Ακούστε το γδούπο του Philae τη στιγμή που αναπηδά στον κομήτη. Listen to Philae touch down on a comet

Τον απόκοσμο ήχο της πρώτης προσεδάφισης σε κομήτη δημοσιοποίησε η ESA. The sound of Philae touching down on the comet has been heard for the first time.

Για να μας λύσει την απορία, η ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA δημοσιοποίησε τον ήχο της πρώτης προσεδάφισης του ρομπότ Philae στον κομήτη 67P. Ο εξωγήινος γδούπος έχει σημασία, λένε οι ερευνητές, αφού αποκαλύπτει στοιχεία για τη δομή του αντικειμένου.

«Πρέπει να σημειωθεί ότι πρόκειται για πραγματικό αρχείο ήχου, είναι δηλαδή καταγραφή μηχανικών δονήσεων σε ακουστικές συχνότητες» επισημαίνει η ανακοίνωση της ESA.

Illustrated here are the various scientific instruments on the Philae lander that were used to study the comet when attached to the surface. SESAME is the lander's Surface Electrical Sounding and Acoustic Monitoring Experiment, and comprises three suites of instruments.

Στο περιβάλλον του κομήτη δεν υπάρχουν ήχοι, αφού η ατμόσφαιρα είναι εξαιρετικά αραιή. Ο γδούπος καταγράφηκε από το όργανο CASSE του ρομπότ, το οποίο ανιχνεύει δονήσεις από τα σκέλη προσεδάφισης.

Rosetta has chased comet 67P/Churyumov–Gerasimenko through space for more than ten years in what has been described as 'the sexiest, most fantastic mission ever'.

Η ανάλυση της ηχητικής καταγραφής, αναφέρει το Γερμανικό Κέντρο Αεροδιαστήματος DLR, «δείχνει ότι τα πόδια του Philae πρώτα διαπέρασαν ένα μαλακό επιφανειακό στρώμα -πιθανότατα ένα στρώμα σκόνης- πάχους αρκετών εκατοστών, μέχρι που χτύπησαν μια σκληρή επιφάνεια -πιθανότατα ένα στρώμα από πάγο και σκόνη- μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου αργότερα». Στην ιστορική προσεδάφισης της 12ης Νοεμβρίου, το Philae απελευθερώθηκε από το μητρικό σκάφος Rosetta και έπεσε αργά μέχρι τον κατάμαυρο κομήτη. Το ρομπότ αναπήδησε δύο φορές πριν καταλήξει σε άγνωστη αλλά σκιερή θέση. Η ηχογράφηση αφορά την πρώτη αναπήδηση και ίσως προσφέρει στοιχεία για τον εντοπισμό του, σημειώνουν οι ερευνητές.

Η ζωή άνθισε μετά το «διαζύγιο» Β. Αμερικής-Ανταρκτικής. Was the 'explosion in life' on Earth caused by North America breaking away from Antarctica?

Όπως φαίνεται και στον χάρτη οι ήπειροι της Γης βρίσκονταν σε εντελώς διαφορετική θέση από τη σημερινή. Στη Γκοντβάνα ήταν ενωμένες η Αφρική, η Ν. Αμερική, η Β. Αμερική, η Ινδία, η Ανταρκτική και η Αυστραλία. Η υπερήπειρος χωρίζει τον Ειρηνικό Ωκεανό από τον Ιαπετό Ωκεανό που ήταν ο «πρόγονος» του Ατλαντικού Ωκεανού. Κάποια στιγμή η Βόρειος Αμερική αποσπάται από τη Γκοντβάνα και την Ανταρκτική με την οποία ήταν ενωμένη προκαλώντας σύμφωνα με τη νέα μελέτη την έκρηξη της ζωής στον πλανήτη. A new analysis from The University of Texas at Austin's Institute for Geophysics suggests a deep oceanic gateway, shown in blue, developed between the Pacific and Iapetus oceans immediately before the Cambrian sea level rise and explosion of life in the fossil record, isolating Laurentia from the supercontinent Gondwanaland.

Πριν οι ήπειροι πάρουν την τελική μορφή και θέση που έχουν σήμερα μετακινούνταν συνεχώς, προσέγγιζαν η μια την άλλη και μετά από κάποιο διάστημα απομακρύνονταν. Κάποια στιγμή πριν από περίπου 600 εκ. όλες οι ήπειροι ενώθηκαν σε μια, τη Παγγαία, η οποία αποτελούνταν από υπερηπείρους όπως η Γκοντβάνα. Η Γκοντβάνα περιλάμβανε την Αυστραλία, την Ανταρκτική, την Ινδία, την Αφρική, τη Νότιο και τη Βόρειο Αμερική. Την ίδια εποχή ξεκινά η γεωλογική περίοδος που έχει ονομαστεί Κάμβριος και θεωρείται από τις πιο σημαντικές στον πλανήτη.

Στην Κάμβριο εποχή η Γη βίωσε πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης της βιοποικιλότητας του πλανήτη. Αμέτρητα νέα είδη κάνουν εμφάνιση τους στον πλανήτη τα οποία εξαπλώνονται παντού. Αμερικανοί ερευνητές υποστηρίζουν τώρα ότι η αυτή η έκρηξη της ζωής οφείλεται σε μια αλυσιδωτή αντίδραση που προκάλεσε ένα τρομερό τεκτονικό γεγονός.

Η διάσπαση

Η διάσπαση της υπερηπείρου Γκοντβάνα προκάλεσε την έκρηξη ζωής στη Γη στην Κάμβριο Περίοδο. The new paper is the first to integrate geological evidence from five present-day continents — North America, South America, Africa, Australia and Antarctica (pictured)  — in addressing paleogeography at that critical time. Dalziel proposes that present-day North America was still attached to the southern continents until sometime into the Cambrian period.

Τη νέα θεωρία ανέπτυξαν επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Τέξας και υποστηρίζουν ότι αυτό το τεκτονικό γεγονός προκάλεσε μια σειρά από γεωλογικές και ατμοσφαιρικές διεργασίες. Το γεγονός αυτό προκάλεσε τον διαχωρισμό της Βορείου Αμερικής από την Ανταρκτική με την οποία ήταν συνδεδεμένη στην Γκοντβάνα. Ταυτόχρονα αυξήθηκαν αξιοσημείωτα τα επίπεδα των ωκεανών που μέχρι τότε ήταν ρηχοί. Αυτό με τη σειρά του είχε ως αποτέλεσμα να υπάρξουν μια σειρά από άλλες περιβαλλοντικές αλλαγές με κυριότερες την αλλαγή της χημικής σύνθεσης των ωκεανών αλλά και την αύξηση των επιπέδων οξυγόνου στην ατμόσφαιρα.

Όλα αυτά επέτρεψαν την εμφάνιση ολοένα και πιο σύνθετων μορφών ζωής και την εμφάνιση εκτός των άλλων διαφόρων νέων ειδών ζώων από τα οποία κατάγονται τα ζώα που υπάρχουν τώρα στον πλανήτη. Οι ερευνητές ανέπτυξαν τη θεωρία τους μελετώντας πετρώματα από τις ηπείρους που αποτελούνταν η Γκοντβάνα και ειδικά από την Ανταρκτική και τη Βόρειο Αμερική. Η μελέτη τους δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Geology».  

Το μεγάλο ταξίδι του αστεροειδή Bennu. Meet Bennu, the asteroid that we're landing on in 2018

Η NASA θα επιχειρήσει να συλλέξει δείγματα από έναν αστεροειδή που ίσως χτυπήσει τη Γη τον 22ο αιώνα. This is an artist's concept of the impact that created the asteroid Bennu. Scientists think Bennu formed when some of the rubble from a collision like this coalesced under its own gravity.

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα ένα καταπληκτικό βίντεο για την αποστολή Osiris-Rex η οποία θα επιχειρήσει να συλλέξει δείγματα από έναν κομήτη η τροχιά του οποίου θα τον φέρει κοντά στη Γη τον 22ο αιώνα και υπάρχει 1 στις 2,500 χιλιάδες πιθανότητες να πέσει πάνω στον πλανήτη μας.

Η αποστολή

Pictured is an artist's concept of Nasa's Osiris-Rex asteroid-sample-return spacecraft arriving at the asteroid Bennu. Because Bennu comes close to Earth, there is a tiny chance – about 1 in 2,500 – that it could hit Earth late in the 22nd century, according to Professor Beshore.

Το Osiris-Rex, μια αποστολή συνολικού κόστους 800 εκατομμυρίων δολαρίων, είναι προγραμματισμένο να εκτοξευτεί το Σεπτέμβριο του 2016.  Θα χρειαστεί περίπου δύο χρόνια να φτάσει τον αστεροειδή Bennu που έχει διάμετρο γύρω στα 200 μέτρα. Η NASA εκτιμά ότι υπάρχει αρκετά μεγάλη πιθανότητα να προσκρούσει ο Bennu στη Γη σε περίπου δύο αιώνες. Όλοι ευλεπιστούν βέβαια ότι μέχρι τότε η ανθρωπότητα θα διαθέτει την τεχνολογία για να αποτρέψει μια τέτοια εξέλιξη.

An artist's concept of the young Earth being bombarded by asteroids. Scientists think these impacts could have delivered significant amounts of organic matter and water to Earth.

Το Osiris-Rex θα μπορούσε τώρα να προσφέρει νέα στοιχεία για τους εκατομμύρια αστεροειδείς που υπολογίζεται ότι υπάρχουν στο Ηλιακό Σύστημα. Οι αστεροειδείς, ορισμένοι από τους οποίους αποτελούνται κυρίως από πετρώματα, ενώ άλλοι από σίδερο και νικέλιο, θεωρούνται κατάλοιπα από το σχηματισμό των πλανητών πριν από 4,5 δισ. χρόνια.

By studying the sample collected from Bennu, the Nasa team will be able to examine some of the most pristine material to be found in the solar system. Pictured is an artist's impression of an impact on Jupiter's moon, Europa.

Έτσι η μελέτη τους θα προσφέρει πολύτιμα στοιχεία για τη γέννηση και την εξέλιξη του Ηλιακού Συστήματος. Ο Bennu είναι πλούσιος σε οργανικά υλικά, λόγω όμως της σύστασής του είναι πραγματικά κατάμαυρος γεγονός που κάνει εξαιρετικά δύσκολο το σχεδιασμό καμερών κατάλληλων για τη μελέτη ενός τόσο σκοτεινού σώματος.

Αν όλα πάνε καλά, το Osiris-Rex αρχικά θα χαρτογραφήσει το σώμα και αργότερα θα ακουμπήσει την επιφάνειά του. Μια ριπή πεπιεσμένου αερίου θα εκτινάξει από την επιφάνεια σκόνη και μικρές πέτρες, οι οποίες θα κυλήσουν μέσα σε ένα κάνιστρο συλλογής. Το κάνιστρο θα απελευθερωθεί από το σκάφος και θα πέσει με αλεξίπτωτο στη Γη το 2023.

Μυστηριώδης ευθυγράμμιση των γαλαξιών στον ιστό του Σύμπαντος. Mysterious Alignment of Quasar Axes with Universe’s Large-Scale Structures Revealed

Η ανακάλυψη υποδηλώνει «ότι κάποιο συστατικό λείπει από τα σημερινά μοντέλα για το Σύμπαν» λένε οι ερευνητές. European astronomers using ESO’s Very Large Telescope have found that the rotation axes of quasars are parallel to each other over very long distances and tend to be aligned with the so-called large-scale structures in which the quasars reside. This artist’s impression shows the mysterious alignments between the spin axes of quasars and the large-scale structures they inhabit; these alignments are over billions of light-years and are the largest known in the Universe. Image credit: ESO / M. Kornmesser.

Κοσμικό μυστήριο: Οι μαύρες τρύπες που κρύβονται στα κέντρα μακρινών γαλαξιών περιέργως τείνουν να έχουν παράλληλους άξονες περιστροφής, ευθυγραμμισμένους με τις μεγαλύτερες δομές του Σύμπαντος. Η ανακάλυψη υποδηλώνει «ότι κάποιο συστατικό λείπει από τα σημερινά μοντέλα για το Σύμπαν» λένε οι Ευρωπαίοι ερευνητές που υπογράφουν τη μελέτη στην επιθεώρηση «Astronomy & Astrophysics».

Η ανακάλυψη

This very detailed simulation of large scale structure was created as part of the Illustris simulation. The distribution of dark matter is shown in blue and the gas distribution in orange. This simulation is for the current state of the Universe and is centered on a massive galaxy cluster. The region shown is about 300 million light-years across. Credit: Illustris Collaboration

Χρησιμοποιώντας το «Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο» (VLT) του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή, οι ερευνητές εξέτασαν 93 κβάζαρ. Τα κβάζαρ είναι εξαιρετικά φωτεινοί γαλαξίες με δραστήριες μαύρες τρύπες στο κέντρο τους. Το υλικό που περιδινίζεται γύρω από τη μαύρη τρύπα θερμαίνεται και εκπέμπει πίδακες ακτινοβολίας πριν χαθεί για πάντα μέσα στο τέρας. Η ακτινοβολία είναι απίστευτα έντονη, πιο έντονη από τη λάμψη όλων των άστρων του γαλαξία μαζί.

Τα δεκάδες κβάζαρ που εξετάζει η μελέτη είναι διασκορπισμένα σε μια έκταση δισεκατομμυρίων ετών φωτός, την οποία βλέπουν οι αστρονόμοι όπως ήταν όταν το Σύμπαν είχε το ένα τρίτο της σημερινής του ηλικίας. Οι άξονες περιστροφής των κβάζαρ δεν μπορεί να γίνει άμεσα ορατός, ωστόσο οι ερευνητές κατάφεραν να υπολογίσουν τους προσανατολισμούς τους με έμμεσες μεθόδους που καταγράφουν τη γωνία πόλωσης του φωτός.

«Το πρώτο περίεργο που παρατηρήσαμε είναι ότι οι άξονες περιστροφής ορισμένων κβάζαρ ήταν ευθυγραμμισμένοι μεταξύ τους, παρόλο που τα κβάζαρ αυτά απέχουν μεταξύ τους δισεκατομμύρια έτη φωτός» αναφέρει ο Ντέιμιεν Χουτσεμέκερς του Πανεπιστημίου της Λιέγης στο Βέλγιο.

Οι άξονες

Biggest Structure in the Universe Explained by Karl Tate, SPACE.com Infographics Artist.

Στο επόμενο στάδιο, οι αστρονόμοι εξέτασαν το εάν οι άξονες περιστροφής είναι ευθυγραμμισμένοι όχι μόνο μεταξύ τους αλλά και με τον λεγόμενο κοσμικό ιστό, την αδρή υφή του Σύμπαντος. Οι γαλαξίες δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι στο Σύμπαν, αν κοιτάξει κανείς σε κλίμακες της τάξης των μερικών εκατομμυρίων ετών φωτός.

Σύμφωνα με το κυρίαρχο μοντέλο της σημερινής Κοσμολογίας, οι γαλαξίες τείνουν να συγκεντρώνονται σε αχανή νήματα και «σβόλους», ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν αχανείς, σχεδόν άδειες εκτάσεις. 

Οι νέες παρατηρήσεις δείχνουν ότι οι άξονες περιστροφής των κβάζαρ τείνουν να είναι παράλληλοι με τα κοσμικά νήματα. Με άλλα λόγια, οι άξονες εκτείνονται κατά μήκος των νημάτων. Δείτε ένα βίντεο για το εντυπωσιακό φαινόμενο:

Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι η πιθανότητα να προέκυψε αυτή η ευθυγράμμιση από καθαρή τύχη είναι μόλις 1%. Και αυτό σημαίνει ότι η παράξενη ευθυγράμμιση των κβάζαρ ίσως έχει σημασία για τα υπολογιστικά μοντέλα των κοσμολόγων. «Ο συσχετισμός ανάμεσα στον προσανατολισμό των κβάζαρ και τις δομές στις οποίες αυτά ανήκουν είναι μια σημαντική πρόβλεψη των αριθμητικών μοντέλων για την εξέλιξη του Σύμπαντος» εξηγεί ο Ντομινίκ Σλους του Πανεπιστημίου της Λιέγης, επίσης μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Παραδέχεται ωστόσο ότι το φαινόμενο παραμένει δυσεξήγητο. Όπως επισημαίνει, «οι ευθυγραμμίσεις στα νέα δεδομένα μας, σε κλίμακες μεγαλύτερες από ό,τι οι προβλέψεις των προσομοιώσεων, ίσως αποτελούν ένδειξη ενός συστατικού που λείπει από τα σημερινά μοντέλα για τον Κόσμο».

«Εξόριστη» μαύρη τρύπα ή σούπερ άστρο; Mystery Object in Space: A Rogue Black Hole or Strange Supernova?

Εντοπίστηκε ένα μυστηριώδες κοσμικό αντικείμενο η ταυτότητα του οποίου πονοκεφαλιάζει τους ειδικούς. Using the Keck II telescope in Hawaii, researchers obtained high-resolution images of Markarian 177 and SDSS1133 using a near-infrared filter. Twin bright spots in the galaxy's center are consistent with recent star formation, a disturbance that hints this galaxy may have merged with another. Image Credit: W. M. Keck Observatory/M. Koss (ETH Zurich) et al.

Διεθνής ομάδα ερευνητών αναλύοντας ένα τεράστιο όγκο δεδομένων από παρατηρήσεις επίγειων και διαστημικών τηλεσκοπίων εντόπισε μια μυστηριώδη πηγή φωτός σε απόσταση 90 εκ. ετών. Το φως αυτό σύμφωνα με τους ερευνητές ανήκει σε κάποιο κοσμικό αντικείμενο την ταυτότητα του οποίου δεν μπορούν ακόμη να διακρίνουν. Αυτό γιατί όπως αναφέρουν το αντικείμενο αυτό παρουσιάζει ασυνήθιστη συμπεριφορά.

The dwarf galaxy Markarian 177 (center) and its unusual source SDSS1133 (blue) lie 90 million light-years away. The galaxies are located in the bowl of the Big Dipper, a well-known star pattern in the constellation Ursa Major. Image Credit: Sloan Digital Sky Survey

Το αντικείμενο έλαβε την κωδική ονομασία SDSS1133 και οι ερευνητές έχουν καταλήξει σε δύο πιθανές εξηγήσεις για την ταυτότητα του.

SDSS1133 (bright spot, lower left) has been a persistent source for more than 60 years. This sequence of archival astronomical imagery, taken through different instruments and filters, shows that the source is detectable in 1950 and brightest in 2001. Image Credit: NASA's Goddard Space Flight Center/M. Koss (ETH Zurich)

Η πρώτη πιθανότητα σύμφωνα με τους ερευνητές είναι το αντικείμενο αυτό να είναι μια μελανή οπή η οποία εξορίστηκε από τον γαλαξία στον οποίο βρισκόταν όταν αυτός συγχωνεύτηκε με κάποιον άλλο γαλαξία.

Zoom into Markarian 177 and SDSS1133 and see how they compare with a simulated galaxy collision. When the central black holes in these galaxies combine, a "kick" launches the merged black hole on a wide orbit taking it far from the galaxy's core. Feature Link: Related multimedia from NASA Goddard's Scientific Visualization Studio

Το δεύτερο σενάριο που εξετάζουν οι ερευνητές είναι το αντικείμενο αυτό να είναι το απομεινάρι ενός γιγάντιου άστρου που αυτοκαταστράφηκε σε μια έκρηξη σουπερνόβα. H ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society».

Δύο νέα σωματίδια εντόπισε ο επιταχυντής στο CERN. New subatomic particles predicted by Canadians found at CERN

Ο LHC εντόπισε άλλα δύο σωματίδια. The new particles were discovered by the LHCb experiment, which uses this detector. (Maximilien Brice/CERN)

Δύο νέα σωματίδια ανακαλύφθηκαν χάρη στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC), ανακοίνωσε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών στη Γενεύη, το γνωστό CERN.

Τα γνώριζαν, τα βρήκαν

Η ύπαρξη τους είχε προβλεφθεί αλλά δεν είχαν παρατηρηθεί ποτέ μέχρι σήμερα. York University researcher Randy Lewis, above, and Richard Woloshyn of TRIUMF had predicted the composition and mass of the undiscovered baryons using a computer calculation in 2009. (Courtesy Randy Lewis)

Η ύπαρξη αυτών των σωματιδίων που ονομάζονται Xi_b' και Xi_b* προβλεπόταν από τη θεωρία αλλά μέχρι σήμερα δεν είχαν παρατηρηθεί ποτέ από τους επιστήμονες. Τα σωματίδια αυτά είναι βαρυόνια, ανήκουν δηλαδή στην οικογένεια των υποατομικών σωματιδίων διασημότερα μέλη της οποίας είναι τα πρωτόνια και τα νετρόνια.

Τα βαρυόνια αποτελούνται από τρία κουάρκ, τα στοιχειώδη σωματίδια που συνδέονται μεταξύ τους με την αποκαλούμενη "ισχυρή δύναμη". Η ύπαρξη των νέων σωματιδίων διαπιστώθηκε χάρη στα πειράματα που διενεργήθηκαν το 2011 και το 2012 στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων. Η έρευνα διεξήχθη κυρίως από τον Μάθιου Τσαρλς του Εργαστηρίου Πυρηνικής Φυσικής (CNRS/UPMC/Πανεπιστήμιο Ντιντερό του Παρισιού) σε συνεργασία με έναν Αμερικανό επιστήμονα.

Η μέτρηση

At the Large Hadron Collider in its tunnel at CERN near Geneva, Switzerland, scientists have been deliberately crashing protons into each other to see what they can discover about the makeup of the universe and its tiniest particles. (Martial Trezzini/The Associated Press)

Στην ανακοίνωσή του το CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας) σημειώνει ότι η μέτρηση των ιδιοτήτων των δύο νέων σωματιδίων «συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση της θεωρίας της ισχυρής αλληλεπίδρασης στο πλαίσιο του καθιερωμένου μοντέλου της σωματιδιακής φυσικής». Οι "ισχυρές αλληλεπιδράσεις» ευθύνονται για τη συνοχή του πυρηνικού υλικού. Eνα παρόμοιο σωματίδιο της ίδιας οικογένειας, το Xi_b*0, είχε παρατηρηθεί το 2012 χάρη στον LHC ο οποίος αυτό το διάστημα δεν λειτουργεί και αναμένεται να ξεκινήσει και πάλι την άνοιξη του 2015.

Πηγή: www.cbc.ca - http://arxiv.org/abs/1411.4849

"Σχεδόν ολόκληρη η ελληνική μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον ουρανό". "Almost the entire Greek mythology is imprinted in the sky"

Ο αστερισμός του Κύκνου. (Λατινικά: Cygnus, συντομογραφία: Cyg). Jamieson, Alexander, 1822. United States Naval Observatory Library. Σύμφωνα με μια παράδοση μητέρα των Τυνδαρίδων (Ελένη, Κλυταιμνήστρα, Κάστορας, Πολυδεύκης) δεν ήταν η Λήδα αλλά η Νέμεση, κόρη της νύχτας. Την αγάπησε ο Δίας, κι εκείνη, θέλοντας να αποφύγει τις περιπτύξεις του θεού και να διατηρήσει την παρθενιά της, πήρε διάφορες μορφές και στο τέλος μεταμορφώθηκε σε χήνα. Όμως ο Δίας, παίρνοντας μορφή κύκνου, ενώθηκε μαζί της. Η Νέμεση γέννησε ένα αυγό που το μάζεψαν βοσκοί και το παρέδωσαν στη Λήδα. Ο Ερατοσθένης λέει ότι ο Δίας τοποθέτησε στον ουρανό τον κύκνο, στη μορφή του οποίου είχε πάρει για να ενωθεί με τη Νέμεση (1.25). Το γρήγορο πουλί (αἰόλος) φαίνεται στον ουρανό, όταν η νύχτα είναι καθαρή -η αἰόλα νὺξ είναι η αστραφερή, η γυαλιστερή, η γεμάτη αστέρια νύχτα. Πηγή: ΚΥΚΝΟΣ ή ΟΡΝΙΣ

"Χωρίς υπερβολή σχεδόν ολόκληρη η θαυμάσια ελληνική μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον ουρανό, ένα δώρο των προγόνων μας στην ανθρωπότητα", αναφέρει μεταξύ άλλων ο καθηγητής κ. Στράτος Θεοδοσίου.

Mε αφορμή την εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας, με θέμα «Η Φιλοσοφία στη ζωή», που πραγματοποιείται σήμερα, 19 Νοεμβρίου στον Ιανό, ο κ. Θεοδοσίου μίλησε στο metrogreece.gr για την -άγνωστη στους περισσότερους από εμάς- ελληνική αστρονομική μυθολογία και την σχέση της με την φιλοσοφία...

Tί είναι η ελληνική αστρονομική μυθολογία;

Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος ή Ίππαρχος ο Νικαεύς (περ.190 π.Χ. - 120 π.Χ.) ήταν Έλληνας αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός, θεωρούμενος από αρκετούς και ακριβέστερα ως ο «πατέρας της Αστρονομίας». Άλλοι τίτλοι που του έχουν αποδοθεί είναι του μεγαλύτερου αστρονομικού παρατηρητή «πρίγκιπα της παρατήρησης», «θεμελιωτή της τριγωνομετρίας» ως και του «μεγαλύτερου αστρονόμου της αρχαιότητας», αλλά και «όλων των εποχών». Η υπομονή του, η οξυδέρκειά του αλλά και το βεβαιούμενο ιστορικά πάθος του με ότι καταπιανόταν τον οδήγησαν σε δρόμους που σήμερα, αναλογικά με τα δεδομένα της εποχής του, σίγουρα εντυπωσιάζουν. A portrait of Hipparchus of Nicaea from "The School of Athens" by Raphael.

«Αστρονομία, από τις ελληνικές λέξεις: άστρο + νόμος, είναι η επιστήμη, που ως κύριο αντικείμενό της έχει τον προσδιορισμό των θέσεων, των διαστάσεων και των κινήσεων των ουρανίων σωμάτων. Δηλαδή τους νόμους που διέπουν την κίνηση των άστρων. Σκοπός της είναι επίσης και η συλλογή πληροφοριών για πρακτικούς σκοπούς της ζωής μας, όπως για τον προσανατολισμό μας τη μέρα και τη νύχτα, για τη ναυσιπλοΐα, για τη γεωργία και για τον υπολογισμό του χρόνου και των εποχών. Αυτό επιτεύχθηκε από τον Ίππαρχο, τον 2ο π.Χ. αιώνα, ο οποίος, με αφορμή την ανάλαμψη ενός υπερκαινοφανούς, το 134 π.Χ., μας έδωσε τον πρώτο κατάλογο των άστρων και των αστερισμών αποτυπώνοντας την αθάνατη ελληνική μυθολογία στον ουρανό. Έκτοτε ήταν ένα απλό παιχνίδισμα μνήμης ο προσανατολισμός στην ξηρά για τους οδοιπόρους και τους πολεμιστές και ιδιαίτερα στη θάλασσα για τους αρχαίους θαλασσοπόρους.»

Πώς συνδέεται με τη φιλοσοφία;

Ο αστερισμός του Ωρίωνα. (Λατινικά: Orion, συντομογραφία: Ori). Jamieson, Alexander, 1822 United States Naval Observatory Library. The constellation takes its name from the Greek stories about Orion, a legendary hunter. The stories about Orion are only loosely connected and exist in several variants. Some are thought to be derived from earlier stories from more ancient cultures. One myth says that Orion was banished to the sky for boasting about how many animals he would kill (to impress Eos). He and his hunting dogs, Canis Major and Minor, chase the constellations representing animals, but can never catch them. There are two legends about Orion's birth, both relating him to water. In one, he is the son of Poseidon and Eurayle, one of the three daughters of Ceto and Phorcys. In the other, he is the son of the widowed bee-keeper Hyrieus, conceived from a sacrifice to the gods that may be related to an ancient African rain-making charm. In this story he was named Urion, "maker of water". His birth legends may be connected to the seasonal rains that come near the rising and setting of the constellation. Δείτε περισσότερα: ΩΡΙΩΝ ή ΟΡΙΩΝ ή ΟΑΡΙΩΝ ή ΟΥΡΙΩΝ ή ΩΑΡΙΩΝ 

«Μη μπορώντας η ανθρώπινη νόηση να δώσει λογικά ικανοποιητικές εξηγήσεις, όσον αφορά την ύπαρξη και τα φαινόμενα του μαγικού κόσμου των άστρων, τα συνέδεσε, μέσα από πολύπλοκους και θαυμαστούς μύθους, με φιλικά και αγαπημένα πρόσωπα ή ισχυρούς θεούς και ήρωες, που η παράδοση τους ήθελε αθάνατους και κραταιούς να ελέγχουν και να κατευθύνουν τις τύχες των ανθρώπων από ψηλά. Έτσι, γεννήθηκε η υπέροχη ελληνική αστρονομική μυθολογία, αυτό το θαυμαστό παραμύθι των άστρων, Πράγματι, αυτά τα ευδιάκριτα συμπλέγματα των άστρων ονομάστηκαν αστερισμοί και η πλούσια φαντασία των αρχαίων Ελλήνων τα συνέδεσε με την ύπαρξη θεών και ηρώων. Στον Τίμαιο του Πλάτωνος, ένα έργο που θεωρείται η καταστατική πρόταση της επιστήμης, η διερεύνηση της φύσης του Σύμπαντος χαρακτηρίζεται πηγή προέλευσης της Φιλοσοφίας.»

Πέρα από την αστρονομική τους ερμηνεία, τι σημαίνουν οι μύθοι και τα σύμβολα που «χαράζονται» στον ουρανό;

«Πτολεμαϊκός χάρτης». Johannes Schnitzer, 1482. A printed map from the 15th century depicting Ptolemy's description of the Ecumene, (1482, Johannes Schnitzer, engraver).

«Στην Αίγυπτο των Πτολεμαίων έχουμε μια συστηματική προσπάθεια να βρεθεί η μαθηματική αντιστοιχία ανάμεσα στον μακρόκοσμο (Σύμπαν) και τον μικρόκοσμο (άνθρωπος). Εκεί ο άνθρωπος προσπαθούσε να δαμάσει τον θάνατο μέσω του ελέγχου της ροής του χρόνου, που προσδιορίζει τις λειτουργίες της βιολογικής φθοράς όλων των ζωντανών οργανισμών πάνω στη Γη. Τα άστρα, οι αστερισμοί, οι αστρικές εποχές και οι εφαρμογές της Αστρονομίας αποτυπώθηκαν σε ναούς, σε ανάκτορα, στη ζωγραφική, στη γλυπτική και εν γένει στην τέχνη. Οι πυραμίδες ήταν τεράστια μεσημβρινά αστρονομικά όργανα και οι οβελίσκοι τεράστιοι γνώμονες.» 

Πώς επηρεάζουν την πορεία της χώρας μας στη φιλοσοφία της Ευρώπης;

Ο σεληνιακός κρατήρας «Ίππαρχος» με διάμετρο 150 χλμ. και βάθος 3,3 χλμ. The lunar crater Hipparchus lies in the middle of this image. NASA photo.

«Χωρίς υπερβολή σχεδόν ολόκληρη η θαυμάσια ελληνική μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον ουρανό, ένα δώρο των προγόνων μας στην ανθρωπότητα. Μια μυθολογία ριζωμένη στη συνείδηση τουλάχιστον των Ευρωπαίων, αφού διάφορες προσπάθειες αντικατάστασής της δεν ευδοκίμησαν. Εξάλλου, οι μύθοι και οι θρύλοι του κόσμου των άστρων θα μένουν για πάντα οι πιο τρυφεροί μάρτυρες της ελληνικής ρίζας του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Σε εμάς λοιπόν έγκειται να συνεχίσουμε αυτή την προσπάθεια και να αναδείξουμε στην Ευρώπη και διεθνώς το μεγαλείο του έναστρου ουρανού και τη φιλοσοφία που ευδοκιμεί από τα πανάρχαια χρόνια στη χώρα μας. Τίποτα δεν έρχεται από μόνο του και τίποτα πλέον δεν χαρίζεται, εάν δεν το διεκδικήσεις και εάν δεν δείξεις ότι είσαι ικανός να το προαγάγεις.»

«Μια μυθολογία ριζωμένη στη συνείδηση τουλάχιστον των Ευρωπαίων, αφού διάφορες προσπάθειες αντικατάστασής της δεν ευδοκίμησαν». Ποιες ήταν οι προσπάθειες αντικατάστασης και γιατί δεν ευδοκίμησαν;

Ο αστερισμός του Δελφίνα. (Λατινικά: Delphinus, συντομογραφία: Del). Illustrations de Prodomus astronomiae, Heweliusz, Jan., 1690 Bibliothèque nationale de France. Η Νηρηίδα Αμφιτρίτη, κόρη του Νηρέα και της Δωρίδας, ηγείται του χορού των αδελφών της. Μια μέρα που χόρευε στη Νάξο την είδε ο Ποσειδώνας και την άρπαξε. Έτσι, η Αμφιτρίτη έγινε βασίλισσα του Ωκεανού, της θάλασσας που περιβάλλει τον κόσμο. Ο Ερατοσθένης δίνει μια άλλη εκδοχή της ερωτικής αρπαγής. Ο Ποσειδώνας αγαπούσε την Αμφιτρίτη αλλά η κόρη από αιδώ θέλησε να κρατήσει την παρθενία της και κρύφτηκε στον Ωκεανό πέρα από τις Ηράκλειες στήλες, εκεί που ζούσε ο Άτλαντας. Ο Ποσειδώνας έστειλε πολλούς να την αναζητήσουν, μεταξύ των οποίων και ένα συγκεκριμένο δελφίνι· άλλοι μιλούν για πολλά δελφίνια και ότι σε πομπή οδήγησαν την Αμφιτρίτη στον Ποσειδώνα. Η Αμφιτρίτη και ο Ποσειδώνας αποτελούν το ένα από τα τρία βασικά θεϊκά ζευγάρια, δίπλα στον Δία και την Ήρα, τον Πλούτωνα και την Περσεφόνη. Όσο για το ένα δελφίνι που βρήκε την Αμφιτρίτη, αυτό το τίμησε ο Ποσειδώνας τοποθετώντας το στον ουρανό μεταξύ των αστερισμών. Και όσοι κάνουν αγάλματα για τον Ποσειδώνα συνηθίζουν να τοποθετούν κάτω από το πόδι του ή στο χέρι του ένα δελφίνι -ἐν τῇ χειρὶ ποιοῦσιν ἔχοντα τὸν δελφῖνα τῆς εὐεργεσίας μεγίστην δόξαν αὐτῷ ἀπονέμοντες (Ερατ., Κατ. 1.31). Αντίστοιχα, η Αμφιτρίτη παριστάνεται με συνοδεία δελφινιών. Ο αστερισμός του Δελφίνος θεωρείται από άλλους ότι είναι το δελφίνι που έσωσε τον Αρίονα και το οποίο τιμήθηκε με καταστερισμό ή οι πειρατές που θέλησαν να αιχμαλωτίσουν τον Διόνυσο και μεταμορφώθηκαν σε δελφίνια. Πηγή: ΔΕΛΦΙΝΙ, Ποσειδώνα και Αμφιτρίτης

«Ευρωπαίοι χριστιανοί συγγραφείς του 16ου αιώνα θεώρησαν ότι οι δώδεκα ζωδιακοί αστερισμοί σχετίζονται με τις 12 φυλές του Ισραήλ. Στην Αγγλία, ήδη από τον 8ο αιώνα, ο Βέδας ο Αιδέσιμος (Venerable Bede, 673-735 μ.Χ.) είχε τοποθετήσει στον ζωδιακό κύκλο τους δώδεκα Αποστόλους, ενώ στη θέση του Ιούδα του Ισκαριώτη έβαλε τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και Βαπτιστή. Αργότερα τον 17ο αιώνα ο Sir William Drummond αντιστοίχισε τους δώδεκα ζωδιακούς αστερισμούς σε ισάριθμους Πατριάρχες από την Παλαιά Διαθήκη. Ο Γερμανός Ιούλιος Σίλλερ (Julius Schillerius, 1627) δημιούργησε έναν αστρικό κατάλογο με τίτλο «Χριστιανικός αστερόεις ουρανός», όπου εισήγαγε την καινοτομία όλοι οι αστερισμοί να ονομάζονται με χριστιανικά ονόματα από την Αγία Γραφή. Όλα αυτά βέβαια ήταν αστεία πράγματα, αφού τα άστρα και οι μύθοι των αστερισμών απευθύνονται σε όλη την υφήλιο και όχι μόνο στους χριστιανούς. Για τον λόγο αυτό, τούτες οι ονομασίες δεν έγιναν ποτέ γενικά αποδεκτές και σήμερα εκλείπουν εντελώς.»

Dr. Stratos Theodosiou. Associate Professor History and Philosophy of Astronomy and Physical Sciences. School of Physics-University of Athens.

O αστροφυσικός Στράτος Θεοδοσίου είναι αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, ενώ είναι και προσκεκλημένος ομιλητής στην εκδήλωση στο βιβλιοπωλείο Ιανός (Σταδίου 24, Αθήνα), σήμερα, Τετάρτη 19 Νοεμβρίου, στις 9 μ.μ., η οποία τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής UNESCO.