Ένας μελλοθάνατος εξωπλανήτης. Exo-planet with 'extraordinarily eccentric orbit' found

Έχει μια παράξενη τροχιά που τον οδηγεί στο... στόμα του μητρικού του άστρου. Καλλιτεχνική απεικόνιση του πλανήτη HD76920b ο οποίος κατά την κίνηση του πλησιάζει πολύ κοντά στο άστρο του και κάποια στιγμή το άστρο θα τον... καταπιεί. An artist’s impression of exoplanet HD76920b in close orbit to a star. HD76920b is four times the mass of Jupiter and can be found some 587 light years away in the southern constellation Volans, the Flying Fish.

Για μια ακόμη φορά οι αστρονόμοι μένουν έκπληκτοι από την ποικιλία των πλανητών που υπάρχουν στο Σύμπαν. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια οι επιστήμονες μην έχοντας άλλα διαθέσιμα στοιχεία θεωρούσαν ότι πάνω κάτω όλα τα πλανητικά συστήματα στο Σύμπαν είναι παρόμοια σε δομή και χαρακτηριστικά με το ηλιακό μας σύστημα και ότι επίσης τα είδη πλανητών είναι λίγο πολύ αυτά που γνωρίζουμε από τους πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα. 

Τα διαστημικά τηλεσκόπια και οι νέες μέθοδοι παρατήρησης οδήγησαν στην ανακάλυψη περίπου 6 χιλιάδων εξωπλανητών και καθημερινά ανακαλύπτονται καινούργιοι. Όπως διαπιστώθηκε υπάρχει μια τεράστια ποικιλία πλανητικών συστημάτων αλλά και ειδών πλανητών. Εντοπίζονται εξωπλανήτες με χαρακτηριστικά που εντυπωσιάζουν αλλά και πονοκεφαλιάζουν τους επιστήμονες. Πριν από λίγες μόλις μέρες εντοπίστηκε ένας πλανήτης που σύμφωνα με τα υπάρχοντα πλανητικά μοντέλα δεν θα έπρεπε κανονικά να υπάρχει.... Πριν από λίγα 24ωρα ανακοινώθηκε ταυτόχρονα ο εντοπισμός δύο ακόμη εξωπλανητών με πολύ ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά.

Καταδικασμένος

Artist’s impression of the Hot Jupiter HD209458b - a planet so close to its star that its atmosphere is evaporating to space.

Ο ένας εξ αυτών έλαβε την κωδική ονομασία HD76920b, βρίσκεται σε απόσταση 587 ετών φωτός από εμάς και έχει μάζα τέσσερις φορές μεγαλύτερη από αυτή του Δία. Είναι δηλαδή ένας πραγματικά τεράστιος πλανήτης. Ο εξωπλανήτης αυτός εντυπωσιάζει τους επιστήμονες με την εξαιρετικά εκκεντρική τροχιά του η οποία θυμίζει αυτή των κομητών. 

Superimposing HD76920b’s orbit on the Solar system shows how peculiar it is. Its orbit is more like that of the asteroid Phaethon than any of the Solar system’s planets (Image Credit: Jake Clark).

Ο πλανήτης δεν κινείται σε μια σφαιρική τροχιά γύρω από το μητρικό του άστρο αλλά ακολουθεί μια τροχιά που σε ένα της στάδιο απομακρύνει πολύ τον πλανήτη από το άστρο και στην συνέχεια τον οδηγεί σε απόσταση αναπνοής από αυτό. Οι ειδικοί που μελετούν το φαινόμενο υποστηρίζουν ότι είναι θέμα χρόνου το άστρο σε μια από τις κοντινές επισκέψεις του πλανήτη σε αυτό θα καταφέρει να τον... αρπάξει και να τον καταπιεί! Η ανακάλυψη όπως είναι ευνόητο προσφέρει νέα στοιχεία για τον σχηματισμό πλανητών αλλά και τα χαρακτηριστικά που μπορεί αυτοί να έχουν.

Καυτή Σούπερ Γη

Καλλιτεχνική απεικόνιση του 55 Cancri e. Exoplanet 55 Cancri e was thought to have lava flows covering its surface, creating freely flowing lakes on the dayside that reflect radiation, while hardening across the night side. The nearby world is so close to its star that the same size is always exposed to the light.

Ο δεύτερος εξωπλανήτης είναι πιο κοντινός αφού βρίσκεται σε απόσταση 40 ετών φωτός από εμάς και ανήκει στη κατηγορία των λεγόμενων «Σούπερ Γαιών». Πρόκειται για πλανήτες με μέγεθος παρόμοιο ή κοντινό με αυτό της Γης, μεγέθη που οι επιστήμονες θεωρούν ότι ευνοούν την ανάπτυξη φιλικών στη ζωή συνθηκών. Ο 55 Cancri έχει μέγεθος δύο φορές μεγαλύτερο από αυτή της Γης και είναι πιθανώς βραχώδης αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι σύμφωνα με τους επιστήμονες που τον μελετούν ο πλανήτης αυτός διαθέτει μια ατμόσφαιρα που μοιάζει αρκετά με αυτή της Γης αφού διαθέτει άζωτο, νερό και πιθανώς οξυγόνο.

Data from the Spitzer Space Telescope suggests the super-Earth, called 55 Cancri e, may be enshrouded in a thick atmosphere that contains ingredients such as nitrogen, water, and even oxygen. Artist's impression. 

Βέβαια οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στον πλανήτη είναι μάλλον απαγορευτικές για την παρουσία της ζωής αφού κυμαίνονται από 2200-1400 βαθμούς Κελσίου. Παρόλα αυτά πρόκειται για ένα από τους πιο ενδιαφέροντες εξωπλανήτες που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα αφού είναι και αρκετά κοντά σε εμάς αλλά διαθέτει πιθανώς και πολύ κοντινά χαρακτηριστικά με αυτά της Γης.

Πηγές: https://arxiv.org/abs/1711.05378 - https://www.usq.edu.au/news-events/news/2017/11/hd76920b-planet-discovery - http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=917377 - https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2017-296

Αστρονόμοι στέλνουν μήνυμα προς τους εξωγήινους. We just sent a message to try to talk to aliens on another world

Στείλαμε μήνυμα σε κοντινό άστρο για να πούμε ότι είμαστε εδώ και έχουμε πολλές γνώσεις. Are you there, aliens? It’s us, Earth. Astronomers have sent a radio message to a neighbouring star system – one of the closest known to contain a potentially habitable planet – and it’s nearby enough that we could receive a reply in less than 25 years. Credit: Danielle Futselaar/METI

Στις 16 Νοεμβρίου του 1974 από την συστοιχία των ραδιοτηλεσκοπίων του Arecibo στην Κεντρική Αμερική στείλαμε στο Διάστημα ένα μήνυμα. Ο (όποιος) αποδέκτης του μηνύματος θα έβλεπε πληροφορίες για το ηλιακό μας σύστημα, στοιχεία για την δομή του DNA, εικόνες του ανθρώπου και γενικά διάφορες πληροφορίες για την Γη και τους κατοίκους της.

Για να εορταστεί η επέτειος των 43 ετών τα στελέχη του METI, ενός διεθνούς οργανισμού που ασχολείται με την προσπάθεια επικοινωνίας με εξωγήινους αποφάσισαν να στείλουν ένα νέο μήνυμα επικοινωνίας με κάποιο νοήμονα πολιτισμό.

Οι αποστολείς του νέου μηνύματος είχαν σε σχέση με τους συναδέλφους τους το 1974 το προνόμιο να έχουν στην διάθεση τους πολύ περισσότερα στοιχεία για το υπάρχει... εκεί έξω και να επιλέξουν τον παραλήπτη. Τα τελευταία χρόνια ο στόλος των διαστημικών τηλεσκοπίων και των πολύ ισχυρών επίγειων τηλεσκοπίων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέων μεθόδων ανάλυσης δεδομένων έχουν οδηγήσει στην ανακάλυψη χιλιάδων εξωπλανητών και άστρων που ίσως διαθέτουν πλανητικά συστήματα.

Luyten’s Star (GJ 273) is about to be rocked: A mix-tape of Earth music — along with some maths — has been beamed its way.

Έτσι τα στελέχη αποφάσισαν να στείλουν το μήνυμα τους στο άστρο GJ 273, γνωστό και ως άστρο Luyten, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 12 ετών φωτός στον αστερισμό του Μικρού Κύωνα.

An artist's impression of a planet orbiting a red dwarf star. Credit: University of Warwick

Πρόκειται για ένα ερυθρό νάνο γύρω από τον οποίο πριν από λίγους μήνες οι αστρονόμοι εντόπισαν να κινούνται δύο πλανήτες. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η θέση των πλανητών σε σχέση με το μητρικό τους άστρο είναι τέτοια που τους καθιστά πιθανώς φιλόξενους στην ζωή.

Το περιεχόμενο

Sónar launches Sónar Calling GJ 273b, a pioneering project uniting music and science to connect and communicate with alien life. Credit: Sónar Calling

Τα στελέχη του ΜΕΤΙ αποφάσισαν να στείλουν πιο σύνθετες πληροφορίες στους πιθανούς παραλήπτες από ότι το προηγούμενο μήνυμα. Το νέο μήνυμα της ανθρωπότητας περιέχει στοιχεία αριθμητικής, μαθηματικών, γεωμετρίας και τριγωνομετρίας. Περιέχει δεδομένα για τα ραδιοκύματα τα οποία μεταφέρουν το μήνυμα και επίσης περιέχει στοιχεία για το πώς μετράμε τον χρόνο χρόνο, ώστε να διαπιστώσουμε, σε περίπτωση που υπάρξει απάντηση, αν οι παραλήπτες αντιλαμβάνονται την έννοια του χρόνου όπως εμείς. Όπως αναφέρουν τα στελέχη του ΜΕΤΙ αν το μήνυμα παραληφθεί από κάποιον νοήμων πολιτισμό και αποφασίσει να απαντήσει η απάντηση αυτή θα φτάσει σε εμάς σε περίπου 25 έτη. Ας περιμένουμε λοιπόν...

Ο αντίλογος

Sónar launches Sónar Calling GJ 273b, a pioneering project uniting music and science to connect and communicate with alien life. Credit: Sónar Calling

Η ιδέα της αποστολής μηνυμάτων στο διάστημα ήταν πάντοτε αμφισβητούμενη, ακόμη και μέσα στην κοινότητα SETI. Καταρχάς δεν είναι καθόλου σαφές για το ποιος νομιμοποιείται να μιλήσει για την ανθρωπότητα. Μια άλλη ανησυχία είναι ο πιθανός κίνδυνος από την προσέγγιση των εξωγήινων. Ο φυσικός Stephen Hawking και άλλοι προειδοποίησαν σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις της αντιμετώπισης ενός εξωγήινου πολιτισμού – υπογραμμίζοντας ότι ένας τέτοιος πολιτισμός θα είναι σίγουρα αρκετά παλαιότερος και πολύ πιο προηγμένος τεχνολογικά από τον δικό μας.

Ο Dan Werthimer, ερευνητής του SETI στο Berkeley, δήλωσε ότι «το 98% των αστρονόμων και των ερευνητών του SETI, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου, πιστεύουν ότι το ΜΕΤΙ είναι δυνητικά επικίνδυνο κι όχι μια καλή ιδέα. Είναι σαν να φωνάζετε σε ένα δάσος χωρίς να ξέρετε αν υπάρχουν εκεί τίγρεις, λιοντάρια, αρκούδες ή άλλα επικίνδυνα ζώα!».

Πηγές: www.newscientist.com - tovima.gr

Στην Σαουδική Αραβία η αρχαιότερη «σκυλογραφία». These may be the world’s first images of dogs—and they’re wearing leashes

Βρέθηκε χαραγμένη σε βράχο. Carved into a sandstone cliff on the edge of a bygone river in the Arabian Desert, a hunter draws his bow for the kill. He is accompanied by 13 dogs, each with its own coat markings; two animals have lines running from their necks to the man’s waist. The engravings likely date back more than 8000 years, making them the earliest depictions of dogs, a new study reveals. And those lines are probably leashes, suggesting that humans mastered the art of training and controlling dogs thousands of years earlier than previously thought. Credit: M.Guagnin et al., Journal of Anthropological Archaeology, 2017

Η αρχαιότερη απεικόνιση σκύλων, ηλικίας 8.000-9.000 ετών, εντοπίστηκε χαραγμένη σε βράχο στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας και φαίνεται να επιβεβαιώνει τις θεωρίες των επιστημόνων σχετικά με την… προϊστορία του αποκαλούμενου «καλύτερου φίλου του ανθρώπου». Τα χαρακτηριστικά των εξημερωμένων σκύλων της βραχογραφίας μοιάζουν πολύ με αυτά του σκύλου της Χαναάν, ο οποίος θεωρείται από τις αρχαιότερες ράτσες σκύλων που ζουν σήμερα στον πλανήτη.

Η βραχογραφία έχει βρεθεί μαζί με πλήθος άλλων στο Σουβαϊμίς, μια περιοχή στην έρημο της Βορειοδυτικής Σαουδικής Αραβίας την οποία κάποτε διέτρεχαν ποταμοί δίνοντας ζωή σε πλούσια βλάστηση. Πρόκειται για μια σκηνή κυνηγιού στην οποία ένας άνδρας συνοδεύεται από 13 σκύλους. Δυο από αυτούς έχουν γύρω από τον λαιμό τους μια γραμμή σαν σχοινί η οποία καταλήγει να «δένεται» γύρω από τη μέση του κυνηγού.

A human and a pack of dogs hunting an equid and its young. (Guagnin et al., J. Anthropol. Archaeol, 2017)

Εδώ και τρία χρόνια ερευνητές με επικεφαλής τη Μαρία Γκουάγκνιν, αρχαιολόγο από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για την Επιστήμη της Ανθρώπινης Ιστορίας στην Ιένα της Γερμανίας, σε συνεργασία με την Επιτροπή Τουρισμού και Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Σαουδικής Αραβίας, καταγράφουν τις περίπου 1.300 βραχογραφίες που έχουν βρεθεί στο Σουβαϊμίς και στη γειτονική Τζουμπά, οι οποίες απεικονίζουν σχεδόν 7.000 ζώα και ανθρώπους.

Saudi find may reveal how humans harnessed early dogs to survive. Credit: Science Magazine

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται κυνηγετικοί σκύλοι (196 στο Σουβαϊμίς και 193 στη Τζουμπά). Όλοι είναι μεσαίου μεγέθους, με όρθια αφτιά, κοντό ρύγχος και γυριστή ουρά, χαρακτηριστικά τα οποία αποτελούν «σήμα κατατεθέν» των εξημερωμένων σκύλων. Σε κάποιες σκηνές οι σκύλοι «αγριεύουν» αντιμέτωποι με έναν άγριο γάιδαρο, σε άλλες δαγκώνουν τον λαιμό ενός αγριοκάτσικου ή μιας γαζέλας ενώ σε πολλές είναι δεμένοι σε ανθρώπους οι οποίο κρατούν τόξο και βέλος.

Οι βραχογραφίες δεν μπορούν να χρονολογηθούν άμεσα, με βάση όμως την αλληλουχία των σκαλισμένων απεικονίσεων, τη φθορά των βράχων και την έλευση της κτηνοτροφίας οι ερευνητές τοποθετούν τις εικόνες των σκύλων τουλάχιστον στα 8.000-9.000 χρόνια πριν το σήμερα. Γενικώς οι επιστήμονες συμφωνούν στο ότι ο σκύλος υπήρξε μάλλον το πρώτο ζώο που εξημέρωσε ο άνθρωπος, όμως το «χρονικό παράθυρο» στο οποίο τοποθετούν αυτή την εξημέρωση είναι πολύ μεγάλο, καθώς κυμαίνεται από τα 15.000 ως τα 30.000 χρόνια πριν το σήμερα.

Οι πανάρχαιοι σκύλοι έμοιαζαν με τους σύγχρονους σκύλους της Χαναάν, που θεωρούνται από τις παλαιότερες ράτσες στον πλανήτη. The ancient hunting dogs of Saudi Arabia (bottom) may have resembled the Canaan breed of dog (top). (Top to bottom): Alexandra Baranova/Wikimedia Commons; M.Guagnin et al., Journal of Anthropological Archaeology, 2017

Η Αντζελα Πέρι, ζωοαρχαιολόγος στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ Εξελικτικής Ζωολογίας στη Λειψία η οποία συνυπογράφει με τη Μαρία Γκουάγκνιν τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Anthropological Archaeology», επισημαίνει ότι οι σκύλοι μοιάζουν πολύ με τον σκύλο της Χαναάν, ένα «αγριόσκυλο» που ζει σήμερα στις ερήμους της Μέσης Ανατολής. Σύμφωνα με την κυρία Πέρι η ομοιότητα αυτή ενδέχεται να υποδηλώνει ότι οι αρχαίοι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες που σκάλισαν αυτές τις εικόνες είτε εξέτρεφαν σκύλους οι οποίοι είχαν ήδη εξημερωθεί και προσαρμοστεί ώστε να κυνηγούν στην έρημο είτε εξημέρωσαν άγριους σκύλους της Αραβικής Χερσονήσου ανεξάρτητα και μεταγενέστερα από την εξημέρωση των σκύλων σε άλλα σημεία του πλανήτη.

Πηγές: Journal of Anthropological Archaeology - http://www.sciencemag.org/news/2017/11/these-may-be-world-s-first-images-dogs-and-they-re-wearing-leashes - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=916530

Εντοπίστηκε απολιθωμένο δάσος στην Ανταρκτική. 280-Million-Year-Old Fossil Forest Discovered in … Antarctica

Επιβεβαιώνεται ότι η παγωμένη ήπειρος ήταν κάποτε ένας... πράσινος παράδεισος. Ένα από τα απολιθωμένα δέντρα που ανακάλυψαν οι ερευνητές στην Ανταρκτική. A 280-million-year-old tree stump still attached to its roots in Antarctica. Plants grew on what is today the iciest continent from 400 million to 14 million years ago. Understanding ancient polar forests might help researchers develop predictions about how trees will react as man-made climate change warms the globe. Credit: Erik Gulbranson

Πλήθος ευρημάτων τα τελευταία χρόνια υποδεικνύουν ότι κοντινότερο αλλά και μακρινό παρελθόν η Ανταρκτική δεν ήταν πάντοτε η παγωμένη ήπειρος που όλοι γνωρίζουμε αλλά κάποτε ήταν ένας τροπικός παράδεισος! Μια νέα ανακάλυψη έρχεται να ενισχύσει αυτή την αναπάντεχη για εμάς εικόνα της Ανταρκτικής.

Erik Gulbranson, paleoecologist and visiting assistant professor at UWM, studies some of the fossilized trees he brought back from Antarctica. Gulbranson is returning there for further research this year. Credit: UWM Photo/Troye Fox

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Ουισκόνσιν-Μιλγουόκι στις ΗΠΑ ανακάλυψαν απολιθωμένα δέντρα που ανήκαν σε ένα δάσος που υπήρχε πριν από 280 εκ. έτη στην Ανταρκτική. Οι ερευνητές εντόπισαν τα δέντρα στα Τρανσανταρκτικά Ορη τα οποία χωρίζουν την Ανατολική από την Δυτική Ανταρκτική.

Οι ειδικοί με βάση και αυτά τα νέα ευρήματα εκτιμούν ότι η Ανταρκτική για περίπου 400 εκ. έτη ήταν μια γενικά πράσινη ήπειρος. Πιστεύουν ότι η Ανταρκτική κάποιες περιόδους είχε πιο έντονη βλάστηση και μεγάλης ποικιλίας οικοσυστήματα και άλλες λιγότερο αλλά γενικά ήταν μια περιοχή φιλόξενη στην ζωή. Η εκτίμηση που υπάρχει είναι ότι πριν από περίπου 14 εκ. έτη οι συνθήκες στον πλανήτη άλλαξαν και μετέτρεψαν την Ανταρκτική στον παγωμένο κόσμο που γνωρίζουμε σήμερα.

Η εξέλιξη της Ανταρκτικής βοηθά τους επιστήμονες να προβλέψουν τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών στην Γη στο κοντινό αλλά και απώτερο μέλλον. Όπως αναφέρουν είναι πιθανό και μάλιστα σύντομα η «λευκή» ήπειρος να αποκτήσει και πάλι πράσινο χρώμα.

Τροπικός παράδεισος

A research team led by University of Wisconsin-Milwaukee paleoecologist Erik Gulbranson has found the fossil remnants of a Permian-age forest on the frozen slopes of the McIntyre Promontory in the Transantarctic Mountains. Dr. Erik Gulbranson working in Antarctica. Image credit: Peter Rejcek, NSF

Προηγούμενες έρευνες είχαν αποκαλύψει ευρήματα κάτω από τον πυθμένα της Ανταρκτικής Χερσονήσου τα οποία έδειχναν ότι στο παρελθόν διέθετε έντονη βλάστηση. Με κάποιους να κάνουν λόγο για ένα «τροπικό παράδεισο». Η μελέτη των ευρημάτων από τις γεωλογικές έρευνες στην Ανταρκτική (ειδικά τα απολιθώματα γύρης) σε συνδυασμό με δορυφορικές παρατηρήσεις και ατμοσφαιρικές αναλύσεις σε όλη την Γη οδηγούν τους ειδικούς στο συμπέρασμα ότι στη διάρκεια των τελευταίων 100 εκατομμυρίων ετών η Ανταρκτική ήταν κατά βάση πράσινη και μάλιστα ορισμένες εποχές ήταν καλυμμένη από τροπικά δάση πριν τελικά επικρατήσουν οι πάγοι.

«Η Ανταρκτική ήταν ένας πανέμορφος καταπράσινος τόπος. Υπήρχαν τροπικές συνθήκες και ζούσαν εκεί πολλά είδη θηλαστικών όπως πόσουμ και κάστορες. Μόνο στην πρόσφατη γεωλογική ιστορία της Ανταρκτικής κυριαρχεί το κρύο» υποστηρίζει η Τζέιν Φράνσις, καθηγήτρια της Σχολής Γης και Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Λιντς.

Πηγές: https://www.livescience.com/60944-ancient-fossil-forest-discovered-in-antarctica.html - http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=916275

Νέα ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων. LIGO instruments detect fifth binary black hole merger

Για πέμπτη φορά τα όργανα του LIGO ανιχνεύουν βαρυτικά κύματα από τη συγχώνευση δυο μελανών οπών. Στις 8 Ιουνίου 2017 οι δυο ανιχνευτές LIGO κατέγραψαν το πέμπτο σήμα βαρυτικών κυμάτων που προέκυψε από συγχώνευση δυαδικού συστήματος μαύρων τρυπών. Το γεγονός ονομάστηκε GW170608 και συνέβη σε απόσταση περίπου ενός δισεκατομμυρίου ετών φωτός από τη Γη. This graph shows the five black hole mergers discovered using gravitational waves, according to their mass in Suns. The LIGO and Virgo teams usually include a sixth potential event, LVT151012, in this graph, but because the signal's strength was too weak to qualify as a "discovery" we have removed it from this version. The teams do include LVT151012 when calculating how common black hole mergers are in the universe, though. © LIGO/Virgo

Οι ερευνητές των δύο αμερικανικών ανιχνευτών LIGO ανακοίνωσαν ότι ανίχνευσαν και πάλι βαρυτικά κύματα από το Διάστημα. Είναι η πέμπτη ανίχνευση που έχει επιβεβαιωθεί και αυτήν τη φορά έγινε χωρίς τυμπανοκρουσίες, καθώς το φαινόμενο τείνει, πλέον, να γίνει ρουτίνα μετά την ιστορική πρώτη ανακοίνωση τον Σεπτέμβριο του 2015.

Αυτήν τη φορά τα βαρυτικά κύματα εκτιμάται ότι προέρχονται από τη συγχώνευση δύο σχετικά «ελαφριών» μαύρων τρυπών με μάζες επτά και 12 φορές μεγαλύτερες από τη μάζα του Ήλιου, σε απόσταση περίπου ενός δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

Black hole and Neutron Star Masses Compared. The masses of stellar remnants are measured in many different ways. This graphic shows the masses for black holes detected through electromagnetic observations (purple); the black holes measured by gravitational-wave observations (blue); neutron stars measured with electromagnetic observations (yellow); and the masses of the neutron stars that merged in an event called GW170817, which were detected in gravitational waves (orange). GW170608 is the lowest mass of the LIGO/Virgo black holes shown in blue. The vertical lines represent the error bars on the measured masses. Image credit: LIGO-Virgo/Frank Elavsky/Northwestern

Η συγχώνευση άφησε πίσω της μία νέα μαύρη τρύπα με μάζα 18 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου, πράγμα που σημαίνει ότι ενέργεια ισοδύναμη με περίπου μία ηλιακή μάζα εκλύθηκε στο Διάστημα με τη μορφή βαρυτικών κυμάτων, δηλαδή «ρυτιδώσεων» του χωροχρόνου, φθάνοντας έως τη Γη.

Αστρονομία πολλαπλών μηνυμάτων

Οι αστρονόμοι βρίσκουν ότι το γεγονός GW170608 είναι σύμφωνο με τις προβλέψεις της γενικής σχετικότητας του Αϊνστάιν. Yπολογίστηκε επίσης και το άνω όριο στην μάζα του βαρυτονίου, το οποίο βρίσκεται σε συμφωνία με τα άνω όρια που έδωσαν οι προηγούμενες παρατηρήσεις.

Το συμβάν έγινε αντιληπτό από τους δύο επίγειους ανιχνευτές στις ΗΠΑ στις 8 Ιουνίου φέτος και η ανακοίνωσή του καθυστέρησε για να υπάρξει η αναγκαία επιβεβαίωση.

Η νέα ανακάλυψη αποτελεί άλλο ένα βήμα για την ανάπτυξη της λεγόμενης «αστρονομίας πολλαπλών μηνυμάτων», στην οποία οι αστρονόμοι θα συνδυάζουν, πλέον, στοιχεία από την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και τα βαρυτικά κύματα.

Σήμερα, οι αμερικανικοί ανιχνευτές LIGO και ο ευρωπαϊκός VIRGO στην Ιταλία βρίσκονται εκτός λειτουργίας, προκειμένου να αναβαθμισθούν, ώστε να επαναλειτουργήσουν το φθινόπωρο του 2018 με αυξημένη ευαισθησία.

Πηγές: GW170608: Observation of a 19-solar-mass Binary Black Hole Coalescence - http://www.aei.mpg.de/2164902/gw170608 - http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=916396

Μια άλλου είδους βροχή. Another rain

Ξυλογραφία που απεικονίζει την «καταιγίδα» των Λεοντιδών στις 13 Νοεμβρίου του 1833. Woodcut depiction of 1833 meteor storm. Courtesy of Elsevier/M. Littmann

Tις πρώτες πρωινές ώρες από τις αρχές του μήνα και μέχρι τα μέσα, περίπου, του Νοεμβρίου, μπορεί κανείς να παρατηρήσει την ετήσια επίσκεψη μιας ροής σωματιδίων που σχηματίζουν την επονομαζόμενη «βροχή» των Λεοντιδών, η οποία αναμένεται να φτάσει φέτος σ’ έξαρση τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου, τρεις ημέρες μετά την πανσέληνο. Η «βροχή» αυτή ονομάζεται έτσι επειδή τα μετέωρα αυτά φαίνεται ότι προέρχονται από την κατεύθυνση του αστερισμού του Λέοντα, και από τα σωματίδια που αφήνει πίσω του ο κομήτης Tempel-Tuttle. Ο κομήτης αυτός εντοπίστηκε στις 19 Δεκεμβρίου 1865 από τον Γερμανό αστρονόμο Wilhelm Tempel, ο οποίος ανακάλυψε 21 συνολικά κομήτες. Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 6 Ιανουαρίου 1866, ο ίδιος κομήτης εντοπίστηκε ανεξάρτητα και από τον Αμερικανό αστρονόμο Horace Tuttle, ο οποίος ανακάλυψε κι αυτός 15 κομήτες και δύο αστεροειδείς.

The famous Leonid meteor shower is peaking over the next couple of mornings, Friday, November 17 and Saturday, November 18. To see the optimum number of meteors, no matter where you live on the globe, try watching between midnight and dawn. Here’s the good news. The new moon on November 18 will provide deliciously dark skies for the 2017 Leonid meteor shower.

Τέτοιου είδους «βροχές» δημιουργούνται από τα μικρά σωματίδια σκόνης που αφήνουν πίσω τους οι κομήτες καθώς τέμνουν πολλές φορές την τροχιά της Γης. Όταν η Γη κατά την περιφορά της γύρω από τον Ήλιο συναντάει μια τέτοια ομάδα σωματιδίων συγκρούεται μαζί τους και τότε αυτά εισέρχονται στην ατμόσφαιρά μας με ρυθμό μερικών δεκάδων αντικειμένων την ώρα. Τα μικροσκοπικά αυτά σωματίδια, τα περισσότερα με βάρος ενός γραμμαρίου, χτυπάνε την ατμόσφαιρά μας σε ύψος περίπου 100 χιλιομέτρων και αναφλέγονται. Η ανάφλεξη αυτή σχηματίζει μια φωτεινή σφαίρα 2 έως 3 μέτρων που κινείται με ταχύτητα 30 έως 60 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Αυτή τη φωτεινή σφαίρα, λοιπόν, βλέπουμε από τη Γη, και την ονομάζουμε διάττοντα, μετέωρο ή «πεφταστέρι». Τέτοιου είδους διαστημική σκόνη, άλλωστε, φτάνει στη Γη μας με ρυθμό 100 τόνων κάθε ημέρα.

This image is a composition of 33 Leonids captured overnight from Nov. 18 to 19, 2001. Credit: Koen Miskotte

Επειδή ο κομήτης Τεμπλ-Τατλ συμπληρώνει μια πλήρη τροχιά κάθε περίπου 33 χρόνια, η τελευταία επίσκεψή του (περιήλιο) στην περιοχή μας έγινε τον Φεβρουάριο του 1998. Γι’ αυτό πολλοί αστρονόμοι υπολόγιζαν ότι η «βροχή» των Λεοντιδών του 1999 θα ήταν ιδιαίτερα θεαματική όπως και οι περίφημες προηγούμενες επισκέψεις του κομήτη, που δημιούργησαν μια πραγματική καταιγίδα μετεώρων. Στη διάρκεια μιας τέτοιας καταιγίδας, μέχρι και περίπου 700.000 μετέωρα εμφανίζονται κάθε ώρα. Η συμπεριφορά όμως των σωματιδίων αυτών είναι ιδιαίτερα απρόβλεπτη λόγω των διαταραχών που υφίστανται από τις βαρυτικές δυνάμεις των πλανητών, αν και το πάχος της ροής των σωματιδίων που έχει αφήσει πίσω του ο κομήτης υπολογίζεται ότι φτάνει τα 35.000 χιλιόμετρα.

Four views of the Leonid meteor shower of 1966, a peak year for this active yearly shower. The next Leonid peak is in the years 1998 to 2000. The Leonids make their appearance, and take their name, from a point in the constellation Leo. These pictures were taken on November 18th, 1966, from the Kitt Peak National Observatory near Tucson, Arizona. (The digital images were replaced in January 2001 by better scans from the original film.) Minimum credit line: NOAO/AURA/NSF

Η μεγαλύτερη παρόμοια «καταιγίδα» που παρατηρήθηκε ποτέ ήταν αυτή των Λεοντιδών στις 13 Νοεμβρίου του 1833, όταν τα μετέωρα έμοιαζαν με πυροτεχνήματα από μια ροή δεκάδων μετεώρων κάθε δευτερόλεπτο, που διήρκεσε επί ώρες. Ένας ιστορικός μάλιστα το 1878 τη θεώρησε ένα από τα εκατό πιο σημαντικά γεγονότα του αιώνα. Πολλές ξυλογραφίες έχουν απεικονίσει το γεγονός με μεγάλη επιτυχία. Αρκετοί κοινωνιολόγοι, μάλιστα, αποδίδουν στο ουράνιο αυτό φαινόμενο την εξάπλωση της θρησκομανίας που επηρέασε τα επόμενα χρόνια την όλη κοινωνική εξέλιξη και τον σύγχρονο χαρακτήρα των ΗΠΑ.

Η αρχική σύνδεση των διαφόρων ετήσιων βροχών διαττόντων με τους κομήτες βασίστηκε στην παρατήρηση της συμπεριφοράς του κομήτη Μπιέλα, που ανακαλύφτηκε το 1826. Όταν ο κομήτης αυτός επέστρεψε το 1845 διαχωρίστηκε σε δύο κομμάτια που επέστρεψαν και πάλι το 1851, αν και από τότε δεν εμφανίστηκε ποτέ ξανά. Τον Νοέμβριο του 1872, όμως, σε μια καταπληκτική εμφάνιση μιας «καταιγίδας διαττόντων» μετρήθηκαν περίπου εκατό διάττοντες κάθε λεπτό και επί μία ολόκληρη ώρα. Οι διάττοντες αυτοί εκπέμπονταν από το σημείο του ουρανού από το οποίο αναμενόταν να εμφανιστεί ο κομήτης Μπιέλα τον ίδιο εκείνο μήνα. Έτσι το φαινόμενο αυτό επιβεβαίωσε την υποψία των επιστημόνων που συνδύαζαν τις βροχές διαττόντων με τους κομήτες.

Radiant of the Leonid meteor shower near the star Algeiba in the constellation Leo.

Για μιαν ακόμη φορά, λοιπόν, σας προτρέπουμε να σηκώσετε το κεφάλι προς τον ουρανό, ο οποίος θα σας ανταμείψει με το υπέροχο θέαμα των λαμπερών του άστρων και τις αναλαμπές των διαττόντων που θα τον διασχίζουν από τη μια του άκρη στην άλλη. Και παρόλο που η σύγχρονη γνώση δεν μας το επιτρέπει, εντούτοις όταν δείτε τη λαμπερή γραμμή που αφήνει πίσω του κάποιο «πεφταστέρι», μην ξεχάσετε να ακολουθήσετε την άποψη που εκφράζει ο λαός μας, και να κάντε μιαν ευχή! Δεν έχετε άλλωστε να χάσετε τίποτε απολύτως!

Διονύσης Π. Σιμόπουλος, επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.

Πηγές: http://www.kathimerini.gr/882950/article/epikairothta/episthmh/mia-alloy-eidoys-vroxh - http://earthsky.org/tonight/radiant-point-for-leonid-meteor-shower

Ανακαλύφθηκε εξωπλανήτης ικανός να φιλοξενήσει ζωή. There’s a new planet in the neighborhood — and it looks like a nice place to live

Βρίσκεται σε απόσταση μόλις 11 ετών φωτός από εμάς. Ο Ross b είναι ο δεύτερος κοντινότερος εξωπλανήτης χωρίς ακραίες θερμοκρασίες. This artist’s impression shows the temperate planet Ross 128 b, with its red dwarf parent star in the background. This planet, which lies only 11 light-years from Earth, was found by a team using ESO’s unique planet-hunting HARPS instrument. The new world is now the second-closest temperate planet to be detected after Proxima b. It is also the closest planet to be discovered orbiting an inactive red dwarf star, which may increase the likelihood that this planet could potentially sustain life. Ross 128 b will be a prime target for ESO’s Extremely Large Telescope, which will be able to search for biomarkers in the planet's atmosphere. Credit: ESO/M. Kornmesser

Ευρωπαίοι αστρονόμοι ανακάλυψαν ένα εξωπλανήτη σε απόσταση μόνο 11 ετών φωτός, ο οποίος όχι μόνο έχει περίπου το μέγεθος της Γης, αλλά -το κυριότερο- οι θερμοκρασίες στην επιφάνειά του εκτιμάται ότι είναι παρόμοιες με του δικού μας πλανήτη, από μείον 60 έως 20 βαθμούς Κελσίου, γεγονός που αποτελεί μία από τις βασικές ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη ζωής.  

Ο εξωπλανήτης Ross 128 b περιφέρεται γύρω από το άστρο Ross 128, έναν ήσυχο ερυθρό νάνο. Ο νέος εξωπλανήτης είναι ο δεύτερος πιο κοντινός μετά τον Proxima b που βρίσκεται γύρω από τον Εγγύτατο του Κενταύρου σε απόσταση τεσσάρων ετών φωτός. 

This image shows the sky around the red dwarf star Ross 128 in the constellation of Virgo (The Virgin). It was created from images forming part of the Digitized Sky Survey 2. Ross 128 appears at the centre of the picture. Close inspection reveals that Ross 128 has a strange multiple appearance as this image was created from photographs taken over a more than forty year period, and the star, which is only 11 light-years from Earth, moved across the sky significantly during this time. Ross 128 is a “quiet” red dwarf star and is orbited by Ross 128 b, an exoplanet with a similar mass and temperature to the Earth. Credit: Digitized Sky Survey 2. Acknowledgement: Davide De Martin

Ο Ross b είναι ο δεύτερος κοντινότερος εξωπλανήτης χωρίς ακραίες θερμοκρασίες και ο πιο κοντινός γύρω από ένα αδρανή ερυθρό νάνο. Γι' αυτό, αναμένεται να αποτελέσει κατ' εξοχήν στόχο των μελλοντικών τηλεσκοπίων, όπως του υπό κατασκευήν ευρωπαϊκού «Υπερβολικά Μεγάλου Τηλεσκοπίου» (ELT), τα οποία θα αναζητήσουν δυνητικά φιλόξενους εξωπλανήτες, ανιχνεύοντας τους κατάλληλους βιοδείκτες (π.χ. οξυγόνο) στην ατμόσφαιρά τους.

Οι ερευνητές του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή, με επικεφαλής τον Ξαβιέ Μπονφίλς του Ινστιτούτου Πλανητολογίας και Αστροφυσικής του γαλλικού Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ, που  χρησιμοποίησαν το όργανο HARPS για την ανακάλυψη, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση Astronomy & Astrophysics.

Τα χαρακτηριστικά του

Δείτε ένα βίντεο για τον εξωπλανήτη που προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον στους επιστήμονες. A temperate planet has been discovered only 11 light-years from Earth by a team using ESO’s unique planet-hunting HARPS instrument. The new world has the designation Ross 128 b and is now the second-closest temperate planet to be detected after Proxima b. It is also the closest planet to be discovered orbiting an inactive red dwarf star, which may increase the likelihood that this planet could potentially sustain life. Ross 128 b will be a prime target for ESO’s Extremely Large Telescope, which will be able to search for biomarkers in the planet's atmosphere. This short video explains the discovery and its significance. Credit: ESO

Ο εξωπλανήτης Ross 128 b ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά γύρω από το άστρο του σε σχεδόν δέκα γήινες μέρες (η διάρκεια του έτους του), κινούμενος σε 20 φορές μικρότερη απόσταση από το άστρο του από ό,τι η Γη γύρω από τον Ήλιο. Όμως, παρά την εγγύτητα στο άστρο του, ο Ross 128 b δέχεται μόνο 1,4 φορές περισσότερη ακτινοβολία σε σχέση με τη Γη. 

Οι ερυθροί νάνοι είναι ψυχρά, αχνά και τα πιο κοινά άστρα στο σύμπαν. Ορισμένοι όμως, όπως ο Εγγύτατος του Κενταύρου, ο οποίος επίσης είναι ερυθρός νάνος, κατά διαστήματα εξαπολύουν ισχυρές εκλάμψεις που «λούζουν» τους πλανήτες τους με θανατηφόρες υπεριώδεις ακτινοβολίες και ακτίνες-Χ. Γι' αυτό, ο κοντινότερος εξωπλανήτης Proxima b γύρω από τον Εγγύτατο είναι πολύ πιθανό να μην είναι φιλόξενος.

This chart shows the large zodiacal constellation of Virgo (The Virgin). This constellation is home to the faint red dwarf star Ross 128, marked with a red circle, which is sometimes known as Proxima Virginis as it is the closest star to the Earth in the constellation. It is orbited by an Earth-mass planet, Ross 128 b. This picture shows most of the stars that can be seen with the naked eye on a dark and clear night, Ross 128 itself needs a small telescope to be visible. Credit: ESO, IAU and Sky & Telescope

Όμως ο Ross 128 b είναι ένα πολύ πιο ήσυχο άστρο, συνεπώς οι εξωπλανήτες του μπορεί να διαθέτουν πιο ευνοϊκές συνθήκες για τη ζωή. Μάλιστα, το άστρο Ross 128, μαζί με τους όποιους εξωπλανήτες του, κινείται προς το δικό μας ηλιακό σύστημα και αναμένεται να γίνει ο κοντινότερος αστρικός μας «γείτονας» σε περίπου 79.000 χρόνια. Έτσι, ο Ross 128 b και όχι ο Proxima b θα είναι πια ο κοντινότερος στη Γη εξωπλανήτης.

Οι αστρονόμοι ανακαλύπτουν όλο και περισσότερους «γήινους» εξωπλανήτες. Το επόμενο κρίσιμο στάδιο θα είναι να αποκτήσουν την ικανότητα ανάλυσης της ατμόσφαιράς τους με μεγαλύτερη λεπτομέρεια, έτσι ώστε να βγάλουν αξιόπιστα συμπεράσματα κατά πόσο είναι πιθανό να έχουν αναπτυχθεί μορφές ζωής σε κάποιον από αυτούς.

Πηγές: http://www.eso.org/public/news/eso1736/ - http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=915963