Arts Universe and Philology

Arts Universe and Philology
The blog "Art, Universe, and Philology" is an online platform dedicated to the promotion and exploration of art, science, and philology. Its owner, Konstantinos Vakouftsis, shares his thoughts, analyses, and passion for culture, the universe, and literature with his readers.

Τρίτη 16 Ιανουαρίου 2018

Η σαλμονέλα φαίνεται πως εξολόθρευσε τους Αζτέκους. Salmonella epidemic may have wiped out 15 million Aztecs, study finds

Αυτό υποστηρίζουν δύο νέες έρευνες για τα αίτια θανατηφόρων επιδημιών. Researchers have used new methods in ancient DNA research to identify Salmonella enterica Paratyphi C, a pathogen that causes enteric fever, in the skeletons of victims of the 1545-1550 cocoliztli epidemic in Mexico, identifying a possible cause of this devastating colonial epidemic. Photograph: FabioIm/Getty Images

Η εξάπλωση της πανώλης που σκότωσε τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, οφειλόταν κυρίως στα παράσιτα των ανθρώπων και όχι στα τρωκτικά. Ενώ η εξάπλωση μιας -έως τώρα άγνωστης αιτιολογίας- επιδημίας που αφάνισε το 80% των Ατζτέκων του Μεξικού, οφειλόταν πιθανότατα σε εντερική σαλμονέλα.

Αυτά είναι τα συμπεράσματα δύο νέων επιστημονικών μελετών, που έρχονται να ρίξουν νέο φως σε δύο περιστατικά, τα οποία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη τόσο της «γηραιάς» ηπείρου, όσο και του «νέου κόσμου».

Every child learns at school that the Black Death was spread by rats which carried infected fleas. But a new study suggests rodents have been unfairly blamed for the plague (artist's impression) which killed millions of people across medieval Europe.

Στην πρώτη μελέτη, Νορβηγοί και Ιταλοί επιστήμονες των πανεπιστημίων του Όσλο και της Φεράρα, με επικεφαλής τον καθηγητή Νιλς Στένσεθ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με το BBC, συμπέραναν ότι οι ψύλλοι και οι ψείρες στο σώμα των ανθρώπων και όχι οι αρουραίοι και τα άλλα τρωκτικά -όπως θεωρείτο έως τώρα- ήσαν οι βασικοί φορείς διάδοσης του «Μαύρου Θανάτου», όπως έγινε γνωστή η πανώλη (πανούκλα) που σκότωσε περίπου 25 εκατομμύρια Ευρωπαίους μεταξύ 1347 - 1451.

Χρησιμοποιώντας ιστορικά αρχεία για την εξέλιξη της επιδημίας και τους θανάτους σε εννέα ευρωπαϊκές πόλεις, καθώς και τεχνικές υπολογιστικής προσομοίωσης, οι ερευνητές μοντελοποίησαν τη δυναμική της εξάπλωσής της.

The Black Death, it appears, may not have been spread by filthy rats, but by lice and fleas carried by humans instead, research has found.

Κατέληξαν έτσι στην εκτίμηση ότι ούτε οι αρουραίοι, ούτε η εξάπλωση του βακτηρίου μέσω του αέρα ευθύνονταν, αλλά οι ψύλλοι και οι ψείρες που πηδούσαν από άνθρωπο σε άνθρωπο και έπιναν μολυσμένο αίμα.

The Black Death of 1348 killed a third of Europe in just a few years. Pictured is an artist's impression a medieval Venetian doctor.

Κατά τους επιστήμονες, μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί η τόσο ταχεία εξάπλωση της φονικής επιδημίας. «Θα ήταν απίθανο να έχει εξαπλωθεί τόσο γρήγορα, αν μεταδιδόταν από τους αρουραίους, από ό,τι από σε άνθρωπο σε άνθρωπο» δήλωσε ο Στένσεθ.

Η πανώλη συνεχίζει να ενδημεί σε ορισμένες χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής, διατηρούμενη σε πληθυσμούς μολυσμένων τρωκτικών. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μεταξύ 2010 - 2015 υπήρξαν 3.248 διαγνωσμένα περιστατικά πανώλους σε ανθρώπους, από τα οποία τα 584 οδήγησαν σε θάνατο των ασθενών. Η τήρηση των μέτρων υγιεινής αποτελεί βασικό μέτρο προφύλαξης για την αποτροπή των λοιμώξεων.

Οι Αζτέκοι

Overview of Teposcolula-Yucundaa, showing its location in the Mixteca Alta region of Oaxaca, Mexico (A), and its central administrative area (B), where excavations took place. (C) shows a drawing of individual 35, from which an S. enterica genome was isolated. Credit: Åshild J. Vågene et al. Salmonella enterica genomes from victims of a major 16th century epidemic in Mexico. Credit: Nature Ecology and Evolution.

Στην περίπτωση των Αζτέκων του Μεξικού, εκτιμάται ότι μέσα σε πέντε χρόνια, μεταξύ 1545-1550, περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι (το 80% των κατοίκων) πέθαναν από μια τρομερή επιδημία που στην τοπική γλώσσα είχε ονομασθεί «κοκολίζτλι» (σημαίνει μάστιγα ή λοιμός). Οι άνθρωποι είχαν υψηλό πυρετό, πονοκεφάλους και αιμορραγία από τα μάτια, το στόμα και τη μύτη, πεθαίνοντας μέσα σε τρεις έως τέσσερις μέρες.

An Aztec Life-Death figure of the 900 to 1250 AD era. (Wikimedia Commons)

Επρόκειτο για τη δεύτερη, αλλά φονικότερη, από τις τρεις σοβαρότερες επιδημίες που έπληξαν το Μεξικό μετά την άφιξη των Ευρωπαίων. Είχε προηγηθεί πριν δύο δεκαετίες το ξέσπασμα μιας επιδημίας ευλογιάς που σκότωσε πέντε έως οκτώ εκατομμύρια Αζτέκους, ενώ ακολούθησε το 1576-78 μια δεύτερη επιδημία που οδήγησε στο θάνατο τον μισό από τον εναπομείναντα πληθυσμό.

Excavated structure at the northern edge of the Grand Plaza at Teposcolula-Yucundaa. Architectural investigations of the Grand Plaza resulted in the unexpected discovery of a large epidemic cemetery associated with the 1545-1550 cocoliztli epidemic. The cemetery was found to contain numerous mass burials, attesting to the catastrophic nature of the epidemic. Credit: Christina Warinner. The Teposcolula-Yucundaa Archaeological Project.

Έκτοτε, οι επιστήμονες προσπαθούν να καταλάβουν ποιος παθογόνος μικροοργανισμός ήταν ο ένοχος για μια από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία, που προσεγγίζει εκείνη της πανούκλας της μεσαιωνικής Ευρώπης.

Αυτή τη φορά, ίσως οι επιστήμονες έχουν την απάντηση, καθώς πιστεύουν ότι επρόκειτο για ένα «εντερικό πυρετό» παρόμοιο με τον τυφοειδή.

Åshild J. Vågene conducting lab work at the Max Planck Institute for the Science of Human History. Credit: Elizabeth Nelson

Ερευνητές, με επικεφαλής την Άσιλντ Βάγκενε του Πανεπιστημίου του Τίμπιγκεν της Γερμανίας, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature Ecology and Evolution", σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο, ανέλυσαν δείγματα DNA από 29 σκελετούς που είχαν πεθάνει από τη μυστηριώδη νόσο «κοκολίζτλι» και είχαν ταφεί σε κοινό νεκροταφείο.

Η σαλμονέλα μεταδίδεται μέσω μολυσμένης τροφής ή νερού και μπορεί να ταξίδεψε στο Μεξικό μέσω των ζώων που έφεραν οι ισπανοί κατακτητές με τα πλοία τους. The Spanish invasion of Mexico, depicted in a nineteenth-century illustration, was followed by a series of epidemics of unknown cause. Bettmann/Getty

Η γενετική ανάλυση αποκάλυψε ίχνη μόνο ενός παθογόνου μικροοργανισμού, του βακτηρίου της εντερικής σαλμονέλα (Salmonella enterica), που, μεταξύ άλλων, μπορεί να προκαλέσει τυφοειδή πυρετό. Η σαλμονέλα μεταδίδεται μέσω μολυσμένης τροφής ή νερού και μπορεί να ταξίδεψε στο Μεξικό μέσω των ζώων που έφεραν οι ισπανοί κατακτητές με τα πλοία τους. Η εντερική σαλμονέλα ήταν παρούσα ήδη στη μεσαιωνική Ευρώπη.

Scientists analysed DNA extracted from the teeth of skeletons in a cemetery in Mexico. Henry Romero/Reuters

Αν και δεν βρήκαν άλλο μικρόβιο στους νεκρούς Αζτέκους, οι γερμανοί επιστήμονες δεν αποκλείουν τελείως είτε να μη μπόρεσαν να ανιχνεύσουν κάτι άλλο που υπήρχε, είτε να πρόκειται για ένα τελείως άγνωστο στους επιστήμονες μικρόβιο.

Πηγές: Åshild J. Vågene et al, Salmonella enterica genomes from victims of a major sixteenth-century epidemic in Mexico, Nature Ecology & Evolution (2018). DOI: 10.1038/s41559-017-0446-6 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=933856 - BBC News

Το πρώτο πλανητικό σύστημα που ανακαλύπτουν ερασιτέχνες αστρονόμοι. Multi-planet System Found Through Crowdsourcing

Καλλιτεχνική απεικόνιση του πλανητικού συστήματος που ανακάλυψαν οι ερασιτέχνες αστρονόμοι. This artist concept shows K2-138, the first multi-planet system discovered by citizen scientists. Credits: NASA/JPL-Caltech

Χιλιάδες λάτρεις της επιστήμης από όλο τον κόσμο συμμετέχουν σε ένα μεγάλο διαδικτυακό πρότζεκτ που ονομάζεται «Citizen Science Alliance».

Οι… πολίτες της επιστήμης είναι άνθρωποι που ασχολούνται ερασιτεχνικά με διάφορους κλάδους της επιστήμης. Μια από τις ομάδες που έχουν δημιουργηθεί στο πλαίσιο του πρότζεκτ είναι οι επονομαζόμενοι «Exoplanet Explorers». Τα μέλη αυτής της ομάδας όπως λέει και το όνομα τους ένωσαν τις δυνάμεις τους για να επεξεργαστούν δεδομένα της αποστολής Kepler.

To διαστημικό τηλεσκόπιο της αποστολής ξεκίνησε το 2009 να εξερευνά μια περιοχή του γαλαξία μας στην οποία βρίσκονται περίπου 150 χιλιάδες άστρα. Από την επεξεργασία των δεδομένων που έχει συλλέξει μέχρι σήμερα το τηλεσκόπιο έχουν εντοπιστεί περίπου 4 χιλιάδες εξωπλανήτες και έχει υποδειχθεί η ύπαρξη άλλων περίπου δύο χιλιάδων που αναμένουν την επιβεβαίωση των αρχικών παρατηρήσεων για να μπουν και αυτοί στην λίστα.

Πολλές ερευνητικές ομάδες συνεχίζουν να αναλύουν τα δεδομένα που έχει συλλέξει το Kepler και θεωρείται βέβαιο ότι θα υπάρξουν πολλές ακόμη ανακαλύψεις εξωπλανητών από την συγκεκριμένη αποστολή.

Όπως έγινε γνωστό οι Exoplanet Explorers εντόπισαν ένα νέο πλανητικό σύστημα αναλύοντας τα δεδομένα του Kepler. Οι ανακοινώσεις της ομάδας προκάλεσαν μεγάλο ενδιαφέρον όχι μόνο επειδή πρόκειται για ένα μεγάλο πλανητικό σύστημα αλλά επειδή για πρώτη φορά ερασιτέχνες αστρονόμοι κάνουν μια τέτοια ανακάλυψη.

Ερασιτέχνες αστρονόμοι έχουν ανακαλύψει στο παρελθόν μεμονωμένους πλανήτες αλλά όχι ένα ολόκληρο πλανητικό σύστημα.

This artist concept depicts a top-down view of the K2-138 system, showing the orbits and relative sizes of the five known planets. Credits: NASA/JPL-Caltech

Το σύστημα αυτό ονομάζεται K2-138 και βρίσκεται σε απόσταση 620 ετών φωτός από εμάς. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει μέχρι στιγμής πέντε πλανήτες και εκτιμούν ότι υπάρχει κατά πάσα πιθανότητα τουλάχιστον άλλος ένας.

Οι τέσσερις πλανήτες φαίνεται ότι ανήκουν στην κατηγορία των Υπερ-Γαιών (πλανήτες με μέγεθος κοντινό με αυτό της Γης) και σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις είναι μεγαλύτεροι από την Γη και μικρότεροι από τον Ποσειδώνα.

Δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί ποιοι από αυτούς είναι βραχώδεις και ποιοι πλανήτες αερίων. Φαίνεται επίσης ότι όλοι οι πλανήτες του συστήματος αρχικά σχηματίστηκαν σε σχετικά μακρινές αποστάσεις από το μητρικό τους άστρο αλλά προοδευτικά όλοι «μετακόμισαν» κοντά στο άστρο για αυτό και αναπτύσσονται σε αυτούς μεγάλες θερμοκρασίες.

Υπολογίζεται ότι σε κάποιους από τους πλανήτες επικρατούν θερμοκρασίες πέριξ των 400 βαθμών Κελσίου και σε κάποιους αναπτύσσονται θερμοκρασίες πέριξ των 900 βαθμών Κελσίου. Η ανακάλυψη που θα δημοσιευθεί σε προσεχές τεύχος της επιθεώρησης «The Astronomical Journal».




Δευτέρα 15 Ιανουαρίου 2018

Τα δελφίνια αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους στον καθρέφτη πριν τα παιδιά. Dolphins beat humans, chimps at early signs of self-awareness

Εντυπωσιακά συμπεράσματα έρευνας για τη νοημοσύνη των δελφινιών. Bottlenose dolphins (Tursiops truncatus) show the capacity for mirror self-recognition (MSR), an indicator of self-awareness, at an earlier age than humans and chimpanzees, as reported in a new study in PLOS ONE. Credit: PLOS ONE

Τα δελφίνια είναι ικανά να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη όχι μόνο πολύ νωρίτερα από τα άλλα ζώα, αλλά νωρίτερα ακόμη και από τα παιδιά των ανθρώπων.

Σε αυτό το -εντυπωσιακό για τη νοημοσύνη των δελφινιών- συμπέρασμα κατέληξε μια νέα τριετής αμερικανική επιστημονική έρευνα σε δύο ρινοδέλφινα.

Οι άνθρωποι, οι χιμπατζήδες, οι ελέφαντες και τα δελφίνια μπορούν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους σε καθρέφτη, όπως έχουν δείξει προηγούμενα πειράματα. Η αναγνώριση του εαυτού αποτελεί σημαντική ένδειξη νοημοσύνης, αν και δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των επιστημόνων περί αυτού.

A compilation of Bayley exhibiting self-directed behavior at the mirror (sequence 1: age 7 months; sequence 2: age 10 months; sequence 3: age 2 years, 2.5 months). The repetitive behavior in sequence 2 was conservatively categorized as contingency testing, although it was exhibited concurrent with self-directed behavior. Credit: PLOS ONE

Τα παιδιά αρχίζουν να εμφανίζουν σημάδια αυτο-αναγνώρισης στην ηλικία περίπου των 12 μηνών, ενώ οι χιμπατζήδες των δύο έως τεσσάρων ετών. Όμως τα δελφίνια, όπως δείχνει η νέα μελέτη, μπορούν να το κάνουν ακόμη νωρίτερα, ήδη από την ηλικία των επτά μηνών.

Οι ψυχολόγοι Νταϊάνα Ρις του Κολλεγίου Χάντερ και Ρέιτσελ Μόρισον του Πανεπιστημίου της Β.Καρολίνα, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό PLoS One, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης».

Πηγές: Morrison R, Reiss D (2018) Precocious development of self-awareness in dolphins. PLoS ONE 13(1): e0189813. doi.org/10.1371/journal.pone.0189813 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=933497



Η εξωγήινη πέτρα Υπατία είναι παλαιότερη και από τον Ήλιο. Alien Meteorite Found in the Sahara Is Older Than Our Solar System

Μία πέτρα που δεν μοιάζει με καμία άλλη. Analyses on a small pebble found in south-west Egypt cast significant questions on a widely-held view about the primitive pre-solar dust cloud which our Sun, Earth and other planets were formed from. Researchers found exotic micro-mineral compounds in the 'Hypatia' stone that are not known to occur on Earth, elsewhere in our solar system, or in known meteorites or comets. Credit: Dr Mario di Martino, INAF Osservatorio Astrofysico di Torino

Είναι μια φαινομενικά ασήμαντη πετρούλα, ένα βότσαλο που το μήκος του δεν ξεπερνά τα 3,5 εκατοστά και το βάρος του τα 30 γραμμάρια, αλλά έχει ένα «βαρύ» όνομα.

Hypatia of Alexandria, depicted in this drawing by Jules Maurice Gaspard, was a leading light in mathematics and astronomy in the fourth century AD, and was killed for her futuristic ideas by religious zealots.

Βαφτίσθηκε από τους επιστήμονες «Υπατία», παίρνοντας το όνομα της διάσημης νεοπλατωνικής φιλοσόφου της Αλεξάνδρειας, η οποία υπήρξε η πρώτη γνωστή γυναίκα μαθηματικός και αστρονόμος της Δύσης, αλλά η σχέση της με τη Γη σταματά σε αυτό.

The hunk of minerals was discovered in southwest Egypt in 1996. The ratios of chemicals present in the meteor fragment was distinct from anything else previously studied.

Η εν λόγω πέτρα που είχε βρεθεί στη νοτιοδυτική Αίγυπτο το 1996 και έκτοτε μελετάται, είναι όχι απλώς εξωγήινη, αλλά μια μοναδική περίπτωση. Το 2013 οι επιστήμονες είχαν συμπεράνει ότι η «Υπατία» έχει εξωγήινη προέλευση και το 2015 ότι δεν εμφανίζει ομοιότητες με οτιδήποτε άλλο στον πλανήτη μας, είτε γηγενή πέτρα είτε μετεωρίτη εξ ουρανού. Κατά πάσα πιθανότητα υπήρξε μέρος ενός τελείως ασυνήθιστου διαστημικού βράχου διαμέτρου μερικών μέτρων, που όταν έπεσε στη Γη, έγινε κομμάτια και έχει βρεθεί μόνο η «Υπατία».

Μια νέα επιστημονική μελέτη κατέληξε τώρα στην ακόμη πιο εντυπωσιακή εκτίμηση ότι η «Υπατία» -ή τουλάχιστον κάποια μέρη της- πιθανότατα είχαν σχηματισθεί προτού καν δημιουργηθεί το ηλιακό μας σύστημα πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Με άλλα λόγια, η «Υπατία» μπορεί να έχει ηλικία που ξεπερνά ακόμη και αυτή του Ήλιου μας, ενώ η προέλευσή της είναι άγνωστη, από πόσο μακριά δηλαδή στο διάστημα, πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, ξεκίνησε για να καταλήξει στη Γη.

The micro-mineral analyses on the extraterrestrial Hypatia stone cast significant questions on a widely-held view about the primitive pre-solar dust cloud which our Sun, Earth and other planets were formed from. Jan Kramers and Georgy Belyanin from the PPM Research Centre at the University of Johannesburg take us through the exotic nature of the minerals in Hypatia, and how the microdiamonds in a chip from the pebble ripped up a manmade polishing disk coated with industrial diamond within minutes. Credit: Ms Therese van Wyk, University of Johannesburg

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή γεωλογίας Γιαν Κράμερς του Πανεπιστημίου του Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωχημείας και κοσμοχημείας «Geochimica et Cosmochimica Acta», δήλωσαν ότι οι έως τώρα αναλύσεις επιβεβαιώνουν πως η «Υπατία» δεν μοιάζει με τους άλλους γνωστούς μετεωρίτες που έχουν πέσει στον πλανήτη μας.

Οι αναλογίες των χημικών στοιχείων που περιέχει, διαφέρουν από εκείνες που έχουν παρατηρηθεί σε πετρώματα στο ηλιακό σύστημά μας. Επιπλέον, ορισμένα «εξωτικά» επιμέρους υλικά που περιέχει και τα οποία δεν υπάρχουν στη Γη, φαίνεται να έχουν σχηματισθεί σε μια προ-ηλιακή εποχή, σε περιβάλλον με πολύ κρύες θερμοκρασίες (τουλάχιστον μείον 196 βαθμούς Κελσίου).

Μεταξύ άλλων, η «Υπατία» περιέχει ασυνήθιστο αλουμίνιο σε καθαρά μεταλλική μορφή, εξίσου ασυνήθιστα φωσφίδια, κόκκους αποτελούμενους από νικέλιο, φώσφορο και ελάχιστο σίδηρο (σε μια αναλογία που δεν υπάρχει στη Γη ή σε γνωστούς μετεωρίτες), ασυνήθιστη αναλογία άνθρακα προς πυρίτιο, υπερβολικά μεγάλη ποσότητα πολυαρωματικών υδρογονανθράκων κ.α.

Όλα αυτά μαζί συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η εν λόγω πετρούλα προέρχεται από υλικά που υπήρχαν στο διαστρικό χώρο, προτού καν σχηματισθούν ο Ήλιος και η Γη. Σύμφωνα με την κυρίαρχη επιστημονική θεωρία, το ηλιακό μας σύστημα και οι πλανήτες του δημιουργήθηκαν από ένα τεράστιο αρχαίο νέφος διαστρικής σκόνης, γνωστό και ως ηλιακό νεφέλωμα. Η «Υπατία» μπορεί να αποτελείται από αρχέγονα υλικά αυτού του νεφελώματος που «γέννησε» τον Ήλιο ή να προέρχεται από ακόμη πιο μακριά.

The diamonds that are studding the Hypatia stone probably formed from the shock when the space rock blasted through Earth's atmosphere. Credit: Shutterstock

Η εξωτική πέτρα περιέχει μικροσκοπικά διαμαντάκια με διάμετρο 50 νανόμετρα (δισεκατομμυριοστά του μέτρου) έως δύο μικρόμετρα (εκατομμυριοστά του μέτρου). Τα διαμαντάκια αυτά πιθανότατα δημιουργήθηκαν από το σοκ που υπέστη η «μητρική» διαστημική πέτρα, όταν εισήλθε στη γήινη ατμόσφαιρα με μεγάλη ταχύτητα.

Η «Υπατία» δεν έχει καν επίσημα ταξινομηθεί ως μετεωρίτης επειδή, παρόλο που χωρίς αμφιβολία προήλθε από το διάστημα, μόνο τέσσερα γραμμάρια από το αρχικό βάρος της έχουν απομείνει ακέραια, καθώς η υπόλοιπη πέτρα κόπηκε σε κομμάτια, που μοιράσθηκαν σε διάφορα επιστημονικά εργαστήρια ανά τον κόσμο για να μελετηθούν. Η Εταιρεία Μετεωριτών απαιτεί τουλάχιστον το 20% της αρχικής μάζας ενός διαστημικού βράχου να παραμένει ατόφια, προκειμένου να ταξινομηθεί επίσημα ως μετεωρίτης.

Πηγές: Georgy A. Belyanin, Jan D. Kramers, Marco A.G. Andreoli, Francesco Greco, Arnold Gucsik, Tebogo V. Makhubela, Wojciech J. Przybylowicz, Michael Wiedenbeck. Petrography of the carbonaceous, diamond-bearing stone “Hypatia” from southwest Egypt: A contribution to the debate on its originGeochimica et Cosmochimica Acta, 2018; 223: 462 DOI: 10.1016/j.gca.2017.12.020 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=933354


Κυριακή 14 Ιανουαρίου 2018

Οι σημαντικότερες διαστημικές αποστολές και εκτοξεύσεις του 2018. Space 2018: biggest missions and rocket launches

Image: SpaceX

Το 2018 θα είναι ένα ακόμη έτος που δεν θα «πλήξουμε», όσον αφορά τις εξελίξεις στο διάστημα. Ουκ ολίγες εκτοξεύσεις και διαστημικές αποστολές αναμένεται να ελκύσουν το ενδιαφέρον των ειδικών και μη.

Οι κυριότερες αποστολές θα έχουν ως προορισμό προορισμό τη Σελήνη, τον Ήλιο, τον Άρη, τον Ερμή και δύο αστεροειδείς.

Ο Νο 1 πύραυλος βαρέων βαρών

SpaceX Falcon Heavy concept art. Credit: SpaceX

Η αρχή θα γίνει στο τέλος Ιανουαρίου με την παρθενική εκτόξευση του πιο ισχυρού πυραύλου στον κόσμο, του Falcon Heavy (Βαρύ Γεράκι), της ιδιωτικής αμερικανικής αεροδιαστημικής εταιρείας Space X. Ο πύραυλος, που στην ουσία είναι τρεις μικρότεροι πύραυλοι Falcon 9 στη «συσκευασία» του ενός, μπορεί να ανυψώσει υπερδιπλάσιο φορτίο σε σχέση με τον έως τώρα μεγαλύτερο πύραυλο, τον Delta IV Heavy, και μάλιστα στο ένα τρίτο του κόστους. Στην πρώτη αυτή πτήση από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα ο ιδιοκτήτης της Space Χ Έλον Μασκ σχεδιάζει να διαφημίσει την άλλη εταιρεία του παραγωγής ηλεκτροκίνητων οχημάτων Tesla, το τελευταίο μοντέλο της οποίας, ένα σπορ Tesla Roadster, θα βρίσκεται μέσα στον πύραυλο. Τελικά, αν όλα πάνε καλά, ο Falcon Heavy θα χρησιμοποιηθεί μελλοντικά για τη μεταφορά φορτίων και ανθρώπων μεταξύ Γης και Άρη.

Οι πρώτες επανδρωμένες ιδιωτικές πτήσεις των ΗΠΑ στον ISS

First cargo, now crew – the uber-modern “space taxi” known as the Dragon V2 is ready for passengers. Image: SpaceX

Οι ΗΠΑ πιθανότατα θα ξαναρχίσουν φέτος τις επανδρωμένες πτήσεις στο διάστημα, κάτι που έχουν να κάνουν από αμερικανικό έδαφος από το 2011. Έκτοτε όλα τα ταξίδια των αμερικανών αστροναυτών στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) έχουν γίνει με ρωσικούς πυραύλους «Σογιούζ» από το Καζακστάν. Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) -με παρότρυνση και από τον πρόεδρο Τραμπ- σκοπεύει φέτος να στείλει αστροναύτες στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό με αφετηρία τις ΗΠΑ και με τη βοήθεια των ιδιωτικών εταιρειών Boeing και Space X. Τον Αύγουστο η Space Χ προγραμματίζει να χρησιμοποιήσει τον πύραυλο Falcon 9 για να κάνει μια δοκιμαστική μη επανδρωμένη πτήση του νέου διαστημικού σκάφους Crew Dragon, ενώ το Δεκέμβριο θα ακολουθήσει η πρώτη δοκιμαστική επανδρωμένη αποστολή στον ISS.

The Boeing Crew Space Transportation-100, or CST-100, Starliner spacecraft is being developed in collaboration with NASA’s Commercial Crew Program. The Starliner can transport up to seven passengers or a mix of crew and cargo to low-Earth orbit destinations, including the International Space Station. Image: Boeing

Από την πλευρά της, η Boeing προγραμματίζει τον Αύγουστο να χρησιμοποιήσει τον πύραυλο Atlas V της United Launch Alliance για να κάνει μια δοκιμαστική μη επανδρωμένη πτήση του νέου σκάφους Starliner, ενώ η πρώτη δοκιμαστική επανδρωμένη πτήση θα ακολουθήσει το Νοέμβριο. Δεν αποκλείεται πάντως να χρειασθούν περισσότερες δοκιμές και οι επανδρωμένες πτήσεις ίσως και των δύο εταιρειών στον ISS να μετατεθούν για το 2019.

Σελήνη

The far side of the Moon and the distant Earth, imaged by the Chang'e-5T1 mission in 2014. Image: Chinese Academy of Sciences

Δεν αποκλείεται οι πρώτοι τουρίστες να επισκεφθούν φέτος το φεγγάρι. Αν και η NASA δεν θα κάνει κάποια ρομποτική ή επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη, η Space X (ξανά αυτή!) σχεδιάζει να στείλει ένα ζευγάρι τουριστών γύρω από το δορυφόρο της Γης μέσα στη διαστημική κάψουλα Dragon 2, η οποία θα ανυψωθεί με το νέο πύραυλο βαρέων βαρών Falcon Heavy. Κανείς άνθρωπος δεν έχει κάνει κάτι τέτοιο από το 1972, όταν έγινε η τελευταία προσελήνωση από την αποστολή «Απόλλων 17». Όλες οι μεγάλες ασιατικές διαστημικές δυνάμεις (Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία) έχουν τα δικά τους σχέδια το 2018. 

A photo of the Yutu (Jade Rabbit) rover taken by the Chang'e-3 lander in December 2013 in Mare Imbrium on the surface of the Moon. Image: Chinese Academy of Sciences

Η Κίνα έχει στα σκαριά δύο διαδοχικές σεληνιακές αποστολές μετά την πρώτη προσελήνωση μιας κινεζικής κάψουλας (Chang’e 3) και ενός ρόβερ το 2013. Έως το τέλος του έτους θα σταλεί στο φεγγάρι το Chang’e 4, πάλι μαζί με ένα ρόβερ.

Chang'e-4 team members testing the six-wheeled rover, similar to the Yutu (Jade Rabbit) rover that set down on the Moon in late 2013. Image: CASC

Στη συνέχεια η Κίνα θα επιχειρήσει την πρώτη -μετά το 1976- αποστολή λήψης δείγματος από την επιφάνεια της Σελήνης και επιστροφής του στη Γη. Η αποστολή του σκάφους συλλογής δειγμάτων Chang’e 5 θα γίνει με τον πύραυλο Long March στο τέλος του έτους, αλλιώς θα μετατεθεί για το 2019. Πρόσθετο ενδιαφέρον προκαλεί ότι το σκάφος θα προσεληνωθεί στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, για την οποία οι επιστήμονες δεν ξέρουν πολλά πράγματα. Στο φεγγάρι θα πάει και η Ινδία τον Μάρτιο, με την εκτόξευση της αποστολής Chandrayaan 2, που περιλαμβάνει ένα σκάφος σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, μια κάψουλα προσελήνωσης και ένα ρόβερ, το οποίο θα μελετήσει τη σεληνιακή επιφάνεια. Θα είναι η πρώτη φορά που η Ινδία θα επιχειρήσει να προσεληνώσει ένα σκάφος και να κινήσει ένα ρόβερ πάνω στο φεγγάρι. Η χώρα διαθέτει ήδη ένα δορυφόρο (Mars Orbiter Mission-MOM) σε τροχιά γύρω από τον Άρη. Η Ιαπωνική Διαστημική Υπηρεσία (JAXA) έχει προγραμματίσει την εκτόξευση αρκετών δορυφόρων παρατήρησης της Γης, μια αποστολή ανεφοδιασμού του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού, ενώ συμμετέχει και στην αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) στον Ερμή.

Ερμής

Artist’s concept of the BepiColombo mission, showing the European-built Mercury Planetary Orbiter (top) and the Japanese Mercury Magnetospheric Orbiter (bottom). Credit: ESA

Αυτή θα είναι και η σημαντικότερη φετινή ευρωπαϊκή αποστολή. Πριν το τέλος του 2018, πιθανώς τον Οκτώβριο, η ESA σχεδιάζει να εκτοξεύσει την αποστολή BepiColombo με προορισμό τον κοντινότερο πλανήτη στον Ήλιο, τον Ερμή. Το σκάφος αναμένεται να φθάσει εκεί το 2025. Δύο διαστημοσυσκευές, το ευρωπαϊκό Mercury Planet Orbiter και το ιαπωνικό Mercury Magnetospheric Orbiter, μετά από το επταετές ταξίδι με το μητρικό σκάφος Mercury Transfer Module (MTM), θα τεθούν σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη για να μελετήσουν τη γεωλογία του, την εσωτερική δομή και σύνθεσή του, το μαγνητικό πεδίο του κ.α.

Αστεροειδείς

Tόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ιαπωνία έχουν σχεδιάσει φέτος αποστολές σε αστεροειδείς. Το σκάφος OSIRIS-REx της NASA, που είχε εκτοξευθεί το 2016, αναμένεται να φθάσει τον Αύγουστο στον αστεροειδή Μπενού και να τεθεί σε τροχιά γύρω του επί δύο χρόνια, με στόχο να πάρει ένα δείγμα από αυτόν το 2020 και το φέρει πίσω στη Γη το 2023. Αν όλα πάνε καλά, θα είναι η πρώτη αμερικανική αποστολή συλλογής δείγματος από αστεροειδή.

An artist's impression of Hayabusa as it circled the asteroid Itokawa. Image: JAXA

Το σκάφος Hayabusa 2 της JAXA, το οποίο είχε εκτοξευθεί το 2014, θα έχει τον Ιούνιο ραντεβού με ένα άλλο αστεροειδή, τον Ριούγκου. Είχε προηγηθεί η αποστολή Hayabusa 1, που είχε φέρει στη Γη το 2010 τα πρώτα δείγματα αστεροειδούς. Αυτή τη φορά οι Ιάπωνες θα στείλουν πάνω στον αστεροειδή μια μικρή στατική διαστημοσυσκευή και τρία μίνι-ρόβερ για να τον μελετήσουν λεπτομερώς επί τουλάχιστον ένα έτος, προτού επιστρέψουν τα δείγματα στη Γη το 2020.

Άρης

Καλλιτεχνική απεικόνιση του InSight. An artistic rendering of NASA’s InSight lander. Image: NASA

Ο Άρης ασφαλώς δεν θα μπορούσε να μείνει παραπονεμένος. Τον Μάιο η NASA θα εκτοξεύσει το σκάφος InSight (Interior Exploration using Seismic Investigations Geodesy and Heat Transport), που αναμένεται να κατέβει στην επιφάνεια του κόκκινου πλανήτη το Νοέμβριο. Αν και στατικό, με τα εξελιγμένα επιστημονικά όργανά του θα μελετήσει το εσωτερικό του γειτονικού πλανήτη, τους αρειανούς σεισμούς και γενικότερα τη γεωλογική εξέλιξή του.

Ήλιος

Illustration of the Parker Solar Probe spacecraft approaching the sun. Credits: Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory

Η σημαντικότερη ίσως αποστολή το 2018 θα είναι η εκτόξευση από τη NASA τον Ιούλιο της αποστολής Parker Solar Probe με προορισμό τον Ήλιο. Το σκάφος θα πλησιάσει το καυτό άστρο μας περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο έως τώρα, ολοκληρώνοντας 24 κοντινές προσεγγίσεις σε διάστημα επτά ετών. Θα φθάσει σε απόσταση έως 6,2 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από την «κολασμένη» επιφάνεια του Ήλιου, ώστε να μελετήσει εκ του σύνεγγυς τα ηλιακά ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία, το ηλιακό στέμμα, τον ηλιακό άνεμο κ.α.

Δορυφόροι-κυνηγοί εξωπλανητών

Kαλλιτεχνική απεικόνιση του TESS. An artistic rendering of NASA’s TESS spacecraft. Image: MIT

Το 2017 ανακαλύφθηκαν πολλοί νέοι εξωπλανήτες και το 2018 είναι σίγουρο ότι θα γίνει το ίδιο. Τον Μάρτιο η NASA θα εκτοξεύσει το δορυφόρο TESS (The Transiting Exoplanet Survey), το νέο «κυνηγό» εξωπλανητών της, που επί δύο τουλάχιστον χρόνια θα παρακολουθεί 200.000 άστρα σε απόσταση έως λίγων εκατοντάδων ετών φωτός για τυχόν ίχνη πλανητών γύρω τους.

Καλλιτεχνική απεικόνιση του δορυφόρου Cheops. CHEOPS will search for exoplanets by looking for a drop in brightness they cause when they pass in front of their parent star. Credit: University of Bern

Επίσης το ευρωπαϊκό δορυφορικό τηλεσκόπιο CHEOPS (Characterizing Exoplanet Satellite) της ESA αναμένεται να εκτοξευθεί το 2018 και θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη με στόχο την αναζήτηση εξωπλανητών.

Ιδιώτες στο φεγγάρι

The Google Lunar X Prize is an international challenge to land a robot on the lunar surface, have it travel at least 1,650 feet (500 meters) and send data and images back to Earth. Artist’s illustration showing Moon Express’ MX-1E spacecraft descending toward the lunar surface carrying a suite of science and exploration instruments. Florida-based Moon Express is one of five teams left in the $30 million Google Lunar X Prize. Credit: Moon Express

Εξάλλου, στις 31 Μαρτίου λήγει η προθεσμία του διαγωνισμού Google Lunar X με την υποστήριξη της Google, που έχει θέσει ως στόχο στις ιδιωτικές εταιρείες -και όχι σε κρατικές διαστημικές υπηρεσίες- να φθάσουν στο φεγγάρι. Η πρώτη ιδιωτική εταιρεία που θα προσεληνώσει ένα σκάφος μαζί με ρόβερ (το οποίο θα πρέπει να κινηθεί για τουλάχιστον 500 μέτρα και να στείλει πίσω στη Γη φωτογραφίες και βίντεο υψηλής ανάλυσης) θα πάρει το βραβείο των 20 εκατομμυρίων δολαρίων. Στην «κούρσα» έχουν μείνει πέντε εταιρείες: η αμερικανική Moon Express, η ινδική Team Indus, η ιαπωνική Hakuto, μία ισραηλινή και μία διεθνής.

Πηγές: The Verge - ΑΠΕ-ΜΠΕ