Ένα μικροσκόπιο για τον πυθμένα της θάλασσας. Researchers develop novel microscope to study the underwater world

Οι πολύποδες φωτίζονται και το αποτέλεσμα είναι μαγικό. Images of a live coral acquired in situ with the BUM using an ETL focal scan. Images collected using the × 5 objective and wide spectrum white LED illumination. (a) Image of a single focal plane showing only the front coral polyp in focus. (b) Image of a single focal plane showing only the back coral polyp in focus. (c) A composite focus stacked image formed using the in-focus portions of 20 images collected with the ETL focal scan. Within a single frame (a,b), the microscope objective yields a shallow DOF. However, the composite focus stacked image, as shown in c, combines frames to provide an enhanced DOF such that both polyps and surrounding area are all in focus. Scale bars, 500 μm.

Ομάδα αμερικανών και ισραηλινών επιστημόνων ανέπτυξε ένα μικροσκόπιο ικανό να «βουτάει» στη θάλασσα και να πραγματοποιεί επιτόπιες αναλύσεις του πυθμένα, με στόχο την μελέτη των κοραλλιογενών υφάλων του πλανήτη.

Όπως εξηγούν οι ειδικοί με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Nature Communications», μέχρι σήμερα οι ερευνητές έπρεπε να μεταφέρουν οποιοδήποτε δείγμα θαλάσσιας ζωής ήθελαν να μελετήσουν στο εργαστήριο. Κάτι τέτοιο όμως, συχνά αφαιρούσε πολύτιμα για την έρευνα στοιχεία που είχαν να κάνουν με την συμπεριφορά ενός θαλάσσιου οργανισμού με το φυσικό του, υποβρύχιο περιβάλλον.

Το νέο μικροσκόπιο έχει σχεδιαστεί ώστε να λειτουργεί στον πυθμένα της θάλασσας. «Οραματιζόμαστε τη μελέτη των θαλάσσιων οργανισμών στο φυσικό τους περιβάλλον, το οποίο είναι υπερβολικά δύσκολο να δημιουργήσουμε στο εργαστήριο» αναφέρει η δρ Τάλι Τράιμπιτζ από το Πανεπιστήμιο της Χάιφας.

Το καινοτόμο υποβρύχιο όργανο

Για πρώτη φορά οι επιστήμονες μελετούν την θαλάσσια ζωή με τη βοήθεια ενός υποβρύχιου μικροσκοπίου. A new microscopic imaging system is revealing a never-before-seen view of the underwater world. Researchers have designed and built a diver-operated underwater microscope to study millimeter-scale processes as they naturally occur on the seafloor. Scripps Oceanography graduate student Andrew Mullen positions the Benthic Underwater Microscope to study corals. Credit: Jaffe Laboratory for Underwater Imaging/Scripps Institution of Oceanography, UC San Diego

Το υποβρύχιο μικροσκόπιο διαθέτει έναν εύκαμπτο φακό γεμάτο με υγρό, ο οποίος όταν δέχεται ηλεκτρικό φορτίο αλλάζει σχήμα. Έχει ακόμα ένα σύστημα LED φωτισμού προκειμένου οι οργανισμοί να φωτίζονται κατάλληλα κατά τη μελέτη τους. Όλος ο παραπάνω εξοπλισμός βρίσκεται κλεισμένος σε ένα «κουτί» το οποίο επιτρέπει την εύκολη μεταφορά του στον βυθό από έναν δύτη.

Μέχρι στιγμής οι επιστήμονες κατάφεραν να αποτυπώσουν την επίδραση που θα είχε στην έρευνα ένα τέτοιο μικροσκόπιο, καταγράφοντας την συμπεριφορά μεμονωμένων πολύποδων και άλλων μικρών οργανισμών που μαζί συνθέτουν τους κοραλλιογενείς υφάλους.

Microscopic-scale processes significantly influence benthic marine ecosystems such as coral reefs and kelp forests. Due to the ocean’s complex and dynamic nature, it is most informative to study these processes in the natural environment yet it is inherently difficult. Here we present a system capable of non-invasively imaging seafloor environments and organisms in situ at nearly micrometre resolution. We overcome the challenges of underwater microscopy through the use of a long working distance microscopic objective, an electrically tunable lens and focused reflectance illumination. The diver-deployed instrument permits studies of both spatial and temporal processes such as the algal colonization and overgrowth of bleaching corals, as well as coral polyp behaviour and interspecific competition. By enabling in situ observations at previously unattainable scales, this instrument can provide important new insights into micro-scale processes in benthic ecosystems that shape observed patterns at much larger scales.

Με τα θαυμαστά αυτά θαλάσσια οικοσυστήματα να κινδυνεύουν εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, οι ερευνητές θεωρούν ότι απαιτείται η επιτόπου μελέτη του προβλήματος σε μικρή κλίμακα για την αποτελεσματική αντιμετώπισή του.

«Η θάλασσα και η ζωή που κουβαλάει επηρεάζει σημαντικά την ζωή μας. Κάποιοι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν την περιπλοκότητα και τον πλούτο που υπάρχει εκεί έξω» προσθέτει η δρ Τράιμπιτζ.

Πηγή: Andrew D. Mullen, Tali Treibitz, Paul L. D. Roberts, Emily L. A. Kelly, Rael Horwitz, Jennifer E. Smith, Jules S. Jaffe. Underwater microscopy for in situ studies of benthic ecosystems. Nature Communications, 2016; 7: 12093 DOI: 10.1038/ncomms12093

Μαύρη τρύπα πιάστηκε να καταβροχθίζει άστρο. Earth-size telescope tracks the aftermath of a star being swallowed by a supermassive black hole

Τη στιγμή που η μελανή οπή απορροφούσε στο εσωτερικό της ένα άστρο κατέγραψαν οι επιστήμονες. This artist’s impression shows the remains of a star that came too close to a supermassive black hole. Extremely sharp observations of the event Swift J1644+57 with the radio telescope network EVN (European VLBI Network) have revealed a remarkably compact jet, shown here in yellow. Image credit: ESA/S. Komossa/Beabudai Design

Αστρονόμοι από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων ένας Έλληνας επιστήμονας της διασποράς, εντόπισαν μια τεράστια μαύρη τρύπα στο κέντρο ενός μακρινού γαλαξία, η οποία απορροφά ένα άστρο, ενώ την ίδια ώρα ένας πίδακας ύλης εκτοξεύεται από την «καρδιά» του γαλαξία.

Η παρατήρηση του σπάνιου φαινομένου στον γαλαξία Swift J1644+57, σε απόσταση 3,9 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, έγινε με ένα ευρωπαϊκό δίκτυο από ραδιοτηλεσκόπια εκτεταμένα πάνω σε όλη τη Γη, γνωστό και ως European VLBI Network. Πρόκειται για μια συμβολομετρική διάταξη, που περιλαμβάνει πάνω από 20 επιμέρους ραδιοτηλεσκόπια, μεταξύ αυτών μερικά από μεγαλύτερα και πιο ευαίσθητα στον κόσμο.

Η ανακάλυψη, με επικεφαλής τον Τζουν Γιανγκ του Διαστημικού Παρατηρητηρίου Ονσάλα του σουηδικού Πανεπιστημίου Τεχνολογίας Τσάλμερς, παρουσιάσθηκε στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Αστρονομίας (EWASS 2016) στο Ίδρυμα Ευγενίδου στην Αθήνα, ενώ παράλληλα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society»της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Βρετανίας. Μεταξύ των ερευνητών είναι ο καθηγητής Δημήτρης Γιαννιός του Τμήματος Φυσικής και αστρονομίας του Πανεπιστημίου Purdue των ΗΠΑ, ο οποίος απέκτησε το διδακτορικό του στην αστροφυσική το 2005 από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. 

Στα «σαγόνια» της μαύρης τρύπας

Three years of extremely precise EVN measurements of the jet from Swift J1644+5734 show a very compact source with no signs of motion. Lower panel: false colour contour image of the jet (the ellipse in the lower left corner shows the size of an unresolved source). Upper panel: position measurement with dates. One microarcsecond is one 3 600 000 000th part of a degree. Image credit: EVN/JIVE/J. Yang

Οι παρατηρήσεις έδειξαν ότι καθώς το αστέρι άρχισε να διαλύεται για να απορροφηθεί από την μαύρη τρύπα στο κέντρο του συγκεκριμένου γαλαξία, ένα μέρος της ύλης του ακτινοβολεί έντονο φως στις ακτίνες X. Παράλληλα, ένα άλλο μέρος της αστρικής ύλης καταφέρνει να διαφύγει από το έντονο βαρυτικό πεδίο της μαύρης τρύπας και εκτοξεύεται με τη μορφή πίδακα σωματιδίων από αυτήν, ο οποίος κινείται σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός και εκπέμπει ισχυρά ραδιοσήματα.

Είναι η πρώτη φορά που η συνεχώς αναπτυσσόμενη τεχνολογία των ραδιοτηλεσκοπίων καθιστά εφικτή μια τέτοια παρατήρηση. Στο κοντινό μέλλον νέα πιο προηγμένα γιγάντια ραδιοτηλεσκόπια τα οποία ήδη κατασκευάζονται, όπως το FAST (Five hundred meter Aperture Spherical Telescope) στην Κίνα και το SKA (Square Kilometer Array) στη Νότια Αφρική, θα δώσουν ακόμη περισσότερες πληροφορίες για το τι συμβαίνει κοντά στις αινιγματικές μαύρες τρύπες.

Πηγή: www.ras.org.uk

To πρώτο «πορτρέτο» του Δία από το Juno. NASA’s Juno Spacecraft Sends First In-orbit View

Στην πρώτη λήψη του Juno εμφανίζεται ο Δίας ημιφωτισμένος ενώ στο βάθος φαίνονται και τα φεγγάρια του Ιώ, Ευρώπη και Γανυμήδης. This color view from NASA's Juno spacecraft is made from some of the first images taken by JunoCam after the spacecraft entered orbit around Jupiter on July 5th (UTC). The view shows that JunoCam survived its first pass through Jupiter's extreme radiation environment, and is ready to collect images of the giant planet as Juno begins its mission. The image was taken on July 10, 2016 at 5:30 UTC, when the spacecraft was 2.7 million miles (4.3 million kilometers) from Jupiter on the outbound leg of its initial 53.5-day capture orbit. The image shows atmospheric features on Jupiter, including the Great Red Spot, and three of Jupiter's four largest moons. Credits: NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS

Την πρώτη του φωτογραφία στην Γη από την στιγμή που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον Δία, έστειλε το Juno. Στην φωτογραφία φαίνονται τα ατμοσφαιρικά χαρακτηριστικά του πλανήτη και η ερυθρά κηλίδα, καθώς επίσης και 3 από τους μεγαλύτερους δορυφόρους του, η Ιώ, ο Γανυμήδης και η Ευρώπη. Ο τέταρτος και μεγαλύτερος δορυφόρος του Δία, η Καλλιστώ, δεν φαίνεται στην συγκεκριμένη λήψη.

Στην παρούσα φάση, το Juno απομακρύνεται από τον Δία δημιουργώντας ένα τόξο, αλλά πρόκειται να τον πλησιάσει και πάλι κατά τον Αύγουστο με στόχο να ενεργοποιήσει την περιβόητη JunoCam για την λήψη καλύτερων φωτογραφιών.

Η ομάδα πίσω από την αποστολή της NASA εξετάζει την ομαλή λειτουργία των ειδικών οργάνων που κουβαλάει το Juno. Οι ειδικοί πρόκειται να προχωρήσουν στην απαιτούμενη βαθμονόμηση, ούτως ώστε να είναι έτοιμοι για την μελέτη του Δία που υπολογίζεται ότι θα ξεκινήσει τον Οκτώβριο.

Πηγή: www.nasa.gov

Έκρηξη σουπερνόβα πίσω από μαζική εξαφάνιση ειδών στη Γη; Did Supernova Explosion Contribute to Earth Mass Extinction?

Artist's illustration of the supernova remnant known as 1993J, which came from a double-star system. Credit: NASA, ESA, G. Bacon (STScI)

Παρόλο που βρίσκονταν σε απόσταση 300 εκατομμυρίων ετών φωτός, δύο υπερκαινοφανείς αστέρες επηρέασαν με τον «θάνατό» τους την εξέλιξη της ζωής στη Γη, παίζοντας ενδεχομένως ρόλο και σε μία από τις μαζικές εξαφανίσεις ειδών, η οποία συνέβη πριν από 2,59 εκατομμύρια χρόνια.

Αυτό υποστηρίζει μία διεθνής ομάδα αστροφυσικών, με επικεφαλής επιστήμονες από το πανεπιστήμιο του Κάνσας, σε άρθρο της στο περιοδικό The Astrophysical Journal Letters. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι εκρήξεις του ζεύγους σουπερνόβα «βομβάρδισαν» με ακτινοβολία τη Γη, με συνέπεια να προκαλέσουν τον μαζικό αφανισμό των ειδών που ζούσαν τότε.

Το άρθρο επεκτείνει ουσιαστικά την έρευνα που δημοσίευσαν άλλοι επιστήμονες τον περασμένο Απρίλιο, οι οποίοι βασίσθηκαν σε μελέτες ισοτόπου του σιδήρου για να επιβεβαιώσουν ότι ο πλανήτης μας εκείνο το χρονικό διάστημα επηρεάσθηκε από τις εκρήξεις δύο υπερκαινοφανών αστέρων. Έτσι, μέσω ενός μοντέλου σε υπολογιστή, επιχειρεί να διαπιστώσει τις συνέπειες για το γήινο οικοσύστημα.

Παρόλο που οι δύο σουπερνόβα βρίσκονταν σε μεγάλη απόσταση, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι επιπτώσεις κάθε άλλο παρά αμελητέες ήταν. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ίδιους, λόγω των εκρήξεων ο νυχτερινός ουρανός θα πρέπει να έπαιρνε για μερικές εβδομάδες ένα αρκετά έντονο γαλάζιο φως, διαταράσσοντας τον ύπνο των ζώων.

Ωστόσο, η πιο σημαντική επίδραση προήλθε από την ακτινοβολία. Κι αυτό γιατί κάθε πλάσμα που ζούσε στη στεριά ή σε μικρό βάθος στους ωκεανούς θα πρέπει να δέχθηκε δόση που ισοδυναμεί με μία αξονική τομογραφία κάθε έτος.

Η έκρηξη του πρώτου σουπερνόβα εκτιμάται πως έγινε πριν από 1,7-3,2 εκατ. χρόνια, ενώ του δεύτερου πριν από 6,5-8,7 εκατ. χρόνια. Λόγω της απόστασής τους από τη Γη, η ακτινοβολία έφτασε στον πλανήτη μας πριν από 1,7 έως 8,7 εκατ. χρόνια.

Από την ακτινοβολία που αναπέμφθηκε, οι σημαντικότερες συνέπειες για τα έμβιους οργανισμούς προήλθαν από τα σωματίδια υψηλής ενέργειας που έφτασαν στη Γη – όπως για παράδειγμα τα μιόνια, με την ακτινοβολία που οφειλόταν σε αυτά να 20πλασιάζεται εκείνο το χρονικό διάστημα.

Με αυτό τον τρόπο, αυξήθηκε κατά πολύ για τα μεγάλα ζωικά είδη, όπως για τον πρόγονο του ανθρώπου Homo erectus, η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου και μεταλλάξεων. Παρ’ όλα αυτά, η πιθανή σύνδεση των εκρήξεων με τη μαζική εξαφάνιση ειδών στη Γη, η οποία συνέβη ανάμεσα στο τέλος της Πλειόκαινου Εποχής και στην έναρξη της Πλειστόκαινου, σχετίζεται με την επίδραση στο κλίμα του πλανήτη.

How is a supernova different from a hypernova? Learn about the different types of exploding stars that astronomers have identified in this infographic. Credit: by Karl Tate, Infographics artist

Ο λόγος είναι ότι, όπως έδειξε η έρευνα, τα σωματίδια υψηλής ταχύτητας διασπούσαν σε μεγάλη κλίμακα τα μόρια αερίων που καταλάμβαναν το κατώτερο τμήμα της ατμόσφαιρας, δηλαδή την τροπόσφαιρα.

Μάλιστα, η επίδρασή τους ήταν 8 φορές ισχυρότερη από αυτήν που προκαλεί η κανονική ροή σωματιδίων που καταλήγει στη Γη από το διάστημα.

Με αυτό τον τρόπο, με βάση τους επιστήμονες, θα πρέπει να αυξήθηκε η δημιουργία κεραυνών, γεγονός που ενδεχομένως συνδέεται με την αλλαγή του κλίματος που συνέβαινε εκείνη την εποχή. Μία αλλαγή που εκδηλώθηκε με παρατεταμένες ξηρασίες στην Αφρική, τη μετατροπή μεγάλων εκτάσεων δάσους σε σαβάνα, αλλά και την έναρξη ενός κύκλου παγετωνικών περιόδων, για την οποία δεν είναι ακόμη σαφές η αιτία που την προκάλεσε.

Πηγή: www.space.com

Η φυσική μέσα από ένα φλιτζάνι καφέ. Physics and caffeine

Ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος για να διδάξει κάποιος το μάθημα της Φυσικής; Δεν υπάρχει μία και μοναδική απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Αρκετές μπορεί να είναι οι αφορμές και και τα ερεθίσματα που μπορούν να ενεργοποιήσουν τη διδασκαλία ενός μαθήματος. Για παράδειγμα, η Charlotte Arene από το γαλλικό Πανεπιστήμιο Paris – Sud βρήκε έναν ευφάνταστο τρόπο διδασκαλίας. Δημιούργησε ένα βίντεο μέσα από το οποίο εξηγεί ορισμένες από τις βασικές έννοιες της φυσικής επικεντρωμένη σε ένα φλιτζάνι γεμάτο καφέ.

Στην προσπάθεια της να ερμηνεύσει περίπλοκες έννοιες, όπως είναι η θερμότητα και η θερμοδυναμική, καλεί τους φοιτητές αλλά και τους θεατές του βίντεο να παρατηρήσουν και να ερμηνεύσουν την καθημερινή συνήθεια δεκάδων ανθρώπων που προσπαθούν να κρυώσουν ένα φλιτζάνι με καφέ φυσώντας το. Στη συνέχεια, καθώς παρατηρεί τη συμπεριφορά του καφέ μέσα στο φλιτζάνι σε διάφορες συνθήκες, βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει για την Κβαντομηχανική, τη Νευτώνεια Φυσική και την Εδική Θεωρία της Σχετικότητας.

Το φιλμ της Charlotte Arene είναι αρκετά εντυπωσιακό. Η δημιουργία του απαίτησε τρεις μήνες σκληρής δουλειάς, την τεχνική stop-motion και περισσότερες από 5000 φωτογραφίες.

Πηγή: thalesandfriends.org – https://vimeo.com/charlottearene

Προϊστορικοί ντίλερ εμπορεύονταν κάνναβη. Founders of Western civilisation were prehistoric dope dealers

Η χρήση της είχε ξεκινήσει από την Εποχή του Λίθου και διαδόθηκε από την Ασία στην Ευρώπη. It had been assumed that cannabis originated in Asia, but a new theory suggests it arrived there from European dope dealers. Scott S. Warren/National Geographic/Getty

Μόλις έλιωσαν οι πάγοι της τελευταίας εποχής των παγετώνων, λαοί σε όλο τον κόσμο αποφάσισαν ότι ήταν πλέον έτοιμοι για μια νέα μορφή ψυχαγωγίας: από την Ασία μέχρι την Ευρώπη, η χρήση κάνναβης ήταν διαδεδομένη την Εποχή του Λίθου πριν από 10.000 χρόνια.

Καταγωγή από την Ασία

Το φυτό της κάνναβης προήλθε πιθανότατα από τις στέππες της Κίνας ή της σημερινής Μογγολίας, ωστόσο οι αρχαιότερες ενδείξεις για τη χρήση της προέρχονται από την Ιαπωνία και την Ανατολική Ευρώπη και χρονολογούνται στα 10 με 11 χιλιάδες χρόνια, δείχνει η ανασκόπηση του αρχαιολογικού αρχείου.

Ερευνητές του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου συγκέντρωσαν σε βάση δεδομένων όλα τα διαθέσιμα αρχαιολογικά ευρήματα σε μια προσπάθεια να ιχνηλατήσουν την εξάπλωση του φυτού και τη χρήση του.

Το πιθανότερο είναι ότι η κάνναβη άρχισε να χρησιμοποιείται ανεξάρτητα από πολλούς διαφορετικούς λαούς, αργότερα όμως εξαπλώθηκε μέσω της διαδρομής από όπου θα περνούσε αργότερα ο Δρόμος του Μεταξιού, αναφέρει η ερευνητική ομάδα στην επιθεώρηση Vegetation History and Archaeobotany.

Μαστουρωμένοι οι ιδρυτές της Ευρώπης;

The ancient tribes of the Eurasian steppes that laid the foundations of Europe might have initiated a cross-continental trade in cannabis.

Για πολλές χιλιετίες, μέχρι την αρχή της Εποχής του Χαλκού πριν από περίπου 5.000 χρόνια, η χρήση κάνναβης ήταν διαδεδομένη και συστηματική μόνο στη δυτική Ευρασία. Αυτό άλλαξε όταν οι νομάδες της ευρασιατικής στέπας τελειοποίησαν την τέχνη της ιππασίας και μπορούσαν πια να μεταφέρουν ιδέες και εμπορεύματα σε μεγάλες αποστάσεις, μεταξύ άλλων στη διαδρομή του μεταγενέστερου Δρόμου του Μεταξιού.

Ένας από τους νομαδικούς λαούς που διέδωσαν την κάνναβη ήταν οι μυστηριώδεις Γιαμνάγια της Κεντρικής Ευρασίας, οι οποίοι μάλιστα θεωρούνται ένας από τους τρεις ιδρυτικούς πληθυσμούς της Ευρώπης, μαζί με τους ντόπιους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες και τους αγρότες που κατέφθασαν από τη Μέση Ανατολή.

Σχολιάζοντας τα ευρήματα της μελέτης στο περιοδικό New Scientist, ανεξάρτητοι ειδικοί δηλώνουν ότι αποδέχονται τα ευρήματα, τονίζουν πάντως ότι τα αρχαιολογικά ευρήματα δεν αποσαφηνίζουν το εάν η κάνναβη χρησιμοποιείτο για την ψυχοτρόπο δράση της, για ιατρικούς σκοπούς ή για τις ίνες της που χρησιμοποιούνται σε σχοινιά και υφάσματα.

Ο Δρ Μπάρνεϊ Γουάρφ του Πανεπιστημίου του Κάνσας στο Λόρενς προσθέτει ένα ενδιαφέρον στοιχείο, τις διηγήσεις του Ηροδότου για χρήση κάνναβης από τους Σκύθες, έναν άλλο νομαδικό λαό που έφτασε στην Ευρώπη από το βορρά μετά τους Γιαμνάγια.

Πηγή: Vegetation History and Archaeobotany, DOI: 10.1007/s00334-016-0579-6

Τριπλά ηλιοβασιλέματα, ημέρες δυο αιώνων. This Could Be The Strangest Exoplanet Found Yet

Το πρώτο μισό κάθε έτους, οι τρεις ήλιοι δεν δύουν ποτέ. Αυτά συμβαίνουν στον εξωπλανήτη HD 131399Ab που είναι ένας από τους πιο ιδιόμορφους που έχουν ανακαλυφθεί. This artist’s impression shows a view of the triple-star system HD 131399 (also known as HIP 72940 and 2MASS J14542529-3408342) from close to the Jupiter-like exoplanet orbiting in the system. HD 131399Ab and appears at the lower-left of the picture. Image credit: L. Calcada / ESO

Για τους πρώτους δυόμισι αιώνες, κάθε μέρα αρχίζει με τριπλή ανατολή και τελειώνει με τριπλό ηλιοβασίλεμα. Για τους επόμενους δυόμισι αιώνες, οι τρεις ήλιοι δεν δύουν ποτέ: βρισκόμαστε σε έναν από τους πιο ιδιόμορφους εξωπλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, ένα περίεργο της Αστρονομίας που κρυβόταν στον αστερισμό του Κενταύρου.

Πλανήτες με τρία άστρα είχαν ανακαλυφθεί στο παρελθόν, ωστόσο η τεράστια τροχιά που ακολουθεί ο πλανήτης HD 131399Ab, σε απόσταση 320 εκατομμυρίων ετών φωτός, δεν μοιάζει με καμιά άλλη.

Animation που δείχνει την πιθανή τροχιά του HD 131399Ab στο τριπλό σύστημα. This artists impression shows the orbit of the planet in the triple-star system HD 131399. Two of the stars are close together and the third, brighter component is orbited by a gas giant planet named HD 131399Ab. Credits: video courtesy European Southern Observatory/L. Calçada/M. Kornmesser

Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Science, ο εξωπλανήτης περιφέρεται γύρω από το μεγαλύτερο άστρο της τριάδας, ενώ τα δύο άλλα άστρα κινούνται σε τροχιά γύρω από το πρώτο ενώ ταυτόχρονα γυροφέρνουν το ένα το άλλο σε μικρή απόσταση.

Όπως εκτιμούν οι ερευνητές του Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου του Νότου (ESO), το έτος του HD 131399Ab διαρκεί 550 γήινα χρόνια. Το πρώτο μισό του έτους πιθανότατα επικρατεί αιώνια μέρα, με τα τρία άστρα μονίμως ορατά. Για το υπόλοιπο μισό, ο πλανήτης απολαμβάνει τρεις ανατολές και τρεις δύσεις κάθε μέρα.

Οι ερευνητές καμαρώνουν μάλιστα ότι ο HD 131399Ab, με μάζα τέσσερις φορές μεγαλύτερη από του Δία και ευχάριστη θερμοκρασία 580 βαθμών Κελσίου, είναι ένας από τους ελάχιστους εξωπλανήτες που έχουν γίνει άμεσα ορατοί από τη Γη -στις περισσότερες άλλες περιπτώσεις, οι αστρονόμοι μπορούν μόνο να συμπεραίνουν την ύπαρξη πλανητών από την αλληλεπίδρασή τους με τα μητρικά άστρα τους.

O εξωπλανήτης HD 131399Ab έγινε άμεσα ορατός με το τηλεσκόπιο VLT του ESO. This annotated composite image shows the newly-discovered exoplanet HD 131399Ab in the triple-star system HD 131399. The image of the planet was obtained with VLT’s SPHERE imager. Image credit: K. Wagner et al / ESO

Παραμένει ωστόσο άγνωστο αν ο εξωτικός εξωπλανήτης θα παραμείνει σε αυτήν την ασυνήθιστη τροχιά: έχει ηλικία μόλις 18 εκατομμυρίων ετών, και δεν αποκλείεται στο μέλλον να εκδιωχθεί από το τριπλό σύστημα λόγω των περίπλοκων βαρυτικών επιδράσεων που αλλάζουν στην πορεία του χρόνου.

«Οι προσομοιώσεις μας δείχνουν ότι οι τροχιές αυτού του είδους μπορούν να είναι σταθερές, αν όμως κάτι αλλάξει ελάχιστα, μπορεί να γίνουν ασταθείς πολύ γρήγορα» λέει ο Ντάνιελ Άπαϊ του Πανεπιστημίου της Αριζόνας, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Η ανακάλυψή του αποδεικνύει πάντως ότι τα εξωγήινα ηλιοβασιλέματα μπορεί να είναι πιο θεαματικά από ό,τι είχαν φανταστεί οι αστρονόμοι.