Υπάρχει εξωπλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα; Is there an exoplanet in the Solar system?

Επιστήμονες υποστηρίζουν πως ο «Πλανήτης 9» κατάγεται από άλλο ηλιακό σύστημα. Astronomers show that it is highly likely that the so-called Planet 9 is an exoplanet. This would make it the first exoplanet to be discovered inside our own solar system. The theory is that our sun, in its youth some 4.5 billion years ago, stole Planet 9 from its original star. Planet 9 was most likely stolen by our sun 4.5 billion years ago. Credit: Image courtesy of Lund University

Ο «Πλανήτης 9» είναι πολύ πιθανόν να «γεννήθηκε» σε ένα διαφορετικό ηλιακό σύστημα και να τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο μας αρκετά μετά τον σχηματισμό του. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν αστρονόμοι του πανεπιστημίου του Λουντ στη Σουηδία, «τρέχοντας» ένα υπολογιστικό μοντέλο για την προέλευση του «Πλανήτη Χ», όπως αλλιώς είναι γνωστός.

Η υπόθεση ύπαρξης του «Πλανήτη 9» πρωτοδιατυπώθηκε από τους αστρονόμους Μάικλ Μπράουν και Κόνσταντιν Μπάτιγκιν του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Caltech). Στις αρχές του χρόνου, οι δύο επιστήμονες ανακοίνωσαν πως οι τροχιές έξι ουράνιων αντικειμένων, τα οποία βρίσκονται μακρύτερα από τον Πλούτωνα, δίνουν ισχυρές ενδείξεις για έναν ακόμη «κάτοικο» στο ηλιακό μας σύστημα, τον ένατο κατά σειρά.

Τώρα, σύμφωνα με το μοντέλο των Σουηδών αστρονόμων, ο «Πλανήτης Χ» ίσως κρύβει ακόμη περισσότερες εκπλήξεις, καθώς είναι πολύ πιθανόν να τον «έκλεψε» ο Ήλιος μας από τον μητρικό του αστέρα πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Μία θεωρία που, αν επιβεβαιωθεί, θα σημαίνει πως πρόκειται για τον πρώτο εξωπλανήτη που ανακαλύφθηκε στο ηλιακό μας σύστημα.

Για την ακρίβεια, ο όρος «εξωπλανήτης» δηλώνει οποιονδήποτε πλανήτη ο οποίος βρίσκεται πέρα από το ηλιακό μας σύστημα. Επομένως, στην περίπτωση που αποδειχθεί ο ισχυρισμός των αστρονόμων από το πανεπιστήμιο του Λουντ, τότε θα πρέπει να αναθεωρηθεί ο ορισμός.

«Αποτελεί ειρωνεία της τύχης το γεγονός ότι, ενώ οι επιστήμονες εντοπίζουν εξωπλανήτες εκατοντάδες έτη φωτός μακριά, ενδεχομένως ένα τέτοιο σώμα κρύβεται στην “αυλή” μας», λέει χαρακτηριστικά στο σάιτ του σουηδικού πανεπιστημίου ο Αλεξάντερ Μούστιλ, αστρονόμος και μέλος της ομάδας.

Κατά κανόνα, οι αστέρες γεννιούνται σε σμήνη, με συνέπεια να διασταυρώνονται συχνά οι τροχιές τους. Έτσι, σε αυτές τις κοσμικές «συναντήσεις», ένα άστρο μπορεί να «κλέψει» έναν ή περισσότερους πλανήτες από κάποιον γειτονικό του ήλιο. Αυτό υποστηρίζουν οι επιστήμονες πως συνέβη και στην περίπτωση του «Πλανήτη 9».

Through a computer-simulated study, astronomers at Lund University in Sweden show that it is highly likely that the so-called Planet 9 is an exoplanet. This would make it the first exoplanet to be discovered inside our own solar system. The theory is that our sun, in its youth some 4.5 billion years ago, stole Planet 9 from its original star. Listen to Alexander Mustill as he explains! An exoplanet or extrasolar planet is a planet that orbits a star other than the Sun. Illustrations: Catrin Jakobsson

Έτσι, πιθανότατα ο «Πλανήτης 9» να είχε εξωθηθεί στα όρια του αρχικού ηλιακού του συστήματος από τους υπόλοιπους τότε «συγκατοίκους» του. Με δεδομένο λοιπόν πως περιφερόταν σε αρκετά μεγάλη απόσταση από τον μητρικό του αστέρα, ο Ήλιος μας είχε τη δυνατότητα να τον αποσπάσει μέσω της βαρυτικής του έλξης.

«Όταν ο Ήλιος αποχωρίστηκε από το αστρικό σμήνος στο οποίο δημιουργήθηκε, ο “Πλανήτης 9” τον ακολούθησε, παραμένοντας σε τροχιά γύρω του», σημειώνει ο Σουηδός αστρονόμος.

Με δεδομένο πως η ύπαρξη του πλανήτη δεν έχει ακόμη καν επιβεβαιωθεί με άμεσες παρατηρήσεις, θα χρειασθούν πολλές ακόμη έρευνες για να εξακριβωθεί η καταγωγή του. Ωστόσο, αν η θεωρία των αστρονόμων από τη Σουηδία επαληθευτεί, τότε θα έχει ανοίξει ένας νέος δρόμος για την κατανόηση των ηλιακών συστημάτων.

«Στην πραγματικότητα, θα πρόκειται για τον μοναδικό εξωπλανήτη που θα μπορούσε να “επισκεφθεί” ένα διαστημόπλοιο για επιτόπια έρευνα», καταλήγει ο Μούστιλ.

Πηγή: Alexander J. Mustill, Sean N. Raymond, Melvyn B. Davies. Is there an exoplanet in the Solar system? Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters, 2016; 460 (1): L109 DOI:10.1093/mnrasl/slw075

Το κλάμα του μωρού επηρεάζει το μυαλό. Is your baby controlling the way you think? Crying alters the way parents' brains work

Bruno Amadio, Crying Boy. Τη λειτουργία του εγκεφάλου των γονιών επηρεάζει το γοερό κλάμα του μωρού, σύμφωνα με νέα μελέτη. Hearing a baby cry can cause our brain to function differently and change the way be behave, a new study has suggested. Researchers found a baby's cry altered the activity in the brain and impacted their ability to perform a task later.

Το κλάμα των μωρών δεν χαρακτηρίζεται τυχαία αφοπλιστικό. Νέα μελέτη καναδών επιστημόνων έδειξε ότι ο ήχος και μόνο του κλάματος ενός μωρού είναι ικανός να επηρεάσει τον τρόπο σκέψης και δράσης των γονιών του.

Εξετάζοντας την εγκεφαλική δραστηριότητα γονιών οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τορόντο είδαν ότι το κλάμα ενός μωρού ήταν ικανό να τους αποσπάσει την προσοχή από οτιδήποτε άλλο έκαναν εκείνη τη στιγμή, ρίχνοντας παράλληλα την απόδοσή τους στο ελάχιστο για αρκετή ώρα μετά το σταμάτημά του.

Όπως εξηγούν οι ειδικοί με δημοσίευσή τους στο επιστημονικό έντυπο «Public Library of Sciences One», τα ευρήματά τους θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατανόηση του γιατί οι γονείς δυσκολεύονται πάρα πολύ να αγνοήσουν το κλάμα του μωρού τους.

«Γοερές» δοκιμές

Crying vs laughing: The team predicted that hearing crying would have a more negative effect on task productivity than laughing - and they were right.

Στο πλαίσιο της δοκιμής τους οι ερευνητές ζήτησαν από μια ομάδα εθελοντών να ολοκληρώσουν μια σειρά δραστηριότητες, όπως π.χ. να ταυτοποιήσουν χρώματα υπό τον ήχο του γέλιου ή του κλάματος ενός μωρού. Βάσει των αποτελεσμάτων φάνηκε ότι όσοι προσπαθούσαν να ολοκληρώσουν τη δοκιμασία υπό τον ήχο του κλάματος ήταν πιο αργοί και απρόσεκτοι συγκριτικά με τους υπόλοιπους.

Οι ίδιοι δήλωσαν ότι βίωναν μια «σύγκρουση» ως προς τη διαδικασία της σκέψης τους, γεγονός που τους αποσπούσε την προσοχή και δυσκόλευε τη συγκέντρωσή τους σε ό,τι έκαναν εκείνη τη στιγμή.

«Στην περίπτωση των γονιών κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να συμβεί όταν, ενώ κάνουν δουλειές στο σπίτι, ξαφνικά χτυπάει το κουδούνι και το παιδί τους αρχίζει να κλαίει» εξηγεί η κύρια συγγραφέας της μελέτης και ψυχολόγος δρ Τζοάνα Ντούντεκ.

«Οι γονείς διαρκώς λαμβάνουν καθημερινές αποφάσεις "ζογκλάροντας" την προσοχή τους μεταξύ διαφόρων υποθέσεων. Πώς όμως καταφέρουν να διατηρούν την ψυχραιμία τους και πώς γνωρίζουν πότε πρέπει να παρατήσουν τα πάντα και να πάρουν το παιδί τους αγκαλιά;».

Στο μυαλό των γονιών

Από την πλευρά του ο δρ Ντέιβιντ Χάλεϊ, ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης, συμπληρώνει πως, παρά το γεγονός ότι πολλές φορές το κλάμα ενός μωρού προκαλεί τη δυσαρέσκεια των γύρω, στην περίπτωση των γονιών ενδέχεται να λειτουργεί «προσαρμοστικά» μεταθέτοντας την προσοχή τους από οτιδήποτε κάνουν στο παιδί τους.

«Αν το κλάμα ενός μωρού ενεργοποιεί τον διακόπτη της γνωστικής σύγκρουσης στον εγκέφαλο των γονιών, τότε ίσως κάτι τέτοιο να διδάσκει τους γονείς πώς μπορούν να εστιάζουν την προσοχή τους επιλεκτικά» λέει χαρακτηριστικά ο ειδικός. «Η συγκεκριμένη γνωστική ευελιξία επιτρέπει στους γονείς να ανταποκρίνονται αστραπιαία στην ανησυχία του παιδιού τους παρατώντας σημαντικές δραστηριότητες της καθημερινότητας όπου επίσης εφιστούν την προσοχή τους».

Ο Άρης στα καλύτερά του για λίγες παραστάσεις. Mars—closest, biggest, and brightest in a decade

Άρης, Κρόνος, Αντάρης εμφανίζονται λίγο μετά τη δύση δίπλα στον αστερισμό του Σκορπιού στα νοτιοανατολικά. By June 3rd, the triangle of Mars, Antares, and Saturn lengthens as Mars moves toward the upper right. Although the title says June 3, the scene is essentially the same from about June 1 through 5; use it any of those days. Credit: Sky & Telescope diagram

Ο καιρός ανοίγει, ο ουρανός καθαρίζει, ο Άρης βγαίνει για σόου στον νοτιοανατολικό ουρανό: φωτισμένος από τον Ήλιο καταπρόσωπο, ο γειτονικός πλανήτης βρίσκεται τη Δευτέρα στη μικρότερη απόστασή του από τη Γη εδώ και 11 χρόνια.

Η αυλαία του σόου άνοιξε την Κυριακή 22 Μαΐου, όταν ο Άρης, η Γη και ο Ήλιος ευθυγραμμίστηκαν με τη Γη ακριβώς στη μέση -ήταν η λεγόμενη «αντίθεση του Άρη», κατά την οποία ο πλανήτης φαινόταν από τη Γη πλήρως λουσμένος στη λιακάδα.

Στην ελάχιστη απόσταση των 76 εκ. χιλιομέτρων

31-5 -2016, ώρα 10 μμ: Κοιτάζουμε νοτιοανατολικά στον ουρανό.

Η κορύφωση έρχεται τη Δευτέρα, οπότε ο Άρης πλησιάζει στην ελάχιστη απόστασή των 76 εκατομμυρίων χιλιομέτρων.

«Απλά κοιτάξτε προς τα νοτιοανατολικά λίγο μετά τη δύση και αποκλείεται να τον χάσετε» λέει ο Άλαν ΜακΡόμπερτ του περιοδικού Sky & Telescope. «Ο Άρης φαίνεται τώρα σχεδόν τρομακτικός, σε σχέση με το πώς φαίνεται συνήθως στον ουρανό».

Ο λαμπρός, κοκκινωπός πλανήτης εμφανίζεται λίγο πάνω από τον Αντάρη, το φωτεινότερο άστρο στον αστερισμό του Σκορπιού, το οποίο ονομάζεται έτσι επειδή ενίοτε «ανταγωνίζεται» τον Άρη όταν ο πλανήτης περνά από κοντά του.

Αριστερά από τον Αντάρη διακρίνεται ένας ακόμα πλανήτης, ο κάτασπρος Κρόνος. Είναι σχετικά εύκολο να ξεχωρίσετε τους πλανήτες επειδή δεν τρεμοπαίζουν τόσο όσο τα άστρα, τα οποία εμφανίζονται ως σημειακές πηγές φωτός.

Δίας ο... πρωταγωνιστής

. . .while Jupiter shines under Leo in the southwest.

Πάντως, ο μεγάλος πρωταγωνιστής του σούρουπου αυτές τις ημέρες δεν είναι ο Άρης αλλά ο Δίας, ο οποίος κινείται ψηλά στον νοτιοδυτικό ουρανό. Ο γίγαντας του Ηλιακού Συστήματος απέχει από τη Γη δεκαπλάσια απόσταση σε σχέση με τον Άρη, αυτό όμως υπεραντισταθμίζεται από το γεγονός ότι έχει 20πλάσια διάμετρο.

Μια ακόμα καλύτερη ευκαιρία για την παρατήρηση του Άρη θα έρθει τον Ιούνιο του 2018, οπότε ο πλανήτης θα βρίσκεται σε θέση «περηλιακής αντίθεσης», δηλαδή θα βρίσκεται στην ελάχιστη απόστασή του από τη Γη και τον Ήλιο ταυτόχρονα, κάτι που συμβαίνει κάθε 15 με 17 χρόνια.

«Μάλλον κατοικήσιμος» κοντινός εξωπλανήτης. Earth-like planet 1,200 light years away 'could be habitable'

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Kepler 62f ο οποίος μπορεί να διαθέτει συνθήκες φιλικές στη ζωή και γιατί όχι να έχουν αναπτυχθεί και κάποιες μορφές ζωής εκεί έστω και σε μικροβιακό επίπεδο. Kepler-62f, shown here in an artist's rendering, is far enough from its star that its atmosphere would need a high concentration of carbon dioxide to maintain liquid water on the planet's surface. Artist's Illustration: NASA Ames/JPL-Caltech/T. Pyle

Σε απόσταση 1.200 ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό της Λύρας βρίσκεται το Kepler 62, ένα άστρο μικρότερο και πιο ψυχρό από τον Ήλιο. Έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει εκεί ένα πλανητικό σύστημα και μέχρι στιγμής έχουν εντοπιστεί πέντε πλανήτες.

Kepler-62 and the Solar System: The diagram compares the planets of the inner solar system to Kepler-62, a five-planet system about 1,200 light years from Earth in the constellation Lyra discovered last April. Until now, these were the closest planets to Earth, in terms of size.

Οι τέσσερις εξ αυτών κινούνται πολύ κοντά στο άστρο ενώ το 2013 εντοπίστηκε ένας πλανήτης που ανήκει στην κατηγορία των υπερ-Γαιών (πλανήτες με μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από αυτό της Γης) ο οποίος κινείται πιο μακριά από το άστρο σε σχέση με τους άλλους πλανήτες του συστήματος.

Nasa's Kepler launched in 2009 with the purpose of hunting for Earth-like planets. It discovered a planetary system featuring Earth-size planets in a 'habitable zone.' Kepler-62f, pictured right on this illustration, is 1.4 times the size of Earth, while Kepler-62e, pictured bottom left, is estimated to be 1.6 times larger.

Ο Kepler 62f όπως ονομάστηκε η υπερ-Γαία «μπορεί να είναι κατοικήσιμος» όπως υποστηρίζει ερευνητική ομάδα που πραγματοποίησε προσομοιώσεις για τις ατμοσφαιρικές συνθήκες του εξωπλανήτη.

Sunrise and virtual flight above the Surface of Exoplanet Kepler-62f (Animation).

«Βασιζόμενοι στην θέση στην οποία βρίσκεται μελετήσαμε διάφορα σενάρια για την πιθανή σύνθεση της ατμόσφαιρας του. Διαπιστώσαμε ότι σε πολλές περιπτώσεις η ατμόσφαιρα του Kepler 62f θα μπορούσε να δημιουργεί συνθήκες τέτοιες που να επιτρέπουν την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή στην επιφάνεια του. Αυτόματα λοιπόν ο Kepler 62f βάζει ισχυρή υποψηφιότητα για να είναι ένας κατοικήσιμος πλανήτης» δηλώνει η δρ. Αομάβα Σιλντς του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια (UCLS) που ήταν επικεφαλής της μελέτης η οποία δημοσιεύεται στην online έκδοση της επιθεώρησης «Astrobiology».

Πηγή: Aomawa L. Shields et al. The Effect of Orbital Configuration on the Possible Climates and Habitability of Kepler-62f, Astrobiology (2016). DOI: 10.1089/ast.2015.1353

Βρέθηκαν αμινοξέα στον κομήτη του Rosetta. Rosetta’s comet contains ingredients for life

H αποστολή Rosetta εντόπισε οργανικές ουσίες ζωτικές για την εμφάνιση και εξέλιξη της ζωής. Η ανακάλυψη ενισχύει την θεωρία ότι οι κομήτες ήταν αυτοί που, πέφτοντας κάποτε στον πλανήτη μας, τον «έσπειραν» με τα πολύτιμα βιομόρια, τα οποία αποτέλεσαν τους θεμέλιους λίθους της ζωής. Η ιδέα αυτή αντιμάχεται την θεωρία ότι η ζωή στη Γη είχε καθαρά γήινη προέλευση, πιθανώς υποθαλάσσια. The Rosina-DFMS instrument on Rosetta has detected ingredients considered important for life as we know it on Earth, in the coma of Comet 67P/Churyumov–Gerasimenko. One important detection was that of the simple amino acid glycine (top, C2H5NO2), a biologically important organic compound commonly found in proteins. Phosphorus was also detected (bottom, P), a key element in all living organisms. It is found in the backbone of DNA and RNA, in cell membranes, and in adenosine triphosphate (ATP), which transports chemical energy within cells for metabolism. The multitude of organic molecules identified by Rosetta confirms our idea that comets have the potential to deliver key molecules for prebiotic chemistry on Earth. Credit: Spacecraft: ESA/ATG medialab; Comet: ESA/Rosetta/NavCam – CC BY-SA IGO 3.0; data: Altwegg et al. (2016)

Συστατικά που θεωρούνται κρίσιμης σημασίας για την προέλευση της ζωής στη Γη ανιχνεύθηκαν στον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko, που εξερεύνησε και συνεχίζει να εξερευνά η Rosetta – το διαστημικό σκάφος της ESA. Σε αυτά συμπεριλαμβάνεται και το αμινοξύ γλυκίνη (C₂H₅NO₂), το οποίο συνήθως βρίσκεται στις πρωτεΐνες, και ο φώσφορος, ένα βασικό στοιχείο του DNA και των κυτταρικών μεμβρανών.

Υπάρχουν θεωρίες που ισχυρίζονται πως το νερό και τα οργανικά μόρια έφτασαν στη Γη διαμέσου των αστεροειδών και των κομητών, παρέχοντας έτσι τα βασικά δομικά στοιχεία για την εμφάνιση της ζωής. Ενώ μερικοί κομήτες και αστεροειδείς είναι ήδη γνωστό ότι περιέχουν νερό σαν αυτό των ωκεανών στη Γη, τα όργανα του διαστημικού σκάφους Rosetta βρήκαν μια σημαντική διαφορά στον κομήτη 67P – τροφοδοτώντας την συζήτηση σχετικά με το ρόλο των κομητών στην προέλευση του νερού της Γης.

Όμως, οι νέες αναλύσεις των δεδομένων της Rosetta δείχνουν ότι οι κομήτες θα μπορούσαν να είναι φορείς των βασικών συστατικών για τη δημιουργία ζωής όπως τα αμινοξέα.

Τα αμινοξέα είναι οργανικές ενώσεις από άνθρακα, οξυγόνο, άζωτο και υδρογόνο και αποτελούν τους θεμελιώδεις λίθους των πρωτεϊνών. Το απλούστερο αμινοξύ, η γλυκίνη, βρέθηκε σε δείγματα που μετέφερε στη Γη το 2006 από τον κομήτη Wild-2, η αποστολή της NASA Stardust. Ωστόσο οι αναλύσεις των δειγμάτων αυτών εμπεριέχουν μεγάλη αβεβαιότητα εξαιτίας της πιθανής επίγειας μόλυνσης των δειγμάτων.

Τώρα όμως τα όργανα του διαστημικού σκάφους Rosetta επιβεβαιώνουν την ύπαρξη του αμινοξέος της γλυκίνης στην κόμη (την ατμόσφαιρα) που περιβάλλει τον πυρήνα του κομήτη.

Είναι η πρώτη φορά που γίνεται σαφής εντοπισμός της γλυκίνης σε κομήτη, σύμφωνα με την Kathrin Altweg, επικεφαλής ερευνήτρια του οργάνου ROSINA (Rosetta Orbiter Spectrometer for Ion and Neutral Analysis) που έκανε τις μετρήσεις. Η ανάλυση των μετρήσεων του ROSINA δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Science Advances με τίτλο: «Prebiotic chemicals—amino acid and phosphorus—in the coma of comet 67P/Churyumov-Gerasimenko».

The Rosina-DFMS instrument on Rosetta has detected ingredients considered important for life as we know it on Earth, in the coma of Comet 67P/Churyumov–Gerasimenko. One important detection was that of the simple amino acid glycine (top, C2H5NO2), a biologically important organic compound commonly found in proteins. Phosphorus was also detected (bottom, P), a key element in all living organisms. It is found in the backbone of DNA and RNA, in cell membranes, and in adenosine triphosphate (ATP), which transports chemical energy within cells for metabolism. The multitude of organic molecules identified by Rosetta confirms our idea that comets have the potential to deliver key molecules for prebiotic chemistry on Earth. Credit: Spacecraft: ESA/ATG medialab; Comet: ESA/Rosetta/NavCam – CC BY-SA IGO 3.0; data: Altwegg et al. (2016)

Ταυτόχρονα ανιχνεύθηκαν επίσης και μερικά άλλα οργανικά μόρια – μεθυλαμίνη και αιθυλαμίνη – από τα οποία θα μπορούσε να σχηματιστεί η γλυκίνη. Οι μετρήσεις έγιναν πριν ο κομήτης φτάσει στο πλησιέστερο σημείο από τον Ήλιο – το περιήλιό του – τον Αύγουστο του 2015. Η πρώτη ανίχνευση έγινε τον Οκτώβριο του 2014 όταν η Rosetta απείχε μόλις 10 χιλιόμετρα από τον κομήτη και η επόμενη τον Μάρτιο του 2015, όταν απείχε 30 με 15 χιλιόμετρα από τον πυρήνα του κομήτη. Η γλυκίνη παρατηρήθηκε επίσης και από απόσταση 200 χιλιομέτρων, κατά τη διάρκεια εκτινάξεων υλικού στο διάστημα, όταν ο κομήτης διέρχονταν από το περιήλιό του.

Φωτογραφία της επιφάνειας του κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko που λήφθηκε στις 21 Μαΐου 2016, όταν το διαστημικό σκάφος Rosetta απείχε περίπου 7,5 km από τον κομήτη.

«Τα αμινοξέα βρίσκονται παντού και η ζωή θα μπορούσε να αρχίσει σε πολλά μέρη του σύμπαντος», δήλωσε η Άλτβεγκ. Οι ερευνητές συνεχίζουν την μελέτη των στοιχείων του Rosetta και ευελπιστούν ότι θα βρουν και άλλα οργανικά μόρια γύρω από τον κομήτη, έως ότου η αποστολή της ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο, με τη διαστημοσυσκευή να συντρίβεται πάνω στον 67Ρ, ο οποίος αυτήν τη στιγμή κατευθύνεται προς τον Δία. H ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science Advances».

Πηγή: www.esa.int

Ο Άρης βγήκε πρόσφατα από εποχή παγετώνων! Radar images reveal Mars is coming out of an ice age

Μια εικόνα από την τρισδιάστατη προσομείωση για την εποχή των παγετώνων στον Άρη που έκαναν οι ερευνητές με βάση τα δεδομένα του δορυφόρου MRO. A simulated 3-D perspective view of Mars is seen in an undated image created from data taken by the THEMIS instrument on NASA's Mars Odyssey spacecraft. Credit: NASA/JPL/Arizona State University, R. Luk

Μπορεί ο Άρης να είναι σήμερα μια απέραντη έρημος αλλά σύμφωνα με τους ειδικούς στο παρελθόν βίωσε εποχές παγετώνων η τελευταία εκ των οποίων σύμφωνα με νέα ευρήματα συνέβη πολύ πρόσφατα, πριν από μόλις 370-400 χιλιάδες έτη.

Η ανακάλυψη

Mars is emerging from an ice age, according to a new study. Studying the Martian climate and how it changes over time can help scientists better plan future missions to Mars and even understand climate change here on Earth, the study authors say. This mosaic image, produced with the High Resolution Stereo Camera (HRSC) onboard ESA’s Mars Express (MEx) spacecraft, shows spiral features that were used in interpreting the climate signal of ice age advancement and retreat on Mars. Credit: ESA/DLR/FU-Berlin/Ralf Jaumann. Processed by Dominik Neu and Patrick C. McGuirefrom the Freie Universität Berlin and the Mars Express/High Resolution Stereo Camera teams.

Αμερικανοί επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι ο Άρης είχε κάποτε τις δικές του εποχές των πάγων, παρόμοιες με αυτές που υπήρξαν στη Γη. Η τελευταία αρειανή εποχή των πάγων εκτιμάται ότι έληξε πριν από 370.000 έως 400.000 χρόνια περίπου.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Αϊζακ Σμιθ του νοτιοδυτικού Ινστιτούτου Ερευνών στο Κολοράντο βασίζουν τις εκτιμήσεις τους στην ανάλυση στοιχείων που συνέλεξαν τα ραντάρ του δορυφόρου Mars Reconnaissance Orbiter, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Άρη. H μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Το φαινόμενο

This image describes how ice ages begin on Mars. 1) During periods of high obliquity (tilt of the planet's axis) the poles receive more direct sunlight, causing water vapor to evaporate from ice trapped there, increasing humidity. 2) Global winds transport the more humid air from polar latitudes to lower latitudes. 3) The water vapor is deposited on the surface as snow and frost. 4) Higher humidity at the surface makes ice more stable at lower latitudes, allowing it to accumulate, causing glaciation. Credit: Trent L. Schindler / National Science Foundation

Οι κυκλικές μεταβολές στην τροχιά και στην κλίση του Άρη, οι οποίες επηρεάζουν την ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας που πέφτει στον πλανήτη, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για την επέκταση και μετά για τη συρρίκνωση των πάγων στον Άρη, όπως έχει συμβεί και στη Γη.

Στον Άρη το φαινόμενο είναι πιο έντονο, επειδή ο άξονας περιστροφής του μεταβάλλεται έως 60 μοίρες σε βάθος εκατοντάδων χιλιάδων έως εκατομμυρίων ετών, ενώ στη Γη η αλλαγή στην κλίση της δεν ξεπερνά τις δύο μοίρες. Αυτό έχει ως συνέπεια το αρειανό κλίμα να σημειώνει πολύ μεγαλύτερες διακυμάνσεις σε σχέση με το γήινο (στον πλανήτη μας αυτές οι περιοδικές μεταβολές λέγονται «κύκλοι Μιλάνκοβιτς»).

Οι πάγοι

Scientists have discovered evidence for a past ice age in the northern polar ice cap of Mars by analyzing radar images like the one at top of this montage. Credit: NASA/JPL-Caltech/Sapienza University of Rome

Οι μετρήσεις δείχνουν ότι, μετά το τέλος της εποχής των πάγων, περίπου 87.000 κυβικά χιλιόμετρα έχουν σιγά-σιγά συσσωρευθεί ξανά στους πόλους του Άρη, κυρίως στον βόρειο. Αν ο πάγος αυτός ήταν απλωμένος σε όλη την επιφάνεια του πλανήτη, θα είχε πάχος 60 εκατοστών. Σημειωτέον ότι οι πάγοι του Άρη αποτελούνται τόσο από νερό, όσο και από διοξείδιο του άνθρακα.

Οι πάγοι του Άρη παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά το 1666, αλλά μόνο 200 χρόνια μετά ο αστρονόμος Ουίλιαμ Χέρσελ συνειδητοποίησε ότι είναι κάτι ανάλογο με τους πολικούς πάγους της Γης. Οι τωρινές θερμοκρασίες στον Άρη κυμαίνονται από 20 βαθμούς Κελσίου στον Ισημερινό του τα μεσημέρια, έως μείον 153 βαθμούς Κελσίου στους πόλους του.

Κλιματικές αλλαγές έσωσαν την Ευρώπη από τους Μογγόλους. Did a climate fluctuation save Europe from the Mongol hordes?

Οι κλιματικές αλλαγές έκαναν δύσκολη την επέλαση των Μογγόλων στην Ευρώπη. Οι ορδές τους αποχώρησαν όταν οι πεδιάδες της Ουγγαρίας έγιναν βάλτοι. Scientists may have solved the mystery as to why the Mongolian army abandoned its invasion of modern day Hungary. The Mongolian army, depicted here in a scene from the movie Genghis Khan, was a formidable fighting force. But did the weather force its military leaders to call for a retreat? CREDIT: MICHEL SETBOUN

Η ξαφνική αποχώρηση των μογγολικών ορδών από την Ουγγαρία το 1242, που έσωσε την Ευρώπη από κατάκτηση -οπότε η ιστορία θα είχε πάρει άλλη πορεία- πιθανότατα οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Οι πεδιάδες της Κεντρικής Ευρώπης μετατράπηκαν σε βάλτους και οι λάσπες τους έκαναν τη ζωή δύσκολη στους Μογγόλους και τα άλογά τους, οπότε αποφάσισαν να τα...παρατήσουν.

Η εκδοχή αυτή προκύπτει από μια νέα επιστημονική έρευνα, η οποία ανέλυσε στοιχεία από δακτυλίους δέντρων της περιοχής, σε συνδυασμό με ιστορικές πηγές για τις μεταβολές του κλίματος εκείνη την εποχή (1230-1250).

Οι μεταβολές

Spatiotemporal characteristics of the Mongol invasion of and sudden withdrawal from Hungary between 1241 and 1242 CE, with the inset referring to the different expansion phases of the Mongol empire in the 13th century. The map reflects knowledge from the authors and was created via software ArcGIS 10.1 SP1 for Desktop by Esri.

Ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Νίκολα ντι Κόσμο του Πανεπιστημίου Πρίνστον των ΗΠΑ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ιδίως τα έτη 1241-42 οι κλιματικές συνθήκες (πτώση θερμοκρασίας και πολλές βροχές) ήταν τέτοιες που μετέτρεψαν το έδαφος σε τελείως ακατάλληλο για εκτεταμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Η αχανής ουγγρική πεδιάδα είχε γίνει λασπώδης βαλτότοπος, με συνέπεια το τρομερό μογγολικό ιππικό να χάσει μεγάλο μέρος από τις ικανότητές του. Τα άλογα των Μογγόλων επίσης δυσκολεύονταν να βρουν τροφή, ενώ τα προηγούμενα χρόνια, που το κλίμα ήταν πιο ζεστό και ξηρό, αυτό ήταν εύκολο, καθώς η ευρασιατική στέπα ήταν καταπράσινη και όχι πλημμυρισμένη από νερά και μέσα στις λάσπες.

Η αυτοκρατορία

A pair of researchers has found a possible explanation for the sudden, mysterious reason that the Mongol army withdrew from Eastern Europe in 1242, just when it seemed poised to take Hungary. In their paper published in the journal Nature, Ulf Büntgen with the Swiss Federal Research Institute and Nicola Di Cosmo with the Institute for Advanced Study in the U.S. describe a study they made of tree ring data from trees in Hungary and historical records, which showed that the weather during the time of the Mongol invasion was not particularly well suited for an army traveling on horseback. Genghis Khan. Credit: Wikipedia

Οι Μογγόλοι άρχισαν την επέκτασή τους στις αρχές του 13ου αιώνα και έως το 1279 είχαν καταλάβει μεγάλο μέρος της Ευρασίας, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, του Ιράν και της Ρωσίας. Το 1242, με επικεφαλής τον Μπατού, εγγονό του  Τζέγκις Χαν, διέσχισαν τον ποταμό Δούναβη και ξεχύθηκαν προς την Ευρώπη.

Παρά όμως τις απανωτές μεγάλες νίκες τους εναντίον των Πολωνών και των Ούγγρων, μετά από δύο μήνες αποσύρθηκαν ξαφνικά, μέσω Σερβίας και Βουλγαρίας, πίσω στη Ρωσία. Οι ίδιες οι μογγολικές πηγές δεν δίνουν κάποια εξήγηση γι' αυτή την απόφαση, που στάθηκε καθοριστική για το μέλλον της Ευρώπης.

Ορισμένοι σύγχρονοι ιστορικοί έχουν αποδώσει τη σωτήρια απόσυρση των Μογγόλων στον εσωτερικό διχασμό τους και άλλοι στην ισχύ των οχυρωμένων κάστρων-πόλεων  της Ουγγαρίας και Κροατίας. Η νέα μελέτη αναδεικνύει την περιβαλλοντική διάσταση. Όπως είπε ο ντι Κόσμο, ασφαλώς το κλίμα δεν ήταν ο μόνος παράγων, αλλά έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Κάτι ανάλογο, άλλωστε, έπαθε ο Μέγας Ναπολέων, όταν εκστράτευσε χειμωνιάτικα εναντίον της Ρωσίας. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Scientific Reports».

Πηγή: Ulf Büntgen et al. Climatic and environmental aspects of the Mongol withdrawal from Hungary in 1242 CE, Scientific Reports (2016). DOI: 10.1038/srep25606