Ηχογράφηση απαγγελίας στην πρωτο-ινδοευρωπαϊκή, μητέρα όλων των σύγχρονων ινδοευρωπαϊκών γλωσσών - και των ελληνικών. How did our linguistic ancestors talk? Listen in

Tower of Babble: "The Confusion of Tongues," by Gustave Dore, reflects a top-down management approach. Credit: Wikimedia

Πώς ακριβώς ακούγονταν τα πρωτο-ινδοευρωπαϊκά, η «πρωτογλώσσα» από την οποία κατάγονται όλες οι σύγχρονες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες; Οι σχετικές γνώσεις μας είναι παραπάνω από ελλιπείς, ωστόσο ένας γλωσσολόγος έκανε μια απόπειρα να δώσει την απάντηση απαγγέλλοντας δυο κείμενα με τον τρόπο με τον οποίο πιστεύει ότι θα πρέπει να μιλούσαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας. Κανείς δεν μπορεί να κρίνει αν η προφορά του είναι πράγματι η σωστή, αφού τα πρωτο-ινδοευρωπαϊκά έχουν πάψει να μιλιούνται εδώ και χιλιετίες, όμως το εγχείρημά του έχει προσελκύσει έντονα το ενδιαφέρον τόσο των επιστημόνων όσο και του κοινού, το οποίο έχει αναγάγει την απαγγελία του σε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες των τελευταίων ημερών στο Διαδίκτυο.

Η μητέρα όλων των γλωσσών

Map of Indo-European migrations from ca. 4000 to 1000 BC according to one theory, the Kurgan hypothesis. Credit: Wikimedia Commons

Ήδη από τον 19ο αιώνα οι γλωσσολόγοι συμφωνούν στο ότι όλες οι σύγχρονες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες – συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών – κατάγονται από μια κοινή μητρική γλώσσα, η οποία έχει ονομαστεί πρωτο-ινδοευρωπαϊκή. Αν και θεωρείται ότι η ΠΙΕ, όπως την αποκαλούν εν συντομία οι ειδικοί, μιλήθηκε ως μοναδική γλώσσα στην Ευρώπη και στην Ασία σε κάποιο διάστημα ανάμεσα στο 4500 και το 2500 π.Χ., δεν υπάρχουν γραπτά κείμενά της. Χάρη όμως σε επισταμένες έρευνες που έχουν γίνει όλο αυτό το διάστημα θεωρείται η πρωτογλώσσα που γνωρίζουν καλύτερα οι γλωσσολόγοι.

Here is the passage translated into English: A sheep that had no wool saw horses, one of them pulling a heavy wagon, one carrying a big load, and one carrying a man quickly. The sheep said to the horses: "My heart pains me, seeing a man driving horses." The horses said: "Listen, sheep, our hearts pain us when we see this: a man, the master, makes the wool of the sheep into a warm garment for himself. And the sheep has no wool." Having heard this, the sheep fled into the plain.

Βασιζόμενος σε όλα τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί ως τώρα από τις παλαιότερες  αλλά και από τις τελευταίες μελέτες ο Άντριου Μπερντ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι και ειδικός στη φωνητική της πρωτο-ινδοευρωπαϊκής, «ξαναζωντανεύει» τη νεκρή πρωτογλώσσα απαγγέλλοντας δυο κείμενα για λογαριασμό του περιοδικού «Archaeology».

Nearly everybody can communicate, and most do so through some form of language, and yet the question of where language came from is one of the most difficult questions in science. Psychologist and author, Michael Corballis explores the many theories of language's origins, including his own, and details how language and communication have continued to evolve, from primates' use of gestures, to the advent of communicative technologies. Michael Corballis, emeritus professor at the Department of Psychology at The University of Auckland is one of the foremost global experts on the evolution of human language. The son of a sheep farmer from Marton, Michael’s long and decorated academic career has seen his studies of the brain and what it is to be human earn him New Zealand’s top science prize, The Rutherford Medal. He has worked with patients who have had two-sides of their brains disconnected to relieve epilepsy which led him to look deeper into studying the two brain hemispheres. His most recent book The Truth About Language explores the idea that language evolved from manual gestures. This talk was given at a TEDx event using the TED conference format but independently organized by a local community.

Το πρώτο είναι γνωστό ως «Το πρόβατο και τα άλογα» και είχε συνταχθεί στα πρωτο-ινδοευρωπαϊκά από τον γερμανό γλωσσολόγο Αουγκούστ Σλάιχερ το 1868.

Το δεύτερο είναι «Ο βασιλιάς και ο θεός», ένας μύθος από τη Ριγκβέδα, μεταφερμένος από τα σανσκριτικά στα πρωτο-ινδοευρωπαϊκά από τους γλωσσολόγους Ερικ Χαμπ και Σουμπχάντρα Κουμάρ Σεν.

Παρ’ ότι η ΠΙΕ είναι η πρωτογλώσσα που οι ειδικοί γνωρίζουν καλύτερα σήμερα, τα κενά των επιστημόνων γύρω από αυτήν είναι τεράστια. Ακόμη και η προέλευσή της αμφισβητείται. Η επικρατέστερη θεωρία – υπέρ της οποίας τίθεται και ο δρ Μπερντ – τη θέλει να έχει γεννηθεί στις στέπες της Κασπίας Θάλασσας πριν από 6.500 χρόνια (γύρω στο 4,500 π.Χ.), άλλοι όμως επιστήμονες υποστηρίζουν ότι «ξεπήδησε» αρκετά νωρίτερα στα χωράφια της Ανατολίας. Με τόσες διαφωνίες και σκοτεινά σημεία φυσικά δεν είναι δυνατόν να θεωρήσει κανείς ότι η εκφώνηση των πρωτο-ινδοευρωπαϊκών από τον δρα Μπερντ είναι πράγματι σωστή. Ο ίδιος, σε συνέντευξή του στο ειδησεογραφικό μπλογκ Huffington Post, δηλώνει ότι αποτελεί μια «πολύ βάσιμη κατά προσέγγιση απόδοση». Όταν τον ρώτησαν πώς θα μπορούσαμε να έχουμε μια απολύτως «σίγουρη» ηχογραφημένη απόδοση απάντησε γελώντας: «Με μια μηχανή του χρόνου, ίσως;» 

Η Ελλάδα σε κρίση. Greece in Crisis

Το στρώμα ενός αστέγου «κοσμεί» την είσοδο ενός καταστήματος. Το κατάστημα έκλεισε εν καιρώ κρίσης. A drug addict’s mattress was hung on the front of a closed store in central Athens. © Angelos Tzortzinis. With the country heading into the fifth year of economic depression, and unemployment near 60 percent for young people, greater numbers of women and men are offering their bodies for next to nothing to get any scrap of money. According to the National Center for Social Research, the number of people selling sex has surged 150 percent in the last two years.

Με τίτλο «Τα κοινωνικά δεινά πλήττουν την χτυπημένη από την κρίση Ελλάδα», οι New York Times παραθέτουν ένα φωτορεπορτάζ άκρως αποκαλυπτικό για τη δυστυχία της καθημερινότητας στην αθηναϊκή πρωτεύουσα. Άστεγοι ναρκομανείς και εθισμένες πόρνες έγιναν μέσα σε λίγα χρόνια, κομμάτια άρρηκτα συνδεδεμένα με το περιβάλλον της Αθήνας, κάτι σαν τα Προπύλαια ή το Μοναστηράκι. Οι άνθρωποι αυτοί μετατράπηκαν σε «res», μόνο που δεν αποτελούν τουριστική ατραξιόν, όπως οι Στύλοι του Ολυμπίου Διός, αλλά «σκουπίδια» που περιμένουν τα απορριμματοφόρα - εν προκειμένω, τις αστυνομικές επιχειρήσεις - να τους μαζέψουν.

Η down town πλευρά της Αθήνας, όπου κλείνονται τα ντιλ του θανάτου και του trafficking.

Οι φωτογραφίες του Άγγελου Τζωρτζίνη, όλες ασπρόμαυρες, δείχνουν με τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο στους Νεοϋρκέζους αναγνώστες τη μαύρη πλευρά της Αθήνας. Δυστυχώς, όμως, αυτή η πλευρά, διογκώνεται ολοένα και περισσότερο.

Η 24χρονη Μαρία πωλεί το κορμί της στα δωμάτια φτηνών ξενοδοχείων. As a chill wind swept paper and trash across a grimy sidewalk, Angelos Tzortzinis, a Greek photographer, caught sight of Maria lowering her price to the equivalent of about $6.50. Maria, who would only give a pseudonym, had hoped to get some money for food — and for a cheap but dangerous new street drug that has emerged during Greece’s crisis, guaranteed to obliterate her sorrows, if only for a moment.

«Πέντε ευρώ, μόνο πέντε ευρώ» ψιθυρίζει η Μαρία, η οποία πωλεί το κορμί της έναντι πινακίου φακής, προκειμένου να αγοράσει ένα σάντουιτς. Η Μαρία η οποία εθίστηκε στα ναρκωτικά κι έπεσε στην πορνεία αποτελεί μόνο ένα από τα εκατοντάδες παραδείγματα της ραγδαίας αύξησης των ναρκωτικών κατά τα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα, αναφέρει η αμερικάνικη εφημερίδα. “Five euros only, just 5 euros,” whispered Maria, a young prostitute with sunken cheeks and bedraggled hair, as she pitched herself forward from the shadows of a graffiti-riddled alley in central Athens on a recent weeknight.

Ένα χαρτόκουτο και ένα μπουφάν, η περιουσία ενός αστέγου.

Με τη χώρα να διανύει επίσημα τον πέμπτο χρόνο της ύφεσης και την ανεργία των νέων να σκαρφαλώνει στο 60%, τα ποσοστά των ανθρώπων – ανδρών και γυναικών – που προσφέρουν τα κορμιά τους για μια χούφτα ευρώ, αυξάνονται ολοένα και περισσότερο, επισημαίνει ο αρθρογράφος. Μάλιστα, σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, το ποσοστό των εκδιδόμενων ανθρώπων τα τελευταία δύο χρόνια αυξήθηκε κατά 150%!

Η Μαρία. Many prostitutes have been selling their services for as little as 10 to 15 euros, a price that has shrunk along with the income of clients afflicted by the crisis. Many more prostitutes are taking greater health risks by having unprotected sex, which sells for a premium. Still more are subject to violence and rape.

Σε αυτά τα νούμερα, έρχονται να προστεθούν και οι υγειονομικής φύσεως κίνδυνοι, καθώς οι εκδιδόμενοι είναι διατεθειμένοι για 10 ευρώ παραπάνω να προχωρήσουν σε σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη. Παράλληλα, βιασμοί και βία παίρνουν την ανιούσα.

Η «κοκαΐνη του φτωχού»

Ναρκομανής που ετοιμάζεται να πάρει τη δόση του. Σίσα το ναρκωτικό του. A drug addict prepares for use. A new drug called ''sisha'', also known as the ''cocaine of the poor'' has conquered the narrow streets of Athens.

Τώρα, εν έτει 2013, μία νέα απειλή έκανε την εμφάνισή της, η επονομαζόμενη «κοκαΐνη του φτωχού». Πρόκειται για ένα είδος κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης - που στην πιάτσα την ονομάζουν σίσα (δηλαδή ναργιλέ), καθώς ο σωλήνας με τον οποίο καταναλώνεται από τους χρήστες θυμίζει σε πολύ τον τούρκικο ναργιλέ – και παρασκευάζεται από ένα κοκτέιλ βαρβιτουρικών και άλλων συστατικών, όπως αλκοόλ, χλώριο και οξύ μπαταρίας. Είναι κάτι σαν το «πάκο», ένα πολύ φτηνό ναρκωτικό το οποίο, μεταξύ άλλων, περιέχει και απορρυπαντικό, κληρονομιά της οικονομικής κρίσης που έπληξε την Αργεντινή στις αρχές του 2000.

Εθισμένος στα ναρκωτικά άστεγος στο κέντρο της Αθήνας.

Για την ιστορία, μία δόση του σίσα, που παρασκευάζεται σε πρόχειρα εργαστήρια στην Αθήνα, κοστίζει περίπου τρία με τέσσερα ευρώ. Η δόση είναι της τάξης του 0,01 γραμμαρίου και δίδεται σε μορφή μπάλας. Με αυτή τη μπάλα του σίσα, ο χρήστης μπορεί να βγάλει και μία ολόκληρη μέρα, αναφέρεται στο ρεπορτάζ. Αν και το σίσα ξεκίνησε να καταναλώνεται σε μορφή τσιγάρου (εξ ου και το όνομά του), ωστόσο τώρα τελευταία λόγω των δραστικών χημικών ουσιών που περιέχει, λαμβάνεται ενδοφλέβια. Άλλη μία παράμετρος που συμβάλλει στην αύξηση των φορέων του ιού HIV, αφού πολλοί χρήστες λόγω της ανέχειας μοιράζονται την ίδια σύριγγα. Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους: το 2012 παρατηρήθηκε 50% αύξηση των κρουσμάτων του AIDS σε σχέση με το 2011.

Giannis' (43) lives inside his car two years as he lost his job and cannot afford a shelter anymore. © Angelos Tzortzinis, 2013, Societal Ills Spike in Crisis-Stricken Greece

Οι φωτογραφίες που δημοσιεύονται στο φωτογραφικό blog lens των Νew York Times, έχουν τραβηχτεί στη συντριπτική τους πλειοψηφία γύρω από την πλατεία Ομονοίας, ακόμα και δίπλα από το αστυνομικό τμήμα, εκεί που μέχρι πριν από λίγα χρόνια, άφοβα κάθε ξημέρωμα Σαββάτου έσπευδαν κατά εκατοντάδες οι Αθηναίοι να προμηθευτούν τις Κυριακάτικες εφημερίδες. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η πλατεία έχει ερημώσει και τη θέση των κοινωνικών συναναστροφών πήραν τα ντιλ του θανάτου.

Η Μαρία. For Mr. Tzortzinis, who grew up in the area, seeing women give themselves for as little as 5 euros underscores one of the many horrors of Greece’s drawn-out crisis. “These women need help,” he said. “But they cannot help themselves. Nobody is helping them.”

Μετά από τη δραστική μείωση από την κυβέρνηση στις δαπάνες της υγείας, το αποτέλεσμα είναι οι γυναίκες αυτές – και οι άνδρες, σε μικρότερο βέβαια ποσοστό – να βρίσκονται απομονωμένοι και στο έλεος της μοίρας τους. Κάθε τόσο συλλαμβάνονται κατά τις επιχειρήσεις – σκούπες της αστυνομίας, χωρίς καμία δυνατότητα κοινωνικής επανένταξης και ιατροφαρμακευτικής φροντίδας. «Αυτές οι γυναίκες χρειάζονται βοήθεια. Αλλά δεν μπορούν οι ίδιες να βοηθήσουν τον εαυτό τους. Κανείς δεν μπορεί να τις βοηθήσει» αναφέρει ο Άγγελος Τζωρτζίνης στους New York Times.

An immigrant from Bangladesh inside his home in central Athens. The immigrant decided to leave Greece and go back to his country.

Με αφορμή την πρόσφατη βράβευση (τρίτη θέση) των Άγγελου Τζορτζίνη και Will Vassilopoulos, Freelance for Agence France-Presse and The New York Times,  στον διαγωνισμό Pictures of the Year International στην κατηγορία News Multimedia Story, θυμόμαστε τη δουλειά τους για την Ελληνική κρίση.

Ο Άγγελος Τζωρτζίνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1984 και έκανε τις σπουδές του στην Leica Academy of Creative Photography. Από τότε έχει εργαστεί ως ανεξάρτητος φωτογράφος για τα περιοδικό Newsweek, Time και τους New York Times. Η τεκμηρίωση των επιπτώσεων της ελληνικής οικονομικής κρίσης είναι μέρος από το προσωπικό, φωτογραφικό του  έργο. Το ρεπορτάζ τραβήχτηκε με Leica M9 και φακό ELMARIT-M 28 χιλιοστά f/2.8.

Πρώτη ματιά στα σύννεφα ενός εξωπλανήτη. First look at clouds on exoplanet

Ο Kepler 7-b έχει μέγεθος διπλάσιο από αυτό του Δία αλλά την μισή μάζα. Όπως φαίνεται και στην εικόνα στον μισό πλανήτη υπάρχουν πυκνές νεφώσεις ενώ ο άλλος μισός είναι «πεντακάθαρος». This artist’s rendering shows the gas giant Kepler-7b, left, and Jupiter, right. The cloud map shows that clouds cover the western side of the gaseous planet, leaving the east cloud-free. Dr Demory and his colleagues speculate the clouds are made up of minerals containing silicates. Image credit: NASA / JPL-Caltech / MIT.

Διεθνής ομάδα επιστημόνων κατάφερε με τη βοήθεια δύο διαστημικών τηλεσκοπίων να μελετήσει την ατμόσφαιρα ενός εξωπλανήτη και ειδικότερα τη συγκέντρωση νεφών σε αυτόν. Οι ερευνητές έφτιαξαν μάλιστα ένα χάρτη των νεφώσεων στον πλανήτη που είναι και ο πρώτος τέτοιος χάρτης που δημιουργείται για πλανήτη που βρίσκεται έξω από το ηλιακό μας σύστημα.

Πλανήτης διπλής… όψεως

Kepler 7b. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/MIT

Ερευνητική ομάδα από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, την Ελβετία και το Βέλγιο με επικεφαλής επιστήμονες του ΜΙΤ χρησιμοποίησαν τα τηλεσκόπια Kepler και Spitzer για να μελετήσουν τον πλανήτη Kepler-7b. Ο πλανήτης βρίσκεται σε απόσταση 1000-1400 ετών φωτός από τη Γη και ανήκει σε μια κατηγορία που οι ειδικοί ονομάζουν «Καυτός Δίας». Είναι δηλαδή γίγαντες αερίου που βρίσκονται κοντά στο μητρικό τους άστρο και για αυτό έχουν πολύ αυξημένες θερμοκρασίες. Ο Kepler-7b είναι σχεδόν διπλάσιος σε μέγεθος από τον Δία αλλά έχει μικρότερη μάζα από αυτόν.

Two brightness maps, produced using different computer models, show the longitudinal brightness distribution for the planet Kepler-7b. The brighter region is thought to be covered by reflective clouds.

Οι ερευνητές κατάφεραν να διακρίνουν τις νεφώσεις που σχηματίζονται στον πλανήτη και να δημιουργήσουν ένα χάρτη ο οποίος είναι και ο πρώτος του είδους για πλανήτη που βρίσκεται έξω από το ηλιακό μας σύστημα. Το πιο ενδιαφέρον όσο και εντυπωσιακό χαρακτηριστικό που προκύπτει από τον χάρτη είναι ότι ο μισός Kepler-7b είναι καλυμμένος από πυκνές νεφώσεις ενώ ο άλλος μισός δεν έχει καθόλου νέφη.

Τα εργαλεία και οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την έρευνα αναμένεται να χρησιμοποιηθούν σε επόμενες όπου θα γίνει προσπάθεια να μελετηθούν πλανήτες με μέγεθος, σύνθεση και συνθήκες κοντινές με εκείνες της Γης. Τα ευρήματα της μελέτης του Kepler-7b δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal».

Βρήκαν «τάπερ» στον Τιτάνα. Ingredient of Household Plastic Found in Space

False-color images, made from data obtained by NASA's Cassini spacecraft, shows clouds covering parts of Saturn's moon Titan in yellow. Cloud cover appears yellow, while Titan's hazy atmosphere appears magenta. A small amount of propylene was identified in Titan's lower atmosphere by Cassini's Composite Infrared Spectrometer. (Credit: Image courtesy of NASA/Goddard Space Flight Center)

Μια ακόμη εντυπωσιακή ανακάλυψη έκανε το διαστημικό σκάφος Cassini που τα τελευταία εννέα χρόνια εξερευνά τον Κρόνο και τα δεκάδες φεγγάρια του. Τις περισσότερες παρατηρήσεις όλα αυτά τα χρόνια το Cassini τις έχει κάνει στον Τιτάνα, τον μεγαλύτερο δορυφόρο του Κρόνου.

Cassini looks toward the night side of Saturn's largest moon and sees sunlight scattering through the periphery of Titan's atmosphere and forming a ring of color. Credit: NASA / JPL-Caltech / SSI

Σύμφωνα με τους ειδικούς ο Τιτάνας βρίσκεται σε μια κατάσταση παρόμοια με εκείνη της Γης στα πρώιμα στάδια της ύπαρξης της. Υποψίες για την παρουσία υδρογονανθράκων στην επιφάνεια του Τιτάνα υπήρχαν από το 1980, όταν το θρυλικό πλέον διαστημικό σκάφος της NASA Voyager 1, πέρασε κοντά από τον δορυφόρο του Κρόνου.

Το Voyager ανίχνευσε στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα υδρογονάνθρακες, τις οργανικές ενώσεις που κατά κύριο λόγο συνθέτουν το πετρέλαιο και άλλα ορυκτά καύσιμα στη Γη. Στον Τιτάνα, είχαν ανιχνευθεί εκτός από μεθάνιο, υδρογονάνθρακες με δυο άτομα άνθρακα (αιθάνιο, αιθένιο, αιθίνιο) και υδρογονάνθρακες με τρία άτομα άνθρακα (προπάνιο και προπίνιο).

Το φασματόμετρο CIRS του Cassini ανίχνευσε προπυλένιο στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας του Τιτάνα. Το προπυλένιο είναι μια χημική ουσία που χρησιμοποιείται στην κατασκευή πλαστικών αντικειμένων καθημερινής χρήσης όπως τάπερ, προφυλακτήρες αυτοκινήτων κ.α.

Η ανακάλυψη είναι σημαντική γιατί αυτή η οργανική ένωση ανιχνεύεται για πρώτη φορά έξω από τη Γη. Επιπλέον η παρουσία του προπυλένιου στον Τιτάνα αποκαλύπτει νέα δεδομένα για αυτόν ενώ παράλληλα φωτίζει ακόμη περισσότερο την (πιθανή) εξέλιξη της Γης.

The Wake Up Call: το πολιτικό γκράφιτι στον καιρό της κρίσης. The Wake Up Call: political graffiti in times of crisis

By Bleeps

Το The Wake Up Call είναι ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για το πολιτικό γκράφιτι στην Αθήνα της κρίσης.

By Absent

Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τέσσερις street artists (Paul, MaPet, Absent και Bleeps) στην προσπάθειά τους να αφήσουν το πολιτικό στίγμα τους στο αστικό τοπίο της Αθήνας. Πολιτική, σάτιρα και χρώματα αναμειγνύονται για να γεννήσουν μια υπαίθρια έκφραση μακριά από την κυρίαρχη ιδεολογία.

By Bleeps

Μέσα από τη δράση των τεσσάρων καλλιτεχνών, το «The Wake Up Call» επιχειρεί να αποτυπώσει την προσπάθεια πολιτικής αφύπνισης στην Ελλάδα της κρίσης, με έργα τέχνης του δρόμου που περιμένουν τη φθορά του χρόνου.

By WD

Ο MaPet το πρωί είναι οδοντίατρος. Στον ελεύθερό του χρόνο κόβει στένσιλ με τον οδοντιατρικό τροχό του και τις νύχτες κάνει αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «προπαγάνδα στο δρόμο». 

Ο Absent στήνει ένα πρόχειρο τυπογραφείο και σμιλεύει πολιτική σάτιρα πάνω σε ένα χαρακτικό που υπηρετεί τη δική του αντιπληροφόρηση. 

Από την εποχή του «No Niquita» μέχρι το «Hello Χ-ίτη» οι αφίσες του, τυπωμένες σε λαδόκολλα, δεν έχουν περάσει απαρατήρητες. 

“The real terrorism is the 8 o’clock news” – by Paul

Ο Pol, άλλος ένας «στενσιλάς», απεχθάνεται τον καθωσπρεπισμό της μεγαλοαστικής τάξης και λέει με ειρωνεία «Καθαροί τοίχοι, βρώμικες συνειδήσεις». Ασκεί κριτική στον ρόλο των κυρίαρχων ΜΜΕ και καλεί την κοινωνία σε εξέγερση με ένα μεγάλο έργο στον πεζόδρομου της Ερμού. 

“Wake Up!” by Bleeps (Photo by G. Nikolakopoulos)

Τέλος, ο Bleeps, ίσως ο πιο γνώριμος από όλους, σχεδιάζει μπροστά στο φακό του ντοκιμαντέρ το τελευταίο του έργο, μια αλληγορία για «Το Τίμημα» που καλείται να πληρώσει ο λαός λόγω της οικονομικής κρίσης.

While before I was irreligious, with what I see around me I have started to light… “candles”.

Την τελευταία δεκαετία η Αθήνα έχει αναδειχθεί σε μια από τις σημαντικότερες πρωτεύουσες της street art, της τέχνης του δρόμου. Γκράφιτι έχουν γεμίσει ολόκληρες γειτονιές του κέντρου όπως τα Εξάρχεια, ο Κεραμεικός και το Γκάζι. Ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια, με την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης, το πολιτικό γκράφιτι έχει βρει εύφορο έδαφος απέναντι στη μονόπλευρη πληροφόρηση και την έλλειψη κριτικής στάσης στα τεκταινόμενα από την πλειονότητα των κυρίαρχων ΜΜΕ. Παράλληλα, η άνοδος της ακροδεξιάς στην ελληνική πολιτική σκηνή αποτέλεσε το έναυσμα για ακόμη περισσότερη κριτική στο πιο ελεύθερο κομμάτι της ελληνικής πρωτεύουσας, τους δρόμους της.

Το «The Wake Up Call» είναι μια καταγραφή του καλλιτεχνικού πολιτικού ακτιβισμού στα χρόνια της κρίσης, ένα «κοινωνικό ημερολόγιο σε δημόσια έκθεση», όπως το αποκαλεί ο Bleeps, εφήμερα αναρτημένο στους τοίχους της Αθήνας. "The Wake Up Call" is a short documentary on the politicized street art that has emerged in Athens during the course of the Greek economic crisis.

The Greek street artist Bleeps painted the above piece in response to a recent street art festival in Athens. Essentially, a mural festival was held ostensibly to spark discussion about the economic crisis in Greece and “on the controversial issue of the value of street art in a period of crisis.”

The documentary follows four Greek street artists (Paul, MaPet, Absent & Bleeps) in their attempt to leave an imprint on the urban landscape of Athens. Politics, satire and colours are merged together to create an outdoor manifestation of ideas, far from the dominant ideology.

Absent’s work has been seen in the streets of Athens the past years, at first it was some posters and then on, bigger stencils and clever installations intrigued the Athenian street art and graffiti scene. Always deeply politically influenced, always in the side of the people, always true.. manages to keep his identity hidden and the ideas he promotes wide in the open. For sure you will not meet him in person, but as you walk by these narrow Athenean streets you can feel his breath around you. An urban city legend brought to you uncensored. ABSENT.

By documenting the work of the four artivists, "The Wake Up Call" reveals an attempt to force a political awakening on crisis-stricken Greece through street art.

Μαθηματικά τέλειοι αποδεικνύονται οι ταραγμένοι ουρανοί του Βαν Γκογκ, Van Gogh painted perfect turbulence

Vincent van Gogh, The Starry Night, 1889, 73.7 x 92.1 cm, Museum of Modern Art, New York. Η Έναστρη Νύχτα (1889) παρουσιάζει τα μαθηματικά μοτίβα των στροβιλιζόμενων ρευστών. The Starry Night has really turbulent swirls.

Οι χαοτικές δίνες που χαρακτηρίζουν τα αριστουργήματα του Βαν Γκογκ ακολουθούν με ακρίβεια τις μαθηματικές περιγραφές των αναταράξεων σε ρευστά υλικά, όπως οι στροβιλισμοί του νερού σε ένα ταραγμένο ρυάκι ή οι πραγματικοί ανεμοστρόβιλοι, διαπιστώνουν έκπληκτοι οι φυσικοί.

Το παράξενο μάλιστα είναι ότι η στατιστική υπογραφή της δυναμικής των ρευστών ανιχνεύεται μόνο στους πίνακες που ζωγράφισε η διαταραγμένη μεγαλοφυία όταν ήταν πνευματικά ασταθής, και όχι στην «ήρεμη» περίοδο της ζωής του, όταν ακολουθούσε φαρμακευτική αγωγή για τις κρίσεις του.

Πρόκειται για ένα ακόμα παράδειγμα καλλιτέχνη που εντελώς διαισθητικά είχε αντιληφθεί τη δυναμική των φυσικών φαινομένων, επισημαίνει άρθρο στο Nature.com. Μαθηματικά μοτίβα φράκταλ, για παράδειγμα, είχαν στο παρελθόν εντοπιστεί στα έργα του Αμερικανού ζωγράφου Τζάκσον Πόλοκ.

Ψυχωτική διαίσθηση

Vincent van Gogh, Autoportrait, Self-portrait, 1888.

«Ταραγμένο είναι το βασικό επίθετο που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το έργο του Βαν Γκογκ» σχολιάζει ο φυσικός Χοσέ Λουί Αραγκόν, επικεφαλής των ερευνητών στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού. «Προσπαθήσαμε αυτό να το ποσοτικοποιήσουμε» εξηγεί.

Η ανάλυση των πινάκων στον υπολογστή αποκάλυψε ένα μοτίβο φωτεινών και σκοτεινών περιοχών που ακολουθούν τις εξισώσεις του Αντρεϊ Κολμογκόροφ, του Σοβιετικού επιστήμονα που τη δεκαετία του 1940 κατάφερε να περιγράψει έστω και εν μέρει τη δυναμική του στροβιλισμού των ρευστών.

Vincent Van Gogh, Road with Cypress and Star, also known as Country Road in Provence by Night, Route de campagne, la nuit en Provence, 1890, Huile sur Toile, 92x73 cm, Otterlo, Kröller-Müller Museum.

Οι ταραγμένοι ουρανοί στην Έναστρη Νύχτα (1889) και στο Δρόμος με Κυπαρρίσι και Άστρο (1890), μεταξύ άλλων, παρουσιάζουν τη λεγόμενη «κλιμάκωση Κολμογκόροφ», εξισώσεις που δίνουν την πιθανότητα δύο οποιοδήποτε σημεία του ρευστού να έχουν μια δεδομένη διαφορά ταχύτητας.

Οι πίνακες αυτοί ζωγραφίστηκαν λίγο πριν ο Βαν Γκογκ αυτοκτονήσει σε ηλικία 37 ετών. Την περίοδο εκείνη, ο ζωγράφος υπέφερε από ψυχωτικά επεισόδια, παραισθήσεις και επεισόδια απώλειας της συνείδησης, πιθανώς συμπτώματα επιληψίας.

Vincent Van Gogh, Autoportrait au chapeau de feutre, 1888, Huile sur Toile,    44x37 cm, Amsterdam Rijksmuseum Vincent Van Gogh.

Αντίθετα, μετά τον αυτοακρωτηριασμό του αφτιού του, ο Βαν Γκογκ φαίνεται ότι είχε χάσει τη μαθηματική του ακρίβεια, όπως δείχνουν για παράδειγμα τα αυτοπορτραίτα του 1888. Την περίοδο εκείνη ο καλλιτέχνης βρισκόταν σε κατάσταση «απόλυτης ηρεμίας» λόγω του βρωμιούχου καλίου που του χορηγήθηκε.

«Πιστεύουμε ότι ο Βαν Γκογκ είχε μια μοναδική ικανότητα να απεικονίζει αναταράξεις σε περιόδους παρατεταμένης ψυχωτικής αναστάτωσης» σχολιάζει ο Αραγκόν.

Edvard Munch, Le cri, The Scream, 1893.

Οι ερευνητές εξέτασαν έργα και άλλων ζωγράφων αναζητώντας τη στατιστική υπογραφή του Κολμογκόροφ, όμως η διαισθητική ικανότητα του Βαν Γκογκ φαίνεται ότι ήταν μοναδική. Η διάσημη Κραυγή του Έντβαντ Μουνχ, για παράδειγμα, είναι γεμάτη από παρόμοιες δίνες, οι οποίες δεν ακολουθούν όμως τις μαθηματικές εξισώσεις. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο διαδικτυακό αρχείο arXiv.org.

Μια μαύρη τρύπα στο εργαστήριο, Light-bending black hole mimic is first you can watch

Κάμψη του φωτός στο εργαστήριο, όπως ακριβώς θα συνέβαινε από πραγματική μαύρη τρύπα. Light curving through the proton sphere, just as it would around a black hole (Image: C. Sheng, H. Liu, Y. Wang, S. N. Zhu and D. A. Genov)

Οι μαύρες τρύπες είναι γνωστό πως «καταπίνουν» ανεπιστρεπτί οποιοδήποτε αντικείμενο – ακόμα και το φως – περάσει από το όριο που ονομάζεται ορίζοντας των γεγονότων.

Ακριβώς έξω από τον ορίζοντα των γεγονότων, υπάρχει ένα άλλο όριο που αποκαλείται «σφαίρα» φωτονίων». Μια ακτίνα φωτός που πλησιάζει αυτή τη νοητή σφαίρα δεν πέφτει μέσα στην τρύπα, αλλά καμπυλώνεται και τίθεται σε τροχιά γύρω της για πάντα.

Οι αστρονόμοι δεν έχουν παρατηρήσει ποτέ μια σφαίρα φωτονίων γύρω από μαύρες τρύπες, διότι εξ’ ορισμού το φως δεν μπορεί να δραπετεύσει και να φτάσει στα μάτια μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως είναι αδύνατη η πειραματική μελέτη του φαινομένου.

It isn't dangerous -- but the plastic black hole is helping to demystify one of nature's weirdest objects and might have applications for energy-harvesting devices.

Για να απεικονίσει αυτή τη διαδικασία ο ερευνητής Hui Liu και οι συνεργάτες τους στο Πανεπιστήμιο Nanjing στην Κίνα κατασκεύασαν μια τεχνητή μαύρη τρύπα. Εννοείται πως σε ένα γήινο εργαστήριο είναι αδύνατον να κατασκευαστεί μια πραγματική μαύρη τρύπα, αλλά ακόμα κι αν αυτό ήταν δυνατό να γίνει, θα ήταν καταστροφικά επικίνδυνη εξαιτίας του ισχυρότατου βαρυτικού της πεδίου.

Έτσι ο Liu και οι συνεργάτες του δημιούργησαν κάτι πολύ απλούστερο: ένα φύλλο από ειδικά κατασκευασμένο πλαστικό που μιμείται την δράση της βαρύτητας στο φως, εξαιτίας του μεταβαλλόμενου δείκτη διάθλασής του. Ο δείκτης διάθλασης ενός διαφανούς υλικού καθορίζει το πόσο θα καμφθεί μια ακτίνα φωτός από την αρχική του πορεία. Ο Liu και οι συνεργάτες του ρύθμισαν τον δείκτη διάθλασης του υλικού τους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καμπυλώνει το φως όπως ακριβώς μια μαύρη τρύπα.