Κατακλυσμική έκρηξη στο κέντρο του γαλαξία μας συνέβη πριν από 3,5 εκατ. χρόνια. Not long ago, the center of our Milky Way galaxy exploded

Δύο τεράστιες κωνικού σχήματος εκρήξεις ενέργειας και ακτινοβολίας εξαπολύθηκαν και προς τους δύο πόλους του γαλαξία μας και τελικά πολύ πέρα από τα γαλαξιακά σύνορα στο βαθύ διάστημα. Researchers have found evidence of a cataclysmic flare that punched outward in both directions from our galaxy’s center, reaching so far into intergalactic space that its impact was felt 200,000 light-years away. Artist’s concept of cone-shaped bursts of ionizing radiation, extending tens of thousands of light-years above and below our Milky Way galaxy’s disk. These bursts of radiation must have exploded from the center of our Milky Way. Their effect is seen today as elevated H-alpha emission along a section of the Magellanic Stream. Image via James Josephides/ASTRO 3D.

Όχι πριν πολύ καιρό για τα αστρονομικά δεδομένα, το κέντρο του γαλαξία μας είχε εκραγεί και είχε εξαπολύσει τρομακτικές ακτίνες ενέργειας σε τεράστιες αποστάσεις, έως 200.000 ετών φωτός. Απτές ενδείξεις για ένα τέτοιο κατακλυσμικό συμβάν που συνέβη πριν περίπου 3,5 εκατομμύρια χρόνια και έγινε αισθητό πολύ πέρα από τα σύνορα του γαλαξία μας, ανακάλυψαν οι επιστήμονες.

A schematic diagram showing the ionizing radiation field over the south galactic hemisphere of the Milky Way, disrupted by the Seyfert flare event. Image via Bland-Hawthorne, et al./ASTRO 3D.

Μια ομάδα Αυστραλών και Αμερικανών αστροφυσικών και αστρονόμων, με επικεφαλής τον καθηγητή Τζος Μπλαντ-Χόθορν του Κέντρου Αστροφυσικής ASTRO 3D της Αυστραλίας, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "The Astrophysical Journal", εκτιμούν ότι το φαινόμενο, γνωστό ως «έκλαμψη Seyfert", ξεκίνησε από μια περιοχή κοντά στην κεντρική υπερμεγέθη τρύπα του γαλαξία μας. Από εκεί, δύο τεράστιες κωνικού σχήματος εκρήξεις ενέργειας και ακτινοβολίας εξαπολύθηκαν και προς τους δύο πόλους του γαλαξία μας και τελικά πολύ πέρα από τα γαλαξιακά σύνορα στο βαθύ διάστημα.

Artist’s concept of the Fermi bubbles. Hints of their edges were first observed in X-rays (blue) by ROSAT, which operated in the 1990s. The gamma rays associated with these vast bubbles – mapped by the Fermi Gamma-ray Space Telescope (magenta) – extend much farther from the galaxy’s plane. Image via NASA’s Goddard Space Flight Center.

Ξεκινώντας από μια περιοχή με σχετικά μικρή διάμετρο, οι δέσμες ακτινοβολίας απέκτησαν ολοένα μεγαλύτερες διαστάσεις, καθώς έβγαιναν από τον γαλαξία μας. Ήταν τόσο ισχυρή η έκλαμψη, που άφησε τα ίχνη της στους κοντινούς νάνους γαλαξίες του Μεγάλου και του Μικρού Μαγγελανικού Νέφους σε απόσταση 200.000 ετών φωτός από το δικό μας γαλαξία, σύμφωνα με την ανάλυση στοιχείων από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Η έκλαμψη πιθανώς διήρκεσε επί 300.000 χρόνια, ένα σύντομο διάστημα για τα γαλαξιακά δεδομένα.

Πηγές: The Large-Scale Ionisation Cones In The Galaxy - https://earthsky.org/space/explosion-milky-way-center-seyfert-flare-magellanic-stream - https://www.skai.gr/news/technology/anakalyfthike-kataklysmiki-ekriksi-sto-kentro-tou-galaksia-mas-pou-egine-35-ekat-xronia

Νομπέλ Ιατρικής 2019 στην έρευνα για την κυκλοφορία οξυγόνου στα κύτταρα. Nobel prize 2019 in medicine awarded to hypoxia researchers

Το Βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής 2019 απονέμεται Ουίλιαμ Τζ. Κέιλι Τζούνιορ, Πίτερ Τζ. Ράντικλιφ και Γκρεγκ Λ. Σεμέντσα, για τις ανακαλύψεις τους για τον τρόπο με τον οποίο «τα κύτταρα αισθάνονται και προσαρμόζονται στην επάρκεια οξυγόνου». L-R: Sir Peter Ratcliffe, Gregg Semenza and William Kaelin Photograph: OXFORD/JOHNS HOPKINS/DANA FARBER HANDOUT/EPA

Οι Γουίλιαμ Κέιλιν (Danna-Farber Αντικαρκινικό Ίδρυμα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, ΗΠΑ), σερ Πίτερ Ράτκλιφ (Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Ίδρυμα Francis Crick, Βρετανία) και Γκρεκ Σεμέντζα (Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, ΗΠΑ), μοιράστηκαν το Νομπέλ Ιατρικής και Φυσιολογίας για το 2019 για τις ανακαλύψεις τους σχετικά το «πώς τα κύτταρα προσαρμόζονται στη διαθεσιμότητα οξυγόνου».

Η ανίχνευση οξυγόνου στον οργανισμό αποτελεί βασικό δεδομένο για τη διάγνωση πολλών ασθενειών. Οι ανακαλύψεις που έγιναν φέτος από τους βραβευθέντες έχουν θεμελιώδη σημασία στη φυσιολογία και έχουν ανοίξει τον δρόμο για πολλά υποσχόμενες στρατηγικές για την καταπολέμηση της αναιμίας και του καρκίνου, αλλά και άλλων ασθενειών. Το πώς κυκλοφορεί και πώς τα κύτταρα διαχειρίζονται το οξυγόνο, είναι ζωτικής σημασίας και οι ανακαλύψεις των ειδικών έριξαν φως σε αυτούς τους μηχανισμούς.

Οι ειδικοί, ο καθένας από την πλευρά του, ανακάλυψαν τους τρόπους με τους οποίους τα κύτταρα αντιλαμβάνονται και προσαρμόζονται στη διαθεσιμότητα οξυγόνου στον οργανισμό.

Ζωτικής σημασίας ανακαλύψεις

Oxygen sensing is central to a large number of diseases. The discoveries made by this year’s Nobel Prize laureates have fundamental importance for physiology and have paved the way for promising new strategies to fight anaemia, cancer and many other diseases. The Nobel Assembly at Karolinska Institute

Όλοι οι ζώντες οργανισμοί χρειάζονται οξυγόνο για να μετατρέψουν την τροφή σε ενέργεια. Η σημασία του οξυγόνου είναι γνωστή εδώ και αιώνες, όμως ο ακριβής τρόπος που τα κύτταρα προσαρμόζονται στις μεταβολές επιπέδων του, δεν ήταν γνωστός και ήταν κάτι πολύ σημαντικό για την ιατρική επιστήμη, καθώς η έλλειψη οξυγόνου προκαλεί πολλές ασθένειες, από καρκίνο, εγκεφαλικό και αναιμία, μέχρι που κάνει το σώμα ευάλωτο σε λοιμώξεις, δεν επουλώνονται τα τραύματα και άλλα πολλά.

Οι φετινοί νομπελίστες με την έρευνά τους αποκάλυψαν τον μηχανισμό μιας από τις πιο σημαντικές προσαρμοστικές διαδικασίες της ζωής. Δημιούργησαν τη βάση για την κατανόηση του πώς τα επίπεδα οξυγόνου επηρεάζουν τον κυτταρικό μεταβολισμό και τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού.

Οι ανακαλύψεις τους έχουν επίσης ανοίξει τον δρόμο για νέες στρατηγικές για την καταπολέμηση της αναιμίας, του καρκίνου και πολλών άλλων ασθενειών.

Πέρυσι το Νομπέλ Ιατρικής και Φυσιολογίας είχε δοθεί στους Τζέιμς Π. Άλισον, 70 ετών, και Τασούκου Χόνζο, 76 ετών για την έρευνά τους στη θεραπεία του καρκίνου.

Ποιοι είναι οι τρεις φετινοί νικητές

Σκίτσο με τους τρεις επιστήμονες που κέρδισαν το φετινό Νομπέλ Ιατρικής. The Nobel Assembly at Karolinska Institute

Ο Γουίλιαμ Κέιλιν γεννήθηκε το 1957 στη Νέα Υόρκη. Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Ντιούκ και ακολούθως ολοκλήρωσε την ειδικότητά του στην παθολογία – ογκολογία στο Πανεπιστήμιο του Τζονς Χόπκινς στη Βαλτιμόρη. Τα επόμενα χρόνια ίδρυσε το δικό του εργαστήριο στο Danna-Farber Αντικαρκινικό Ιδρυμα του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και έγινε καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ το 2002.

Ο σερ Πίτερ Ράτκλιφ γεννήθηκε το 1954 στο Λάνκασαϊρ της Βρετανίας. Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και έκανε ειδικότητα νεφρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ίδρυσε το δικό του ερευνητικό εργαστήριο και έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης το 1996. Σήμερα είναι διευθυντής του Ιδρύματος Φράνσις Κρικ στο Λονδίνο, διευθυντής του Ιδρύματος Target Discovery της Οξφόρδης και μέλος του Ιδρύματος Αντικαρκινικής Ερευνας Ludwig.

Ο Γκρεκ Σεμέντζα γεννήθηκε το 1956 στη Νέα Υόρκη. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Βιολογία στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στη Βοστόνη και πήρε μεταπτυχιακό από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια. Ακολούθως εκπαιδεύτηκε στην παιδιατρική στο Πανεπιστήμιο Ντιούκ. Έκανε μεταδιδακτορική εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο του Τζονς Χόπκινς στη Βαλτιμόρη και από το 2003 είναι διευθυντής του Προγράμματος Έρευνας Αγγείων στο Ινστιτούτο Κυτταρικής Μηχανικής του Τζονς Χόπκινς.

Οι τρεις νικητές θα μοιραστούν το ποσό των 918.000 δολαρίων του βραβείου.

Η ιστορία των Νομπέλ

Front side of one of the Nobel Prize medals.

Αυτό είναι το 110ο βραβείο που απονέμεται σε αυτή την κατηγορία από το 1901. Τα βραβεία Νομπέλ είναι τα πιο προβεβλημένα βραβεία στον κόσμο και σημείο αναφοράς για άλλες ανάλογες προσπάθειες που ακολούθησαν. Θεσμοθετήθηκαν το 1895 με τη διαθήκη του σουηδού επιχειρηματία και εφευρέτη Άλφρεντ Νομπέλ (1833-1896). Ανακοινώνονται κάθε χρόνο τον Οκτώβριο (3 – 10 Οκτωβρίου το 2016) και απονέμονται (από το 1901) στις 10 Δεκεμβρίου, επέτειο θανάτου του Νομπέλ.

Τα βραβεία είναι πέντε τον αριθμό (Φυσικής, Χημείας, Ιατρικής και Φυσιολογίας, Λογοτεχνίας και Ειρήνης), ενώ ένα έκτο, αυτό των οικονομικών, προστέθηκε το 1968, με χορηγό την Τράπεζα της Σουηδίας, που απλώς φέρει την ονομασία «Νομπέλ», χωρίς να σχετίζεται με τη βούληση του Άλφρεντ Νομπέλ. Φέρει τον τίτλο «Βραβείο Οικονομικών Επιστημών της Τράπεζας της Σουηδίας στη μνήμη του Άλφρεντ Νομπέλ».

Το κάθε βραβείο συνίσταται σ’ ένα χρυσό μετάλλιο, ένα δίπλωμα που αναγράφεται το αιτιολογικό της απονομής κι ένα χρηματικό ποσό (830.000 ευρώ, το 2016), που ποικίλλει ανάλογα με τα έσοδα του Ιδρύματος Νομπέλ, θεματοφύλακα των βραβείων. Η απονομή γίνεται στη Στοκχόλμη και στο Όσλο για το Νομπέλ Ειρήνης.

Portrait of Alfred Nobel by Gösta Florman. 

Ο Άλφρεντ Νομπέλ (1833-1896) υπήρξε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 19ου αιώνα. Χημικός, μηχανικός, εφευρέτης και επιχειρηματίας απέκτησε 350 πατέντες, με πιο γνωστές αυτές για την ανακάλυψη της δυναμίτιδας και του πυροκροτητή. Ως επιχειρηματίας δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην πολεμική βιομηχανία.

Παρόλο που διαπνεόταν από φιλειρηνικά συναισθήματα και ήλπιζε ότι η καταστρεπτική δύναμη των εφευρέσεών του θα μπορούσε να συντελέσει στο να δοθεί ένα τέλος στους πολέμους, έβλεπε με απαισιοδοξία το μέλλον του ανθρωπίνου γένους. Οι διαπιστώσεις του αυτές, αλλά και σχόλια του Τύπου που τον χαρακτήριζαν «Έμπορο του Θανάτου», τον οδήγησαν να φροντίσει την υστεροφημία του.

Με τη διαθήκη του της 27ης Νοεμβρίου 1895, ένα χρόνο πριν από το θάνατό του, διέθεσε το 94% της τεράστιας περιουσίας του για να υλοποιηθεί αυτό που θεωρείται σήμερα η μεγαλύτερη τιμητική διάκριση στον κόσμο: Το Βραβείο Νομπέλ.

Στη διαθήκη ορίζεται ότι «τα βραβεία θα δίνονταν κάθε χρόνο, σε όσους κατά τον προηγούμενο χρόνο θα είχαν προσφέρει τη μεγίστη ωφέλεια στην ανθρωπότητα» στους τομείς της φυσικής, της χημείας, της φυσιολογίας και ιατρικής, λογοτεχνίας και ειρήνης. Με την ίδια διαθήκη συστήθηκε το «Ίδρυμα Νομπέλ» (29 Ιουνίου 1900), που φροντίζει για τη σωστή εκπλήρωση των όρων της, σύμφωνα με τη βούληση του διαθέτη.

Τα πρώτα βραβεία Νομπέλ απονεμήθηκαν στις 10 Δεκεμβρίου 1901, την πέμπτη επέτειο από το θάνατό του.

Πηγές: https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2019/press-release/ - https://www.theguardian.com/science/2019/oct/07/nobel-prize-in-medicine-awarded-to-hypoxia-researchers - https://www.protagon.gr/themata/nobel-iatrikis-2019-stin-kykloforia-oksygonou-ston-organismo-44341921383

Πρωτοποριακό πείραμα ανοίγει νέους ορίζοντες στην κβαντομηχανική. 2000 atoms in two places at once

Ερευνητές από τα πανεπιστήμια της Βιέννης και της Βασιλείας έφεραν σε κατάσταση κβαντικής υπέρθεσης καυτά πολύπλοκα μόρια που αποτελούνταν συνολικά από σχεδόν 2.000 άτομα. The quantum superposition principle has been tested on a scale as never before in a new study. Hot, complex molecules composed of nearly two thousand atoms were brought into a quantum superposition and made to interfere. By confirming this phenomenon -- 'the heart of quantum mechanics', in Richard Feynman's words -- on a new mass scale, improved constraints on alternative theories to quantum mechanics have been placed. An illustration suggests the behavior of big, complex molecules spreading out like ripples across space. (Image: © Yaakov Fein, Universität Wien)

Ευρωπαίοι επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι πέτυχαν ένα νέο παγκόσμιο ρεκόρ κβαντικής υπέρθεσης, δοκιμάζοντας την εν λόγω αρχή της κβαντομηχανικής για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλη κλίμακα.

Συγκεκριμένα, ερευνητές από τα πανεπιστήμια της Βιέννης και της Βασιλείας έφεραν σε κατάσταση κβαντικής υπέρθεσης καυτά πολύπλοκα μόρια που αποτελούνταν συνολικά από σχεδόν 2.000 άτομα.

Επιβεβαίωσαν έτσι σε μαζική κλίμακα το φαινόμενο της κβαντικής υπέρθεσης, το οποίο βρίσκεται στην «καρδιά της κβαντομηχανικής», σύμφωνα με τα λόγια του διάσημου φυσικού Ρίτσαρντ Φάινμαν.

Το επίτευγμα, με επικεφαλής τους Μάρκους Αρντ και Μαρσέλ Μαγιόρ, παρουσιάστηκε στο περιοδικό φυσικής «Nature Physics».

Στην υπέρθεση, που προκύπτει από τη θεμελιώδη εξίσωση της κβαντομηχανικής του Σρέντιγκερ, δύο κβαντικές καταστάσεις προστίθενται μεταξύ τους με τρόπο που τους επιτρέπει να συνυπάρχουν ταυτόχρονα.

The new experiment demonstrated a bizarre quantum effect from the double-slit experiment at an unprecedented scale. An illustrations show how electrons, particles of matter, act like waves when they pass through a double-slitted sheet. (Image credit: Johannes Kalliauer/CC BY-SA 4.0)

Το φαινόμενο έχει πιστοποιηθεί κβαντικά σε φωτόνια, ηλεκτρόνια, νετρόνια, άτομα, ακόμη και μόρια. Κανείς όμως δεν έχει ιδέα αν και πώς η υπέρθεση «μεταφράζεται» στον κόσμο της καθημερινής εμπειρίας μας.

Στο νέο πείραμα τα σχεδόν 2.000 άτομα παρέμειναν σε κβαντική υπέρθεση για περισσότερα από επτά χιλιοστά του δευτερολέπτου.

Πηγές: Quantum superposition of molecules beyond 25 kDa. Nature Physics, 2019; DOI: 10.1038/s41567-019-0663-9 - https://www.sciencedaily.com/releases/2019/10/191002075929.htm - https://www.kathimerini.gr/1045472/article/epikairothta/episthmh/prwtoporiako-peirama-anoigei-neoys-orizontes-sthn-kvantomhxanikh

Oι αστρονόμοι διέκριναν τον μυστηριώδη κοσμικό ιστό που συνδέει τους γαλαξίες. Massive filaments fuel the growth of galaxies and supermassive black holes

Εκτιμάται ότι ο κοσμικός ιστός, ο οποίος σήμερα περιλαμβάνει πάνω από το 60% των συνολικών αερίων του σύμπαντος, εμφανίστηκε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια μετά τη «Μεγάλη Έκρηξη» μαζί με τους πρώτους γαλαξίες. Map showing the gas filaments (blue) running from the top to the bottom of the image, detected using the MUSE instrument at the Very Large Telescope. The white dots embedded within these filaments are very active star forming galaxies which are being fed by the filaments, and which are detected using the Atacama Large Millimeter/submillimeter array. Credit: Hideki Umehata

Ένας τεράστιος, σχεδόν αόρατος, ιστός μιας μυστηριώδους κοσμικής «αράχνης» συνδέει τα πάντα στο σύμπαν και για πρώτη φορά οι επιστήμονες μπόρεσαν να τον παρατηρήσουν άμεσα σε μεγάλη κλίμακα.

Οι «λεωφόροι», τα «ποτάμια» ή τα «δίχτυα» αυτού του ιστού, που διασυνδέουν γαλαξίες, αποτελούνται από αέρια κυρίως υδρογόνου.

Οι κοσμολόγοι είχαν αναπτύξει τη θεωρία ότι όλοι οι γαλαξίες του σύμπαντος διασυνδέονται μέσω ενός τεράστιου ιστού ή δικτύου, αλλά δεν είχε καταστεί δυνατή η ανίχνευση του, επειδή είναι μια από τις πιο αχνές κοσμικές δομές και εύκολα σκεπάζεται από τη λάμψη των πέριξ γαλαξιών.

Map showing the gas filaments (blue) running from the top to the bottom of the image, detected using the MUSE instrument at the Very Large Telescope. In colors, the optical light as seen by the Subaru telescope, coming from the galaxies that are visible in this region of the night sky, including galaxies that are physical associated with the filaments but also galaxies in the foreground and background of this structure. Credit: Hideki Umehata

Τώρα μια διεθνής ομάδα αστρονόμων ανακοίνωσε ότι κατάφερε να παρατηρήσει και να φωτογραφήσει για πρώτη φορά σε ένα αρχαίο σμήνος γαλαξιών τα «νήματα» αυτά, που συνδέουν δεκάδες γαλαξίες μεταξύ τους, παρέχοντας έτσι βάσιμες ενδείξεις ότι όντως η κοσμολογική θεωρία ισχύει.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αστρονόμο Χιντέκι Ουμεχάτα του Πανεπιστημίου του Τόκιο και του ερευνητικού κέντρου RIKEN, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», εντόπισαν δύο τεράστια «πλοκάμια» του κοσμικού ιστού, αποτελούμενα από υδρογόνο, σε ένα γαλαξιακό σμήνος (SSA22) στον αστερισμό του Υδροχόου, σε απόσταση περίπου 12 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

Η παρατήρηση του αέριου ιστού έγινε με το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή.

«Είναι η πρώτη φορά που πραγματικά βλέπουμε τους ιστούς, οι οποίοι συνδέουν ένα αριθμό γαλαξιών», δήλωσε ο Ουμεχάτα.

This is an image showing filaments in massive galaxy cluster using the C-EAGLE simulation. Credit: Joshua Borrow

Εκτιμάται ότι ο κοσμικός ιστός, ο οποίος σήμερα περιλαμβάνει πάνω από το 60% των συνολικών αερίων του σύμπαντος, εμφανίστηκε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια μετά τη «Μεγάλη Έκρηξη», μαζί με τους πρώτους γαλαξίες, καθώς η δύναμη της βαρύτητας βοήθησε να σχηματιστούν «ποτάμια» υδρογόνου ανάμεσα τους. Στα σημεία διασταύρωσης των «ποταμών», έλαβε χώρα η δημιουργία γαλαξιών, άστρων, μαύρων οπών και κβάζαρ (ενεργών γαλαξιακών κέντρων).

Ο ιστός που είδαν οι αστρονόμοι, εκτείνεται σε μεγάλη απόσταση άνω των τριών εκατομμυρίων ετών φωτός, παρόλα αυτά δεν αποτελεί παρά ένα μικρό μόνο μέρος του συνολικού συμπαντικού διαγαλαξιακού ιστού.

«Είδαμε απλώς την κορυφή του παγόβουνου του κοσμικού ιστού. Αλλά πάντως επιβεβαιώσαμε την ύπαρξη του. Είναι κάτι τρομερά παράξενο. Κοιτάζεις το διάστημα και νομίζεις ότι είναι άδειο, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Υπάρχει αυτή η γιγάντια θαυμάσια δομή του κοσμικού ιστού», δήλωσε η Έρικα Χάμντεν του Πανεπιστημίου της Αριζόνα.

Πηγές: H. Umehata at RIKEN Cluster for Pioneering Research in Saitama, Japan el al., "Gas filaments of the cosmic web located around active galaxies in a protocluster," Science (2019). science.sciencemag.org/cgi/doi … 1126/science.aaw5949 - https://phys.org/news/2019-10-massive-filaments-fuel-growth-galaxies.html - https://www.kathimerini.gr/1045494/gallery/epikairothta/episthmh/gia-prwth-fora-oi-astronomoi-eidan-ton-mysthriwdh-kosmiko-isto-poy-syndeei-toys-gala3ies-sto-sympan

Κατερίνα Γώγου, «Η μοναξιά»

Salvador Dali, Loneliness, 1931

Η μοναξιά…

δεν έχει το θλιμένο χρώμα στα μάτια

της συννεφένιας γκόμενας.

Δεν περιφέρεται νωχελικά κι αόριστα

κουνώντας τα γοφιά της στις αίθουσες συναυλιών

και στα παγωμένα μουσεία.

Δεν είναι κίτρινα κάδρα παλαιών «καλών» καιρών

και ναφθαλίνη στα μπαούλα της γιαγιάς

μενεξελιές κορδέλες και ψάθινα πλατύγυρα.

Δεν ανοίγει τα πόδια της με πνιχτά γελάκια

βοϊδίσο βλέμα κοφτούς αναστεναγμούς

κι ασορτί εσώρουχα.

Η μοναξιά.

Έχει το χρώμα των Πακιστανών η μοναξιά

και μετριέται πιάτο-πιάτο

μαζί με τα κομμάτια τους

στον πάτο του φωταγωγού.

Στέκεται υπομονετικά όρθια στην ουρά

Μπουρνάζι – Αγ. Βαρβάρα – Κοκκινιά

Τούμπα – Σταυρούπολη – Καλαμαριά

Κάτω από όλους τους καιρούς

με ιδρωμένο κεφάλι.

Εκσπερματώνει ουρλιάζοντας κατεβάζει μ’ αλυσίδες τα τζάμια

κάνει κατάληψη στα μέσα παραγωγής

βάζει μπουρλότο στην ιδιοχτησία

είναι επισκεπτήριο τις Κυριακές στις φυλακές

ίδιο βήμα στο προαύλιο ποινικοί κι επαναστάτες

πουλιέται κι αγοράζεται λεφτό λεφτό ανάσα ανάσα

στα σκλαβοπάζαρα της γης – εδώ κοντά είναι η Κοτζιά

ξυπνήστε πρωί.

Ξυπνήστε να τη δείτε.

Είναι πουτάνα στα παλιόσπιτα

το γερμανικό νούμερο στους φαντάρους

και τα τελευταία

ατελείωτα χιλιόμετρα ΕΘΝΙΚΗ ΟΔΟΣ-ΚΕΝΤΡΟΝ

στα γατζωμένα κρέατα από τη Βουλγαρία.

Κι όταν σφίγγει το αίμα της και δεν κρατάει άλλο

που ξεπουλάν τη φάρα της

χορεύει στα τραπέζια ξυπόλυτη ζεμπέκικο

κρατώντας στα μπλαβιασμένα χέρια της

ένα καλά ακονισμένο τσεκούρι.

Η μοναξιά

η μοναξιά μας λέω. Για τη δική μας λέω

είναι τσεκούρι στα χέρια μας

που πάνω από τα κεφάλια σας γυρίζει γυρίζει γυρίζει γυρίζει.

Ανιχνεύθηκαν στον Εγκέλαδο συστατικά αμινοξέων. New organic compounds found in Enceladus ice grains

Νέα είδη οργανικών ουσιών, που αποτελούν συστατικά των αμινοξέων, θεμελιωδών «λίθων» της ζωής στη Γη, ανιχνεύθηκαν στους πίδακες παγωμένων σωματιδίων που εκτινάσσονται στο διάστημα από τον δορυφόρο του Κρόνου Εγκέλαδο. In this image captured by NASA's Cassini spacecraft in 2007, the plumes of Enceladus are clearly visible. The moon is nearly in front of the Sun from Cassini's viewpoint. Credit: NASA/JPL/Space Science Institute

Νέα είδη οργανικών ουσιών, που αποτελούν συστατικά των αμινοξέων, θεμελιωδών «λίθων» της ζωής στη Γη, ανιχνεύθηκαν στους πίδακες παγωμένων σωματιδίων που εκτινάσσονται στο διάστημα από τον δορυφόρο του Κρόνου Εγκέλαδο. Η ανακάλυψη, που έγινε έπειτα από ανάλυση στοιχείων της αποστολής του σκάφους Cassini της NASA, αυξάνει τις πιθανότητες εύρεσης κάποιας μορφής εξωγήινης ζωής στο μέλλον. Ισχυρές υδροθερμικές πηγές εκτινάσσουν υλικά από τον πυρήνα του Εγκέλαδου, τα οποία αναμιγνύονται με νερό από τον τεράστιο υπόγειο ωκεανό του δορυφόρου και τελικά εκλύονται στο διάστημα ως υδρατμοί και κόκκοι πάγου. Μέσα σε αυτούς τους κόκκους ανακαλύφθηκαν μόρια που περιέχουν οξυγόνο και άζωτο, καθώς και αρωματικές ουσίες.

Στη Γη παρόμοια μόρια αποτελούν μέρος χημικών αντιδράσεων που παράγουν αμινοξέα. Οι υδροθερμικές πηγές στους βυθούς του πλανήτη μας παρέχουν την ενέργεια που τροφοδοτεί αυτές τις χημικές αντιδράσεις. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι υδροθερμικοί πόροι λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο και στον Εγκέλαδο, παρέχοντας την αναγκαία ενέργεια για την παραγωγή αμινοξέων. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Νοζάιρ Κχαγουάτζα του Ελευθέρου Πανεπιστημίου του Βερολίνου, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Monthly Notices» της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Βρετανίας. «Δεν γνωρίζουμε ακόμη αν τα αμινοξέα χρειάζονται για τη ζωή πέρα από τη Γη, αλλά η εύρεση μορίων που σχηματίζουν αμινοξέα, αποτελεί σημαντικό κομμάτι του παζλ», δήλωσε ο Κχαγουάτζα.

Η αποστολή Cassini τερματίστηκε τον Σεπτέμβριο 2017 με την αυτοκαταστροφή του σκάφους στον Κρόνο, αλλά τα στοιχεία που έχει ήδη στείλει, θα συνεχίσουν να μελετώνται επί δεκαετίες και να παρέχουν νέα ευρήματα. Στην προκειμένη περίπτωση, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από τον «αναλυτή κοσμικής σκόνης» του Cassini, που είχε ανιχνεύσει κόκκους πάγου από τον Εγκέλαδο στον δακτύλιο Ε του Κρόνου. Οι φασματοσκοπικές αναλύσεις φανέρωσαν την ύπαρξη οργανικού υλικού μέσα σε αυτούς τους παγωμένους κόκκους.

This illustration shows the process of organic compounds making their way onto ice grains emitted in plumes from Saturn's moon Enceladus, where they were detected by NASA's Cassini spacecraft. Credit: NASA/JPL-Caltech

Οι οργανικές αυτές ουσίες αρχικά διαλύονται στον υπόγειο ωκεανό του δορυφόρου, μετά εξατμίζονται από το νερό και τελικά συμπυκνώνονται και παγώνουν στο εσωτερικό των κόκκων μέσα στο φλοιό του Εγκέλαδου, προτού τελικά εκτιναχθούν στο διάστημα μαζί με τους πίδακες, οι οποίοι φθάνουν σε ύψος πολλών χιλιομέτρων.

Η νέα ανακάλυψη έρχεται να προστεθεί στα περυσινά ευρήματα μεγάλων πολύπλοκων μη διαλυτών οργανικών μορίων που πιστεύεται ότι επιπλέουν στην επιφάνεια του ωκεανού του Εγκέλαδου. Αυτή τη φορά, βρέθηκαν μικρότερα και διαλυτά οργανικά μόρια, δυνητικοί πρόδρομοι των αμινοξέων.

Ο Εγκέλαδος και η Ευρώπη του Δία αποτελούν κατ’ εξοχήν στόχους για αναζήτηση εξωγήινης (μικροβιακής κατά πάσα πιθανότητα) ζωής στο μέλλον.

Πηγές: N Khawaja et al. Low-mass nitrogen-, oxygen-bearing, and aromatic compounds in Enceladean ice grains, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (2019). DOI: 10.1093/mnras/stz2280 - https://phys.org/news/2019-10-compounds-enceladus-ice-grains.html - https://www.amna.gr/home/article/397022/Anakalufthikan-ston-Egkelado-tou-Kronou-nees-organikes-ousies-prodromes-tis-zois

Κι αν ο πλανήτης 9 είναι μια αρχέγονη μαύρη τρύπα; Planet Nine could be a primordial black hole, new research suggests

The hypothetical Planet Nine, assumed to be lurking somewhere in the outskirts of our solar system, may not be a planet at all. A new study suggests that the mysterious and still undiscovered object might be a primordial black hole. Artist's concept of the hypothetical Planet Nine. Credit: Caltech/R. Hurt (IPAC)

Η πιθανή ύπαρξη ενός ακόμα πλανήτη, σε μεγάλη απόσταση από τον Ήλιο προβληματίζει τους αστρονόμους εδώ και αρκετά χρόνια. Οφείλεται κυρίως στην παρατήρηση σωμάτων που απέχουν δεκάδες αστρονομικές μονάδες από τον ήλιο, των οποίων οι τροχιές προσομοιώνονται σωστά αν θεωρηθεί η ύπαρξη ενός πλανήτη σε απόσταση πάνω από 300 αστρονομικές μονάδες (ΑU) από τον ήλιο και μάζα συνήθως πολύ μεγαλύτερη από την μάζα της Γης.

Αυτός λοιπόν ο υποθετικός ένατος πλανήτης, θα μπορούσε να μην είναι καν πλανήτης με την καθιερωμένη έννοια του όρου. Μια τέτοια εκδοχή υποστηρίζει η πρόσφατη δημοσίευση με τίτλο «What if Planet 9 is a Primordial Black Hole?», των Jakub Scholtz και James Unwin, όπου εξετάζεται η περίπτωση ο πλανήτης 9 να είναι αρχέγονη μαύρη τρύπα.

Οι αρχέγονες μαύρες τρύπες έχουν σχετικά μικρές μάζες και δημιουργήθηκαν αμέσως μετά την Μεγάλη Έκρηξη. Υποτίθεται πως σχηματίστηκαν εξαιτίας των διακυμάνσεων πυκνότητας στο αρχέγονο σύμπαν και αυτές με τις μικρότερες μάζες μάλλον έχουν εξατμιστεί. Όσες όμως είχαν μεγαλύτερες μάζες μπορεί να υπάρχουν ακόμα, παρότι δεν έχουν εντοπιστεί ακόμα.

Οι αστρονόμοι Jakub Scholtz από το πανεπιστήμιο του Durham και ο James Unwin από το πανεπιστήμιο του Illinois, υπέθεσαν ότι ο πλανήτης 9 θα μπορούσε να είναι μια αρχέγονη μαύρη τρύπα σε τροχιά γύρω από τον ήλιο με ακτίνα από 300 έως 1000 AU.

Δεδομένου ότι η σύλληψη από το πεδίο βαρύτητας του ηλιακού μας συστήματος είναι μια ερμηνεία για την προέλευση του ένατου πλανήτη, τότε η πιθανότητα σύλληψης μια αρχέγονης μαύρης τρύπας είναι εξ’ ίσου πιθανή. Αν έχει μάζα 5 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης και μια ακτίνα περίπου 4 εκατοστών, τότε έχει θερμοκρασία Hawking 0,004Κ, πολύ μικρότερη από την θερμοκρασία των 2,7Κ που αντιστοιχεί στην κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου – οπότε ξεχάστε την περίπτωση να ανιχνεύσουμε την ακτινοβολία Hawking που εκπέμπει. Όμως, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ερευνητών Scholtz και Unwin, θα μπορούσε να ανιχνευθεί το σήμα που προκαλεί η πιθανή εξαΰλωση της σκοτεινής ύλης που συσσωρεύεται στην άλω της μαύρης τρύπας.

Έτσι, για να στηρίξουν την υπόθεση (!) της αρχέγονης μαύρης τρύπας στην θέση του υποθετικού (!) πλανήτη 9, οι εν λόγω ερευνητές προτείνουν ειδικές παρατηρήσεις για κινούμενες πηγές ακτίνων Χ, γάμμα και άλλων ακτίνων κοσμικής ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας, που πιθανώς να εκπέμπει η άλως της σκοτεινής ύλης, εφόσον ισχύει η υπόθεση εξαΰλωσης της σκοτεινής ύλης (!). Όμως αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο προχωράει η επιστήμη.

Πηγές: Jakub Scholtz, James Unwin. What if Planet 9 is a Primordial Black Hole? arXiv:1909.11090v1 [hep-ph]: arxiv.org/abs/1909.11090 - https://phys.org/news/2019-09-planet-primodial-black-hole.html - https://physicsgg.me/2019/10/01/κι-αν-ο-πλανήτης-9-είναι-μια-αρχέγονη-μα/