Φωτογραφική «Γένεσις» από τον Σεμπαστιάο Σαλγκάδο. Sebastião Salgado, "Genesis"

ANTARCTICA, 2005. © Sebastião Salgado / Amazonas Images

Μια μεγάλη φωτογραφική έκθεση του Σεμπαστιάο Σαλγκάδο, φιλοξενήθηκε αυτή την περίοδο το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου. Η έκθεση στη βρετανική πρωτεύουσα περιλαμβάνει 200 φωτογραφίες από την ενότητα «Γένεσις», που ο δημιουργός εγκαινίασε το 2004 και ολοκλήρωσε το 2012.

Sebastião Salgado devant une image de sa dernière exposition, "Genesis", au Natural History Museum de Londres (9 avril 2013) © David Azia / AP Photo / SIPA

«Ο Σαλγκάδο είναι διάσημος παγκοσμίως ως φωτογράφος κυρίως ανθρώπων. Στη Γένεσις, για πρώτη φορά, στρέφει το φακό του αποκλειστικά στο φυσικό περιβάλλον. Αυτή λοιπόν η έκθεση παρουσιάζει τοπία, ζώα, και ανθρώπους που ζουν σε παρθένα μέρη και πώς αυτοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον που ζουν, χωρίς να το καταστρέφουν» τονίζει η Τέιτ Γκρίνχαλγκ, υπεύθυνη της έκθεσης στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας.

Sebastião Salgado, Botswana, 2008, from the series Genesis. © Sebastião Salgado / Amazona Images

Όλη αυτή η ενότητα φωτογραφιών αποτελούν έναν φόρο τιμής στη Μητέρα Φύση και στο πώς ο άνθρωπος έχει χάσει την επαφή με το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες αποτυπώνουν εξαιρετικά τις παρθένες περιοχές του πλανήτη, τις οποίες δεν έχει αγγίξει ακόμη η ανάπτυξη, η μόλυνση και η καταστροφή.

Sebastião Salgado, Amazonas, Brazil, 2009, from the series Genesis. © Sebastião Salgado / Amazonas Images

Επί οχτώ χρόνια ο 69 ετών σήμερα Βραζιλιάνος φωτογράφος Sebastião Salgado με την υποστήριξη του Amazonas Images ταξίδεψε, διασχίζοντας 32 χώρες επί οχτώ μήνες κάθε χρόνο.

 THE DINKAS, South Sudan. 2006

Με τα πόδια, με πλοίο, με κανό, με αερόστατο ή με μικρό αεροπλάνο, αντιμετώπισε τις πιο ακραίες καιρικές συνθήκες, μεγάλο κρύο ή ανυπόφορη ζέστη. 

THE WHALES, Patagonia, Argentina. 2004

Φωτογράφισε ζώα, τοπία και ανθρώπους που έχουν μείνει μακριά από τον σύγχρονο κόσμο. 

‘They stand, and they withstand’: the nomadic Nenets photographed by Sebastião Salgado: north of the Ob river, inside the Arctic Circle, Yamal Peninsula, Siberia, 2011. Photograph: © Sebastião Salgado/Amazonas

Από τους Zoé στο δάσος του Αμαζονίου, στους Korowaï της Δυτικής Παπουαζίας, ή τους Dinka του Σουδάν, στους Nenets της Σιβηρίας, από την έρημο της Σαχάρας μέχρι το Rio Negro του Αμαζονίου, το Gran Canyon του Κολοράντο στους Παγετώνες της Aλάσκας, ο Salgado θέλησε να υμνήσει φωτογραφικά το μεγαλείο της φύσης αλλά και την λεπτή ισορροπία που χαρακτηρίζει τη σχέση ανθρώπου και φύσης.

NAMIBIA, 2005

Μια περιπέτεια ιδιαίτερα επιβαρυντική για το σώμα του… Για παράδειγμα, περπάτησε 47 ημέρες με 7000 ταράνδους για να φτάσει στους Nenet, αντιμετωπίζοντας για μεγάλο διάστημα θερμοκρασίες μεταξύ -35° και -45°, ενώ στην Αιθιοπία διέσχισε 850 χιλιόμετρα σε μέρη χωρίς δρόμους. Μια μοναδική εμπειρία.

Sebastião Salgado, Genesis, 2013

Από αυτές τις περιπλανήσεις, ο Salgado αποτύπωσε ασπρόμαυρες φωτογραφίες μέσα στο κιαροσκούρο που χαρακτηρίζει την τέχνη του. Διαμόρφωσε μια συλλογή που εκτίθεται στο Λονδίνο και συγκεκριμένα στο National History Museum, πριν ταξιδέψει στον υπόλοιπο κόσμο. Οι φωτογραφίες του συγκινούν και προβληματίζουν. Είναι αναμφίβολα ένα απελπισμένο κάλεσμα αγνής επανασύνδεσης με την άθικτη φύση. Όπως λέει ίδιος:

«Το Genesis μιλάει για την απαρχή του κόσμου, για τον παρθένο πλανήτη, για τις άθικτες περιοχές και για έναν παραδοσιακό τρόπο ζωής σε αρμονία με τη φύση. Ήθελα να αναδείξω μέρη και μια φύση που δεν την έχει αγγίξει ο σύγχρονος πολιτισμός. Επιθυμώ οι θεατές να αντικρίσουν τον πλανήτη με ένα διαφορετικό μάτι, να συγκινηθούν και να έρθουν πιο κοντά σ’ αυτόν. Να γίνουν έτσι πιο ευαίσθητοι στα θέματα του περιβάλλοντος, να νοιώθουν σεβασμό γιατί πρόκειται για ζητήματα που μας αφορούν όλους.»

PAPUA NEW GUINEA, 2008

«Έζησα οκτώ χρόνια σε μέρη που δεν ήταν και τα πιο προσβάσιμα σε ανθρώπους. Ήταν τεράστιο προνόμιο αυτό για μένα. Άρα ήταν σαν να επιστρέφω στον Παράδεισο. Αυτή η έκθεση αποτυπώνει ό,τι παραμένει παρθένο σ’ αυτό τον πλανήτη. Νομίζω ότι είναι ένα πολύ θετικό μήνυμα ότι το 46% του πλανήτη παραμένει ακόμη όπως ήταν τη μέρα της Γένεσις» υπογραμμίζει ο Σαλγκάδο και συμπληρώνει: «Η ελπίδα μου είναι ότι όλοι μαζί, έχοντας αυτόν τον απίστευτο όγκο πληροφοριών που διαθέτουμε σήμερα, καθώς και οικολογική συνείδηση, θα προστατέψουμε αυτά τα μέρη του πλανήτη. Αυτές οι φωτογραφίες δεν πρέπει να είναι μια αρχαιολογία. Δεν θα ανήκουν στο παρελθόν. Είμαστε σε ένα σταυροδρόμι για τις τοποθεσίες που πρέπει να προστατέψουμε. Χρειαζόμαστε όλα αυτά τα μέρη και πρέπει να τα διατηρήσουμε για πάντα».

Επόμενοι σταθμοί παρουσίασης της φωτογραφικής «Γένεσις» του Σεμπαστιάο Σαλγκάδο είναι το Τορόντο, το Ρίο ντε Τζανέιρο, η Ρώμη και το Παρίσι.

Τα τυχερά παιχνίδια στην αρχαία Ελλάδα. How was gambling handled in ancient Greece?

Women Playing Astragali, Alexandros from Athens, 1st century B.C. Joueuses d'osselets, Ercolano, Peinture sur marbre, Musée archéologique national de Naples.

Από τις μαρτυρίες των ομηρικών επών γίνεται φανερό ότι οι πρόγονοί μας αρέσκονταν στον τζόγο ενώ τα περισσότερα παίγνια διατηρήθηκαν αναλλοίωτα μέσα στους αιώνες.

Καθισμένοι μπροστά στο τραπέζι με την πράσινη τσόχα, με τα φύλλα της τράπουλας να μοιράζονται για μια παρτίδα πόκερ, πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι εκείνη τη στιγμή παίζουν ένα μινωικό παιχνίδι; Και βέβαια κανείς δεν έχει στο μυαλό του όταν ρίχνει τα ζάρια ότι οι εξάρες που θα του χαρίσουν τη νίκη είναι η «ριξιά της Αφροδίτης» ή ότι ο απευκταίος άσος ονομάζεται «ριξιά του σκύλου».

Μοναδικό στην ελληνική προϊστορική τέχνη είναι το μεγάλο, εντυπωσιακό ζατρίκιο, που βρέθηκε στο ανάκτορο της Κνωσού. Είναι ορθογώνιο και η επιφάνειά του σχηματίζεται με τη σύνθεση διαφόρων στοιχείων από πολύτιμα υλικά σε ποικιλία σχημάτων. Το πλαίσιό του είναι κατασκευασμένο από ελεφάντινους οφθαλμορόδακες και ορεία κρύσταλλο. Μέσα σε αυτό, στη μία άκρη βρίσκονται τέσσερα μεγάλα μετάλλια από επιχρυσωμένο ελεφαντόδοντο, ορεία κρύσταλλο και υαλόμαζα, ενώ ζεύγος από ελεφάντινους αργοναύτες υπάρχει σε κάθε μία από τις εξωτερικές γωνίες. Στην άλλη άκρη υπάρχουν δέκα μικρά μετάλλια τοποθετημένα σε ελεφάντινο πλαίσιο από επίπεδες πλάκες και πάνω σε ράβδους από ορεία κρύσταλλο, επενδυμένες με φύλλο αργύρου. Τέσσερις ελεφάντινοι κωνικοί πεσσοί, που βρέθηκαν στον ίδιο χώρο, ίσως ανήκουν σε αυτό το παιχνίδι. Ζατρίκια και πεσσοί έχουν βρεθεί και στην Εγγύς Ανατολή και στην Αίγυπτο, ωστόσο, αυτό της Κνωσού είναι πολύ μεγαλύτερο από όλα τα μέχρι σήμερα γνωστά παραδείγματα.

Τα δώδεκα πλακίδια από φαγεντιανή με τους επαναλαμβανόμενους, γραπτούς χαρακτήρες στη μία τους όψη, που ήρθαν στο φως κατά την ανασκαφή στο μινωικό ανάκτορο της Ζάκρου, μπορεί να μιλούν για ένα παιχνίδι βασισμένο στην ίδια αρχή με αυτήν μερικών σύγχρονων παιχνιδιών με χαρτιά, όπως η πόκα και το πόκερ, λένε σήμερα οι μελετητές του ευρήματος. Άλλωστε η ύπαρξη επιτραπέζιων παιχνιδιών στη μινωική Κρήτη δεν αμφισβητείται. Όπως και άλλα σημερινά τυχερά παιχνίδια έτσι και το πόκερ μπορεί λοιπόν να έλκει την καταγωγή του από την αρχαιότητα. Τόσο μακρινή όσο και 3.500 χρόνια πριν.

Η κυβεία του Παλαμήδη

Ο Αχιλλεύς και ο Αίας παίζουν πεσσούς. Achilles and Ajax playing dice. Attic Black Figured Amphora ca. 530 B.C. Museo Gregoriano Etrusco, Vatican. One of the most famous vase paintings of the mid-6th century B.C. is that of Mycenaeans Achilles and Ajax playing a game which might be dice. The vase is in the black figure style, by the Exekias.

Από τις μαρτυρίες των ομηρικών επών ήδη γίνεται φανερό ότι οι Έλληνες αρέσκονταν στα παιχνίδια ενώ η αμέσως επόμενη διαπίστωση είναι ότι τα περισσότερα από αυτά διατηρήθηκαν ως εμάς, συχνά αναλλοίωτα, ακόμη κι αν πέρασαν χιλιάδες χρόνια. Ενδεχομένως γιατί οι άνθρωποι αναφορικά με το παιχνίδι αλλά και τον τζόγο παραμένουν ίδιοι. Οι αργόσχολοι σαν τους μνηστήρες της Πηνελόπης στον Όμηρο μαζεύονταν συχνά στο ύπαιθρο για να παίξουν. Και στην Κόρινθο, κάτω από την Ακρόπολη, υπήρχε ένας ιδιαίτερος τόπος συνάντησης των παικτών. Όσο για το πλέον τυχερό παιχνίδι, την κυβεία, η ελληνική παράδοση αναφέρει τον ομηρικό ήρωα Παλαμήδη ως εφευρέτη του, ο οποίος το επινόησε, καθώς λέει ο Σοφοκλής, κατά τη διάρκεια της μακράς πολιορκίας της Τροίας. Στον Παλαμήδη άλλωστε απέδιδαν ένα ακόμη αγαπητό παιχνίδι, αυτό του διαγραμμισμού, της ντάμας δηλαδή.

Bone astragalus, III - II c. B.C. One side grinded flat. Perpendicular curvature side bears a two line inscription: ΗΡΑΚ / ΛΗC ΔΙΟС. Dedication to Heracles (ΗΡΑΚΛΗΣ) and Zeus (ΔΙΟΣ).  H. 16 mm; L. 32 mm.

Τα παιχνίδια κυβείας λοιπόν, δηλαδή τα ζάρια, οι αστράγαλοι που στο Βυζάντιο ονομάζονταν κόττια, για να φθάσουν ως εμάς με τις ονομασίες κότσι, κότσια, βεζίρης κτλ., τα «μονά – ζυγά» που τα έπαιζαν με χάλκινα νομίσματα αλλά και με κοκαλάκια και κουκιά, το «κορόνα – γράμματα», τα πεντόβολα, οι κοκορομαχίες ή οι αγώνες ορτυκιών (ορτυγοκοπία), που πάθιαζαν τους επαγγελματίες του στοιχήματος, και πολλά άλλα ακόμη, όπως ο ιμαντελιγμός, η πεντάλιθα, ο αρτιασμός, η πλειστοβολίδα και άλλα, παιχνίδια του τζόγου τα περισσότερα ή έστω παιχνίδια με έντονο τον παράγοντα της τύχης, διατήρησαν αμείωτο το ενδιαφέρον των παικτών διά μέσου των αιώνων. Άλλωστε ακόμη και τα πιο αθώα παιδικά παιχνίδια θεωρήθηκαν κάποια στιγμή τυχερά, υπακούοντας στο πάθος των ανθρώπων για τον τζόγο.

Αυτοκράτορες-παίκτες

  Greek Bone die. IV-II century B.C.

Όλες οι κοινωνικές τάξεις μπερδεύονταν έτσι μέσα στο πάθος του παιχνιδιού και των στοιχημάτων, τα οποία, παρ’ ότι ήταν παράνομα τις περισσότερες φορές, δεν έπαυαν να προσελκύουν τους ανθρώπους. Παθιασμένοι παίκτες ζαριών οι Αθηναίοι μπορεί να έχαναν ακόμη και περιουσίες στα κυβεία ή κυβευτήρια, τα οποία σήμερα ονομάζουμε μπαρμπουτιέρες. Χώροι που και στην αρχαιότητα θεωρούνταν κακόφημοι, και μάλιστα η είσοδος σε αυτούς ήταν ντροπή. Στην Αθήνα όμως υπήρχαν πολλά, ένα μάλιστα εξ αυτών, το Ιερό της Αθηνάς Σκιράδος στην Ιερά οδό, φαίνεται ότι συγκέντρωνε την προτίμηση των κυβευτών.

Kήθιον: ποτήρι για το ρίξιμο των ζαριών, αντίγραφο αρχαίου ελληνικού, από αλουμίνιο. Περιέχει τρία ορειχάλκινα ζάρια διαστάσεων 0,9 εκ Χ 0,9 εκ, αντίγραφα  Αρχαίων Ελληνικών Ζαριών.

Τα ζάρια παίζονταν στην αρχαία Ελλάδα με τρεις πήλινους κύβους (δύο ζάρια άρχισαν να χρησιμοποιούνται από τη ρωμαϊκή εποχή), τα οποία δεν έριχαν ποτέ με το χέρι, αλλά αφού τα κουνούσαν μέσα σε ένα αγγείο, το κήθιον. Για κάθε περίπτωση πάντως οι κυβευτές είχαν και τους προστάτες τους θεούς, τον Ερμή και τον Πάνα.

Στο Βυζάντιο, παρ’ ότι εξέλιπαν πολλά αρχαιοελληνικά παιχνίδια, τα κυβευτικά πρωταγωνιστούσαν στη ζωή των ανθρώπων από τους αυτοκράτορες ως τους λαϊκούς. Ζάρια έπαιζαν με μανία ο Λέων Φωκάς, αδελφός του Νικηφόρου Φωκά, ο Ρωμανός Β’, γιος του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, και ο Κωνσταντίνος Η’, που ήταν μάλιστα και διαρκώς χαμένος, όπως παραδίδει ο Μιχαήλ Ψελλός.

Οι απαγορευμένοι χώροι 

Οι αρχαίοι συγγραφείς πάντως καταδίκαζαν την είσοδο στα κυβεία και τους ίδιους τους κυβευτές, όπως φαίνεται και στα έργα του Αριστοφάνη. Στη ρωμαϊκή εποχή μάλιστα, όταν τα παιχνίδια αυτά εξελίχθηκαν σε κοινωνική μάστιγα, ελήφθησαν αυστηρά μέτρα για τον περιορισμό τους. Και αργότερα, από τον 2ο αιώνα, ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς συμβουλεύει τα παιδιά να μην παίζουν ζάρια. Ο Μέγας Βασίλειος επιτίθεται με οργή εναντίον των κυβευτών και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος κατηγορεί κάποιον λέγοντάς του «πίνεις, κυβεύεις, παίζεις, γελάς»… Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος πάλι λέει για τους ανθρώπους ότι στα σπίτια τους δεν βρίσκει κανείς ιερά βιβλία παρά πεσσούς και κύβους. Και τον 11ο αιώνα η Άννα η Κομνηνή θυμώνει με τους υπηκόους της, που δεν μελετούν τους συγγραφείς και τους ποιητές, αλλά «νυν πεττεία το σπούδασμα και άλλα τα έργα τα αθέμιτα». Με τέτοιες συστάσεις λοιπόν δεν είναι περίεργα τα μέτρα που ελήφθησαν ήδη από τις αρχές του 5ου αιώνα με βαριές ποινές για τους κυβευτές.

The large astragali is made from agate, and comes from the Hamilton collection. The smaller astragali is made from glass and is said to be from Leucas, Acarnania. These are both from the British Museum.

«Δημήτριος τυφλός ουδέ βλέπει ουδέν παίζων αστραγάλους έκλεψεν αυτώ Ερμίας αστραγάλους» λέει μια επιγραφή από τη Δήλο, δείχνοντας το πάθος για τον τζόγο, που δεν σέβεται ούτε τις ανθρώπινες ανάγκες. Οι αστράγαλοι, προσφιλές παιχνίδι τύχης και κερδοσκοπίας σε όλες τις εποχές, αναφέρονται για πρώτη φορά στον Όμηρο, όταν λέει ότι ο Πάτροκλος είχε σκοτώσει πάνω στο παιχνίδι τον φίλο του Κλεισώνυμο «χολωθείς αμφ’ αστραγάλοισιν». Ένα παιχνίδι το οποίο σε πολλά σημεία του μοιάζει με το σημερινό, παιζόταν από παίκτες καθισμένους κυκλικά, ενώ κάποιος από αυτούς αναγορευόταν σε βασιλιά κατόπιν κλήρωσης. Από τη θέση των αστραγάλων, μετά από κάθε ριξιά, εξαρτιόταν η επιτυχία του παίκτη. Οι αρχαίοι μάλιστα έδιναν ονόματα στις διάφορες ριξιές, τα οποία επέτρεπαν στους έμπειρους παίκτες να κάνουν γρήγορους υπολογισμούς.

Βackside of a bronze mirror inscribed with an image of Venus playing Tali with Pan. This mirror dates from 350 BC and comes from Greece, where Venus was know as Aphrodite. In 350 BC players in both Greece and Rome likely still played with astragali, but more and more they changed to using dice.

Το μέγα πάθος για τους αστραγάλους φαίνεται και μέσα από ένα στιμιότυπο το οποίο μας μεταφέρει ο Πλούταρχος. Ο Αλκιβιάδης παίζοντας κάποτε αστραγάλους με τους φίλους του στη μέση του δρόμου αρνήθηκε να σταματήσει για να περάσει μια άμαξα, αντίθετα προκάλεσε τον αμαξά να περάσει από πάνω του, προκειμένου να τους χαλάσει το παιχνίδι. Ένα άλλο αρχαιοελληνικό παιχνίδι, η τηλία, έφθασε ως τις μέρες μας ως τάβλι, αφού στη ρωμαϊκή εποχή έγινε το παιχνίδι των «12 γραμμών», η τάμπουλα, και στο βυζαντινό το τάβλιον.

Ανάγλυφο του 6ου αι. π.Χ. αι. Δύο νέοι καθισμένοι σε δίφρους προτρέπουν μια γάτα και έναν σκύλο σε μονομαχία, ενώ δύο άλλοι παρακολουθούν. Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα.

Σκηνές που εικονίζονται πάνω στα αρχαία αγγεία μιλούν σαφέστατα για μια άλλη ενασχόληση των αρχαίων Αθηναίων: στοιχήματα για κόκορες, για ορτύκια, καμιά φορά και για σκυλιά. Ο τζόγος σε όλη του την ένταση. Οι παίκτες στοιχηματίζουν ολόκληρες περιουσίες στα ζώα που κτυπιούνται, τα οποία άλλωστε έχουν αναθρέψει γι’ αυτόν τον σκοπό. Τους καλλιεργούν την επιθετικότητα, δίνοντάς τους σκόρδο και κρεμμύδι, και δένουν στα πίσω νύχια των πετεινών μεταλλικά πλήκτρα για να προκαλούν στον αντίπαλο θανάσιμα τραύματα.

Ιδιαίτερα αγαπητό παιχνίδι ήταν και ο αρτιασμός, τα μονά – ζυγά δηλαδή, που μπορεί να παιζόταν με αμύγδαλα ή κουκιά, οπότε μικρό το κακό, μπορεί όμως και με αργυρά ή χρυσά νομίσματα, μετατρεπόμενο αυτομάτως σε τυχερό. Το ίδιο και η οστρακίνδα, το σημερινό κορόνα – γράμματα, που παιζόταν με ένα όστρακο στην αρχαία Ελλάδα και ήδη από τη ρωμαϊκή εποχή με νόμισμα.

Το βέβαιο είναι ότι τα τυχερά παιχνίδια δεν είναι εφεύρεση της εποχής μας αλλά η αφετηρία τους βρίσκεται στις απαρχές των ανθρώπινων κοινωνιών. Ίσως γιατί πηγάζουν από την ανθρώπινη φύση, που θέλει να προκαλέσει την τύχη, να αντιμετωπίσει τη μοίρα και να παλέψει μαζί της. Με όποια αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση όμως η επιβίωσή τους επιβεβαιώνει τη διατήρηση αρχαίων συνηθειών ως συνέχεια του ίδιου πολιτισμού από τους μινωικούς χρόνους ως σήμερα.

Πηγή: Τα τυχερά παιχνίδια στην αρχαία Ελλάδα - πολιτισμός - Το Βήμα Online

Ο Απόλλων που διχάζει τη Γάζα, The Apollo found that divides Gaza

The bronze statue of 2,500 years ago has been found in the sea by a fisherman.  Hamas criticizes the naked and wants to sell it. The PNA: remains in the Strip.

Και να ήθελε, δεν θα μπορούσε να κυκλοφορεί με ένα χάλκινο άγαλμα ύψους 1,75 μ. σε μια βαλίτσα και να ψάχνει αγοραστή. Από την άλλη, όμως, ο Μουνίρ δεν μπορούσε να αφήσει και την ευκαιρία να πάει χαμένη. Στα δίχτυα του τα ψάρια που πιάνονταν δεν ήταν πάντα αρκετά για να τα βγάλει πέρα. Και τώρα που λίγα μόλις μέτρα από την ακτή του Ντέιρ αλ Μπαλάχ, μιας κωμόπολης με στρατόπεδο προσφύγων στη Λωρίδα της Γάζας όπου ζει, πιάστηκε στα δίχτυα του ένας ολόκληρος θεός, θα άφηνε την ευκαιρία να πάει χαμένη;

Ο Απόλλωνας όμως... με το σμιλεμένο, όπως θα ταίριαζε σε έναν ολύμπιο θεό, σώμα, το γαλήνιο πρόσωπο - παρά το γεγονός ότι έχει χάσει το ένα του μάτι -, που σώζεται σε άριστη κατάσταση παρά το γεγονός ότι είχε παραμείνει μέσα στο θαλασσινό νερό για 25 αιώνες, δεν μπορούσε να παρουσιαστεί σε πιθανούς αγοραστές. Και ο Μουνίρ, μην έχοντας άλλη επιλογή, βγήκε στη γύρα με ένα μόνο δάχτυλο του χάλκινου θεού, αρκετό όμως για να δείξει την ποιότητα του καλλιτέχνη, την κατάσταση διατήρησης και την καθαρότητα του υλικού.

Τίποτα όμως δεν περνά απαρατήρητο από τους πράκτορες της Χαμάς. Τα πλοκάμια τους φτάνουν παντού. Και δεν χρειάστηκαν παρά λίγες ώρες για να γίνει καπνός το όνειρο του ψαρά. Ο Μουνίρ συνελήφθη και ο Απόλλωνας, που χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ., κατασχέθηκε.

A gauche, Guerrier A de Riace, Bronze, H. 1.98 m, à droite, Guerrier B de Riace, Bronze, H. 1.98 M, Reggio de Calabre.

Η Χαμάς θεώρησε μεγάλο πλήγμα να παρουσιάσει στον κόσμο ένα τέτοιο αριστούργημα της αρχαίας ελληνικής χαλκοπλαστικής που είχε κατασκευαστεί με την τεχνική του «χαμένου κεριού» και θεωρείται εφάμιλλο των εντυπωσιακών πολεμιστών του Ριάτσε, που βρέθηκαν στον θαλάσσιο χώρο κοντά στο ιταλικό Ρήγιο. Πώς θα μπορούσε άλλωστε όταν το Ισλάμ απαγορεύει την αναπαράσταση της ανθρώπινης μορφής; Αν λάβει κάποιος υπόψη του, δε, ότι ο θεός απεικονίζεται και γυμνός - όπως άλλωστε συνηθιζόταν την εποχή που φιλοτεχνήθηκε το γλυπτό -, δεν χωρά αμφιβολία ότι οι μαχητές της Χαμάς δεν έχουν άλλη επιλογή: η ύπαρξη του χάλκινου Απόλλωνα πρέπει να μείνει μυστική.

Το άγαλμα πρέπει να εξαφανιστεί. Οι πιο ψύχραιμοι ωστόσο προτείνουν να πωληθεί στη μαύρη αγορά. Η αξία του κυμαίνεται μεταξύ 20 και 40 εκατ. δολαρίων, χρήματα απαραίτητα για να γεμίσουν τα ταμεία της Χαμάς, η οποία αδυνατεί να πληρώσει τους μισθούς των ανδρών της μετά το κλείσιμο των διόδων που οδηγούν στην Αίγυπτο.

Η επόμενη σελίδα της υπόθεσης αρχίζει να γράφεται σε μεγάλα ξενοδοχεία και πρωταγωνιστές αδίστακτους συλλέκτες, φιλόδοξους επιχειρηματίες και κυνηγούς αρχαιοτήτων. Στο παιχνίδι μπαίνει κι ένας πολύ γνωστός και με διεθνείς διασυνδέσεις διαμεσολαβητής που αναζητεί αγοραστή, πιθανόν ένα από τα μεγάλα αμερικανικά μουσεία.

«Η Γάζα είναι παράδεισος για τους αρχαιολόγους», λέει ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού και Αρχαιοτήτων της Εθνικής Παλαιστινιακής Αρχής, Χάμνταν Τάχα, στην ιταλική εφημερίδα «Λα Ρεπούμπλικα», καθώς από τα εδάφη της πέρασαν από τους Αιγύπτιους ως τον Μεγάλο Αλέξανδρο, τους Βυζαντινούς και τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο αλλά και τον Ναπολέοντα, με αποτέλεσμα να έχει στα σπλάγχα της πολύτιμους μάρτυρες από κάθε εποχή.

«Παράδεισος όμως είναι και για τους αρχαιοκάπηλους που μπορούν να θησαυρίσουν μέσω της διακίνησης κλεμμένων έργων τέχνης στο εξωτερικό» και συνεχίζει κρατώντας τη φωτογραφία με τον χάλκινο Απόλλωνα: «Αν φύγει από τη Λωρίδα της Γάζας, δεν θα μπορέσουμε να τον εντοπίσουμε πια, διότι η Παλαιστίνη δεν είναι ακόμη κράτος και δεν είμαστε αποδεκτοί από την Ιντερπόλ. Ακόμη κι αν το ανακαλύψουμε στα χέρια εκείνου που το έχει, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να το ανακτήσουμε».

The only way to save Gaza's Apollo is to tell its story, to let its images circulate, so that nobody can say, "I didn't know where it came from".

Ποιος είναι ο μοναδικός τρόπος για να σωθεί λοιπόν ο εντυπωσιακός θεός; Να κυκλοφορήσει η ιστορία του, να δουν όσο περισσότεροι άνθρωποι γίνεται τη φωτογραφία του, ώστε στο μέλλον να μην μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι δεν γνώριζε την προέλευσή του και πώς το απέκτησε εν αγνοία του.

ΠΗΓΗ: La Repubblica

Μοναχικός πλανήτης περιφέρεται στο Σύμπαν, Astronomers say they've found a rogue planet with no sun

Καλλιτεχνική απεικόνιση του εξωπλανήτη πλανήτη PSO J318.5-22. Artist's impression of free-floating planet PSO J318.5-22. The planet doesn't appear to have a host star and scientists from Hawaii University's Institute of Astronomy aren't sure how it formed. It is believed to be around 12 million years old, and is considered a newborn in planet terms. Credit: MMPIA/V. Ch. Quetz

Ένας γιγάντιος πλανήτης, έξι φορές μεγαλύτερος από το Δία, βρέθηκε να πλανάται μόνος του στο Σύμπαν, δίχως τη συντροφιά κάποιου άστρου. Πρόκειται για τον PSO J318.5-22, ο οποίος βρίσκεται στη «γειτονιά» μας, μόνο 80 έτη φωτός μακριά από τη Γη. Είναι ένας πολύ νεαρός πλανήτης, που σχηματίστηκε πριν από 12 εκατομμύρια χρόνια. Τον εντόπισε μια διεθνής ομάδα αστρονόμων από την αχνή του υπέρυθρη ακτινοβολία.

«Δεν έχουμε ξαναδεί ένα αντικείμενο σαν αυτό. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά νεαρών πλανητών που ανήκουν σε κάποιο ηλιακό σύστημα, όμως περιφέρεται μόνο του», λέει ο Δρ. Μάικλ Λιου ερευνητής αστρονόμος του πανεπιστημίου της Χαβάη. Ο πλανήτης αυτός είναι ίσως το ελαφρύτερο σώμα που έχουμε παρατηρήσει μέχρι σήμερα, το οποίο δεν ανήκει σε αστρικό σύστημα.

Astronomers from Sweden and Finland believe orphan planets with no parent star can form in tiny, cold dust clouds in space. Research has shown there could be as many as 200 billion 'free-floating' planets in our galaxy alone. Until now it was assumed that such 'rogue planets' must have been ejected from their solar systems. But new observations point to the likelihood of some free-floating worlds forming on their own. Astronomers used several telescopes to observe the Rosette Nebula, a huge cloud of gas and dust 4,600 light years from Earth in the constellation of Monoceros, the Unicorn. The nebula is home to more than 100 of the unusual planet-forming clouds, dubbed 'globulettes'. Each has a diameter less than 50 times the distance between the Sun and the planet Neptune. Dr Carina Persson, from Chalmers University of Technology in Gothenburg, Sweden, said: 'We found that the globulettes are very dense and compact, and many of them have very dense cores. 'That tells us that many of them will collapse under their own weight and form free-floating planets. The most massive of them can form so-called brown dwarfs.' The scientists believe countless millions of nebulae such as the Rosette have bloomed and faded away during the Milky Way’s long history. Many could have given birth to free-floating planets. 

Τα τελευταία χρόνια, έχει κορυφωθεί το ενδιαφέρον για την εξεύρεση πλανητών εκτός του Ηλιακού μας Συστήματος, καθώς η πρόοδος της τεχνολογίας και τα διαστημικά τηλεσκόπια έχουν δώσει αυτή τη δυνατότητα. Η μέθοδος που ακολουθείται είναι η μελέτη της μεταβολής της φωτεινότητας των άστρων: όταν ο εξωπλανήτης παρεμβάλλεται μεταξύ του άστρου και της Γης, η φωτεινότητα που λαμβάνουμε από το άστρο μειώνεται. Αν το φαινόμενο αυτό έχει μία περιοδικότητα, υποδεικνύει την ύπαρξη ενός πλανήτη γύρω από το άστρο. Με αυτόν τον τρόπο μέχρι σήμερα έχουμε καταγράψει παραπάνω από 1.000 καταγεγραμμένοι εξωπλανήτες, σε μία λίστα που επιμηκύνεται καθημερινά.

Ο εξωπλανήτης PSO J318.5-22 από το τηλεσκόπιο Pan-STARRS1. A multicolor image from the Pan-STARRS1 telescope of the free-floating planet PSO J318.5-22, in the constellation of Capricornus. The planet is extremely cold and faint, about 100 billion times fainter in optical light than the planet Venus. Most of its energy is emitted at infrared wavelengths. The image is 125 arcseconds on a side. Image & Caption Credit: N. Metcalfe & Pan-STARRS 1 Science Consortium

Αυτή η μέθοδος δεν ήταν προφανώς η κατάλληλη για την εύρεση του PSO J318.5-22, ο οποίος ανακαλύφθηκε με άμεση παρατήρηση. Το γεγονός πως δεν υπάρχει ένα άστρο κοντά του που να επικαλύπτει την ακτινοβολία του, δίνει στους αστρονόμους μια μοναδική ευκαιρία να μελετήσουν τι συμβαίνει σε αυτούς τους αερώδεις γίγαντες στα πρώτα στάδια της ζωής τους. Η ανακάλυψή του έγινε στα πλαίσια μιας έρευνας για αποτυχημένα άστρα, που αποκαλούνται καφέ νάνοι.

Πρόκειται για ουράνια σώματα που είναι μεγαλύτερα από πλανήτες αλλά και λίγο μικρότερα από άστρα, τα οποία δεν έχουν την απαιτούμενη μάζα για να συντηρήσουν τις πυρηνικές αντιδράσεις που χαρακτηρίζουν ένα άστρο. Τα σώματα αυτά εκπέμπουν μια κοκκινωπή ψυχρή ακτινοβολία. Ψάχνοντας για καφέ νάνους, οι αστρονόμοι παρατήρησαν ένα αχνότερο σήμα, από τον PSO J318.5-22.

Based on its distance and motion through space, the team concluded that PSO J318.5-22, shown in red, belongs to a collection of young stars called the Beta Pictoris moving group.

Η ομάδα παρακολουθούσε τον πλανήτη για παραπάνω από δύο χρόνια, χρησιμοποιώντας μια πληθώρα επίγειων τηλεσκοπίων. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις τους, ο πλανήτης αν και δεν ανήκει σε κάποιο άστρο, κινείται στην περιοχή του αστερισμού Beta Pictoris. Η έρευνά τους δημοσιεύεται στο περιοδικό Astrophysical Journal Letters.

Μάθετε αν σας... θέλει, ακούγοντας τη φωνή του, Want to know if someone fancies you? LISTEN to them: Women's voices become huskier and men's higher pitched when speaking to someone they find attractive

Tamara de Lempicka, The Telephone II, 1930. Στους άνδρες ο τόνος της φωνής ανεβαίνει ενώ στις γυναίκες κατεβαίνει όταν συνομιλούν με το αντικείμενο του πόθου τους.

Θα θέλατε να ξέρατε αν κάποιος σας επιθυμεί σφόδρα; Δεν έχετε παρά να τον... ακούσετε καλά. Διότι, όπως επιβεβαιώνουν αμερικανοί επιστήμονες, η φωνή των γυναικών γίνεται πιο βαθιά και βραχνή ενώ των ανδρών... ανεβάζει τόνο όταν τα δύο φύλα βρίσκονται απέναντι από το αντικείμενο του πόθου τους.

Τα επιστημονικά αυτά ευρήματα έρχονται να «σφραγίσουν» όσα όλοι έχουμε παρατηρήσει κατά καιρούς στη συμπεριφορά των φίλων μας: όταν μιλούν σε ένα άτομο για το οποίο τρέφουν ρομαντικά αισθήματα, τότε η φωνή τους αλλάζει.

Μίμηση του τόνου της φωνής του συντρόφου

Actress Scarlett Johansson is known for her husky voice and sex appeal. According to the study, women use a lower pitch when speaking to a partner.

Συγκεκριμένα, οι ειδικοί από το Κολέγιο Albright στην Πενσιλβάνια ανακάλυψαν, όπως αναφέρουν στο επιστημονικό έντυπο «Journal of Nonverbal Behaviour», ότι η αλλαγή στον τόνο της φωνής ήταν εντονότερη όταν άνδρες και γυναίκες μιλούσαν στο τηλέφωνο. Παρατήρησαν επίσης ότι και τα δύο φύλα προσπαθούσαν να «ταιριάξουν» τη φωνή τους με εκείνη του συντρόφου τους - να μιμηθούν δηλαδή τον τόνο του.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης που βασίστηκε σε παρακολούθηση 24 ατόμων που μιλούσαν στο τηλέφωνο και βρίσκονταν στα... μέλια με έναν καινούργιο σύντροφο, οι γυναίκες τείνουν να κατεβάζουν τον τόνο της φωνής τους ενώ αντιθέτως οι άνδρες τείνουν να ανεβάζουν τον δικό τους μιλώντας στο έτερόν τους ήμισυ.

Δείκτης ανίχνευσης της απιστίας

Researchers from Albright College, Pennsylvania, studied the voices of 24 callers who were newly in love and enjoying the 'honeymoon period'. Callers were asked to phone their romantic partners, as well as a close same-sex friend and in both cases ask 'how are you?' and 'what are you doing?'.

Οι ψυχολόγοι που βρίσκονται πίσω από τη νέα μελέτη πιστεύουν μάλιστα ότι αυτές οι αλλαγές στον τόνο της φωνής ανδρών και γυναικών ανάλογα με το αν μιλούν σε φίλους ή σε συντρόφους θα μπορούσαν να αποτελέσουν καλό «δείκτη» για την... ανίχνευση της απιστίας.

Στο πλαίσιο της μελέτης οι ειδικοί διερεύνησαν πώς οι εθελοντές άλλαζαν τον τόνο της φωνής τους όταν είχαν μια σύντομη τηλεφωνική συνομιλία είτε με φίλους τους του ιδίου φύλου είτε με τους ερωτικούς συντρόφους τους.

Τους ζητήθηκε να τηλεφωνήσουν τόσο σε κάποιον φίλο τους όσο και στον ερωτικό σύντροφό τους και να ξεκινήσουν και στις δύο περιπτώσεις τη συζήτηση με το «Πώς είσαι;» και «Τι κάνεις τώρα;».

Η ώρα της κρίσης

David Beckham has a relatively high-pitched voice - perhaps helping him appeal to women. Researchers found both men and women mimic or match the pitch of their romantic partners. The study said this effect’.

Στη συνέχεια οι επιστήμονες έβαλαν 80 ανεξάρτητους κριτές να ακούσουν τις ηχογραφήσεις και να δηλώσουν πότε αυτές... ανέδιδαν σεξουαλικότητα, πότε έδειχναν ευχαρίστηση και πότε ερωτικό ενδιαφέρον. Όπως είδαν, οι ανεξάρτητοι κριτές ήταν σε θέση να καταλάβουν χωρίς να κάνουν λάθος πότε το κάθε άτομο μιλούσε σε φίλο του ή στον ερωτικό σύντροφό του. Αυτό τους έκανε να πιστεύουν ότι οι εθελοντές άλλαζαν τον τόνο της φωνής τους προκειμένου να επικοινωνήσουν το status της σχέσης τους.

«Οι ηχογραφήσεις που αφορούσαν τους ερωτικούς συντρόφους κρίθηκαν ως πιο ευχάριστες, πιο σέξι και πιο δηλωτικές ερωτικού ενδιαφέροντος σε σύγκριση με εκείνες που αφορούσαν τους φίλους του ιδίου φύλου» ανέφερε η επικεφαλής της μελέτης, καθηγήτρια Σούζαν Χιουτζ.

Η ερευνητική ομάδα διεξήγαγε επίσης φασματογραφική ανάλυση στα φωνητικά δείγματα ώστε να εξετάσει τον τόνο της φωνής των εθελοντών. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες μιμούνται τον τόνο της φωνής των ερωτικών συντρόφων τους. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτό μαρτυρεί «επιθυμία για οικειότητα και δέσμευση. Πρόκειται για έναν τρόπο να επικοινωνήσουμε ότι μας ενδιαφέρει ο ερωτικός μας σύντροφος. Είναι σαν να του λέμε "Εγώ και εσύ είμαστε ένα"».

Στρες και νευρικότητα

Randy Dillon, Woman Talking on Cell Phone

Ενδιαφέρον ήταν το εύρημα ότι όταν οι επιστήμονες «απογύμνωσαν» τις ηχογραφήσεις από το γλωσσικό περιεχόμενο διατηρώντας όμως τον κυματισμό και τον τονισμό της φωνής, οι κριτές διέκριναν στρες και νευρικότητα στη φωνή των εθελοντών που μιλούσαν στους ερωτικούς συντρόφους τους. Η καθηγήτρια Χιουτζ δίνει μια εξήγηση: «Οι "φρεσκο-ερωτευμένοι" δεν θέλουν να τους απορρίψουν οι ερωτικοί τους σύντροφοι». Αν είστε λοιπόν ερωτευμένος, δεν χρειάζεται να το πείτε ευθέως. Απλώς μιλήστε στον... σωστό τόνο!

Πτώση κομήτη στην Γη πριν από 28 εκατομμύρια χρόνια, First Evidence of Comet Striking Earth Found in Egypt

Καλλιτεχνική άποψη της έκρηξης του κομήτη στην ατμόσφαιρα της Γης, πάνω από την Αίγυπτο, πριν από 28 εκατομμύρια χρόνια. An artist’s rendition of the comet exploding in Earth’s atmosphere above Egypt 28 million years ago. Credit: Terry Bakker

Οι ερευνητές μελέτησαν μια μυστηριώδη μικρή μαύρη υαλώδη πέτρα που βρέθηκε στην Αίγυπτο, και η οποία σύμφωνα με αναλύσεις δεν μπορεί να προέρχεται από την Γη, ούτε να αποτελεί κομμάτι κάποιου μετεωρίτη, αλλά πιθανότατα προέρχεται από τον στερεό πυρήνα ενός κομήτη που έπεσε στον πλανήτη μας πριν από περίπου 28 εκατ. χρόνια.

Charles William Mitchell, Hypatia, 1885

Μία ομάδα γεωλόγων, αστρονόμων και φυσικών, με επικεφαλής τον καθηγητή Γιαν Κράμερς του πανεπιστημίου του Γιοχάνεσμπουργκ, ονόμασε την πέτρα «Υπατία» προς τιμή της αρχαίας Ελληνίδας μαθηματικού και φιλοσόφου της Αλεξάνδρειας. Η συγκεκριμένη ομάδα θα κάνει τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό πλανητικής επιστήμης “Earth and Planetary Science Letters“, σύμφωνα με το «New Scientist» και το Space.com.

Η «Υπατία» ζυγίζει περίπου 30 γραμμάρια και βρέθηκε από τον Αιγύπτιο γεωλόγο Αλί Μπαρακάτ το 1996 στην αιγυπτιακή έρημο κοντά στα σύνορα με την Λιβύη. Παρόλο που βρέθηκε πριν από καιρό, μόλις τώρα αναλύθηκε εξονυχιστικά και είναι διάστικτη με μικρά διαμάντια. Την ύπαρξη αυτών, εξηγεί το σοκ της πρόσκρουσης στον φλοιό της Γης, που μετέτρεψε ένα μέρος του κομήτη σε διαμαντάκια, ακολουθώντας την ίδια διαδικασία που παράγονται τα διαμάντια στο υπέδαφος, όταν η ασκούμενη πίεση πάνω στον θαμμένο άνθρακα είναι πολύ μεγάλη.

This image shows Tutankhamun's brooch, which celebrates the ancient Egyptian pharaoh with a dazzling scarab made of yellow silica glass, which scientists say was likely formed from a comet impact millions of years ago. Credit: University of the Witswatersrand

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο κομήτης εξερράγη λίγο πάνω από την επιφάνεια του εδάφους (κάτι ανάλογο με την έκρηξη της Τουνγκούσκα στη Σιβηρία το 1908), θερμαίνοντας την άμμο από κάτω του μέχρι τους 2.000 βαθμούς Κελσίου και δημιουργώντας τεράστιες ποσότητες κίτρινου πυριτύαλου (γυαλιού από πυριτία) σε μια έκταση περίπου 6.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στη Σαχάρα. Ένα μικρό κομμάτι αυτού του γυαλιού, σύμφωνα με τους ερευνητές, κατέληξε σε ένα σκαραβαίο – πόρπη που βρέθηκε στον τάφο του φαραώ Τουταγχαμώνα.

Οι αστρονόμοι και γεωλόγοι είναι σίγουροι ότι κομήτες -όπως και αστεροειδείς- έχουν πλήξει κατ’ επανάληψη τον πλανήτη μας, ποτέ όμως μέχρι τώρα δεν είχαν βρεθεί απτά ίχνη του κομήτη. «Η NASA και η ESA δαπανούν δισεκατομμύρια δολάρια για να συλλέξουν λίγα μκρογραμμάρια υλικού από κομήτη και να το φέρουν πίσω στη Γη, και τώρα έχουμε στα χέρια μας μια μοναδική ευκαιρία να μελετήσουμε τέτοιο υλικό, χωρίς να χαλάσουμε τόσα χρήματα για να το βρούμε στο διάστημα», δήλωσε ο Γιαν Κράμερς.

Άλλοι επιστήμονες είναι πάντως πιο επιφυλακτικοί. «Πρόκειται για ένα σαφώς παράξενο αντικείμενο, διαφορετικό από οποιοδήποτε άλλο μετεωρίτη έχουμε δει ως τώρα», δήλωσε ο Ίνγκο Λέγια του πανεπιστημίου της Βέρνης στην Ελβετία. Αλλά, όπως είπε, μολονότι πιθανότατα προέρχεται από το διάστημα, δεν είναι βέβαιο ότι αποτελεί απομεινάρι κάποιου κομήτη. «Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε πολύ λίγα υλικά από κομήτη στη Γη για να κάνουμε τη σύγκριση» πρόσθεσε.

Πιο περίπλοκο από ό,τι νομίζαμε το γενετικό προφίλ της Ευρώπης. Ancient DNA Unravels Europe's Genetic Diversity

Ancient DNA recovered from a time series of skeletons in Germany spanning 4,000 years of prehistory has been used to reconstruct the first detailed genetic history of modern-day Europeans. (Credit: © Malgorzata Kistryn / Fotolia)

Γενετικό υλικό που απομονώθηκε από μια σειρά σκελετών της Μεσολιθικής και Νεολιθικής εποχής ανατρέπει την κρατούσα θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι γεωργοί που έφτασαν από την Ανατολή εκτόπισαν τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες που κατοικούσαν μέχρι τότε στην Κεντρική Ευρώπη. Η αλήθεια είναι πιο περίπλοκη, και οι δύο διαφορετικοί τρόποι ζωής μάλλον συνυπήρχαν για καιρό.

Νέα στοιχεία για την προέλευση των Ευρωπαίων

Two studies published in the October 2013 issue of Science have shed new light on Europe's ancient genetic legacy. One analyzed mitochondrial DNA from 364 fossil skeletons from individuals (like the one shown here) across the Saxony-Anhalt region of Germany and found that the modern genetic makeup of Europe was mostly set by 3,500 years ago. Credit: Juraj Liptak.

Δύο μελέτες που δημοσιεύονται αυτή την εβδομάδα στην επιθεώρηση «Science» προσφέρουν νέα στοιχεία για την προέλευση των Ευρωπαίων, τα οποία επιβεβαιώνουν και εμπλουτίζουν τα αρχαιολογικά ευρήματα για την τεχνολογία της γεωργίας στην ήπειρο.

Η πρώτη μελέτη, στην οποία συνεργάστηκαν πανεπιστήμια της Αυστραλίας και της Γερμανίας καθώς και το National Geographic, εξετάζει 364 σκελετούς από τη Γερμανία, ένα σημαντικό σταυροδρόμι εκείνη την εποχή. Οι σκελετοί καλύπτουν το χρονικό διάστημα από το 5000 π.Χ έως το 1500 π.Χ, τις αρχές της Εποχής του Χαλκού.

Analysis of the mitochondrial DNA, or DNA that is passed on from the mother, revealed that during the Neolithic period, freshwater fishermen and farmers coexisted in parallel cultures. Credit: H. Wipperman

Οι ερευνητές εξέτασαν το λεγόμενο μιτοχονδριακό DNA (mtDNA), το γενετικό υλικό από τα μιτοχόνδρια -πρόκειται για τα «ενεργειακά εργοστάσια» των κυττάρων, τα οποία κληροδοτούνται στους απογόνους αποκλειστικά από τη μητέρα. Η μελέτη, επομένως, αφορά τη μητρική γενεαλογική γραμμή των προϊστορικών σκελετών.

The study found that once farmers entered the region from the Middle East, about 7,500 years ago, they were dominant for 2,500 years. It's not clear whether the original hunter gatherers in the Saxony-Anhalt region vanished, or simply moved to isolated areas and left no archaeological trace. Either way, they didn't leave much in the genetic legacy of Europe. Here a burial of a Bell Beaker Culture individual in a stone encasement, found in the Saxony -Anhalt region of Germany. Credit: State Office for Heritage Management and Archaeology Saxony-Anhalt

Το διάστημα που εξετάζει η μελέτη ξεκινά στα 7.500 χρόνια πριν, την εποχή κατά την οποία γνωρίζουμε ότι η γεωργία έφτασε στην Κεντρική Ευρώπη. Η ανάλυση δείχνει ότι οι γεωργοί που έφτασαν από την Ανατολία, τον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή αρχικά εκτόπισαν τους ντόπιους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες (απόγονοι των πρώτων Homo sapiens που έφτασαν στη Γερμανία πριν από 45.000 χρόνια).

Ανάκαμψη των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών

The two cultures buried their dead in the same spot, so they must have had some contact. Yet there was little sex between the two groups, the study found. Credit: DFG project Blatterhole

Το περίεργο, όμως, είναι ότι η κατάσταση δείχνει να ανατρέπεται περίπου μια χιλιετία αργότερα, όταν οι γενετικές υπογραφές των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ανακάμπτουν στην περιοχή.

Αυτό συνέβη σε δύο κύματα μετανάστευσης, ένα από τα ανατολικά και ένα από τα δυτικά, τα οποία πιθανότατα σχετίζονται με τους λαούς των Μπίκερ και των Κόρντιτ αντίστοιχα, τους οποίους γνωρίζουμε από αρχαιολογικά ευρήματα.

«Η μελέτη μας δείχνει ότι η απλή ανάμειξη των ιθαγενών κυνηγών και των εισερχόμενων γεωργών δεν μπορεί να εξηγήσει από μόνη της τη σημερινή [γενετική] ποικιλότητα» καταλήγει ο Γκίντο Μπραντ του Πανεπιστημίου του Μάιντς στη Γερμανία, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

«Αντί για αυτό, διαπιστώνουμε ότι δύο συγκεκριμένοι πολιτισμοί στην αυγή της Εποχής του Χαλκού, πριν από 4.200 χρόνια, είχαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του γενετικού προφίλ της Κεντρικής Ευρώπης».

Δύο διαφορετικοί πολιτισμοί

A second study analyzed DNA from a cave in Hagen, Germany and found that hunter gatherers and immigrant farmers from the Middle East coexisted for 2,000 years in Europe without having sex. Credit: R. Bollongino

Η δεύτερη μελέτη στο Science εξετάζει οστά που βρέθηκαν σε ένα σπήλαιο στο Χάγκεν της Γερμανίας. Αναλύσεις ισοτόπων στα οστά είχαν δείξει προηγουμένως ότι αυτά προέρχονται από δύο διαφορετικούς πολιτισμούς, οι οποίοι ακολουθούσαν διαφορετική διατροφή, παρόλα αυτά όμως έθαβαν τους νεκρούς τους στο ίδιο σπήλαιο.

Οι γενετικές αναλύσεις επιβεβαιώνουν τώρα ότι επρόκειτο για διαφορετικούς πολιτισμούς. Όπως φαίνεται, οι κυνηγοί τροφοσυλλέκτες συνυπήρξαν στην περιοχή με τους γεωργούς για τουλάχιστον 2.000 χρόνια μετά την άφιξη της γεωργίας την έβδομη χιλιετηρίδα π.Χ.

Οι δύο μελέτες προσφέρουν την πληρέστερη μέχρι σήμερα εικόνα για τη γενεαλογία της Κεντρικής Ευρώπης, μια εικόνα πιο περίπλοκη από ό,τι είχαν φανταστεί οι επιστήμονες.

Όπως φαίνεται ο τρόπος ζωής του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη εξαφανίστηκε από την Κεντρική Ευρώπη πριν από μόλις 5.000 χρόνια.

Κι όμως, ορισμένοι από τους νέους γεωργούς ήταν απόγονοι κυνηγών. Και αυτό σημαίνει ότι τα γονίδια των κυνηγών ζουν ακόμα και σήμερα στην ήπειρο.