Εξοντώσαμε τους Νεάντερταλ όπως οι κονκισταδόρες τους ιθαγενείς. Neanderthals killed off by diseases carried by humans coming out of Africa

Ίσως οι Νεάντερταλ έπεσαν θύματα βιολογικού και όχι συμβατικού πολέμου από τον σύγχρονο άνθρωπο. Neanderthals, like the reconstruction above on display at the Natural History Museum in London, may have succumbed to infectious diseases carried to Europe by modern humans as they migrated out of Africa.

Μια νέα θεωρία για την μυστηριώδη εξαφάνιση των Νεάντερταλ ρίχνουν στο τραπέζι επιστήμονες του Πανεπιστήμιου Κέμπριτζ. Σύμφωνα με αυτή ο σύγχρονος άνθρωπος εξόντωσε τους Νεάντερταλ με τον ίδιο τρόπο που εξόντωσαν οι κονκισταδόρες μαζικά τους ιθαγενείς στην αμερικανική ήπειρο. Μεταδώσαμε στους Νεάντερταλ ασθένειες που το δικό τους ανοσοποιητικό σύστημα αδυνατούσε να καταπολεμήσει.

Η γενετική συγγένεια ήταν αχίλλειος πτέρνα

Dr Charlotte Houldcroft (pictured left) and Dr Simon Underdown (right) analysed recent genetic studies on Neanderthals and other early humans. They also examined recent genetic research on common human pathogens that have aimed to trace their origins and combined it with fossil and archaeological evidence.

Οι Νεάντερταλ που ζούσαν στην Ευρώπη πριν από περίπου 50.000 χρόνια, μπορεί να μολύνθηκαν από ασθένειες, τις οποίες έφεραν οι πρόγονοι του ανθρώπου (Homo sapiens), όταν μετανάστευσαν μαζικά από την Αφρική. Οι αρρώστιες αυτές μπορεί να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο να εξαφανισθούν οι Νεάντερταλ, σύμφωνα μια νέα βρετανική επιστημονική έρευνα.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη δρ. Σαρλότ Χούλντκροφτ του Τμήματος Βιολογικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, εκτιμούν ότι λόγω της γενετικής συγγένειας θα ήταν ευκολότερο για τους παθογόνους μικροοργανισμούς να «πηδήσουν» από τους ανθρώπους στους Νεάντερταλ.

Οι επιστήμονες, που μελέτησαν τα τελευταία στοιχεία από δείγματα DNA αρχαίων οστών, συμπέραναν ότι ορισμένα λοιμώδη νοσήματα είναι πιθανώς πολλές χιλιάδες χρόνια παλαιότερα από ό,τι είχε εκτιμηθεί έως τώρα. Τέτοιες ασθένειες μπορεί να είναι η φυματίωση, το στομαχικό έλκος, ο έρπης κ.α., οι οποίες εξασθένησαν σταδιακά τον οργανισμό των Νεάντερταλ και συνέβαλαν στην οριστική εξαφάνισή τους.

Θεωρείται δεδομένο ότι υπήρξαν αρκετές επιμειξίες μεταξύ ανθρώπων και Νεάντερταλ, πράγμα που επέτρεψε όχι μόνο στα μικρόβια να μεταδοθούν από τους μεν στους δε, αλλά και σε γονίδια που προδιέθεταν για διάφορες παθήσεις. Υπάρχουν ήδη ενδείξεις ότι ιοί και άλλοι μικροοργανισμοί μεταδόθηκαν στους προγόνους μας από άλλα ανθρωποειδή, όσο ακόμη ζούσαν στην Αφρική. Οι άνθρωποι, με τη σειρά τους, πέρασαν τα μικρόβια στους Νεάντερταλ, όταν ήλθαν σε επαφή μαζί τους στην Ευρώπη. 

Όπως είπε η Χούλντκροφτ, το πιθανότερο πάντως είναι ότι δεν συνέβη κάτι ανάλογο με την μαζική και γρήγορη εξαφάνιση των πληθυσμών της Αμερικής μετά την άφιξη του Κολόμβου και των ασθενειών που έφερε μαζί του. Μάλλον μικρές ομάδες Νεάντερταλ έπεφταν θύματα διαφόρων ασθενειών, ώσπου συνολικά, σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου, οι συνέπειες υπήρξαν καταστροφικές για το είδος τους. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «American Journal of Physical Anthropology».

Οι ασθένειες

Some infectious bacteria, like those that cause tuberculosis (pictured) are thought to have exploded when humans began living closely with livestock after the advent of farming, but recent research suggests they may have been causing problems for humans for far longer.

Η κυρίαρχη αντίληψη μέχρι σήμερα είναι ότι οι λοιμώδεις νόσοι γνώρισαν εκρηκτική αύξηση με την εμφάνιση της γεωργίας πριν από περίπου 8.000 χρόνια, καθώς δημιουργήθηκαν πλέον πυκνοκατοικημένοι οικισμοί, όπου άνθρωποι και ζώα συνυπήρχαν, συνθήκες ιδανικές για την εξάπλωση των ασθενειών. Όμως, σύμφωνα με νεότερες εκτιμήσεις, κάποιες ασθένειες που παραδοσιακά θεωρούνταν ζωονόσοι, όπως η φυματίωση, δεν μεταδόθηκαν αρχικά από τα ζώα στους ανθρώπους, αλλά το αντίστροφο.  Πρόκειται για παθογόνους μικροοργανισμούς που οι πρόγονοί μας έφεραν από την Αφρική.

The bacteria Helicobacter pylori (pictured), which causes stomach ulcers, is a prime candidate for a disease that humans may have passed to Neanderthals. It is estimated to have first infected humans in Africa 88,000 to 116,000 years ago, and arrived in Europe after 52,000 years ago.

Για παράδειγμα, το ελικοβακτήριο του πυλωρού, που προκαλεί έλκος στομάχου, πιστεύεται ότι αρχικά μόλυνε τους ανθρώπους (Homo sapiens) στην Αφρική πριν από 88.000 έως 116.000 χρόνια. Αργότερα, πριν από 52.000 χρόνια, μέσω των προγόνων μας έφθασε στην Ευρώπη, όπου και πέρασε στους Νεάντερταλ (οι οποίοι εξαφανίσθηκαν πριν από περίπου 40.000 χρόνια).

Modern humans may have brought diseases like herpes (Herpes simplex virus pictured) with them when they left Africa and began spreading into Europe. Neanderthals would have had no immunity to these diseases and they could have caught these illnesses in encounters with modern humans.

Ο ιός που προκαλεί έρπη των γεννητικών οργάνων, πιστεύεται ότι μεταδόθηκε στους προγόνους των ανθρώπων στην Αφρική πολύ πιο παλιά, πριν από 1,6 εκατομμύρια χρόνια, αφού προηγουμένως είχε μολύνει τους χιμπατζήδες. Είναι πιθανότατο ότι, κατά τις σεξουαλικές επαφές τους, οι πρόγονοί μας κόλλησαν τον έρπη στους Νεάντερταλ.

Οι δορυφόροι του Άρη φτιάχτηκαν όπως η Σελήνη. Mars moons may have formed after collision with Pluto-like world

Οι δύο δορυφόροι του Άρη είναι πιθανώς προϊόντα μιας σύγκρουσης του Κόκκινου Πλανήτη με ένα σώμα στο μέγεθος του Πλούτωνα. Deimos, the outer moon, has a smooth surface due to a blanket of fragmental rock or regolith, except for the most recent impact craters. It is a dark, reddish object, very similar to Mars' other moon, Phobos.

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι η Σελήνη είναι προϊόν μιας τρομερής σύγκρουσης της Γης με ένα διαστημικό σώμα στο μέγεθος του Άρη. Επιστήμονες στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι και δύο δορυφόροι του Άρη σχηματίστηκαν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Οι προσομοιώσεις

Unlike our moon, Mars's main satellite Phobos (pictured is an artist's impression) is moving closer and closer to its parent planet, which is pulling it down. This gravitational tide is opening grooves on Phobos's surface which can measure 328 to 656 feet (100 to 200 metres) wide and 33 to 98 feet (10 to 30 metres) tall.

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι ο Φόβος και ο Δείμος ήταν αστεροειδείς οι οποίοι εγκλωβίστηκαν κάποια στιγμή από την βαρυτική έλξη του Άρη και μετατράπηκαν σε δορυφόρους του. Επιστήμονες του Southwest Research Institute στο Κολοράντο μελετώντας τις τροχιές των δύο δορυφόρων κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αν τα δύο σώματα ήταν αστεροειδείς που εγκλωβίστηκαν βαρυτικά από τον Άρη θα ακολουθούσαν άλλες τροχιές από αυτές που έχουν. Προηγούμενες μελέτες και προσομοιώσεις που είχαν γίνει για να διαπιστωθεί αν θα μπορούσαν οι δύο δορυφόροι να αποτελούν προϊόν σύγκρουσης του Άρη με κάποιο διαστημικό σώμα είχαν αρνητικά αποτελέσματα.

Astronomers predict that Mars's larger moon, Phobos, will eventually be destroyed by its parent planet's gravitational force. This graphic shows how the satellite's remains are expected to encircle the red planet, causing it to become 'a smaller version of Saturn' and the first non-gaseous planet in our system to sport rings.

Όμως οι νέες προσομοιώσεις δείχνουν ότι αν ένα σώμα σαν τον Πλούτωνα έπεφτε πάνω στον Άρη το αποτέλεσμα θα ήταν να σχηματιστεί ένα δίσκος με μικρότερα και μεγαλύτερα συντρίμμια  γύρω από τον πλανήτη. Η προσομοίωση δείχνει επίσης ότι προοδευτικά η συνένωση των συντριμμιών δημιούργησε αρκετούς μικρούς δορυφόρους που κινούνταν γύρω από τον Άρη. Οι περισσότεροι όμως είχαν τροχιές πολύ κοντινές στον πλανήτη με αποτέλεσμα κάποια στιγμή η βαρυτική έλξη να τους εκτρέψει από την τροχιά και να πέσουν πάνω στον Άρη.

In this image, orange shows mid-ultraviolet (MUV) sunlight reflected from the surface of Phobos, exposing the moon's irregular shape and many craters. Blue shows far ultraviolet light, which is scattered off of hydrogen gas in the upper atmosphere of Mars. Phobos blocks this light, eclipsing the ultraviolet sky.

Όμως οι πιο απομακρυσμένοι δορυφόροι είναι πιθανό να επιβίωσαν. «Εκτιμούμε ότι ο Φόβος και ο Δείμος είναι οι μόνοι διασωθέντες από ένα μεγαλύτερο αριθμό δορυφόρων στον Άρη» ανέφεραν οι ερευνητές σε μεγάλο συνέδριο πλανητικής επιστήμης που έγινε στο Τέξας.

Ανοιξιάτικες Ουτοπίες

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής

Έχουμε γονίδια Νεάντερταλ αλλά όχι το ανδρικό! Neanderthal Y chromosome offers clues to what kept us separate species

Όπως φαίνεται το ανδρικό γονίδιο Υ των Νεάντερταλ δεν βρίσκεται στον σύγχρονο άνθρωπο. Researchers reporting in the American Journal of Human Genetics, published by Cell Press, have completed the first in-depth genetic analysis of a Neanderthal Y chromosome. The findings offer new insights into the relationship between Neanderthals and modern humans and some of the genetic factors that might have kept the two lineages apart. The Gibraltar 1 skull, discovered in 1848 in Forbes' Quarry, was only the second Neanderthal skull and the first adult Neanderthal skull ever found. Credit CC BY-SA 3.0.

Μπορεί οι σύγχρονοι άνθρωποι να είμαστε ολίγον Νεάντερταλ, αφού ακόμη κουβαλάμε μέσα μας μερικά γονίδιά τους, όμως αυτό δεν ισχύει για το «ανδρικό» χρωμόσωμα Υ, το οποίο- αντίθετα με το χρωμόσωμα Χ- περνά αποκλειστικά από πατέρα σε υιό.

Η εξαφάνιση

Επιστήμονες από διάφορες χώρες για πρώτη φορά «διάβασαν» το χρωμόσωμα Υ ενός Νεάντερταλ και διαπίστωσαν ότι οι σύγχρονοι άνδρες δεν διαθέτουν στο χρωμόσωμα Υ γονίδια από τους Νεάντερταλ. Τα νεαντερτάλεια γονίδια του χρωμοσώματος Υ προφανώς εξαφανίσθηκαν από το ανθρώπινο γονιδίωμα εδώ και πολύ καιρό.

Μέχρι τώρα η ανάλυση του DNA των Νεάντερταλ προερχόταν από απολιθώματα γυναικών Νεάντερταλ ή από μιτοχονδριακό DNA, το οποίο περνά στα παιδιά τόσο από τον πατέρα, όσο και από τη μητέρα. Για πρώτη φορά αποκωδικοποιήθηκε ένα χρωμόσωμα Υ από Νεάντερταλ, το οποίο έως τώρα αποτελούσε τον «κρίκο» που έλειπε για να υπάρξει μια πλήρης εικόνα για το γονιδίωμα των Νεάντερταλ.

Η ανάλυση

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή γενετικής Κάρλος Μπουσταμάντε της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνια ανέλυσαν το χρωμόσωμα Υ ενός Νεάντερταλ που είχε βρεθεί στην Ισπανία. Είναι ήδη γνωστό ότι το DNA του σύγχρονου ανθρώπου προέρχεται από τους Νεάντερταλ σε ποσοστό από 2% έως 4% περίπου, ανάλογα με την ήπειρο (στην Ευρώπη είναι γύρω στο 2%), πράγμα που οφείλεται στις επιμειξίες μεταξύ ομάδων Νεάντερταλ και «εμφρόνων ανθρώπων» (Homo sapiens) πριν από περίπου 50.000 χρόνια.

Οι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι για ποιό λόγο το χρωμόσωμα Υ των Νεάντερταλ δεν επιβίωσε στο ανθρώπινο DNA μέχρι σήμερα, αντίθετα με άλλα γονίδια των «ξαδέρφων» μας. Αυτό μπορεί να συνέβη από τύχη στην εξελικτική πορεία χιλιετιών ή επειδή το εν λόγω χρωμόσωμα Υ των Νεάντερταλ περιείχε γονίδια ασύμβατα με τα ανθρώπινα (πράγμα που θεωρείται πιο πιθανό).

Δεν αποκλείεται, κατά τους ερευνητές, ότι το ανοσοποιητικό σύστημα των γυναικών προγόνων μας επιτίθετο συνεχώς στο χρωμόσωμα Υ των αγοριών εμβρύων, το οποίο προερχόταν από Νεάντερταλ, με συνέπεια αυτές οι γυναίκες να αποβάλουν αυτά τα μωρά και έτσι τελικά το εν λόγω νεαντερτάλειο χρωμόσωμα να εξαφανιστεί από το γονιδίωμά μας. Πάντως κάτι τέτοιο δεν είναι παρά μια υπόθεση προς το παρόν.

Ο διαχωρισμός

Recent studies have now shown that Neanderthals and modern humans diverged almost 590,000 years ago. Image by Nathan Harig, Wikimedia Commons

Η νέα γενετική ανάλυση ρίχνει επίσης φως στο πότε διαχωρίσθηκαν εξελικτικά οι άνθρωποι από τους Νεάντερταλ. Ο τελευταίος κοινός πρόγονός μας εκτιμάται ότι έζησε πριν από περίπου 550.000 έως 590.000 χρόνια. Προηγούμενες εκτιμήσεις τοποθετούσαν το «διαζύγιο» πριν από 400.000 έως 800.000 χρόνια.

Πολύ νωρίτερα, πριν από 4 εκατομμύρια χρόνια, οι άνθρωποι (δηλαδή το γένος Homo) είχαν πια τραβήξει χωριστούς δρόμους εξέλιξης από τους πιθήκους. Στη συνέχεια αναπτύχθηκαν διάφορα επιμέρους είδη του γένους Homo, με κορωνίδα τον «έμφρονα» άνθρωπο (Homo sapiens), ο οποίος -με κάποιο τρόπο- εξαφάνισε όλα τα άλλα «ξαδέρφια» του. Έτσι, σήμερα είμαστε «ανάδελφοι» σε αυτό τον πλανήτη... Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «American Journal of Human Genetics».

Πηγή: Mendez et al. The divergence of Neanderthal and modern human Y chromosomes. American Journal of Human Genetics, 2016 DOI:10.1016/j.ajhg.2016.02.023

Περισσότερες οι ανθρωποθυσίες σε κοινωνίες με μεγάλη ταξική ανισότητα. Human Sacrifice Is Linked To Social Hierarchies In New Study

Human sacrifice helped solidify systems of social hierarchy, according to a new study of traditional cultures in the Pacific Ocean. Here, an engraving shows English explorer James Cook witnessing a human sacrifice ritual in Taihiti in the 1770s. The image comes from the 1815 edition of Cook's Voyages. Credit: Universal Images Group/Getty Images

Όσο μεγαλύτερη ισότητα υπήρχε σε μια κοινωνία στο παρελθόν, τόσο μικρότερη ήταν η πιθανότητα να υπάρχουν μακάβριες θυσίες ανθρώπων. Αντίθετα, στις ιεραρχικές και ταξικές κοινωνίες το ποσοστό ανθρωποθυσιών ήταν σαφώς υψηλότερο, σύμφωνα με μια νέα αυστραλο-νεοζηλανδική επιστημονική έρευνα.

Οι «ιερές» ανθρωποθυσίες ήσαν ένας αποτελεσματικός τρόπος προκειμένου οι ανώτερες τάξεις να ελέγχουν, να τρομοκρατούν και να εντυπωσιάζουν τις κατώτερες τάξεις και, βεβαίως, να δικαιολογούν την εξουσία τους.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον ψυχολόγο Τζόζεφ Γουάτς του Πανεπιστημίου του Όκλαντ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», ανέλυσαν ιστορικά, εθνογραφικά και γλωσσολογικά στοιχεία από 93 παραδοσιακές κοινωνίες και πολιτισμούς (προτού έλθουν σε επαφή με τα βιομηχανικά-αποικιοκρατικά δυτικά κράτη), που άνθησαν στην ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού και του Ινδικού ωκεανού, από τη Νέα Ζηλανδία έως τη Χαβάη και τη νήσο του Πάσχα και από την Ταϊβάν έως την Μαδαγασκάρη.

The correlation between human sacrifice and high social straification among traditional Austronesian cultures is shown above. Ritualistic killing of humans was practiced in 25 per cent of egalitarian societies studied, 37 per cent of moderately stratified societies and 67 per cent of highly stratified societies.

Οι επιστήμονες ξεχώρισαν 20 κοινωνίες με μεγαλύτερη ισότητα, όπου ανθρωποθυσίες υπήρχε μόνο σε πέντε από αυτές. Αντίθετα, σε 27 ιεραρχικές κοινωνίες, οι ανθρωποθυσίες γίνονταν σε 18 από αυτές. Ανθρωποθυσίες γίνονταν στο 25% των κοινωνιών με λίγη ή καθόλου κοινωνική-ταξική διαστρωμάτωση (η εξουσία δεν κληροδοτείτο από γενιά σε γενιά), στο 37% των κοινωνιών με μεσαίου βαθμού διαστρωμάτωση και στο 67% των έντονα ταξικών κοινωνιών, όπου η ανοδική κοινωνική κινητικότητα ήταν σχεδόν ανύπαρκτη και η εξουσία ήταν κληρονομική.

Η μελέτη επιβεβαιώνει την προϋπάρχουσα θεωρία ότι οι τελετουργικές ανθρωποθυσίες ενίσχυαν την κοινωνική διαστρωμάτωση και τη δημιουργία ιεραρχικών συστημάτων με αυστηρό διαχωρισμό των τάξεων.

Αυτός που είχε το «ιερό» δικαίωμα να θυσιάσει, βρισκόταν στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας και, από την άλλη, συνήθως το θύμα της ανθρωποθυσίας επιλεγόταν από τις χαμηλότερες τάξεις.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, «ενώ οι εξελικτικές θεωρίες της θρησκείας έχουν εστιάσει στα λειτουργικά οφέλη των κοινωνικών και ηθικών πεποιθήσεων της τελευταίας, τα ευρήματά μας αποκαλύπτουν μια πιο σκοτεινή σχέση ανάμεσα στη θρησκεία και στην εξέλιξη των σύγχρονων ιεραρχικών κοινωνιών».

Από τον Βορρά ως τον Νότο

Researchers believe human sacrifice (remains in Papua New Guinea shown) played a role in building stable communities with social hierarchies.

Γερμανικές κοινωνίες, αραβικές, τουρκικές, αφρικανικές, κινεζικές, ιαπωνικές, αμερικανικές (από τον Βορρά έως τον Νότο), Ινουίτ κ.α. ασκούσαν ανθρωποθυσίες με τελετουργικό και θρησκευτικό χαρακτήρα. Συχνά πάντως οι αρχαιολόγοι δυσκολεύονται να διακρίνουν ανάμεσα στους τελετουργικούς και στους απλώς βίαιους θανάτους.

Με ποιους «τρόπους» γίνονταν οι θυσίες 

Artemis, wearing jewels and fully armed with spears and arrows, watches as Iphigenia prepares to be sacrificed. From a Greek vase dated circa 400 BCE. In Greek myth, the warrior king Agamemnon decides to kill his own daughter in exchange for a favorable wind on the way to Troy. The Egyptians buried some of their pharaohs with dozens of servants when they died, ensuring that their needs would still be met in the afterlife. Bodies found entombed in bogs across Europe may have been slain as gifts for higher powers. The great civilizations of Mesoamerica killed people, smashed food and sank treasure to pay their debts to their gods. In Japan, it was said that sacrificing a woman at a rushing river would placate the spirit who lived there, allowing for the construction of bridges and the safe passage of boats.

Στην ευρύτερη περιοχή του Ειρηνικού ωκεανού, όπου εστιάσθηκε η έρευνα, το 43% των προνεωτερικών πολυνησιακών και άλλων κοινωνιών έκαναν ανθρωποθυσίες με διάφορους τρόπους, όπως καύση, πνιγμό, στραγγαλισμό, μαχαίρωμα, ταφή εν ζωή, τεμαχισμό σε κομματάκια, αποκεφαλισμό, πτώση από τη στέγη, σύνθλιψη κάτω από βαριές πέτρες ή κανό και άλλους ευφάνταστους τρόπους, που σήμερα θεωρούνται καθαρά ψυχοπαθολογικές πρακτικές, αλλά τότε ήσαν ιερές.

Οι ανθρωποθυσίες συνήθως γίνονταν με εντολή των τοπικών ελίτ (οι οποίες συνήθως -υποτίθεται ότι- είχαν θεία προέλευση), κυρίως των αρχηγών της φυλής ή των ιερέων. Τα θύματα κατά προτίμηση ήσαν από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, σκλάβοι, αιχμάλωτοι και λοιποί...άτυχοι.

Η θρησκεία και οι κοινωνικές ελίτ

'In Austronesian cultures human sacrifice was used to punish taboo violations, demoralise underclasses, mark class boundaries, and instill fear of social elites proving a wide range of potential mechanisms for building social control,' the study said. A luakini heiau or human sacrifice temple in Hawaii is shown.

«Η μελέτη μας δείχνει ότι η θρησκεία είναι ευάλωτη στην εκμετάλλευση από τις κοινωνικές ελίτ και μπορεί έτσι να γίνει ένα εργαλείο για τη δημιουργία και τη συντήρηση του κοινωνικού ελέγχου - η χρήση της ανθρωποθυσίας ως μέσου κοινωνικού ελέγχου παρέχει ένα αποκρουστικό παράδειγμα του πόσο μακριά μπορεί να φθάσει κάτι τέτοιο», ανέφεραν οι ερευνητές.

Από την άλλη, όπως είπαν, εφόσον οι ιεραρχικές κοινωνίες είναι πιο πολύπλοκες, οι ανθρωποθυσίες με τον τρόπο τους βοήθησαν στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Με άλλα λόγια, οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν μάλλον ματωμένα θεμέλια...

Μαύρη τρύπα-τέρας «τρελαίνει» τους επιστήμονες. Surprise! Gigantic Black Hole Found in Cosmic Backwater

Έχει μάζα 17 δισ. άστρων σαν τον Ήλιο και αλλάζει τα κοσμολογικά δεδομένα. Εικόνα μιας κολοσσιαίας μελανή οπής στο κέντρο ενός γαλαξία παρόμοιας με αυτής που μόλις ανακαλύφθηκε. Η εικόνα αποτελεί προϊόν προσομοίωσης σε υπολογιστή. The immense black hole at the center of the galaxy NGC 1600 appears to be 17 billion times the mass of the sun. This computer-simulated view shows a supermassive black hole at a galaxy's core. Credit: NASA, ESA, and D. Coe, J. Anderson, and R. van der Marel (Space Telescope Science Institute)

Αστρονόμοι από τις ΗΠΑ και τη Γερμανία ανακάλυψαν μία κολοσσιαία μελανή οπή η οποία έχει μάζα μεγάλη όσο 17 δισεκατομμύρια Ήλιοι. Αν και δεν είναι η μεγαλύτερη που έχει βρεθεί ποτέ (το...συμπαντικό ρεκόρ κατέχει μια μελανή οπή με μάζα 21 δισεκατομμυρίων Ήλιων που ανακαλύφθηκε το 2011), η νέα μαύρη τρύπα-μαμούθ έχει την ιδιαιτερότητα ότι βρίσκεται σε μια πολύ «αραιοκατοικημένη» περιοχή του διαστήματος.

Μέχρι σήμερα οι μεγαλύτερες μαύρες τρύπες - όσες έχουν μάζα τουλάχιστον δέκα δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας- έχουν βρεθεί στο κέντρο πολύ μεγάλων γαλαξιών σε περιοχές με πολλούς άλλους γαλαξίες ολόγυρα. Όπως είναι επόμενο αυτή η νέα μελανή οπή υποχρεώνει τους επιστήμονες να βρουν νέες απαντήσεις για την ύπαρξη, την εξέλιξη και τον τρόπο λειτουργίας τους στο Σύμπαν.

Που είναι

Ο γαλαξίας NGC 1600 είναι ένας γαλαξίας πολύ μεγαλύτερος και λαμπρότερος από τους συνομηλίκους του που φιλοξενεί μια μαύρη τρύπα με μάζα 17 δισεκατομμύρια την μάζα του ήλιου. The galaxy NGC 1600 is much larger and brighter than its peers, and harbors a black hole with a mass 17 billion times that of the sun, a new study suggests. NGC 1600 is the large elliptical galaxy at this image's center, also shown in the inset. Credit: NASA, ESA, Digital Sky Survey 2

Η ανακάλυψη της νέας μαύρης τρύπας στον γαλαξία NGC 1600 για πρώτη φορά σε μια «έρημο» του σύμπαντος, σε απόσταση περίπου 200 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, στην κατεύθυνση του αστερισμού του Ηριδανού, υποψιάζει πλέον τους επιστήμονες ότι τέτοια «τέρατα» είναι πολύ πιο κοινά από ό,τι νόμιζαν έως τώρα.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια αστρονομίας Τσουνγκ-Πέι Μα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ και τον Γιενς Τόμας του γερμανικού Ινστιτούτου Φυσικής Max Planck δήλωσαν ότι πιθανότατα η ανακάλυψη είναι «η κορυφή του παγόβουνου» και ότι άλλες θηριώδεις μαύρες τρύπες βρίσκονται σε απρόσμενα σημεία. «Είναι σαν να βρίσκεις έναν ουρανοξύστη σε ένα χωράφι στο Κάνσας αντί για το Μανχάταν», δήλωσε η Μα.

Τι είναι

The black hole, nicknamed the Beast of NGC 1600, is in a 'galactic desert', according to Professor Chung-Pei Ma from the University of Berkeley, California. An illustration of a black hole is shown above.

Οι μελανές οπές σχηματίζονται όταν η ύλη γίνεται τόσο πυκνή, που ούτε το φως δεν μπορεί να διαφύγει από τη βαρυτική έλξη τους. Στο πρώιμο σύμπαν, όπου υπήρχαν άφθονα αέρια, ορισμένες αχόρταγες μαύρες τρύπες έγιναν υπερμεγέθεις, καταβροχθίζοντας τεράστιες ποσότητες αέριας ύλης γύρω τους και, παράλληλα, εκπέμποντας ισχυρές ποσότητες ενέργειας. Σήμερα αυτές οι μαύρες τρύπες φαίνονται σαν πολύ φωτεινά κβάζαρ (ενεργοί γαλαξιακοί πυρήνες). Η ανακάλυψη και μελέτη της νέας μαύρης τρύπας έγινε με το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, καθώς επίσης με τα επίγεια Gemini στη Χαβάη και McDonald στο Τέξας και η δημοσίευση έγινε στην επιθεώρηση «Nature».

Πηγή: http://nature.com/articles/doi:10.1038/nature17197

Βρέθηκαν τα ίχνη εκρήξεων πανάρχαιων σουπερνόβα. Proof that ancient supernovae zapped Earth sparks hunt for after effects

Προσομοίωση σουπερνόβα. Mass density distribution of 60Fe associated with the Local (foreground) and Loop I superbubbles at 2.2 Myr before present. The whitish red region near Earth (not drawn to scale) in the simulation represents material that has been expelled by recent supernova explosions. Credit: Michael Schulreich

Οι επιστήμονες βρήκαν στοιχεία για πανάρχαιες ισχυρές εκρήξεις υπερκαινοφανών αστέρων (σουπερνόβα) που έγιναν κάποτε σχετικά κοντά στον πλανήτη μας και τον «έλουσαν» με κοσμική ακτινοβολία, ραδιενεργά κατάλοιπα της οποίας υπάρχουν μέχρι σήμερα.

Συγκεκριμένα, βρέθηκαν στον πλανήτη μας ίχνη που δείχνουν ότι τέτοιες εκρήξεις συνέβησαν σε δύο περιόδους: μία πριν από 1,7 έως 3,2 εκατομμύρια χρόνια και άλλη μία πιο παλιά, πριν από οκτώ εκατομμύρια χρόνια. Η πιθανή πηγή των εκρήξεων ήταν ένα μεγάλης ηλικίας αστρικό σμήνος, το οποίο πλέον έχει απομακρυνθεί από το ηλιακό μας σύστημα.

Η κοντινότερη στη Γη έκρηξη εκτιμάται ότι συνέβη πριν από 2,3 εκατομμύρια χρόνια σε απόσταση περίπου 300 ετών φωτός από τον Ήλιο μας. Ο αστέρας που καταστράφηκε είχε εκτιμώμενη μάζα 9,2 φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο.

Η δεύτερη κοντινότερη έκρηξη σουπερνόβα, από ένα αστέρα με μάζα 8,8 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου μας, έλαβε χώρα πριν από περίπου 1,5 εκατομμύρια χρόνια σε απόσταση περίπου 325 ετών φωτός.

Οι εκτιμήσεις βασίζονται στην μελέτη ενός συγκεκριμένου ραδιενεργού ισοτόπου του σιδήρου (⁶⁰Fe) – με χρόνο ημιζωής 2.6 εκατομμύρια έτη – , το οποίο παράγεται κατά τις εκρήξεις σουπερνόβα και μπορεί να ανιχνευθεί μέχρι σήμερα στον φλοιό της Γης στο βυθό των ωκεανών (Ατλαντικού, Ειρηνικού και Ινδικού).

Οι ερευνητές από διάφορες χώρες, με επικεφαλής τον Ντίτερ Μπράϊτσβερντ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Βερολίνου και τον ‘Αντον Γουόλνερ του Αυστραλιανού Εθνικού Πανεπιστημίου, έκαναν δύο σχετικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό «Nature». Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι συγκεκριμένες εκρήξεις σουπερνόβα θα ήσαν ορατές στον ουρανό της Γης με φωτεινότητα ανάλογη της Σελήνης.

360 degrees rotation around the mass density distribution of 60Fe associated with the Local (foreground) and Loop I superbubbles at 2.2 Myr before present. Credit: Michael Schulreich

Για να είναι φονική μια έκρηξη σουπερνόβα, οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι πρέπει να γίνει σε απόσταση όχι μεγαλύτερη των 30 ετών φωτός από τη Γη. Παρόλα αυτά, ακόμη και πιο μακρινές εκρήξεις, που όμως φθάνουν ως τη Γη, μπορεί να έχουν άλλες επιδράσεις και οι επιστήμονες δεν αποκλείουν ότι με κάποιο τρόπο επηρέασαν την ανθρώπινη εξέλιξη στο μακρινό παρελθόν. Τώρα, οι ερευνητές θα προσπαθήσουν να συσχετίσουν τις εκρήξεις αυτές με πιθανά συμβάντα στον πλανήτη μας.

Πηγή: The locations of recent supernovae near the Sun from modelling 60Fe transport, nature.com/articles/doi:10.1038/nature17424