Emma Goldman: Το Παιδί και οι εχθροί του. Emma Goldman: The Child and its enemies

Pablo Picasso. Mère et enfants, baladins, Mother and children, wandering entertainers, 1905. Gouache sur toile, 90x71 cm. Is the child to be considered as an individuality, or as an object to be moulded according to the whims and fancies of those about it? This seems to me to be the most important question to be answered by parents and educators. And whether the child is to grow from within, whether all that craves expression will be permitted to come forth toward the light of day; or whether it is to be kneaded like dough through external forces, depends upon the proper answer to this vital question.

Πρέπει το παιδί να θεωρείται μια ανεξάρτητη προσωπικότητα ή ένα αντικείμενο που διαμορφώνεται σύμφωνα με τις ιδιοτροπίες και τα γούστα των άλλων; Νομίζω ότι αυτή είναι η πιο σημαντική ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί από γονείς και δασκάλους. Το εάν το παιδί θα αναπτυχθεί εσωτερικά, εάν όλα όσα αναζητούν εκφραστική διέξοδο θα αφεθούν να έρθουν στο φως ή θα είναι ετεροκαθοριζόμενο, αυτό εξαρτάται από τη σωστή απάντηση σε αυτό το ζωτικής σημασίας ερώτημα.

Έμμα Γκόλντμαν, 1910. Emma Goldman, anarchist activist and writer.

Στην εποχή μας οι καλοί και άξιοι ευνοούν τις ισχυρές προσωπικότητες. Κανένας άνθρωπος με ευαισθησίες δε θέλει να τον μεταχειρίζονται απλώς και μόνο σαν μηχανή ή σαν ένα καθωσπρέπει και αξιοσέβαστο παπαγαλάκι· η ανθρώπινη ύπαρξη διψάει για αναγνώριση του βαθύτερου εαυτού της.

Otto Dix. Fille de paysans dans un intérieur, Girl of peasants in an interior, 1949. Huile sur Toile, 81x60 cm, Fondation Otto Dix.

Και πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η ανάπτυξη του ώριμου ανθρώπου περνά από την παιδική ηλικία και ότι οι σύγχρονες αντιλήψεις για τη μόρφωση ή την εκπαίδευσή του στο σχολείο και στην οικογένεια –ακόμη και στην οικογένεια ενός προοδευτικού ή ριζοσπάστη– είναι τέτοιες που πνίγουν τη φυσική ανάπτυξη του παιδιού.

Όλοι οι θεσμοί στις μέρες μας, η οικογένεια, το κράτος, οι ηθικοί κώδικες βλέπουν στο πρόσωπο κάθε δυναμικής, όμορφης, ασυμβίβαστης προσωπικότητας έναν θανάσιμο εχθρό. Επομένως, όλα στοχεύουν στο να καλουπωθεί το συναίσθημα και η πρωτοτυπία της σκέψης του παιδιού από πολύ μικρή ηλικία· κάθε άνθρωπος να διαμορφωθεί με βάση ένα πρότυπο· όχι για να δημιουργηθεί μια ισορροπημένη προσωπικότητα, αλλά ένας υπομονετικός εργαζόμενος-σκλάβος, μια επαγγελματική μηχανή, ένας πολίτης-φοροδότης ή ένας αυστηρός ηθικολόγος. Έαν κάποιος, παρ’ όλα αυτά, ανακαλύψει τον πραγματικό αυθορμητισμό του (κάτι που παρεμπιπτόντως είναι μια σπάνια χαρά), αυτό δεν οφείλεται στη δική μας μέθοδο ανατροφής και εκπαίδευσης: η προσωπικότητα του παιδιού συχνά επιβάλλεται παρά τα κοινωνικά και οικογενειακά εμπόδια. Μια τέτοια ανακάλυψη θα έπρεπε να γιορτάζεται σαν ένα σπάνιο γεγονός, μιας και τα εμπόδια στο δρόμο της ανάπτυξης και της διαμόρφωσης του χαρακτήρα είναι τόσα πολλά που είναι θαύμα αν το παιδί καταφέρει να διατηρήσει το σθένος και την ομορφιά του και να βγει ζωντανό μέσα από τις τόσες απόπειρες να ακρωτηριάσουν τον πυρήνα της ύπαρξής του.

Nietzsche as a young man, 1860.

Πράγματι, αυτός που έχει ξεπεράσει τα εμπόδια που θέτουν η έλλειψη σκέψης και η ανοησία της κοινοτοπίας, αυτός που μπορεί να σταθεί χωρίς ηθικά στηρίγματα, χωρίς την επιβεβαίωση της κοινής γνώμης («ιδιωτική νωθρότητα» την αποκαλούσε ο Νίτσε) μπορεί να τραγουδήσει με όλη του τη δύναμη το τραγούδι της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας. Την έχει κερδίσει περνώντας διά πυρός και σιδήρου. Αυτές οι μάχες ξεκινούν από την πιο τρυφερή ηλικία.

Pablo Picasso. Paul Dessinant, Drawing Paul, 1923. Huile sur Toile, 130x97,5 cm.

Το παιδί δείχνει τις ατομικές του κλίσεις στα παιχνίδια του, στα ερωτήματά του, στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους. Πρέπει όμως να παλέψει με τις συνεχείς εξωτερικές επεμβάσεις στις σκέψεις και στα συναισθήματά του. Δεν επιτρέπεται να εκφραστεί σύμφωνα με τη φύση του, με την αναπτυσσόμενη προσωπικότητά του. Πρέπει να γίνει πράγμα, αντικείμενο. Τα ερωτήματά του βρίσκουν στενόμυαλες, συμβατικές, ηλίθιες απαντήσεις, τις περισσότερες φορές βασισμένες πάνω στο ψέμα. Και όταν εκείνο, με τα μεγάλα, γεμάτα απορία και αθωότητα μάτια του λαχταράει να κατανοήσει τα μυστήρια του κόσμου, οι γύρω του αμέσως κλειδώνουν πόρτες και παράθυρα και κλείνουν το εύθραυστο αυτό φυτό σε θερμοκήπιο, όπου δεν μπορεί ούτε να αναπνεύσει ούτε να αναπτυχθεί ελεύθερα.

Ο Ζολά, στο μυθιστόρημά του «Fécondité» υποστηρίζει ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού θεωρεί το παιδί νεκρό, έχει συνωμοτήσει εναντίον της γέννησής του – μια τρομακτική εικόνα πραγματικά. Εντούτοις, η συνωμοσία εναντίον της ανάπτυξης και της διαμόρφωσης του χαρακτήρα του, η οποία βρήκε εύφορο έδαφος και καλλιεργήθηκε μέσω του πολιτισμού, μου φαίνεται ακόμη πιο απαίσια και επιζήμια, αφού αργά και σταδιακά καταστρέφει τα κρυμμένα χαρίσματα του παιδιού, μια διαδικασία που οδηγεί στην αποβλάκωση και στην περιστολή της κοινωνικής του ευημερίας.

Thomas Eakins. Les Lutteurs, 1899. Huile sur Toile, 122,9x152,4 cm. Ohio, Columbus Museum of Art.

Μια εκπαίδευση εξολοκλήρου προσανατολισμένη στην αποξένωση του παιδιού από τον εαυτό του δημιουργεί ενηλίκους αποξενωμένους ο ένας από τον άλλο και σε διαρκή ανταγωνισμό μεταξύ τους.

Το ιδανικό για τον μέσο παιδαγωγό δεν είναι μια ολοκληρωμένη, ισορροπημένη, αυθεντική ύπαρξη. Με το είδος της διδασκαλίας του περισσότερο επιδιώκει να φτιάξει ανθρώπους-μηχανές, απόλυτα προσαρμοσμένους στο μαγκανοπήγαδο της κοινωνίας και σε μια ζωή μονότονη και κενή. Η οικογένεια, το σχολείο, το κολέγιο και το πανεπιστήμιο ενισχύουν τη στείρα, ψυχρή χρησιμοθηρία, παραγεμίζοντας το κεφάλι του μαθητή με ένα σωρό ιδέες, κληρονομιά από τις προηγούμενες γενιές. Tα «γεγονότα και τα δεδομένα», όπως ονομάζονται, δεν είναι τίποτε περισσότερο από έναν όγκο πληροφοριών που καταφέρνουν να συντηρούν κάθε είδους εξουσία και να προκαλούν δέος ως προς τη σημασία της ιδιοκτησίας, ελάχιστα όμως συνεισφέρουν στην ουσιαστική κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και της θέσης της στον κόσμο.

Otto Dix. Fleurir et mourir, 1911.

Τα κεφάλια των παιδιών μας τα έχουν παραγεμίσει με πεθαμένες αλήθειες, ξεχασμένες εδώ και καιρό, μουχλιασμένες αντιλήψεις για τον κόσμο και τους ανθρώπους ακόμη και στην εποχή των γιαγιάδων μας. Η διαρκής αλλαγή, η πολυμορφία, η συνεχής πρόοδος, αυτά είναι η ουσία της ζωής. Οι επαγγελματίες παιδαγωγοί δε γνωρίζουν τίποτε από όλα αυτά, τα εκπαιδευτικά συστήματα είναι τακτοποιημένα σε φακέλους, ταξινομημένα και αριθμημένα. Τους λείπει ο δυνατός και γόνιμος σπόρος που όταν πέσει στο πλούσιο έδαφος θα αναπτυχθεί και θα φτάσει ψηλά. Είναι πολυκαιρισμένα, ανίκανα να ξυπνήσουν τον αυθορμητισμό του ανθρώπου. Παιδαγωγοί και δάσκαλοι με νεκρές ψυχές ασχολούνται με νεκρές αξίες. Η ποσότητα παίρνει βίαια τη θέση της ποιότητας. Συνεπώς, τα αποτελέσματα είναι αναπόφευκτα.

Όπου κι αν κοιτάξει κανείς, ψάχνοντας απεγνωσμένα ανθρώπους που δε μετρούν τις ιδέες και τα συναισθήματα με το μέτρο της σκοπιμότητας, έρχεται αντιμέτωπος με προϊόντα και μαζική εκπαίδευση αντί για την καλλιέργεια του αυθορμητισμού και των εσωτερικών χαρακτηριστικών που οδηγούν στην ελευθερία.

“Πνεύμα δεν βρίσκω μέσα του κρυμμένο. Είναι απλώς εκπαιδευμένο.”

Τα λόγια αυτά του Φάουστ απηχούν με τον καλύτερο τρόπο τις παιδαγωγικές μας μεθόδους. Πάρτε για παράδειγμα τον τρόπο που η ιστορία διδάσκεται στα σχολεία μας. Δείτε πώς η παγκόσμια ιστορία έχει καταντήσει ένα φτηνό κουκλοθέατρο, στο οποίο μερικοί κουκλοπαίχτες υποτίθεται ότι κρατούν στα χέρια τους την πορεία ολόκληρης της ανθρώπινης φυλής.

Και το δικό μας έθνος; Δεν έχει επιλεγεί από τη Θεία Πρόνοια για να κυριαρχήσει στον κόσμο; Δεν είναι ανώτερο από τα άλλα; Δεν είναι της γης το δαχτυλίδι, χωρίς αμφιβολία το πιο ενάρετο και ιδανικό έθνος, το πιο γενναίο; Όλες αυτές οι γελοιότητες που διδάσκονται δεν μπορούν παρά να οδηγήσουν σε έναν ανιαρό, ρηχό πατριωτισμό και να δημιουργήσουν ένα έθνος που δε γνωρίζει τα όριά του, ξεροκέφαλο, παντελώς ανίκανο να αναγνωρίσει τις ικανότητες των άλλων εθνών. Με αυτό τον τρόπο, υπερεκτιμώντας τις δικές τους αξίες, οι νέοι ευνουχίζονται, απονεκρώνονται. Δεν είναι περίεργο που η κοινή γνώμη μπορεί τόσο εύκολα να χειραγωγηθεί.

«Μασημένη τροφή» είναι το σύνθημα που θα έπρεπε να αναρτηθεί σε κάθε τάξη ως προειδοποίηση για όσους δεν θέλουν να χάσουν την προσωπικότητά τους και την κριτική τους ικανότητα, οι οποίοι διαφορετικά θα αρκούνταν σε γνώσεις κενές όπως ένα άδειο κέλυφος. Ίσως αυτό είναι αρκετό ως αναγνώριση για τα αμέτρητα εμπόδια που συναντά ένα παιδί στην ανεξάρτητη νοητική του ανάπτυξη.

Pablo Picasso. Maya au bateau, Maya with the boat, 1938. Huile sur Toile, 61x46 cm.

Εξίσου πολλές, και όχι λιγότερο σημαντικές, είναι οι δυσκολίες στη συναισθηματική ζωή του παιδιού. Δε θα περίμενε κανείς οι γονείς να συνδέονται με τα παιδιά τους με τις πιο τρυφερές και λεπτές χορδές; Όντως, αυτό θα περίμενε. Όμως, οι γονείς είναι οι πρώτοι που καταστρέφουν τον εσωτερικό πλούτο των παιδιών τους – όσο λυπηρό κι αν είναι αυτό, είναι αληθινό.

Marie Laurencin. La Famille du poête, 1909.

Οι Γραφές μaς λένε ότι ο Θεός δημιούργησε τον Άνθρωπο κατ’ εικόναν του, κάτι που, όπως έχει αποδειχτεί, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να είχε επιτυχία. Οι γονείς ακολουθούν το κακό παράδειγμα του επουράνιου αφέντη. Κάνουν τα πάντα για να πλάσουν το παιδί τους σύμφωνα με τη δική τους εικόνα. Είναι πεισματικά προσκολλημένοι στην ιδέα ότι το παιδί εν μέρει είναι ένα κομμάτι από αυτούς, μια ιδέα τόσο λανθασμένη όσο και επιβλαβής, η οποία αρκεί για να μεγαλώσει την παρανόηση σχετικά με την παιδική ψυχή και να οδηγήσει αναπόφευκτα στην υποδούλωση και στην εξάρτηση.

Μόλις οι πρώτες ακτίνες της συνειδητοποίησης φωτίσουν το μυαλό και την καρδιά του παιδιού, αυτό ενστικτωδώς αρχίζει να συγκρίνει τη δική του προσωπικότητα με των γύρω του. Πόσα απόκρημνα και παγωμένα βράχια θα αντικρίσει με το γεμάτο απορία βλέμμα του; Πολύ σύντομα θα έρθει αντιμέτωπο με την επώδυνη πραγματικότητα ότι βρίσκεται εδώ μόνο για να υπηρετεί, σαν άψυχο ον, γονείς και κηδεμόνες, που η αυθεντία τους και μόνο του δίνει σχήμα και μορφή.

Η μεγάλη μάχη που δίνει ο σκεπτόμενος άνθρωπος ενάντια στις πολιτικές, κοινωνικές και ηθικές συμβάσεις έλκει την καταγωγή της από την οικογένεια, όπου το παιδί είναι πάντα αναγκασμένο να αγωνίζεται ενάντια στην εξουσία, εσωτερική και εξωτερική. Οι ρητές εντολές: «Θα το κάνεις!», «Πρέπει!», «Αυτό είναι σωστό!», «Αυτό είναι λάθος!» πέφτουν σαν καταρρακτώδης βροχή πάνω στο αγνό μυαλό του παιδιού και εντυπώνονται μέσα του για να υποκύψει εκείνο στο τέλος μπροστά στις καθιερωμένες και άτεγκτες αντιλήψεις όσον αφορά τις ιδέες και τα συναισθήματα. Ωστόσο, οι κρυμμένες δυνάμεις και τα ένστικτα παλεύουν να επιβάλουν τον δικό ανορθόδοξο τρόπο έρευνας της ουσίας των πραγμάτων, διάκρισης ανάμεσα σε αυτό που είναι κοινώς αποδεκτό ως «λάθος», «σωστό» ή «ψεύτικο». Το παιδί είναι προορισμένο να ακολουθήσει το δικό του δρόμο, μιας και είναι κι αυτό φτιαγμένο από τα ίδια νεύρα, μυς και αίμα, όπως και αυτοί που υποτίθεται ότι κατευθύνουν τη μοίρα του. Αδυνατώ να καταλάβω πώς οι γονείς ελπίζουν ότι τα παιδιά τους θα γίνουν ανεξάρτητα πνεύματα που θα βασίζονται στις δικές τους δυνάμεις, όταν κάνουν τα πάντα για να τους κόψουν τα φτερά, αυτό το παραπάνω στην ιδιοσυγκρασία και τον χαρακτήρα που τα κάνει να ξεχωρίζουν από τους ίδιους και τα αναδεικνύει ως φορείς νέων και ζωογόνων ιδεών. Το φιντανάκι που το κλαδεύει ο κηπουρός για να του δώσει ένα προκαθορισμένο σχήμα ποτέ δε θα γίνει τόσο ψηλό και όμορφο όσο αν αφηνόταν να μεγαλώσει φυσικά και ελεύθερα.

Eric Fischl. Bad Boy, 1981. Oil on Canvas, 66 x 96 inches (168 x 244 cm).

Όταν το παιδί πλησιάζει στην εφηβεία, έρχεται αντιμέτωπο, εκτός από την οικογένεια και το σχολείο, με μια ατελείωτη σειρά αυστηρών ηθικών παραδόσεων. Τη λαχτάρα για έρωτα και σεξ οι περισσότεροι γονείς την αντιμετωπίζουν με απόλυτη αδιαφορία, τη θεωρούν κάτι αισχρό και απρεπές, κάτι ντροπιαστικό, σχεδόν εγκληματικό, που πρέπει να καταστέλλεται και να καταπολεμάται σαν φοβερή ασθένεια. Τα ερωτικά και τρυφερά αισθήματα του νεαρού βλασταριού μεταφράζονται, εξαιτίας της βλακείας των γύρω του, σε χυδαιότητα και χοντροκοπιά, έτσι ώστε οτιδήποτε λεπτό και ωραίο είτε συνθλίβεται εξολοκλήρου είτε καταχωνιάζεται στα τρίσβαθα, σαν τη μεγαλύτερη αμαρτία που δεν τολμά να αντικρίσει το φως της ημέρας.

Το πιο αξιοπερίεργο είναι ότι οι γονείς θα στερηθούν τα πάντα, θα θυσιάσουν τα πάντα για να είναι τα παιδιά τους καλά στη σωματική τους υγεία και έντρομοι θα σηκωθούν τη νύχτα μπροστά σε όποια ενόχληση νιώσουν τα καμάρια τους. Θα παραμείνουν όμως ψυχροί και αδιάφοροι, χωρίς την παραμικρή κατανόηση, για την ψυχή τους, τα ερωτικά σκιρτήματα και τους πόθους τους· ούτε θα ακούσουν –ούτε θέλουν να ακούσουν– τον δυνατό χτύπο του νεανικού πνεύματος που απαιτεί αναγνώριση. Αντίθετα, θα καταπνίξουν τη γλυκιά φωνή της άνοιξης, τη φωνή της νέας ζωής, μιας ζωής γεμάτη από την ομορφιά και το μεγαλείο του έρωτα. Θα βάλουν το μακρύ, λεπτό δάχτυλο της αυθεντίας πάνω στον τρυφερό λαιμό του νέου και δε θα αφήσουν ν’ ακουστεί ο κρυστάλλινος ήχος του δικού του τραγουδιού, η φωνή της προσωπικής ανάπτυξης, της ομορφιάς του χαρακτήρα, της δύναμης του έρωτα και των ανθρώπινων σχέσεων, αυτά για τα οποία μόνο αξίζει κανείς να ζει.

Edvard Munch. Children in the Street, 1915.

Κι όμως αυτοί οι γονείς θεωρούν ότι θέλουν το καλό του παιδιού τους και μερικοί, απ’ όσο ξέρω, όντως το εννοούν. Όμως, το «καλό» εδώ σημαίνει φθορά και θάνατο σε καθετί νέο που πάει να ανθίσει. Εντέλει, με το να καταπνίγουν κάθε ανεξάρτητη προσπάθεια των νέων να αναλύσουν τις παθογένειες της κοινωνίας και κάθε αυθόρμητη δράση για το ξερίζωμά τους οι γονείς δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να μιμούνται τα αφεντικά τους στο κράτος, στα εμπορικά, κοινωνικά και ηθικά ζητήματα. Αδυνατούν να συλλάβουν τη διαχρονική αλήθεια ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν απλώς πυροδοτούν ακόμη μεγαλύτερη δίψα για ελευθερία και ακόμη περισσότερη αγωνιστικότητα.

Edvard Munch. Street in Asgardstrand, 1902.

Αυτός ο καταναγκασμός είναι επόμενο να προκαλέσει αντίσταση, κάθε γονιός και δάσκαλος θα έπρεπε να το ξέρουν. Σε πολλούς προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η πλειονότητα των παιδιών που κατάγονται από ριζοσπαστικές οικογένειες είτε είναι εντελώς αντίθετα στις ιδέες των γονιών τους, πολλά από αυτά ακολουθούν παλιά, απαρχαιωμένα μονοπάτια, είτε είναι αδιάφορα απέναντι στις ιδέες και στα κηρύγματα της κοινωνικής αναμόρφωσης. Κι όμως δεν υπάρχει τίποτε το παράξενο σε αυτό. Οι ριζοσπάστες γονείς, αν και δεν πιστεύουν ότι η ιδιοκτησία είναι συμβατή με την ανθρώπινη φύση, υποστηρίζουν ακόμη ακράδαντα ότι το δικό τους παιδί τούς ανήκει κι έχουν κάθε δικαίωμα να ασκούν εξουσία πάνω του. Έτσι αρχίζουν να το πλάθουν σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη για το σωστό και το λάθος και να επιβάλουν τις ιδέες τους με τη σκληρότητα ενός καθολικού γονέα. Και ο ένας και ο άλλος προβάλλουν στα παιδιά τους το ίδιο αξίωμα: «κάνε όπως σου λέω κι όχι όπως κάνω». Όμως το εύπλαστο παιδικό μυαλό αντιλαμβάνεται γρήγορα ότι η ζωή των γονιών του είναι αντίθετη με τις ιδέες που εκείνος εκπροσωπεί· ότι, σαν τον καλό χριστιανό που προσεύχεται με ζήλο τις Κυριακές, όμως συνεχίζει να παραβιάζει τις εντολές του Κυρίου την υπόλοιπη εβδομάδα, ο ριζοσπάστης γονιός καταγγέλλει το Θεό, τους παπάδες, την εκκλησία, την κυβέρνηση, την ντόπια εξουσία, αλλά συνεχίζει να υπακούει σε όλα όσα σιχαίνεται. Έτσι, ο άθεος γονιός μπορεί να υπερηφανεύεται ότι ο τετράχρονος γιος του αναγνωρίζει τη μορφή του Τόμας Πέιν ή του Ίνγκερσολ ή ότι ξέρει πως η ιδέα του Θεού είναι μια ανοησία. Ή ο σοσιαλιστής πατέρας μπορεί να πει στην εξάχρονη κόρη του: «Ποιος έγραψε το Κεφάλαιο, αγάπη μου;». Κι εκείνη να απαντήσει: «Ο Καρλ Μαρξ, μπαμπά!». Ή η αναρχική μητέρα μπορεί να διαδίδει σχεδόν παντού ότι την κόρη της τη λένε Λουίζ-Μισέλ, Σοφία Περόφσκαγια ή ότι απαγγέλλει επαναστατικά ποιήματα του Χέρβεκ, του Φράιλιγκρατ ή του Σέλεϋ και αναγνωρίζει τον Σπένσερ, τον Μπακούνιν ή τον Χάρμον.

Σε καμιά περίπτωση αυτά δεν είναι υπερβολές. Είναι δυσάρεστα περιστατικά που τα έχω συναντήσει στην εμπειρία μου με ριζοσπάστες γονείς. Πού οδηγούν τέτοιες μέθοδοι βιασμού του μυαλού; Συμβαίνει το εξής (και όχι σπάνια επίσης). Το παιδί που τρέφεται με μονόπλευρες, άκαμπτες ιδέες, μεγαλώνοντας, δεν μπαίνει στον κόπο να ξανακοιτάξει τις ιδέες αυτές και βάζει πλώρη για νέες εμπειρίες, ακόμη κι αν αυτές είναι κατώτερες και ρηχές – το ανθρώπινο μυαλό δεν μπορεί να αντέξει την ομοιομορφία και τη μονοτονία. Έτσι, το παιδί που το έχουν παραζαλίσει με τον Τόμας Πέιν θα βρει καταφύγιο στην αγκαλιά της εκκλησίας και θα υποστηρίξει τον ιμπεριαλισμό, μόνο και μόνο για να ξεφύγει από το βάρος του οικονομικού ντετερμινισμού και του επιστημονικού σοσιαλισμού, ή θα ανοίξει μια βιοτεχνία γυναικείων πουκαμίσων και θα γίνει ένθερμος οπαδός της ατομικής περιουσίας απλώς για να βρει ανακούφιση από τις παλιομοδίτικες κομμουνιστικές ιδέες του πατέρα του. Ή το κορίτσι θα παντρευτεί τον πρώτο άνδρα που θα της εξασφαλίσει τα προς το ζην μόνο και μόνο για να ξεφύγει από τη συνεχή πολυλογία υπέρ των πολλών εραστών.

Leonor Fini, Children's Game, 1976.

Τέτοια περιστατικά μπορεί να είναι πολύ επώδυνα για τους γονείς που επιθυμούν τα παιδιά τους να ακολουθήσουν το δικό τους δρόμο, όμως εγώ, από ψυχολογική άποψη, τα βλέπω ανανεωτικά και ελπιδοφόρα. Είναι η μεγαλύτερη εγγύηση ότι το ανεξάρτητο άτομο μπορεί τουλάχιστον να αντιστέκεται σε κάθε εξωτερική και αλλότρια πίεση που ασκείται στην καρδιά και στο μυαλό.

Ο τάφος της Γκόλντμαν. Goldman's grave in Illinois' Forest Home Cemetery, near those of the anarchists executed for the Haymarket affair. The dates on the stone are incorrect. Inscription: "Liberty will not descend to a people, a people must raise themselves to liberty".

Μερικοί θα ρωτήσουν για τους αδύναμους χαρακτήρες, δεν πρέπει αυτοί να προστατεύονται; Βέβαια, αλλά για να μπορούν να το κάνουν αυτό, είναι απαραίτητο οι γονείς να καταλάβουν ότι η μόρφωση των παιδιών δεν είναι συνώνυμη με τη μαζική εκπαίδευση. Για να σημαίνει πραγματικά η μόρφωση κάτι, πρέπει να εστιάζει στην ελεύθερη ανάπτυξη της εσωτερικού δυναμικού και των κλίσεων του παιδιού. Μόνο έτσι μπορούμε να ελπίζουμε για ένα ελεύθερο άτομο και προφανώς για μια ελεύθερη κοινωνία που θα βάζουν τέλος στις παρεμβάσεις και στους εξαναγκασμούς στην ανθρώπινη ανάπτυξη.

Κάθοδος στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης, Venus Express gets ready to take the plunge

Δορυφόρος αυτοκτονεί εισπνέοντας τη δηλητηριώδη ατμόσφαιρα της Αφροδίτης. Visualisation of Venus Express during the aerobraking manoeuvre, which will see the spacecraft orbiting Venus at an altitude of around 130 km from 18 June to 11 July. In the month before, the altitude will gradually be reduced from around 200 km to 130 km. If the spacecraft survives and fuel permits, the elevation of the orbit will be raised back up to approximately 450 km, allowing operations to continue for a further few months. Eventually, however, the spacecraft will plunge back into the atmosphere and the mission will end. Credit: ESA–C. Carreau

Έπειτα από οκτώ χρόνια σε τροχιά γύρω από την Αφροδίτη, η ευρωπαϊκή αποστολή Venus Express ετοιμάζεται για το δραματικό τέλος: τον Ιούνιο κατέβει να θα πάρει τις πρώτες εισπνοές στην τοξική ατμόσφαιρα του πλανήτη, και λίγους μήνες αργότερα θα αυτοκτονήσει με βουτιά στα σύννεφα από βιτριόλι.

Τα δύο πρόσωπα της Αφροδίτης: το νότιο (πάνω) και το βόρειο ημισφαίριο. Το κόκκινο αντιστοιχεί σε υπέρυθρες λήψεις της πλευράς που έχει νύχτα, το μπλε σε υπεριώδης λήψεις στην πλευρά που έχει μέρα. This sequence of images was taken by the Ultraviolet/Visible/Near-Infrared spectrometer (VIRTIS) on board ESA’s Venus Express spacecraft between 12 and 19 April 2006, during the first orbit (capture orbit) around the planet. The images were obtained at six different time slots and different distances from the planet (top left: 12 April, from 210 000 kilometres; top centre: 13 April, from 280 000 kilometres; top right: 14 April, from 315 000 kilometres; bottom left:16 April, from 315 000 kilometres; bottom centre: 17 April, from 270 000 kilometres; bottom right: 19 April, from 190 000 kilometres), while the spacecraft moved along a long ellipse around Venus. Each image is the composite of the day side of Venus (left, in blue, taken in visible light at 380 nanometres) and the night side (right, in a red colour scheme, taken in infrared light at 1.7 microns). The visible part shows solar radiation reflected by the atmosphere. The infrared part shows complex cloud structures, revealed by the thermal radiation coming up from different atmospheric depths. Venus Express can resolve these structures by use (for the first time from orbit) of the so so-called ‘infrared windows’ present in the atmosphere of Venus. In fact, if observed at certain wavelengths, it is possible to detect thermal radiation leaking from the deepest atmospheric layers, revealing what lies beneath the dense cloud curtain situated at about 60 kilometres altitude. In the colour scheme of the presented infrared images, the brighter the colour, the more radiation comes up from the lower layers. Credits: ESA/VIRTIS/INAF-IASF/Obs. de Paris-LESIA

Ο δορυφόρος της ευρωπαϊκής διαστημικής υπηρεσίας ESA έχει αρχίσει να εξαντλεί τα καύσιμα με τα οποία διατηρείται σε μια έντονα ελλειπτική τροχιά, της οποίας το ύψος αυξομειώνεται από τα 66.000 χιλιόμετρα πάνω από το νότιο πόλο μέχρι τα 250 μόλις χιλιόμετρα πάνω από το βόρειο πόλο, κοντά στην κορυφή της ατμόσφαιρας.

Από τις 18 Ιουνίου έως τις 11 Ιουλίου, το σκάφος θα πραγματοποιήσει έναν ελιγμό «πειραματικής αεροπέδησης», κατά τον οποίο θα κατέβει σε ύψος κάτω από 165 χιλιόμετρα. Θα εισέλθει έτσι στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και θα πραγματοποιεί μετρήσεις καθώς σταδιακά επιβραδύνεται.

Οι μηχανικοί της αποστολής αναγνωρίζουν ότι η ριψοκίνδυνη μανούβρα μπορεί να καταναλώσει όλα τα εναπομείναντα καύσιμα ή ακόμα και να καταστρέψει το σκάφος. Θα προσφέρει ωστόσο πολύτιμα δεδομένα για την αξιοποίηση της αεροπέδησης ως τεχνικής για είσοδο σε τροχιά όταν ένα σκάφος πλησιάζει υπερβολικά γρήγορα τον πλανήτη στόχο.

Animation της διαδικασίας «αεροπέδησης», κατά την οποία το σκάφος θα ξύσει την ατμόσφαιρα. Visualisation of the Venus Express aerobraking manoeuvre, which will see the spacecraft orbiting Venus at an altitude of around 130 km from 18 June to 11 July. In the month before, the altitude will gradually be reduced from around 200 km to 130 km. If the spacecraft survives and fuel permits, the elevation of the orbit will be raised back up to approximately 450 km, allowing operations to continue for a further few months. Eventually, however, the spacecraft will plunge back into the atmosphere and the mission will end. Credit: ESA–C.Carreau

Αν όλα πάνε καλά, το Venus Εxpress θα συνεχίσει να λειτουργεί για λίγους ακόμα μήνες, κινούμενο σε μια διαρκώς φθίνουσα τροχιά. Τελικά, πιθανότατα μέχρι τα τέλη του έτους, ο δορυφόρος θα πραγματοποιήσει βουτιά αυτοκτονίας στην πυκνή ατμόσφαιρα του πλανήτη.

Αφροδίτη: ο παράδεισος που έγινε κόλαση

Artist’s impression of an active volcano on Venus. Results from a long-term study of Venus find evidence of a clear injection of sulphur dioxide into its upper atmosphere. One possible interpretation is that volcanic activity increased the sulphur dioxide component of the upper atmosphere, although an alternative is that a change in atmospheric circulation dredged up the gas. Credit: ESA/AOES

Λόγω ενός ακραίου φαινομένου του θερμοκηπίου, η επιφάνεια της Αφροδίτης βράζει σήμερα στους 450 βαθμούς Κελσίου, θερμοκρασία αρκετή για να λιώσει μολύβι, ενώ τα πυκνά, αδιαπέραστα σύννεφα θειικού οξέος κυριολεκτικά βρέχουν βιτριόλι.

Το Venus Express, όμως, αποκάλυψε ότι ο γειτονικός πλανήτης διέθετε κάποτε τεκτονικές πλάκες και ήταν γεωλογικά ενεργός με ενδείξεις ηφαιστειακής δραστηριότητας που πηγαίνουν πίσω το πολύ 2,5 εκατ. χρόνια, και ίσως συνεχίζεται έως σήμερα.

Η νεαρή Αφροδίτη δεν αποκλείεται να διέθετε ακόμα και ωκεανούς, οι οποίοι αργότερα χάθηκε. Όπως διαπίστωσε ο δορυφόρος, ακόμα και σήμερα μόρια νερού διασπώνται ψηλά στην ατμόσφαιρα και χάνονται στο Διάστημα.

Το νότιο ημισφαίριο της Ααφροδίτης. This global view of the southern hemisphere of Venus is a mosaic of images obtained by the Visible and Infrared Thermal Imaging Spectrometer (VIRTIS) on board ESA’s Venus Express on 16 May 2006. The night-side hemisphere (in red at the top) is made of infrared images taken at 1.74 micrometres, showing the lower layers of the cloud deck surrounding the planet at about 45-km altitude. The day-side hemisphere (in blue at the bottom) is made of ultraviolet images taken at 480 nanometres. It shows the cloud top layer at about 65-km altitude. The red part of the central panel was taken at 3.8 micrometres, and shows the double vortex at the south pole, at an altitude of about 60 km, surrounded by a collar of ‘cold’ air. Credit: ESA/VIRTIS-VenusX IASF-INAF, Observatoire de Paris (R.Hueso, Univ. Bilbao)

Ακόμα, οι κάμερες του σκάφους κατέγραψαν μια γιγάντια δίνη στα σύννεφα περίπου 70 χλμ πάνω από το νότιο πόλο, η οποία παρουσιάζει ομοιότητες με τους κυκλώνες της Γης. Ο δορυφόρος κατέγραψε επίσης την ηλεκτρομαγνητική υπογραφή κεραυνών που πηγάζουν από τα παχιά σύννεφα θειικού οξέος.

Δύο άλλα μη αναμενόμενα νέα στοιχεία είναι ότι η ατμόσφαιρα της Αφροδίτης, η οποία περιστρέφεται με μεγάλη ταχύτητα γύρω από τον πλανήτη, μαστίζεται από ανέμους των οποίων η μέση ταχύτητα αυξήθηκε σε έξι χρόνια από τα 300 στα 400 χιλιόμετρα ανά ώρα.

Τέλος, από την εποχή που επισκέφθηκε τον πλανήτη η αποστολή Magellan πριν από 20 χρόνια, η διάρκεια της ημέρας στην Αφροδίτη μειώθηκε μυστηριωδώς κατά 6,5 λεπτά, πιθανώς λόγω αλληλεπίδραση με την παράξενη περιστρεφόμενη ατμόσφαιρα.

Τα ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης… στο Λονδίνο. The Mosaics of Thessaloniki revisited

Τα εντοίχια βυζαντινά ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης είναι αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης με μεγάλη ιστορική και καλλιτεχνική σημασία. Δεν έχουν τύχει όμως ανάλογης προβολής και προσοχής ώστε να γίνουν προσιτά στο ευρύ κοινό και στους μελετητές. The Byzantine mural mosaics of Thessaloniki, masterpieces of Byzantine art of great historical importance, have not yet received the attention they deserve... Image: The Mosaics of Thessaloniki, 4th-14th century (Athens: Kapon editions, 2012).

Τα ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης συγκροτούν το πιο ολοκληρωμένο σύνολο βυζαντινών ψηφιδωτών στον κόσμο με δείγματα από την Ύστερη Αρχαιότητα έως και τον 14ο αιώνα.

Μονή Λατόμου. Λεπτομέρεια της απεικόνισης του Χριστού από την παράσταση της Θεοφάνειας. Ο Χριστός, μορφή νεανική και φιλική, με πλούσια μακριά μαλλιά και σταυροφόρο φωτοστέφανο αποπνέει ήρεμο μεγαλείο.

Παρέχουν σημαντικές μαρτυρίες για τις δεξιότητες των καλλιτεχνών στη διάρκεια μιας ολόκληρης χιλιετίας και διαφωτίζουν πολλές πτυχές της βυζαντινής κοινωνίας και πίστης. 

Αχειροποίητος. Λεπτομέρειες από τα άκρα του εσωρραχίου του μεσαίου και του βόρειου τόξου του τριβήλου. The mosaics of Thessaloniki provide the most comprehensive ensemble of Byzantine mosaics in the world, with examples from late antiquity right through to the fourteenth century. They present remarkable testimony to the skills of artists throughout the Byzantine millennium, and give insights into many aspects of Byzantine society and belief. They also document the changing concerns of the city and its relationship with the earthly and divine worlds.

Τεκμηριώνουν επίσης τις διαφορετικές μορφές της πόλης και τη σχέση της με τον επίγειο και θείο κόσμο.

Το εξώφυλλο της έκδοσης. Οι συγγραφείς του βιβλίου υπήρξαν από το 1976 και για σαράντα κατά σειρά χρόνια οι Έφοροι Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης. Μετά τους σεισμούς του 1978 και με την οικονομική ενίσχυση εθνικών και ευρωπαϊκών κονδυλίων διηύθυναν τη στερέωση, συντήρηση και παρουσίαση των ψηφιδωτών μαζί με τους συνεργάτες τους αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες και συντηρητές της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης. Οι έρευνες που έγιναν προσέφεραν νέα στοιχεία και περισσότερες γνώσεις για τα εντοίχια ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης δίνοντας τη δυνατότητα στους επιστήμονες να μελετήσουν και στους φιλίστορες και φιλότεχνους να χαρούν τα μνημειακά αυτά έργα βυζαντινής τέχνης. The publication of The Mosaics of Thessaloniki, 4th-14th century (Athens: Kapon editions, 2012), by C. Bakirtzis, E. Kourkoutidou-Nikolaidou and Ch. Mavropoulou-Tsioumi, has provided an exemplary documentation of the mosaics in the city, with photographs of exceptional quality. In the light of this book as well as the growing quantity of recent work on the mosaics this workshop will look once more at the issues and controversies surrounding the mosaics, especially their dating, contexts and meanings, but also to look at new ways forward in the study of this extraordinary group of monuments.

Με αφορμή τόσο την έκδοση «Ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης, 4ος-14ος αιώνας» (εκδ. Καπόν, συγγραφείς: Χ. Μπακιρτζής, Ε. Κουρκουτίδου-Νικολαΐδου και Χ. Μαυροπούλου-Τσιούμη), την οποία επιμελήθηκε ο Χ. Μπακιρτζής και η οποία παρουσιάζει με υποδειγματική τεκμηρίωση τα ψηφιδωτά της πόλης, όσο και σχετικών με τα ψηφιδωτά μελετών, που έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, ο Antony Eastmond (The Courtauld Institute of Art) και η Μυρτώ Χατζάκη (Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη) διοργανώνουν στο Λονδίνο, την Παρασκευή 30 Μαΐου 2014, ημερίδα με τίτλο «Mosaics of Thessaloniki Revisited».

Photo: © The Mosaics of Thessaloniki, 4th-14th century (Athens: Kapon editions, 2012), fig. 75. The day includes papers which examine all the major mosaic monuments in the city, but there will be extensive time for discussion so that the controversies and relationships between them can all be discussed.

Στο πλαίσιο της ημερίδας θα διερευνηθούν διάφορα θέματα και αντικρουόμενες πολλές φορές απόψεις ως προς τα ψηφιδωτά, ειδικότερα ως προς τη χρονολόγησή τους, το θέμα και την ερμηνεία τους, αλλά και θα αναζητηθούν νέοι τρόποι για τη μελέτη αυτών των εξαιρετικών μνημείων. 

Άγιος Δημήτριος: Αντίγραφο τμήματος από το ψηφιδωτό «Άγιος και δύο παιδιά». Θεσσαλονίκη, 7ος αιώνας.

Θα γίνουν επίσης ανακοινώσεις για όλα τα σημαντικά μνημεία της Θεσσαλονίκης με ψηφιδωτό διάκοσμο.

Άγιοι Απόστολοι. Δύο βοσκοί, Ο ζωγράφος αποδίδει με πολύ ρεαλισμό την έκπληξη και την ταραχή τους.

Ομιλητές: Antony Eastmond (The Courtauld Institute of Art), Beat Brenk (University of Basel), Jas Elsner (University of Oxford), Hjalmar Torp (University of Oslo), Χαράλαμπος Μπακιρτζής (Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντης), Robin Cormack (University of Cambridge), Liz James (University of Sussex), Laura Nasrallah (Harvard Divinity School), Bente Kiilerich (University of Bergen), Μυρτώ Χατζάκη (Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντης).

Rotunda, Thessaloniki. Mosaics of Thessaloniki Revisited, The Courtauld Institute of Art, May 30, 2014.

Speaker(s): Antony Eastmond (The Courtauld Institute of Art), Beat Brenk (University of Basel), Jas Elsner (University of Oxford), Hjalmar Torp (University of Oslo), Charalambos Bakirtzis (A. G. Leventis Foundation), Robin Cormack (University of Cambridge), Liz James (University of Sussex), Laura Nasrallah (Harvard Divinity School), Bente Kiilerich (University of Bergen), Myrto Hatzaki (A. G. Leventis Foundation).

Πηγή: Αρχαιολογία Online

Άστρα που “καταπίνουν” πλανήτες, Astronomers identify signature of Earth-eating stars

Some Sun-like stars are ‘Earth-eaters.’ During their development they ingest large amounts of the rocky material from which ‘terrestrial’ planets like Earth, Mars and Venus are made. Credit: Vanderbilt University

Αστρονόμοι ανέπτυξαν ένα μοντέλο με το οποίο μπορούν να υπολογίσουν τον αντίκτυπο που έχει στα άστρα η «κατανάλωση» πλανητών αποτελούμενων από βαριά στοιχεία.

Η μέθοδος αυτή προσθέτει στην κατανόηση των επιστημόνων για τη διαδικασία του σχηματισμού των πλανητών ενώ μπορεί να χρησιμεύσει και στην έρευνα για βραχώδεις πλανήτες πέρα από το Ηλιακό μας Σύστημα.

Κατά την εξέλιξη της ζωής ενός άστρου διάφοροι παράγοντες μπορούν να συντελέσουν ώστε να συγκρουστεί με κάποιον πλανήτη, γεγονός που αναμφίβολα θα προκαλέσει τη διάλυση του δεύτερου. Μία τέτοια περίπτωση θα έχει επιπτώσεις στη σύνθεση του άστρου, οι οποίες μπορούν να εκτιμηθούν, σύμφωνα με τους ερευνητές του πανεπιστημίου Βάντερμπιλτ.

How do solar systems form? Specifically, why do some systems form smaller rocky worlds, while others are dominated by gas giants? A recent study led by Trey Mack, a graduate student in astronomy at Vanderbilt University, may have found the answer. Image Credit: Thinkstock.com

Ένα άστρο παρόμοιο με τον Ήλιο, αποτελείται από ήλιο και υδρογόνο σε ένα ποσοστό τουλάχιστον 98% της σύνθεσής του. Τα υπόλοιπα συστατικά των άστρων αυτών κατηγοριοποιούνται από τους επιστήμονες ως «μέταλλα» και η «μεταλλικότητα» είναι ένα όρος που μετράει το λόγο των βαρύτερων στοιχείων προς τα ελαφρότερα σε ένα άστρο.

Από τη δεκαετία του ’90, όταν οι αστρονόμοι ξεκίνησαν την έρευνα για εξωπλανήτες υπήρξε και η ιδέα της σύνδεσης της μεταλλικότητας των άστρων με την πιθανότητα να φιλοξενούν πλανητικά συστήματα, με τα πιο μεταλλικά άστρα να συγκεντρώνουν περισσότερες πιθανότητες για να σχηματιστεί στην περιοχή τους ένας βραχώδης πλανήτης.

Στη νέα έρευνα, οι επιστήμονες επικεντρώθηκαν σε ορισμένα χημικά στοιχεία όπως το αλουμίνιο, το πυρίτιο και το σίδηρο που βρίσκονται σε μικρές περιεκτικότητες στα άστρα αλλά αποτελούν και σημαντικό τμήμα της σύνθεσης σε πλανήτες όπως ο δικός μας.

Ερευνώντας το δυαδικό αστρικό σύστημα HD 20781 και HD 20782, στο οποίο τα δίδυμα άστρα είναι γνωστό πως έχουν πλανητικά συστήματα, διαπίστωσαν πως οι συνθέσεις τους είναι διαφορετικές, κάτι ανεξήγητο από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν από το ίδιο νέφος αερίων και σκόνης.

Οι σκοτεινές γραμμές απορρόφησης του φάσματος αποκαλύπτουν την χημική σύσταση του άστρου. What if we could determine if a given star is likely to host a planetary system like our own by breaking down its light into a single high-resolution spectrum and analyzing it? A spectrum taken of the Sun is shown above. The dark bands result from specific chemical elements in the star’s outer layer, like hydrogen or iron, absorbing specific frequencies of light. By carefully measuring the width of each dark band, astronomers can determine just how much hydrogen, iron, calcium and other elements are present in a distant star. The new model suggests that a G-class star with levels of refractory elements like aluminum, silicon and iron significantly higher than those in the Sun may not have any Earth-like planets because it has swallowed them. (N.A.Sharp, NOAO/NSO/Kitt Peak FTS/AURA/NSF)

Αναλύοντας τη σύνθεσή τους μέσω του φάσματος της ακτινοβολίας τους υπολόγισαν πως η διαφοροποίηση έγκειται κατά πάσα πιθανότητα στο γεγονός πως το ένα από τα δύο άστρα είχε στο παρελθόν καταβροχθίσει από το περιβάλλον του βαριά υλικά που ισοδυναμούν με 10-20 φορές τη μάζα της Γης και τουλάχιστον 20 φορές τη μάζα της Γης το δεύτερο.

Τα αποτελέσματα αυτά υποστηρίζουν τη θεωρία πως η σύνθεση ενός άστρου σχετίζεται με τη φύση του πλανητικού συστήματος που φιλοξενεί.   

Από την επακόλουθη ανάλυση προέκυψε πως δεν είναι πιθανό τα δύο αυτά άστρα να περιβάλλονται πλέον από κάποιον βραχώδη πλανήτη, όμως η προέκταση των αποτελεσμάτων σε πιο γενικά συμπεράσματα θα μπορέσει ίσως να επιτρέψει σύντομα στους επιστήμονες να αποφαίνονται για τη μη ύπαρξη πλανητών που να μοιάζουν με τη Γη σε άστρα με όμοια χημική υπογραφή. Η έρευνα δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό the Astrophysical Journal.

Γρηγόρης Λαμπράκης, σύμβολο της δημοκρατίας. Grigoris Lambrakis, symbol of democracy

«Σήμερα, ένα σύμφυρμα κλεφτών, βιαστών, δοσίλογων και κάθε είδους κακοποιών, εμφανίζεται ως προστάτης κοινωνικών καθεστώτων, ως φύλακας ιερών και οσίων και ως Κέρβερος του νόμου και της τάξης». Εισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας. MP and Greek anti-fascist resistance icon Grigoris Lambrakis marching alone in the banned Marathon–Athens Peace Rally on Sunday April 21 1963, one month before his assassination.

Από την απελευθέρωσή της μέχρι το 1967, η Θεσσαλονίκη, αναδείχθηκε σε αδιαμφισβήτητη πρωτεύουσα των πολιτικών δολοφονιών και των οξύτερων ταξικών συγκρούσεων, κυρίως εξαιτίας της καθαρότητας που είχε η ταξική της διαστρωμάτωση.

Όλες οι πολιτικές δολοφονίες που έγιναν στη Θεσσαλονίκη ήταν προϊόν της συνεργασίας της κρατικής εξουσίας με τον υπόκοσμο, από την οποία γεννήθηκε το παρακράτος, ένας ιδιότυπος «θεσμός» που δραστηριοποιείται πέραν των ορίων της νομιμότητας (με καθοδηγητικά όργανα που απαρτίζονται από κρατικούς αξιωματούχους και εκτελεστικά όργανα που στρατολογούνται από τον υπόκοσμο), και λειτουργεί ως εγγυητής της υφιστάμενης εξουσιαστικής τάξης πραγμάτων.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης με την μητέρα του. Grigoris Lambrakis was born in 1912 in the village Kerasitsa, in the Arcadia prefecture of the Peloponnese. He had been elected to the Greek parliament in 1961 as a candidate of the Pan-democratic Agrarian Movement of Greece on the ticket of the Eniaia Dimokratiki Aristera (EDA) which was Greece's farthest left party besides the outlawed communists. A member of the National team who broke the Greek record for the long jump and the triple jump, he studied medicine at the University of Athens. Lambrakis was a pacifist who used his Parliamentry immunity to march unmolested in a walk for peace, from Marathon to central Athens after it had been banned by the police who had beaten up the other marchers. It was this march that brought him to the forefront of Greek politics, making him a hero of the left and an enemy of the right. Lambrakis' ideals captured the imagination of the Greek left who after a quarter a century of opression by the right in the name of fighting communism, were ready to embrace his goals of peace and a nuclear-free world. Unfortunately these ideals and Lambrakis' speeches incited the right-wing to hysteria, believing him to be a communist and a danger to pro-America Greece. 

Η ιστορία κινείται σε δύο επίπεδα: Ένα εμφανές, που το βλέπουν και το ζουν όλοι, και ένα αφανές, γνωστό σε λίγους μυημένους που κινούν τα νήματα της πολιτικής ζωής. Στο αφανές επίπεδο, η ελληνική ιστορία των δύο πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών σφραγίστηκε ανεξίτηλα από δύο πολιτικές δολοφονίες:

Ο Τζορτζ Πολκ με τη σύζυγό του Ρέα το 1948, λίγες ημέρες πριν από τη δολοφονία του στις 8 Μαΐου της ίδιας χρονιά.

Τη δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ στις 8 Μαΐου 1948 και τη δολοφονία του Έλληνα βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη στις 22 Μαΐου 1963.

Στις 16 Μαΐου 1948, μεσούντος του Εμφυλίου Πολέμου, ο βαρκάρης Λάμπρος Αντώναρος βρίσκει να επιπλέει στον θαλάσσιο χώρο της Θεσσαλονίκης ένα πτώμα με μια σφαίρα στο κρανίο και δεμένο χειροπόδαρα. Η δολοφονία είναι οφθαλμοφανής και γρήγορα ανακαλύπτεται ότι το πτώμα ανήκει στον αμερικανό δημοσιογράφο Τζορτζ Πολκ, απεσταλμένο του ειδησεογραφικού δικτύου CBS. Η είδηση κάνει τον γύρο του κόσμου. George Polk (17 October 1913, Fort Worth, Texas - May 1948) was an American journalist for CBS who disappeared in Greece and was found dead a few days later on Sunday May 16, 1948, shot at point-blank range in the back of the head, and with hands and feet tied. Polk was covering the civil war in Greece between the right wing government and communists and had been critical of both sides. He alleged that a few officials in the Greek government had embezzled up to $250,000 in foreign aid (equivalent to $2.3 million in 2011 dollars) from the Truman Administration, a charge that was never proved.

 ● Η δολοφονία του Τζορτζ Πολκ σηματοδότησε την αρχή μιας διεργασίας που οδήγησε στην εμπέδωση της αμερικανοκρατίας και του μετεμφυλιακού κράτους του τρόμου στην Ελλάδα.

Πρωτοσέλιδο εφημερίδας «Μακεδονία» για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν από το δολοφονικό χτύπημα κι ενώ ο Γρηγόρης Λαμπράκης έπνεε τα λοίσθια.

● H δολοφονία του Λαμπράκη προσδιόρισε την πολιτική της ενηλικίωση.

Στις 22 Μαΐου 1963, ο Γρηγόρης Λαμπράκης, 51 ετών, υφηγητής της ιατρικής, βαλκανιονίκης, μαχητικός ειρηνιστής και ανεξάρτητος βουλευτής της Αριστεράς, δολοφονήθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, με την εναρμονισμένη δράση του κράτους, του παρακράτους και του υποκόσμου.

Η κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Lambrakis funeral was massively attended and just hours after his death composer Mikis Theodorakis founded the Lambrakis Youth Movement, the first mass-movement of its kind in Greece. The letter Z, which means zei, or in English he lives became the rallying cry of the Greek youth who found their voice following the Lambrakis murder, a voice that would move the country towards the left, or at least to the center when Georgios Papandreou's Center Union won the next election. But 4 years later when the government was overthrown by the military Junta of April 21 1967 one of the many things they banned was the letter Z.

In 1969 Costa Gavras released the movie Z, about the Lambrakis murder and investigation. It won numerous awards including best foreign film and was nominated for an oscar for best picture. Still on the list of many critic's best movies of all time, Z is a must see for anyone who wants to understand Greece of the fifties and early sixties and the man who might have become a great leader instead of a martyr. The Athens Classic Marathon, run every year in November and gaining popularity, is dedicated to Grigoris Lambrakis.

Κατά τις 100 ώρες του ψυχορραγήματος του Γρηγόρη Λαμπράκη στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, ο ελληνικός λαός ξεπέρασε τους φόβους που του καλλιεργούσε μεθοδικά επί 15 χρόνια η συνδυασμένη δράση των ορατών συνταγματικών και των αόρατων εξω-συνταγματικών κέντρων εξουσίας: Της αμερικανικής πρεσβείας, του υποτελούς «ελληνικού» κράτους και του παρακράτους.

Συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για την δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη - Συμπλοκές με την αστυνομία και συλλήψεις διαδηλωτών.

Εκείνες τις ώρες, που βιώθηκαν ως «στιγμή της αλήθειας», η ελληνική κοινωνία συνειδητοποίησε ότι μπορούσε να διεκδικήσει κάποια στοιχειώδη δικαιώματα στη ζωή και την ελευθερία, ενάντια στο πολύμορφο πλέγμα των αμερικανοκρατούμενων θεσμών και μηχανισμών που επιδίωκαν να την καθηλώσουν στο ρόλο μιας τριτοκοσμικής αποικίας.

Στις 9 Μαίου του 1936 η χωροφυλακή διαλύει βίαια συγκέντρωση καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη. Έντεκα άνθρωποι σκοτώνονται ενώ πολύ μεγάλος είναι ο αριθμός των τραυματιών. Η μάνα του νεκρού Τάσου Τούση, που πληροφορήθηκε τα γεγονότα, τρέχει, πέφτει πάνω στο νεκρό παιδί της και μοιρολογεί. Ο Γιάννης Ρίτσος γράφει το ποίημα «Επιτάφιος» εμπνευσμένος από τα τραγικά γεγονότα, το οποίο μελοποιήθηκε από το Μίκη Θεοδωράκη.

Κάτω από την επίδραση αυτής της συλλογικής συνειδητοποίησης, ήταν φανερό ότι οποιαδήποτε τρομοκρατική δράση του κράτους και του παρακράτους, θα αναβίωνε γεγονότα παρόμοια μ’ αυτά του Μάη του 1936.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης έχοντας αριστερά του τον θρυλικό Τζέσσε Όουενς (4 χρυσά μετάλλια στην Ολυμπιάδα του 1936).

Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη πυροδότησε εσωτερικές πολιτικές διεργασίες που καθιστούσαν αδύνατη τη συνέχιση της ύπαρξης του ιδιότυπου ημιφασιστικού αυταρχικού μετεμφυλιακού κράτους, το οποίο εξασφάλιζε την αποικιακό έλεγχο της χώρας από τις ΗΠΑ.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης στην τελευταία του ομιλία πριν τον θάνατό του.

Μέσω αυτών των διεργασιών, η ελληνική κοινωνία διεκδίκησε το ξεπέρασμα των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου (που της επέβαλαν οι «προστάτες» της) και τον εκδημοκρατισμό της. Και η Ουάσινγκτον απάντησε με την καταφυγή στην ανοικτή στρατιωτική δικτατορία, δοκιμάζοντας το «χιλιανό μοντέλο» σε μια ευρωπαϊκή χώρα, έξι χρόνια πριν το εφαρμόσει στη Χιλή, με απείρως πιο βάρβαρο και θηριώδες τρόπο.

Το τρίκυκλο που προκάλεσε τον θανάσιμο τραυματισμό του Γρ. Λαμπράκη και ο ένας από τους δράστες, ο οδηγός του "τρίκυκλου" Σπύρος Γκοτζαμάνης.

Οι πρωταγωνιστές του κράτους και του παρακράτους που δολοφόνησαν τον Γρηγόρη Λαμπράκη, είχαν δύο κοινά χαρακτηριστικά που καθόριζαν το βαθμό της ομοιότητας και της αλληλεξάρτησής τους:

1. Όλοι τους σχεδόν είχαν σταδιοδρομήσει στο κλίμα του δοσιλογισμού: Είχαν υπηρετήσει τους κατακτητές και διασώθηκαν από τις ποινικές και ηθικές συνέπειες της προδοσίας τους μόνο χάρη στο γεγονός ότι, με ευθύνη των ξένων δυνάμεων και του ελληνικού πολιτικού κόσμου, η Ελλάδα σύρθηκε σ’ ένα ανθρωποβόρο εμφύλιο πόλεμο, από τον οποίο αναδείχθηκε η αμερικανοκρατία ως κυρίαρχο στοιχείο στο διακανονισμό των υποθέσεων του τόπου. Κι’ αυτό είχε ως αποτέλεσμα, να είναι «δικαιωμένο» αφ’εαυτού, οτιδήποτε γινόταν στο όνομα του «αντικομουνισμού».

2. Όλοι τους είχαν αναγάγει την εθνικοφροσύνη σε χρυσοφόρα δραστηριότητα, η οποία τους επέτρεπε να μεταμορφώνουν το προδοτικό και δοσιλογικό παρελθόν τους σε ύψιστη εθνική «προσφορά» και (μέσω του επαγγελματικού αντικομουνισμού) να διασφαλίζουν τα προς το ζην και να μετέχουν στη νομή της εξουσίας σε διάφορα επίπεδα.

Όπως επισήμανε ο αείμνηστος εισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας, κατά την αγόρευσή του στη δίκη των δολοφόνων του Λαμπράκη, το Δεκέμβριο 1966:

«Οι μηχανισμοί που δολοφόνησαν τον Λαμπράκη, αποτελούνται από κατάλοιπα υποπροϊόντων του Χίτλερ, από γιγαντοκύτταρα δοσιλογικής λευχαιμίας... από κακοποιούς διαφόρων βαθμών και ειδών, από ιδεολογικούς σκηνίτες και από άλλους φτωχούς διαβόλους... Από τέτοια κοινωνικά βυθοκορήματα αναμενόταν βοήθεια και σ’ αυτά θα ανατιθόταν σε ώρα κρίσης, η ενίσχυση των Σωμάτων Ασφαλείας και η μεγάλη και άγια υπόθεση «της υπερασπίσεως της Πατρίδος και του Ελληνοχριστιανικού Πολιτισμού παντού, πάντοτε και δι’ όλων των μέσων», κατά τους σκοπούς της οργάνωσης του Γιοσμά που αναγράφονται πίσω από την ταυτότητα του Γκοτζαμάνη... Σήμερα, εδώ, ένα σύμφυρμα κλεφτών, βιαστών, δοσίλογων και κάθε είδους κακοποιών, εμφανίζεται (προς εθνοκαπηλεία και ανομολόγητους ιδιοτελείς σκοπούς) ως προστάτης κοινωνικών καθεστώτων, ως φύλακας ιερών και οσίων και ως Κέρβερος του νόμου και της τάξης. Τι άλλο έπρεπε να περιμένει κανείς απ’ αυτό πλην του ότι θα εξελισσόταν σε κακοήθη νεοπλασία της κοινωνίας;»

Mετά τον πόλεμο και την αναπόφευκτη κατάρρευση της παραδοσιακής αποικιοκρατίας, η ανατέλλουσα αμερικανική νέο-αποικιοκρατία, προκειμένου να επιβάλλει και να εμπεδώσει την κυριαρχία της στη ζώνη της επιρροής της, έπρεπε:

1. Να εξουδετερώσει τα λαϊκά στρώματα που είχαν χειραφετηθεί μέσα από την εμπειρία της συμμετοχής τους στην Αντίσταση.

2. Να διαμορφώσει ένα νέο στρώμα ντόπιων αποικιακών διαχειριστών, πράγμα που προϋπέθετε την παλινόρθωση της παλιάς πολιτικής τάξης (που η Αντίσταση είχε βάλει στο περιθώριο), τη χρησιμοποίηση των δυνάμεων που είχαν συνεργαστεί με τους κατακτητές και τη συνεργασία με τον υπόκοσμο.

Ταγματασφαλίτες εκπαιδεύονται από Γερμανούς αξιωματικούς.

Στην κατεύθυνση αυτή, μεθοδεύτηκε η συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών και του οργανωμένου εγκλήματος, που οι δραστηριότητές τους αλληλο-επικαλύπτονται στ' όνομα της αντιμετώπισης του «κομμουνιστικού κινδύνου». Κι αυτό συντέλεσε στον αμοιβαίο μετασχηματισμό τους:

Μέσα απ’ αυτή τη συνεργασία, το οργανωμένο έγκλημα πολιτικοποιείται διαμέσου της εξυπηρέτησης πολιτικών στόχων που του τίθενται από τις μυστικές υπηρεσίες (όπως το σπάσιμο των απεργιών, οι βιαιότητες σε βάρος της αριστεράς και η διάπραξη πολιτικών δολοφονιών), και οι μυστικές υπηρεσίες εγκληματοποιούνται, χρησιμοποιώντας τα μέσα του οργανωμένου εγκλήματος.

Όπως συνέβη κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο σε όλες τις εξαρτημένες χώρες, έτσι και στην Ελλάδα (που πέρασε εν μια νυκτί από την αγγλοκρατία στην αμερικανοκρατία), η νέα τάξη πραγμάτων οργανώθηκε έχοντας ως πυρήνα της την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα, γύρω από την οποία ενεργοποιούνταν οι δοτές εξουσίες των Ανακτόρων, της κυβέρνησης (Αλέξανδρος Παπάγος, Κωνσταντίνος Καραμανλής), του κρατικού μηχανισμού, των ενόπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας, της οικονομίας, της δικαιοσύνης, των μυστικών υπηρεσιών, των παρακρατικών συμμοριών και του υπόκοσμου.

 Ο Γρ. Λαμπράκης τραυματίας.

Όλο αυτό το πλέγμα της εξάρτησης και της ανομίας, θρυμματίστηκε στις 22 Μαΐου 1963, με την άνανδρη δολοφονία του ανεξάρτητου βουλευτή της αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη από το σκοτεινό μηχανισμό που συγκροτούσαν τα «κοινωνικά βυθοκορημάτα», η ηγεσία των ενόπλων βραχιόνων του κράτους (χωροφυλακή, αστυνομία, ΚΥΠ, ΛΟΚ) και οι επαγγελματίες φονιάδες της «Επιχείρησης Stay Behind» της CIA, που εξειδικεύτηκε στα καθ’ ημάς ως «Επιχείρηση Κόκκινη Προβιά».

Κλεάνθης Γρίβας