσο ζούσε, είχε το παρατσούκλι «Βασιλιάς των Σαυρών» («είμαι ο βασιλιάς των σαυρών, μπορώ να κάνω το οτιδήποτε», λένε οι στίχοι ενός τραγουδιού του).

*NEW REMASTERED* - The Doors - Celebration of the Lizard.

«Ανακαλύψαμε μια βασιλική σαύρα και αυτός ήταν ο βασιλιάς των σαυρών, συνεπώς της ταιριάζει το όνομα», δήλωσε ο παλαιοντολόγος Τζέισον Χεντ του πανεπιστημίου Νεμπράσκα-Λίνκολν, κατά δήλωσή του φανατικός φίλος των Doors, ο οποίος βρήκε τη σαύρα και της έδωσε το ροκ όνομά της, σύμφωνα με το BBC και το «Science».

Καλλιτεχνική απεικόνιση του βασιλιά των σαυρών. Strange days: The lizard was among a menagerie of animals inhabiting South East Asia during the Eocene.

Η σαύρα, που πήρε την επιστημονική ονομασία «Barbaturex morrisoni», ζούσε στη ΝΑ Ασία πριν από 36 έως 40 εκατ. χρόνια (Ηώκαινος εποχή), είχε μήκος περίπου 1,8 μέτρων και βάρος σχεδόν 30 κιλών. Με μέγεθος γερμανικού ποιμενικού σκύλου, είναι η μεγαλύτερη φυτοφάγος σαύρα που έχει ποτέ βρεθεί, πιο μεγάλη και από πολλά θηλαστικά του περιβάλλοντός της.

Στην εποχή μας, οι περισσότερες σαύρες είναι πλέον πολύ μικρότερες, με μικρές εξαιρέσεις, όπως ο σαρκοφάγος γιγάντιος δράκος του Κόμοντο, που φθάνει τα τρία μέτρα μήκος και ζει στα απομονωμένα νησιά της Ινδονησίας.

Τα απολιθώματα της αρχαίας σαύρας ανακαλύφθηκαν στη δεκαετία του ΄70, αλλά από τότε (όπως συχνά συμβαίνει στην παλαιοντολογία) ήσαν ξεχασμένα σε κάποιο μουσείο, χωρίς να έχουν μελετηθεί, ώσπου οι ερευνητές με επικεφαλής τον Χεντ τα ανέλυσαν.

Από την μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό βιολογίας «Proceedings of Royal Society B» της Βασιλικής Εταιρίας επιστημών της Βρετανίας, μεταξύ άλλων, εξάγεται το συμπέρασμα ότι η σαύρα ζούσε σε ένα περιβάλλον που ήταν κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου πιο ζεστό από το σημερινό, κάτι που την είχε βοηθήσει να γιγαντωθεί.

Δέκα κεράκια για το Mars Express. Ten years at Mars: new global views plot the Red Planet's history

Operations and science highlights from ESA’s Mars Express mission, which celebrated 10 years since launch on 2 June 2013. The central image of Mars is composed from images taken by the High Resolution Stereo Camera (HRSC) images, which has mapped around 95% of the planet’s surface. The images of Phobos and Deimos were also taken by the HRSC. Copyright Images of Mars, Phobos & Deimos: ESA/DLR/FU Berlin (G. Neukum)

Ήταν 2 Ιουνίου του 2003 όταν το σκάφος Mars Express ξεκινούσε το ταξίδι του για τον Άρη. Αν και η αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος είχε προγραμματισμένο χρόνο ζωής αρχικά τα δύο έτη, με προοπτική άλλα δύο αν όλα πήγαιναν καλά, τελικά δέκα χρόνια αργότερα το σκάφος συνεχίζει να εξερευνά τον Κόκκινο Πλανήτη και να αποκαλύπτει νέα στοιχεία για το γεωλογικό παρόν και παρελθόν του - και όχι μόνο.

Το σκάφος

Mars Express. Credit: ESA

Το Mars Express είναι εξοπλισμένο με σειρά οργάνων χάρη στα οποία μπορεί να χαρτογραφεί την επιφάνεια του Άρη, να κάνει έρευνες στο υπέδαφός του, ακόμη και ατμοσφαιρικές και άλλες αναλύσεις για τον εντοπισμό ζωής. Έχει εξερευνήσει και χαρτογραφήσει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας και των πόλων του Άρη προσφέροντας σημαντικά στοιχεία. Με τη βοήθειά του οι ειδικοί έχουν φτιάξει τρισδιάστατες εικόνες του Κόκκινου Πλανήτη.

Οι ανακαλύψεις

This series of five maps shows near-global coverage of key minerals that help plot the history of Mars. The map of hydrated minerals indicates individual sites where a range of minerals that form only in the presence of water were detected. The maps of olivine and pyroxene tell the story of volcanism and the evolution of the planet’s interior. Ferric oxides, a mineral phase of iron, are present everywhere on the planet: within the bulk crust, lava outflows and the dust oxidised by chemical reactions with the martian atmosphere, causing the surface to ‘rust’ slowly over billions of years, giving Mars its distinctive red hue. The apparent data gap over the Hellas Basin, towards the lower right, is due to the unique atmospheric conditions in this 9 km-deep impact crater preventing robust detections from the crater floor to be made by OMEGA. The vast distance between the surface to Mars Express also impairs measurements over the smaller Argyre basin just to the left of centre in the southern hemisphere. Seasonal carbon dioxide and water-ice frosts occurring in the polar regions restricts observing periods and spatial coverage in these regions. Individual maps showing the hydrated minerals, olivine, pyroxene, ferric oxide and dust are available for downloading separately, and with extended captions. Copyright ESA/CNES/CNRS/IAS/Université Paris-Sud, Orsay; NASA/JPL/JHUAPL; Background images: NASA MOLA

Η πιο σημαντική ανακάλυψή του θεωρείται ο εντοπισμός αποξηραμένου αργίλου (πηλού) η ύπαρξη του οποίου εξηγείται μόνο με την παρουσία νερού.

Μάλιστα, με αφορμή τα δέκατα γενέθλια του σκάφους, η ESA έδωσε στη δημοσιότητα έναν νέο χάρτη και εικόνες από τη συγκεκριμένη ανακάλυψη.

Από τις πιο εντυπωσιακές ανακαλύψεις του ήταν και ο εντοπισμός ενός τεράστιου σε έκταση ξερού σήμερα ποταμού τον οποίο οι ειδικοί χαρακτήρισαν ως τον «Νείλο του Άρη». Με τη βοήθεια του Mars Express έχουμε επίσης στη διάθεσή μας εικόνες και βίντεο από περιοχές όπου υπήρχαν κάποτε παγετώνες στον Κόκκινο Πλανήτη. Χάρη στο Mars Express έχουμε επίσης εικόνες και βίντεο από το μεγαλύτερο φαράγγι του Άρη που, με μήκος 4.000 χλμ και βάθος 8 χλμ, είναι πιθανότατα και το μεγαλύτερο φαράγγι του ηλιακού μας συστήματος.

Οι νέες αποστολές

Phobos seen by Mars Express. Credit: ESA

Επόμενη σημαντική αποστολή του Mars Express είναι προγραμματισμένη για τον Δεκέμβριο όταν θα προσπαθήσει να προσεγγίσει τον Φόβο, έναν από τους δύο μικρούς δορυφόρους του Άρη, και να τον εξερευνήσει. Η μελέτη του Φόβου είναι σημαντική, αφού ένα από τα σενάρια που εξετάζεται για μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη είναι να προηγηθεί μια αποστολή - επανδρωμένη ή ρομποτική - στον Φόβο για να οργανώσει καλύτερα τη μετάβαση του ανθρώπου στον Κόκκινο Πλανήτη. Στις αρχές του 2014 το Mars Express θα στρέψει τα όργανά του προς τον κομήτη C/2013A1 που θα περάσει κοντά από τον Άρη.

Ένας πλανήτης «μέσα» στην Κόμη της Βερενίκης. Saturn-Like Alien Planet Found by Little Telescope

Καλλιτεχνική απεικόνιση του KELT-6b, του πλανήτη που ανακαλύφθηκε στην Κόμη της Βερενίκης. Artist's illustration of KELT-6b, a Saturn-like alien planet announced in June 2013. CREDIT: University of Louisville/Erin Plew of Queen of Arts LLC

Έναν ακόμη πλανήτη έξω από το ηλιακό μας σύστημα, έναν εξωπλανήτη δηλαδή, ανακάλυψαν αστρονόμοι στις ΗΠΑ. Πρόκειται για έναν γίγαντα αερίου που έχει χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά του Κρόνου. Ο KELT-6b όπως ονομάστηκε ο νέος εξωπλανήτης βρίσκεται σε απόσταση 700 ετών φωτός από τη Γη, στην Κόμη της Βερενίκης, έναν αστερισμό που στην Ελλάδα έγινε ευρύτερα γνωστός από το ομώνυμο δημοφιλές βιβλίο του διακεκριμένου καθηγητή Φυσικής Γιώργου Γραμματικάκη.

Έχει εξάδελφο

Ο KELT-6b  βρίσκεται πολύ κοντά στο μητρικό του άστρο και ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από αυτό σε περίπου 8 μέρες. Την ανακάλυψη έκανε ομάδα επιστημόνων που αποτελούνταν από αμερικανικά πανεπιστήμια και το Kentucky Space Grant Consortium που χρηματοδοτεί η NASA. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το KELT, ένα δίκτυο μικρών τηλεσκοπίων που βρίσκονται στις ΗΠΑ και στη Νότιο Αφρική. Το κάθε τηλεσκόπιο έχει ισχύ παρόμοια με εκείνη μιας υψηλής ανάλυσης συμβατικής ψηφιακής κάμερας.

Σύμφωνα με τους ερευνητές ο KELT-6b έχει κοινά χαρακτηριστικά με τον εξωπλανήτη HD 209458b που έχει απασχολήσει αρκετά τους επιστήμονες. Ειδικοί χαρακτηρίζουν τους δύο πλανήτες «ξαδελφάκια».

Οι ερευνητές ανακοίνωσαν την ανακάλυψη τους στο συνέδριο της Αμερικανικής Ενωσης Αστρονομίας που γίνεται αυτές τις μέρες στην Ινδιανάπολη. Είπαν επίσης ότι συνεχίζουν την προσπάθεια τους στο ίδιο αστρικό σύστημα ευελπιστώντας ότι θα ανακαλύψουν σύντομα και άλλους πλανήτες εκεί.