Νεκροταφείο κομητών που φιλοξενεί και... Λαζάρους. Astronomers Discovery a Graveyard for Comets

Εντοπίστηκε νεκροταφείο κομητών αλλά κάποιοι από αυτούς καταφέρνουν να φτάσουν μέχρι τον Ήλιο και... ανασταίνονται. An artist's concept of an asteroid belt orbiting a star like the Sun. Credit: NASA/JPL-Caltech 

Μια ομάδα αστρονόμων του Πανεπιστημίου Anitoquia στην Κολομβία ανακοίνωσε την ανακάλυψη ενός νεκροταφείου κομητών. Οι ερευνητές, που καθοδηγούνται από τον αστρονόμο Ignacio Ferrin, περιγράφουν πως κάποια από αυτά τα αντικείμενα, ανενεργά για εκατομμύρια χρόνια, έχουν επιστρέψει στη ζωή, αποκτώντας δίκαια την επωνυμία «κομήτες Λάζαροι».

Αυτές οι εικόνες αναπαριστούν την ζώνη των αστεροειδών, που βρίσκεται ανάμεσα στον Ήλιο [μαζί με τους τέσσερις πιο κοντινούς στον Ήλιο πλανήτες] και τον Δία, όπως είναι σήμερα και όπως ήταν στις αρχές του Ηλιακού Συστήματος. Η πάνω εικόνα δείχνει το μέχρι τώρα μοντέλο για τη ζώνη των αστεροειδών. Απαρτίζεται σε μεγάλο βαθμό από βραχώδες υλικό. Η μεσαία εικόνα δείχνει το νέο προτεινόμενο μοντέλο, με έναν μικρό αριθμό ενεργών κομητών και έναν πληθυσμό αδρανών κομητών. Το κάτω διάγραμμα δείχνει πως ήταν η ζώνη των αστεροειδών στις απαρχές του Ηλιακού Συστήματος, με έντονη δραστηριότητα κομητών. These illustrations show the asteroid belt in the present day and in the early Solar System, located between the Sun (at centre) and four terrestrial planets (near the Sun) and Jupiter (at bottom left). The top image shows the conventional model for the asteroid belt; largely composed of rocky material. The middle image shows the proposed model, with a small number of active comets and a dormant cometary population. The lower diagram shows how the asteroid belt might have looked in the early Solar System, with vigorous cometary activity. (Credit: Ignacio Ferrin / University of Anitoquia)

Όπως αναφέρει ο Ignacio Ferrin, «φανταστείτε όλους αυτούς τους αστεροειδείς να περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο για αιώνες, χωρίς ίχνος δραστηριότητας. Έχουμε διαπιστώσει ότι ορισμένοι από αυτούς, τελικά, δεν είναι νεκροί βράχοι, αλλά αδρανείς κομήτες οι οποίοι μπορούν ακόμα να επιστρέψουν στη ζωή αν αυξηθεί λίγο περισσότερο η ενέργεια που λαμβάνουν από τον Ήλιο.»

Οι «βρώμικες χιονόμπαλες», όπως είχε αποκαλέσει τους κομήτες ο αμερικανός αστρονόμος Fred Whipple το 1949 λόγω της περιεκτικότητάς τους σε σκόνη και πάγο, θεωρείται ότι προέρχονται από δύο τοποθεσίες, πολύ μακριά από τον Ήλιο: από τη Ζώνη του Kuiper και από το νέφος του Oort. Αυτό εξηγεί γιατί οι κομήτες χρειάζονται χιλιάδες χρόνια για να ολοκληρώσουν την ελλειπτική τους πορεία γύρω από τον Ήλιο και γιατί αυτοί οι σπάνιοι επισκέπτες δεν έχουν καταγραφεί ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία. Υπάρχουν ωστόσο περίπου 500 κομήτες μικρής περιόδου, όπως λέγονται, των οποίων η τροχιά εκτρέπεται λόγω της βαρυτικής έλξης του Δία, και επιστρέφουν ανά διαστήματα, που κυμαίνονται από λίγα χρόνια μέχρι ένα-δύο αιώνες.

New observations from NASA's NEOWISE project reveal the hidden nature of centaurs, objects in our solar system that have confounded astronomers for resembling both asteroids and comets. The centaurs, which orbit between Jupiter and Neptune, were named after the mythical half-horse, half-human creatures called centaurs due to their dual nature. This artist's concept shows a centaur creature together with asteroids on the left and comets at right. (Credit: NASA/JPL-Caltech)

Όπως αναφέρει ο Ferrin, τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν βρεθεί τουλάχιστον 12 ενεργοί κομήτες στην κύρια αστεροειδή ζώνη. Μέχρι τώρα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί μία χωματερή διαστημικών βράχων, μπάζα από έναν αγέννητο πλανήτη.

Η νέα μελέτη όμως δείχνει πως ουσιαστικά πρόκειται για ένα τεράστιο νεκροταφείο αρχαίων αδρανών κομητών, οι οποίοι επέστρεψαν στη ζωή μετά τη μετακίνησή τους πιο κοντά στον Ήλιο. Αυτό μπορεί να συμβεί εάν ένα μικρό σπρώξιμο από τη βαρυτική δύναμη του Δία αλλάξει την πορεία της τροχιάς του κομήτη, μικραίνοντας ελάχιστα την απόστασή του από τον Ήλιο. Η μικρή αυτή αλλαγή στη μέση θερμοκρασία από τη μείωση της απόστασης μετατρέπει ποσότητα πάγου σε αέριο που σπρώχνεται από το φως και τους ηλιακούς ανέμους προς τα πίσω, σχηματίζοντας τη χαρακτηριστική ουρά αερίου και σκόνης που ακολουθεί τον κομήτη.

"Αυτά τα αντικείμενα είναι ‘Κομήτες Λάζαροι’, που επιστρέφουν στη ζωή μετά από αδράνεια χιλιάδων ή εκατομμυρίων ετών. Δυνητικά, κάθε ένας από τις πολλές χιλιάδες των ήσυχων γειτόνων τους μπορεί να κάνει ακριβώς το ίδιο”, σύμφωνα με τον Ferrin. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύονται στο Oxford University Press journal Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.

Στο Κάστρο του Πλαταμώνα, The Castle at Platamonas

Το Κάστρο του Πλαταμώνα, είναι κάστρο - πόλη της μεσοβυζαντινής περιόδου (10ος μΧ αιώνας), κτισμένο στις νοτιανατολικές υπώρειες του Ολύμπου, σε θέση στρατηγική που ελέγχει τον δρόμο Μακεδονίας - Θεσσαλίας - Νότιας Ελλάδας.

The Platamon Castle is a Crusader castle (built between 1204 and 1222) in northern Greece and is located southeast of Mount Olympus, in a strategic position which controls the exit of the Tempe valley, through which passes the main road connecting Macedonia with Thessaly and southern Greece. The tower (donjon), which overlooks the highway, is an imposing medieval fortress.

Important discoveries are the board of Hellenistic\ wall, that confirm the suggestion that on this position was the ancient Greek cityHerakleion and the gate in the wall of the donjon. The core of the city Herakleion remains to be found, but it is posited that it is located on the northwest side of the castle's hill due to shells and coins found during recent excavations.

Ανασκαφή του 1995 εντόπισε ίχνη ελληνιστικού τείχους (4ος αιώνας) που επιβεβαιώνουν τις απόψεις ότι στη θέση αυτή υπήρχε η αρχαία πόλη Ηράκλειο, "πρώτη πόλις Μακεδονίας..." μετά τα Τέμπη σύμφωνα με πηγή του 360 πΧ. Το Βυζαντινό τείχος συντηρήθηκε από τους Φράγκους μετά το 1204 και τους βυζαντινούς τον 14ο αιώνα, στο τέλος του οποίου καταλαμβάνεται από τους Τούρκους, που επίσης επισκευάζουν αλλά εξακολουθεί να κατοικείται από Χριστιανούς. Στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο (1941) βομβαρδίζεται από τα γερμανικά στρατεύματα. 

Το όνομα Πλαταμώνας το οποίο προέρχεται από τη λέξη πλαταμών (-ώνος) και σημαίνει πλατύς βράχος, ακρωτηριώδης, εντός της θαλάσσης και αναφερόταν αρχικώς στην ακρόπολη της Ηράκλειας, και αργότερα όταν η πόλη περιορίσθηκε εντός του κάστρου στην εικόνα που δίνει ο λόφος του κάστρου καθώς προσεγγίζετε από τη θάλασσα.

 

Ο οργασμός καλύτερος από το σταυρόλεξο για τον εγκέφαλο, Orgasms Are Better for Brains Than Crosswords

Jean-Frédéric Schall. Rencontre amoureuse. Huile sur Toile, 30,9x26,6 cm, New York, Collection Particulière. H σεξουαλική κορύφωση αποτελεί την καλύτερη... άσκηση για τον εγκέφαλο, σύμφωνα με έναν «γκουρού» του συγκεκριμένου επιστημονικού πεδίου.

Αν θέλετε να ακονίσετε το μυαλό σας (όπως προτείνουν οι επιστήμονες για γεράματα με... διαύγεια), τότε αφήστε τα σταυρόλεξα και τα Sudoku και πιάστε το… σεξ. Αυτό προτείνει ο καθηγητής Μπάρι Κομισάρουκ, ο οποίος υποστηρίζει ότι ο οργασμός εξασκεί ολόκληρο τον εγκέφαλο, αντί για μια μόνο περιοχή του, με αποτέλεσμα να αποτελεί το καλύτερο είδος νοητικής «γυμναστικής».

Παυσίπονη και αντικαταθλιπτική κορύφωση

Pablo Picasso. Raphaël et la Fornarina d'après Ingres, 1968. Eau-Forte, 25x32,5 cm, Paris, Gallerie Louise Leiris.

Παράλληλα ο οργασμός αποτελεί πολύ καλό παυσίπονο αλλά και αντικαταθλιπτικό, σύμφωνα με τον καθηγητή. Αν λοιπόν οι επιστήμονες εκμεταλλευθούν τον μηχανισμό της ευχαρίστησης που κρύβεται πίσω από την κορύφωση στο σεξ, τότε θα μπορούσαν να αναπτύξουν θεραπείες κατά του στρες, της κατάθλιψης, ακόμη και του εθισμού σε ουσίες.

Ο 72χρονος καθηγητής μελετά τη γυναικεία σεξουαλική ικανοποίηση ήδη από τη δεκαετία του 1960 – είχε ξεκινήσει τα πειράματά του με αρουραίους προτού αρχίσει να μελετά τις γυναίκες το 1982. Η αφοσίωσή του σε ένα ερευνητικό πεδίο το οποίο σκανδάλιζε τους συναδέλφους του στο Πανεπιστήμιο Ράτγκερς στο Νιου Τζέρσι, τον έχει καθιερώσει ως έναν από τους ειδήμονες και τους φανατικότερους (επιστημονικούς) οπαδούς του οργασμού και των όσων καλών μπορεί να προσφέρει στον οργανισμό.

Μεγάλη αύξηση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο

What stimulates the brain most? Picture: Thinkstock

«Κατά τη διάρκεια του οργασμού καταγράφεται τρομακτική αύξηση της ροής του αίματος προς τον εγκέφαλο» ανέφερε ο καθηγητής Κομισάρουκ στη βρετανική εφημερίδα «The Times» και προσέθεσε: «Έτσι, ο οργασμός δεν μπορεί να είναι κακός για τον οργανισμό αφού μεταφέρει θρεπτικά συστατικά και το οξυγόνο στον εγκέφαλο. Οι νοητικές ασκήσεις όπως τα σταυρόλεξα και τα Sudoku αυξάνουν τη δραστηριότητα του εγκεφάλου αλλά μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές του. Ο οργασμός ενεργοποιεί ολόκληρο τον εγκέφαλο».

Ο καθηγητής κατέληξε στα συμπεράσματά του μετά από παρακολούθηση εθελοντριών τις οποίες υπέβαλλε σε απεικονιστικές μεθόδους του εγκεφάλου στο εργαστήριό του που έχει την έδρα του στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ράτγκερς. Κατέγραφε τη ροή του αίματος στον εγκέφαλό των γυναικών ενόσω εκείνες βρίσκονταν σε οργασμό.

Στο πλαίσιο του πειράματος οι εθελόντριες υποβάλλονται σε λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) και φθάνουν σε σεξουαλική κορύφωση παρά το… αφιλόξενο για την περίσταση περιβάλλον του εργαστηρίου.

«Κλειδί» η κατανόηση του μηχανισμού της ευχαρίστησης

Utamaro. Deux Amants, 1790. Estampe colorée sur bois, 20,3x30,4 cm. New York, Ronin Gallery.

Ο δρ Κομισάρουκ πιστεύει ότι έχουμε να μάθουμε ακόμη πολλά για τη σεξουαλική ευχαρίστηση και τα οφέλη της για τον ανθρώπινο οργανισμό. «Δεν ξέρουμε ουσιαστικώς τίποτα για την ευχαρίστηση. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πώς την παράγει ο εγκέφαλος. Ποιες περιοχές του εγκεφάλου ‘γεννούν’ την τόσο έντονη ευχαρίστηση και πώς μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε για το καλό του οργανισμού;».

Τα πρώτα γενέθλια του Curiosity , Curiosity rover Celebrates 1 Year on Mars with Dramatic Discoveries

Τhis scene combines seven images from the telephoto-lens camera on the right side of the Mast Camera (Mastcam) instrument on NASA’s Mars rover Curiosity on Sol 343 of the rover’s work on Mars (July 24, 2013). The center of the scene is toward the southwest. Credit: NASA/JPL-Caltech/Malin Space Science Systems

Αύριο συμπληρώνεται ακριβώς ένας χρόνος από την προσγείωση του διαστημικού ρόβερ Curiosity της NASA στην επιφάνεια του πλανήτη Άρη.

Η περιπέτεια του Curiosity ξεκίνησε με την εκτόξευσή του από τη Γη στις 26 Νοεμβρίου 2011.

Το Curiosity εκτοξεύθηκε με έναν πύραυλο Atlas V στις 26 Νοεμβρίου 2011 και αφού ταξίδεψε περίπου 250 εκατομμύρια χιλιόμετρα, προσγειώθηκε με επιτυχία στον Άρη στις 6 Αυγούστου 2012.

Η «περιέργεια» είναι εξάτροχο πυρηνοκίνητο όχημα 900 κιλών και διαθέτει χημικό εργαστήριο, βιντεοκάμερες, μετεωρολογικό σταθμό, τρυπάνι, ακτίνες λέιζερ καθώς επίσης κι έναν ρομποτικό βραχίονα μήκους δύο μέτρων.

Οι πανηγυρισμοί του τεχνικού προσωπικού της NASA για την επιτυχή προσγείωση του Curiosity στις 6 Αυγούστου 2012.

Πρόκειται για το πιο πολύπλοκο και υπερσύγχρονο ρομποτικό διαστημικό σκάφος που κατασκευάστηκε ποτέ με σκοπό την εξερεύνηση άλλων πλανητών. Η αποστολή του είναι ο εντοπισμός οργανικών ενώσεων και άλλων χαρακτηριστικών που θα αποδεικνύουν το αν ο πλανήτης είναι, ή ήταν κάποτε ή θα μπορούσε να γίνει κατοικήσιμoς.

Κατά τη διάρκεια ενός έτους, το Curiosity διάνυσε στην επιφάνεια του Άρη απόσταση 1,6 χιλιομέτρων περίπου και έχει στείλει στη Γη πάνω από 190 gigabits δεδομένων (φωτογραφίες, αναλύσεις σύνθεσης πετρωμάτων, εδάφους, ατμόσφαιρας κλπ).

Μια από τις πρώτες εικόνες που έστειλε η «περιέργεια» στη Γη αμέσως μετά την προσεδάφισή του στον κόκκινο πλανήτη. Από τότε, κατά τη διάρκεια ενός έτους, έστειλε πάνω από 71000 φωτογραφίες.

Toν Σεπτέμβριο του 2012, το διαστημικό ρόβερ Curiosity εντόπισε και φωτογράφισε μια αρχαία κοίτη νερού.

Από το μέγεθος των βότσαλων η επιστημονική ομάδα του Curiosity συμπέρανε ότι το νερό κυλούσε πριν από εκατομμύρια χρόνια με ταχύτητα περίπου 1 μέτρο ανά δευτερόλεπτο και βάθος έως και ένα μέτρο.

Aνάλυση αρειανού πετρώματος από το Curiosity. Οι κόκκινες κουκκίδες δείχνουν τα σημεία όπου στόχευσε το λέιζερ της Κάμερας Χημείας, οι μωβ αντιστοιχούν με τα σημεία «στόχευσης» του φασματογράφου APXS. Τα αποτελέσματα των πρώτων αναλύσεων έδειξαν γήινα χαρακτηριστικά. 

Tο Curiosity συνέλεξε δείγμα εδάφους από τον κρατήρα Gale στις 15 Οκτωβρίου με τον ειδικό βραχίονα που διαθέτει το Curiosity και πραγματοποίησε ανάλυση με περίθλαση ακτίνων Χ. Με τη μέθοδο αυτή προσδιορίστηκε για πρώτη φορά ποσοτικά η σύσταση του αρειανού εδάφους και διαπιστώθηκε ότι είναι παρόμοιο με τα ηφαιστειακά εδάφη στη Χαβάη!

H πρώτη ακτινογραφία αρειανού εδάφους από το Curiosity. Aνάλυση με ακτίνες Χ του εδάφους του Άρη, από την πειραματική συσκευή Χημείας και Ορυκτολογίας (Chemin).

Το εν λόγω εύρημα, που επιβεβαιώνει τις έως τώρα θεωρίες των επιστημόνων, αυξάνει την πιθανότητα κάποτε ο «κόκκινος πλανήτης» να είχε φιλοξενήσει μικροβιακή ζωή.

Με το ειδικό όργανο (SAM – Sample Analysis at Mars) που φέρει το Curiosity πραγματοποιήθηκαν επίσης μετρήσεις προσδιορισμού της περιεκτικότητας των αερίων στην ατμόσφαιρα του Άρη.

Tα πέντε αέρια κατά σειρά περιεκτικότητας κατ’ όγκον στην ατμόσφαιρα του Άρη.

Βρέθηκε να κυριαρχεί το διοξείδιο του άνθρακα, που αποτελεί το 95,9 % του όγκου της ατμόσφαιρας. Τα επόμενα 4 στοιχεία είναι το αργό, το άζωτο, το οξυγόνο (μόνο 0,14%) και το μονοξείδιο του άνθρακα.

Στις αρχές Δεκεμβρίου 2012, η επιστημονική ομάδα που ελέγχει το Curiosity ανακοίνωσε την ανίχνευση ανίχνευση χλωροπαραγώγων του μεθανίου (CH₃Cl, CH₂Cl₂, CHCl₃, CCl₄) από το μίνι χημικό εργαστήριο SAM του Curiosity. Ανιχνεύθηκαν επίσης και μερικά μόρια νερού (δεσμευμένα σε κόκκους άμμου ή σκόνης, λίγο παραπάνω από το αναμενόμενο.

Τον Φεβρουάριο του 2013, η πρώτη γεώτρηση σε πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος είναι γεγονός. Το τρυπάνι του διαστημικού ρόβερ Curiosity που εξερευνά τον πλανήτη Άρη διείσδυσε σε βάθος 6,4 εκατοστά στο έδαφος του κόκκινου πλανήτη.

Οι δυο τρύπες από το τρυπάνι του Curiosity – η δεξιά έχει 16 χιλιοστά πλάτος και 20 χιλιοστά βάθος, η αριστερή έχει βάθος 64 χιλιοστά

Σύμφωνα με τους ερευνητές της NASA που μελετούν τα δεδομένα της αποστολής Curiosity, ιζηματογενή πετρώματα που σχηματίστηκαν παρουσία νερού υποδηλώνουν ότι το περιβάλλον του Άρη θα μπορούσε να είχε υποστηρίξει την εμφάνιση μικροβιακής ζωής.

Οι χημικές αναλύσεις δειγμάτων βράχου αποκάλυψαν ότι αποτελείται κατά 20% από άργιλο, ο οποίος πρέπει να σχηματίστηκε από την αντίδραση τρεχούμενου νερού με πυριγενή πετρώματα.

Ίχνη από τέτοια υγρά περιβάλλοντα έχουν βρεθεί και σε άλλες περιοχές του Άρη, ωστόσο στο σημείο έρευνας του Curiosity το νερό δεν ήταν έντονα όξινο και οξειδωτικό, ούτε περιείχε αλάτι σε μεγάλες συγκεντρώσεις – παράγοντες που θα εμπόδιζαν την ανάπτυξη μικροβίων. Η παρουσία θειικού ασβεστίου μαρτυρά ότι το νερό ήταν ουδέτερο ή ήπια αλκαλικό.

Αυτοπροσωπογραφία του διαστημικού ρόβερ Curiosity.

Επιπλέον, σύμφωνα με ερευνητές του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια τα υλικά που ανίχνευσε το Curiosity θα μπορούσαν να είχαν προσφέρει σε εξωγήινα μικρόβια μια πηγή χημικής ενέργειας για την ανάπτυξή τους.

Σύμφωνα με τον επιστημονικό υπεύθυνο της αποστολής στα κεντρικά της NASA στην Ουάσινγκτον, Μάικλ Μέγιερ: «Μια θεμελιώδης ερώτηση που καλείται να απαντήσει αυτή η αποστολή είναι το κατά πόσο θα μπορούσε ο Άρης να είχε προσφέρει ένα περιβάλλον κατάλληλο για τη ζωή. Με βάση όσα γνωρίζουμε μέχρι τώρα, η απάντηση είναι ναι»

Η επικοινωνία του Curiosity με την Γη διακόπηκε για έναν μήνα περίπου από τις 4 Απριλίου μέχρι την 1η Μαΐου, όταν η Γη, ο Ήλιος και ο Άρης βρίσκονταν σχεδόν στην ίδια ευθεία. Στη συνέχεια το διαστημικό ρόβερ ξανάπιασε δουλειά κάνοντας νέες γεωτρήσεις.

Το σημείο στο αρεανό έδαφος που φέρει το όνομα ‘Cumberland’ πριν και μετά τη γεώτρηση (15 Μαΐου 2013).

Λίγο πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος από την προσεδάφισή του στον Άρη, το διαστημικό ρόβερ της NASA, άρχισε να κατευθύνεται προς το όρος Sharp. Το όρος Σαρπ έχει ύψος 5,5 χιλιόμετρα και η μελέτη των διαδοχικών στρωμάτων στις πλαγιές του θα δώσει πληροφορίες για τα στάδια της εξέλιξης του πλανήτη. Σύμφωνα με τον τεχνικό της NASA Jim Erickson έχει ενεργοποιηθεί ένα νέο λογισμικό – που ονομάζεται autonav ή αυτόνομη πλοήγηση – που θα κάνει πιο εύκολη την οδήγηση. Το ταξίδι αυτό αναμένεται να διαρκέσει ένα χρόνο.

Αυτός ο χάρτης δείχνει το σημείο προσγείωσης του Curiosity τον Αύγουστο του 2012 στο σημείο “Bradbury Landing”, την περιοχή που ερεύνησε το όχημα από τον Νοέμβριο του 2012 μέχρι τον Μάιο του 2013 κοντά στον βράχο “John Klein” στην περιοχή “Glenelg” και τον επόμενο σημαντικό προορισμό της αποστολής στους πρόποδες του όρους Sharp. The total distance driven by NASA’s Mars rover Curiosity passed the one-mile mark a few days before the first anniversary of the rover’s landing on Mars. This map traces where Curiosity drove between landing at “Bradbury Landing” on Aug. 5, 2012, PDT, (Aug. 6, 2012 (Universal Time and EDT) and the position reached during the mission’s 351st Martian day, or sol, (Aug. 1, 2013). The Sol 351 leg added 279 feet (85.1 meters) and brought the odometry since landing to about 1.05 miles (1,686 meters). Credit: NASA/JPL-Caltech/Univ. of Arizona

To Curiosity την 1 Αυγούστου 2013 συνέλαβε μια σπάνια εικόνα με τα δυο μικροσκοπικά φεγγάρια του Άρη Φόβο και Δείμο. (Credit: NASA/JPL/MSSS, contrast enhanced by Marco Di Lorenzo and Ken Kremer). 

O GPS του εγκεφάλου. Cells that help you find your way identified in humans

Your sense of direction may be better than you think (Image: Ruth Eastham/Max Paoli/Lonely Planet/Getty)

Αμερικανοί επιστήμονες εντόπισαν για πρώτη φορά σε ανθρώπους εξειδικευμένα εγκεφαλικά κύτταρα που παίζουν τον ρόλο GPS, δηλαδή βοηθούν στο να βρίσκει κανείς τον δρόμο του και να προσανατολίζεται σε ένα ανοιχτό άγνωστο περιβάλλον. Τέτοια κύτταρα είχαν στο παρελθόν βρεθεί μόνο σε ορισμένα ζώα. 

Η ανακάλυψη μπορεί να βοηθήσει μελλοντικά στην ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών ή άλλων θεραπειών για ανθρώπους που χάνονται συχνά και δυσκολεύονται να «πλοηγηθούν» σε ανοιχτούς χώρους, όπως όσοι πάσχουν από Αλτσχάιμερ.

Η μελέτη

Διάφορα κύτταρα στον εγκέφαλο τον βοηθούν να προσανατολίζεται.

Disorientation: Without effective grid cells in the brain, humans frequently get lost.

Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι μερικά ζώα χρησιμοποιούν τρία διαφορετικά είδη κυττάρων για να προσανατολισθούν στον χώρο: κύτταρα κατεύθυνσης (ενεργοποιούνται όταν το ζώο κοιτάζει προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση), κύτταρα τοποθεσίας (ενεργοποιούνται μόνο σε συγκεκριμένα γεωγραφικά σημεία) και κύτταρα πλέγματος (ενεργοποιούνται κατά τακτά χρονικά διαστήματα καθώς το ζώο κινείται στον χώρο και δείχνουν τη σχετική θέση του ζώου σε σχέση με άλλα σημεία).Όλα αυτά τα κύτταρα στέλνουν πληροφορίες στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου, όπου σχηματίζονται οι μνήμες κι έτσι το ζώο, μέσα από αυτήν τη συνδυασμένη κυτταρική δραστηριότητα, δημιουργεί «χάρτες» που το βοηθούν να προσανατολίζεται. Μέχρι σήμερα είχαν ανακαλυφθεί σε ανθρώπους κύτταρα κατεύθυνσης και τοποθεσίας, αλλά όχι πλέγματος.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Τζόσουα Τζέικομπς της Σχολής Βιοϊατρικής Μηχανικής και Συστημάτων Υγείας του πανεπιστημίου Ντρέξελ της Φιλαδέλφεια, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό νευροεπιστημών «Nature Neuroscience» (σύμφωνα με το New Scientist), μελέτησαν 14 επιληπτικούς που είχαν ήδη εμφυτευμένα ηλεκτρόδια στον εγκέφαλό τους για θεραπευτικούς λόγους.

Οι επιστήμονες κατέγραψαν την εγκεφαλική δραστηριότητα των εθελοντών, ενώ αυτοί έπαιζαν σε έναν φορητό υπολογιστή ένα βιντεοπαιγνίδι, στο οποίο έπρεπε να κινηθούν με ένα εικονικό ποδήλατο σε έναν εικονικό ανοιχτό χώρο, αναζητώντας διάφορα αντικείμενα, τα οποία μετά έπρεπε να θυμηθούν πού είχαν βρει.

Στο περιβάλλον δεν υπήρχαν αισθητά σημεία αναφοράς που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν για τον προσανατολισμό των εθελοντών, έτσι ώστε οι τελευταίοι να υποχρεωθούν να δραστηριοποιήσουν στο μέγιστο τον εγκέφαλό τους για να δημιουργήσουν νοητικούς «χάρτες».

Sense of direction: How grid cells work explain why some people can understand where they are better than others.


Η μελέτη έδειξε ότι, όπως έχει ήδη διαπιστωθεί σε ζώα, και οι άνθρωποι σε αυτές της περιπτώσεις νοητικής «χαρτογράφησης» και «πλοήγησης» στον χώρο, χρησιμοποιούν μια σειρά από διάσπαρτους εξειδικευμένους νευρώνες (εγκεφαλικά «κύτταρα πλέγματος»), τα οποία βρίσκονται κυρίως στον ενδορινικό φλοιό (που εμπλέκεται στη μνήμη και στον προσανατολισμό), αλλά και στον προμετωπιαίο φλοιό (που επίσης εμπλέκεται στη μνήμη).

Ο ενδορινικός φλοιός εμφανίζει αφύσικη δραστηριότητα στις περιπτώσεις ανθρώπων με τη νόσο Αλτσχάιμερ, οι οποίοι συχνά δυσκολεύονται να προσανατολισθούν σε έναν χώρο. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ίσως είναι δυνατό να βρεθούν φάρμακα ή άλλες μέθοδοι εγκεφαλικής διέγερσης, που θα ενισχύουν τη δραστηριότητα των συγκεκριμένων κυττάρων τύπου GPS.

Το μεγαλύτερο ψηφιδωτό του αρχαίου κόσμου. Largest Hellenistic mosaic found in Calabria

The “room of dragons and dolphins”. In Calabria, southern Italy, archaeology students while excavating came across the largest Greek mosaic, dating between 320 and 150 B.C. that depicts dragons and dolphins. The mosaic from Magna Grecia has been unearthed in Monasterace Marina, ancient Kaulonia.

Το μεγαλύτερο και το λιγότερο φθαρμένο αρχαίο ελληνικό ψηφιδωτό αποκαλύφθηκε από ομάδα αρχαιολόγων στο Μοναστεράτσε της Καλαβρίας.

Silver stater of Caulonia, ca. 400-388 B.C. Legend has it that the city of Kaulon was founded by Caulon, the son of Clete, an Amazon warrior who was Queen Penthesilea’s nurse and one of the twelve women who followed her to Troy. After Penthesilea was killed by Achilles, Clete left Troy to return home but a storm drove her ship off-course. She landed in Calabria and founded the city of Clete (Cleto). Her son Caulon struck out on his own, taking after Mom and naming a new town after himself. He and his mother are both said to have died fighting to defend their cities from the city of Croton.

Οι ανασκαφές που άρχισαν το 1998, γίνονται στη θέση της αρχαίας Καυλωνίας, αποικίας που ίδρυσαν οι Αχαιοί το 700 π.Χ. με αρχηγό τους τον Τύφωνα από το Αίγιο.

Kaulon dolphin mosaic. Whatever the kernel of truth there may or may not be in the foundational mythology, the city of Kaulon was prosperous and independent for centuries after its founding in the 8th century B.C. It had a large port and supplied timber to the Athenians during the Peloponnesian War. It also traded in stone, salt, gold, lead, ceramics and metal objects. With all this trade income coming in, the city minted its own coins.

Πριν από ένα χρόνο είχε αποκαλυφθεί στο δάπεδο των λουτρών της επονομαζόμενης οικίας Μάτα ένα ψηφιδωτό που αναπαριστά ένα δράκο, ένα ρόδακα και έξι τετράγωνα με άνθινο διάκοσμο. Εδώ και λίγες μέρες ολοκληρώθηκαν οι εργασίες καθαρισμού του δαπέδου και στα ψηφιδωτά που αναφέραμε ήδη προστέθηκαν ακόμα τρία που αναπαριστούν ένα μικρό δελφίνι, ακόμα ένα δράκο κι ένα μεγάλο δελφίνι που βρίσκεται πρόσωπο με πρόσωπο με το δράκο που είχε αποκαλυφθεί πέρσι. Ο χώρος ονομάστηκε «Αίθουσα των δράκων και των δελφινιών» με τους αρχαιολόγους να κρίνουν πως πιθανότατα βρίσκονται αντιμέτωποι με το μεγαλύτερο ψηφιδωτό που δημιουργήθηκε ποτέ στη Μεγάλη Ελλάδα. Καταλαμβάνει όντως τριάντα τετραγωνικά μέτρα και χρονολογείται ανάμεσα στο τέλος του 4ου αιώνα και στις πρώτες δεκαετίες του 3ου αιώνα π.Χ.

Οι ανασκαφές συντονίζονται από τον αρχαιολόγο Φραντσέσκο Κουτέρι ενώ συμμετέχουν σ' αυτές φοιτητές από ιταλικά πανεπιστήμια αλλά και από το πανεπιστήμιο της Μπαχία Μπλάνκα της Αργεντινής.

Dragon of Kaulon. In 389 B.C., Kaulon was conquered by Dionysius I, the tyrant of Syracuse, who had in fact conquered Croton 10 years before and would hold it for another two years after the fall of Kaulon. He destroyed the city and deported all its residents to Syracuse.

Ο Κουτέρι λάμπει περιγράφοντας την ανακάλυψη: «Το εύρημα -λέει- είναι εξαιρετικής σημασίας ακριβώς γιατί είναι το μεγαλύτερο ψηφιδωτό που έχει αποκαλυφθεί ποτέ στη Μεγάλη Ελλάδα. Είναι σαν να βρεθήκαμε ξαφνικά σε μια αίθουσα με πολλά χαλιά, μόνο που στην περίπτωσή μας αντί για μαλλί τα έχουν υφάνει με ψηφίδες».

Οι αρχαιολόγοι δεν αποκλείουν να φέρουν στο φως και άλλα ψηφιδωτά που αναπαριστούν πάντα δελφίνια και δράκους.

Kaulon dragon mosaic. Kaulon was rebuilt by the tyrant’s son Dionysius II. He was visiting it in 357 B.C. when his uncle Dion, a philosopher student of Plato’s who, having failed to convert his dissipated and cruel nephew to enlightened despotism, overthrew him instead and established a quasi-democracy/senatorial republic/slightly less abusive tyranny in Syracuse. Dion was assassinated by his soldiers in 354 B.C. and Dionysius II stepped back into the breach in the chaos that followed.

Λέει ο Κουτέρι: «Είμαστε πεπεισμένοι, λόγω της διάταξης του χώρου, πως θα βρούμε ακόμα δύο ψηφιδωτά. Εργαζόμαστε δεκαπέντε χρόνια σ' αυτή την ανασκαφή, αλλά τα αποτελέσματα μας γεμίζουν χαρά».

Σημειώστε πως το Μοναστεράτσε της Καλαβρίας, μια κωμόπολη 3.500 κατοίκων, σε απόσταση 60 χλμ. από το Καταντζάρο, ονομάζεται από τους ντόπιους που μιλούν ακόμα τα γκρεκάνικα Μοναστεράκι. Η ονομασία έλκει την καταγωγή της από ένα παλιό μοναστήρι που υπήρχε στην περιοχή.

Ο μύθος που είναι κοσμική πραγματικότητα. How Saturn's tiger moon got its stripes

Peter Paul Rubens, Ο Κρόνος τρώει ένα από το παιδιά του, Saturn, Jupiter's father, devours one of his sons

Μια φορά και έναν καιρό μέσα στο πυκνό σκοτάδι του Διαστήματος ζούσε ένας γίγαντας αερίου, ο Κρόνος, που ήταν γνωστός για τη ματαιοδοξία του. Σε αντίθεση με τους άλλους πλανήτες της γειτονιάς του εκείνος είχε καταφέρει να ξεχωρίζει χάρη στα πολλά και μεγάλα λαμπερά δαχτυλίδια του.

Gaspard Marsy, Ο Εγκέλαδος. Γλυπτό που τον αναπαριστάνει στον κήπο του Κάστρου της Βερσαλίας. Fontaine de l’Encelade, Musée national des châteaux de Versailles et de Trianon, Versailles, France (1675–1676)

Κάποια στιγμή κοντά στον πλανήτη έκανε δειλά την εμφάνισή του ένα διαστημικό σώμα, ο Εγκέλαδος, που ήταν πολύ μικρότερο από αυτόν και έγινε γρήγορα δορυφόρος του. Ο δορυφόρος αυτός όμως ήταν επίσης πολύ φωτεινός και με όμορφη, λεία «επιδερμίδα».

The graphic shows the magnetic field observed by Cassini along its trajectory plotted in a vector form. Even though the spacecraft altitude was almost 500 kilometers (310 miles) at closest approach and the flyby was upstream of the moon (where the interaction is expected to be weaker) Cassini's magnetometer observed bending of the magnetic field consistent with its draping around a conducting object, which indicates that the Saturnian plasma is being diverted away from an extended atmosphere. Credit: NASA/JPL

Ο πλανήτης ζήλεψε και αποφάσισε να δείξει στον «αυθάδη» δορυφόρο ποιος είναι το αφεντικό. Τον πλησίασε και χρησιμοποιώντας τις πανίσχυρες βαρυτικές του δυνάμεις άρχιζε να τον «παρενοχλεί», να τον πιέζει. Ο δορυφόρος εκνευρίστηκε αφάνταστα και άρχισε να βράζει από μέσα του αφού δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τον τεράστιο γείτονά του.

Αυτός ο «εκνευρισμός» όμως είχε επιπτώσεις στην εξωτερική εμφάνιση του δορυφόρου αφού τον έκανε να βγάζει καπνούς από τη... μύτη του και παράλληλα του προκάλεσε ρυτίδες στο πρόσωπο. Αυτή τη φορά ο Κρόνος δεν είχε φάει ένα από τα «παιδιά» του αλλά απλά το είχε υποχρεώσει να ασχημύνει. Επιπλέον ο Κρόνος αφού ασχήμυνε τον δορυφόρο του, τον υποχρέωσε να του προσφέρει εσαεί όλα εκείνα τα υλικά που ανανέωναν και βελτίωναν τη δική του εμφάνιση.

Ο Εγκέλαδος

In this stunning Saturnian vista - one in a series of artist's visions of volcanos on alien worlds - icy geysers erupt along narrow fractures in inner moon Enceladus. The majestic plumes were actually \ discovered by instruments on the Cassini Spacecraft during close encounters with bright and shiny Enceladus last year. Researchers now suspect the plumes originate from near-surface pockets of liquid water with temperatures near 273 kelvins (0 degrees C) - hot when compared to the distant moon's surface temperature of 73 kelvins (-200 degrees C). A dramatic sign that tiny, 500km-diameter Enceladus is surprisingly active, these ice volcanos hold out another potential site in the search for water and origin of life beyond planet Earth. Enceladus' ice volcanos also likely produce Saturn's faint but extended E ring. Illustration Credit & Copyright: Michael Carroll

Ο Εγκέλαδος είναι ένα παγωμένο φεγγάρι με διάμετρο μόλις 500 χιλιόμετρα και είναι καλυμμένος με πάγο που ανακλά το 90% του ηλιακού φωτός. Για τον λόγο αυτόν και οι επιστήμονες τον καταγράφουν ως το πιο ανακλαστικό σώμα του ηλιακού μας συστήματος. Το διαστημικό σκάφος Cassini που εξερευνά τον Κρόνο και τα δεκάδες φεγγάρια του τα τελευταία χρόνια έχει κάνει πολύ σημαντικές παρατηρήσεις στον Εγκέλαδο αναδεικνύοντάς τον σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σώματα του ηλιακού μας συστήματος. Η βασικότερη ανακάλυψη του Cassini ήταν κάποιοι πίδακες που ξεπηδούν με ορμή προς το Διάστημα μέσα από μεγάλες σχισμές (ρωγμές) στο έδαφος.

This photo of water geysers spouting from Saturn's moon Enceladus was taken by NASA's Cassini orbiter in October 2007. CASSINI IMAGING TEAM, NASA , SSI, ESA, JPL

Οι πίδακες εκτοξεύουν στο Διάστημα μεγάλες ποσότητες υδρατμών και παγωμένων υλικών με τα οποία ο Κρόνος ενισχύει και ανανεώνει τα δαχτυλίδια του.

Οι ωκεανοί

NASA's Cassini spacecraft has spotted a glowing patch of ultraviolet light near Saturn's north pole that marks the presence of an electrical circuit that connects Saturn with its moon Enceladus. (Credit: NASA/JPL/University of Colorado/Central Arizona College)

Τα ως τώρα στοιχεία δείχνουν ότι αυτοί οι πίδακες του Εγκέλαδου τροφοδοτούνται από έναν ωκεανό που βρίσκεται κάτω από την παγωμένη επιφάνειά του. Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει άλατα μέσα στους περίεργους πίδακες, κάτι που δείχνει ότι πιθανότατα ο υπόγειος ωκεανός βρίσκεται σε επαφή με τα πετρώματα στο εσωτερικό του δορυφόρου. Αυτό καθιστά τον Εγκέλαδο σημαντικό στόχο για την αναζήτηση εξωγήινων μορφών ζωής, καθώς τα πετρώματα είναι πιθανό να τροφοδοτούν το νερό με χημικά συστατικά που είναι ζωτικά για την ανάπτυξη ζωής. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι οι διαστημικές υπηρεσίες εξετάζουν πολύ σοβαρά την οργάνωση μιας αποστολής εξερεύνησης στον παγωμένο δορυφόρο.

Επιβεβαίωση

Enceladus has been stripped of her ice so Saturn can have a new ring. (Image: Space Science Institute/NASA)

Ομάδα ειδικών με επικεφαλής επιστήμονες του Ινστιτούτου Ερευνών Southwest στο Κολοράντο, μελετώντας τα διαθέσιμα στοιχεία που υπάρχουν για τον Εγκέλαδο, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπεύθυνη για τα γεωλογικά φαινόμενα του δορυφόρου είναι η βαρυτική επίδραση του Κρόνου. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η επίδραση αυτή συμπιέζει το εσωτερικό του Εγκέλαδου δημιουργώντας περιοχές με μεγάλη θερμότητα και έντονη γεωλογική δραστηριότητα, με συνέπεια, μεταξύ άλλων, να εκτινάσσονται οι πίδακες του νερού από επιφανειακές ρωγμές. Η νέα μελέτη που επιβεβαιώνει τον «μύθο» του Κρόνου και του Εγκέλαδου μετατρέποντάς τον σε κοσμική πραγματικότητα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».