Γιώργος Σαραντάρης, Σελήνη

Georges Lemmen, Clear Night, Moon, 1891.

Aπό ένα θαύμα

Aπό ένα πρόσωπο πρωίας

Παίρνεται ο θυμός μου

Σελήνη αθρόα παρουσία

Eλένη η καμπύλη του κόσμου

M' εβένινη σημασία

H πύλη ανοίγει στον ξένο

Στ' αγέρι

T' αλέτρι οργώνει τον κάμπο

Eκεί που δε βλέπει η καρδιά

Bελάζουν τ' αστέρια στην κρύπτη.

Vincent van Gogh, Starry Night over the Rhone, 1888. Oil on canvas, 72.5 cm × 92 cm, Musée d'Orsay, Paris.

(από το «Σαν Πνοή του Aέρα», Eρμής 1999)

Ο Γιώργος Σαραντάρης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, γιος του Δημήτρη Σαραντάρη και της Μαλθίντας το γένος Σωτηρίου, καταγόμενων από το Λεωνίδι της Κυνουρίας. Από το 1912 ως το 1931 έζησε στην Ιταλία, όπου εγκαταστάθηκε η οικογένειά του. Από νεανική ηλικία στράφηκε στη λογοτεχνία και τη μελέτη της φιλοσοφίας, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με τις ξένες γλώσσες. Σπούδασε νομικά στα πανεπιστήμια της Μπολώνια και της Ματσεράτα, και πήρε διδακτορικό δίπλωμα. Στην Ιταλία έγραψε τους πρώτους στίχους του, στα ιταλικά και στα ελληνικά και δημοσίευσε ποιήματα στην ιταλική και γαλλική γλώσσα. Το 1931 επέστρεψε στην Ελλάδα και μπήκε στους λογοτεχνικούς κύκλους. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1940 στρατεύτηκε στην Αλβανία και αρρώστησε από κοιλιακό τύφο. Μεταφέρθηκε στην Αθήνα, όπου πέθανε το 1941.

Την πρώτη του εμφάνιση στο χώρο της ελληνικής λογοτεχνίας έκανε το 1933 μέσα απ’ τις σελίδες του περιοδικού Νέα Ζωή με το διήγημα Μάρθας βίος, με το οποίο εισήγαγε στον ελληνικό χώρο το είδος του γαλλικού αντι - μυθιστορήματος (antiroman). Τον ίδιο χρόνο δημοσίευσε και την πρώτη του ποιητική συλλογή Οι Αγάπες του χρόνου. Ακολούθησαν τα Ουράνια (1934) και τα Αστέρια (1935) και πολλά ακόμη ποιήματα δημοσιευμένα στα περιοδικά Νέα Γράμματα, Νέα Εστία, Κύκλος, και Μακεδονικές Ημέρες (Θεσσαλονίκης). Τελευταία του ποιητική συλλογή ήταν η Στους φίλους μιας άλλης χαράς, δημοσιευμένη στις αρχές του 1940, που έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το Μήτσο Παπανικολάου. Ο Γιώργος Σαραντάρης υπήρξε ένας από τους πρώτους ανανεωτές έλληνες ποιητές του μεσοπολέμου και ένας από τους πρώτους εισηγητές του υπαρξισμού στη χώρα μας. Ο φιλοσοφικός του στοχασμός κινήθηκε στα πλαίσια της αναζήτησης του απολύτου ενάντια στη φθορά της ανθρώπινης υπόστασης, εκφρασμένης μέσω της κατάργησης της παραδοσιακής ποιητικής φόρμας και γλωσσικής έκφρασης. Επιδράσεις δέχτηκε μεταξύ άλλων δέχτηκε από τη σκέψη των Ουνγκαρέττι, Νίτσε, Κίρκεγκωρ, Ντοστογιέφσκι, Σεστώφ και Μπερντιάγιεφ. Ασχολήθηκε επίσης με το φιλοσοφικό δοκίμιο και τις ποιητικές μεταφράσεις.

Υπερ-πανσέληνος 2014. Supermoon 2014

Στις 10 Αυγούστου θα χαρούμε ίσως την ομορφότερη πανσέληνο του έτους, καθώς το ολόγιομο φεγγάρι θα φαντάζει πιο εντυπωσιακό από ό,τι συνήθως στον ουρανό. The next supermoon is coming up on August 10, 2014. It’ll be the closest, brightest supermoon of this year. Reuters

Η έλξη της Σελήνης προς τη Γη, αλλά και των υπολοίπων σωμάτων του ηλιακού μας συστήματος, συμβάλλει επίσης και στην αργή αλλαγή της κατεύθυνσης του άξονα περιστροφής της Γης (φαινόμενο μετάπτωσης). Ο Ίππαρχος, Έλληνας αστρονόμος του 2ου μ.Χ. αι., ήταν ο πρώτος που μίλησε για τα συγκεκριμένο φαινόμενο. Αποτέλεσμα του φαινομένου αυτού είναι η σταθερή μετακίνηση του βόρειου πόλου του ουρανού, ώστε καθώς περνά ο χρόνος διαφορετικά αστέρια του ουρανού να μας δείχνουν το Βορρά. Και ενώ σήμερα μας ορίζει το Βορρά ο πολικός αστέρας (ο λαμπερότερος αστέρας της Μικρής Άρκτου), μετά 12.000 χρόνια θα είναι ο Βέγας (το λαμπερότερο αστέρι στον αστερισμό της Λύρας) εκείνος που θα μας δείχνει το Βορρά στον ουρανό. Το όνομα της Σελήνης προέρχεται από τη λέξη σέλας (φως).

About three or four times a year, the new or full moon coincides closely in time with the perigee of the moon—the point when the moon is closest to the Earth. These occurrences are often called ‘perigean spring tides.’ The difference between ‘perigean spring tide’ and normal tidal ranges for all areas of the coast is small. In most cases, the difference is only a couple of inches above normal spring tides. Image and caption via NOAA.

Σύμφωνα με τη «Θεογονία» του Ησίοδου, υπήρξε κόρη του τιτάνα Υπερίωνα και της τιτανίδας Θείας. Αδέλφια της Σελήνης ήταν ο Ήλιος και η Αυγή, γι' αυτό και πάντα η Σελήνη φωτίζεται από τον Ήλιο. Ο Αριστοτέλης, ως σπουδαίο επιστημονικό πνεύμα, στο έργο του «Περί ουρανού» αναφέρεται στο σφαιρικό σχήμα της Σελήνης, την παρατήρηση των φάσεών της, το ρόλο της στη δημιουργία των ηλιακών εκλείψεων. Αναφέρεται επίσης στο γεγονός ότι από τη Γη βλέπουμε πάντα το ίδιο πρόσωπο της Σελήνης (της δε Σελήνης δήλον εστί καλούμενον πρόσωπον).

Around each new moon (left) and full moon (right) – when the sun, Earth, and moon are located more or less on a line in space – the range between high and low tides is greatest. These are called spring tides. A supermoon – new or full moon at its closest to Earth – accentuates these tides. Image via physicalgeography.net

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η παρατήρηση αυτή οφείλεται στη λεγόμενη «σύγχρονη» περιστροφή της Σελήνης: Ο χρόνος που χρειάζεται για μια περιστροφή γύρω από τον άξονά της είναι ίσος με το χρόνο που χρειάζεται για μια πλήρη περιφορά της γύρω από τη Γη. Ως αποτέλεσμα, εμφανίζει προς τη Γη πάντα την ίδια της πλευρά.

Τις βραδιές της πανσελήνου, έχουμε την ευκαιρία να απολαμβάνουμε φωτισμένο ολόκληρο το πρόσωπο της Σελήνης. Η διάθεσή μας αλλάζει και γίνεται πιο ρομαντική, οι βραδιές μας γίνονται πιο φωτεινές κάτω από το φεγγαρόφωτο.

A supermoon is a spectacular sight in which the full moon of a given month occurs at the same time the moon is at perigee – the point in its orbit that brings it closest to Earth. During these events, the moon can appear up to 30 percent brighter and 14 percent bigger to skywatchers on Earth. See how the supermoon, or "perigee moon," works in this SPACE.com infographic.

Στις 10 Αυγούστου θα χαρούμε ίσως την ομορφότερη πανσέληνο του έτους, καθώς το ολόγιομο φεγγάρι θα φαντάζει πιο εντυπωσιακό από ό,τι συνήθως στον ουρανό. Αφ' ενός διότι τον Αύγουστο, όταν η Σελήνη μεσουρανεί (άρα βρίσκεται στο μέγιστο ύψος της πάνω από τον ορίζοντα) δεν φτάνει πολύ ψηλά. Το φως της φτάνει τότε στα μάτια μας διασχίζοντας μεγαλύτερο πάχος της ατμόσφαιρας. Κατά τη διαδρομή του απορροφάται το κυανό χρώμα του, ενώ το κόκκινο διαπερνά την ατμόσφαιρα και έτσι αντικρίζουμε πιο κοκκινωπό το φεγγάρι.

Αυτό που επιπλέον συμβαίνει στις 10 Αυγούστου του 2014 είναι ότι η Σελήνη τυχαίνει να βρίσκεται στο πλησιέστερο σημείο της τροχιάς της γύρω από τη Γη, το περίγειο, (απόσταση περίπου 354.000 χιλιομέτρων από τον πλανήτη μας).

People stand and look at the moon one day ahead of the Supermoon phenomenon from a bridge over 42nd St. in the Manhattan borough of New York July 11, 2014. Occurring when a full moon or new moon coincides with the closest approach the moon makes to the Earth, the Supermoon results in a larger-than-usual appearance of the lunar disk.  Reuters

Οι δυο παραπάνω συνθήκες καθιστούν την παρατήρηση της πανσελήνου εντυπωσιακότερη από τις υπόλοιπες πανσελήνους του έτους. Θα έχουμε λοιπόν πανσέληνο στις 21.10'. Το φεγγάρι θα ανατείλει περίπου 15 λεπτά πριν από τη δύση του ηλίου και θα φτάσει στο μέγιστο ύψος του μία ώρα περίπου μετά τα μεσάνυχτα. Θα παρατηρήσουμε τότε τη μεγαλύτερη πανσέληνο του 2014. Οι αστροφωτογράφοι σίγουρα θα μας χαρίσουν πολύ όμορφες φωτογραφίες του φυσικού δορυφόρου μας. Αναμένουμε λοιπόν τη βραδιά εκείνη να πάμε μια ρομαντική «βόλτα» στο φεγγάρι.

What does a full supermoon look like? Astronomers say you can’t really detect any difference with your eye between a supermoon and any ordinary full moon. This great moon photo is from EarthSky Facebook friend Rebecca Lacey in Cambridge, Idaho.

«Και το φεγγάρι μια τρύπα στο κρανίο του κόσμου / μην κοιτάξεις μέσα, είναι μια δύναμη μαγνητική που σε τραβάει / μην κοιτάξεις, μην κοιτάχτε, ακούστε που σας μιλάω / θα πέσετε μέσα. Τούτος ο ίλιγγος ωραίος, ανάλαφρος / θα πέσεις, / ένα μαρμάρινο πηγάδι το φεγγάρι, ίσκιοι σαλεύουν και βουβά φτερά, μυστηριακές φωνές - δεν τις ακούτε;». Γράφει ο Γιάννης Ρίτσος: «Τότε το φεγγάρι σκόνταψε στις ιτιές κι έπεσε στο πυκνό χορτάρι. Μεγάλο σούσουρο έγινε στα φύλλα. Τρέξανε τα παιδιά, πήραν στα παχουλά τους χέρια το φεγγάρι κι όλη τη νύχτα παίζανε στον κάμπο. Τώρα τα χέρια τους είναι χρυσά, τα πόδια τους χρυσά, κι όπου πατούν αφήνουνε κάτι μικρά φεγγάρια στο νοτισμένο χώμα. Μα, ευτυχώς, οι μεγάλοι δεν ξέρουν πολλά, δεν καλοβλέπουν. Μονάχα οι μάνες κάτι υποψιάστηκαν. Γι' αυτό τα παιδιά κρύβουνε τα χρυσωμένα χέρια τους στις άδειες τσέπες, μην τα μαλώσει η μάνα τους που όλη τη νύχτα παίζανε κρυφά με το φεγγάρι».

Tην επόμενη υπερ-πανσέληνο θα δούμε στις 9 Σεπτεμβρίου.

Πηγή: enet.gr

Ο Carl Sagan γράφει για τον Stephen Hawking. Carl Sagan writes about Stephen Hawking

The Last Supper with scientists: Galileo Galilei, Marie Curie, J. Robert Oppenheimer, Isaac Newton, Louis Pasteur, Stephen Hawking, Albert Einstein, Carl Sagan, Thomas Edison, Aristotle, Neil deGrasse Tyson, Richard Dawkins and Charles Darwin. O πρόλογος του Carl Sagan στην πρώτη έκδοση του βιβλίου του Stephen Hawking «Tο χρονικό του Χρόνου»:

«Περνάμε την καθημερινή μας ζωή χωρίς να καταλαβαίνουμε σχεδόν τίποτε για τον κόσμο. Ελάχιστα προβληματιζόμαστε για την κοσμική μηχανή που παράγει φως και κάνει δυνατή την ύπαρξη ζωής• για την βαρύτητα που μας κρατάει πάνω σε έναν περιστρεφόμενο πλανήτη, έναν πλανήτη που αν δεν υπήρχε η βαρύτητα θα μας εκσφενδόνιζε στο Διάστημα• για τα άτομα που μας αποτελούν και από την σταθερότητά τους εξαρτιόμαστε.

Εκτός από τα παιδιά (όσα δεν έχουν μάθει ακόμη να μην κάνουν έξυπνες ερωτήσεις), πολύ λίγοι από εμάς διαθέτουν κάποιο χρόνο απορώντας γιατί η Φύση είναι έτσι που είναι• αν δημιουργήθηκε ο Κόσμος ή αν υπήρχε από πάντα• αν ο χρόνος κάποια μέρα θα αρχίσει να ρέει αντίθετα και τα αποτελέσματα θα προηγούνται από τις αιτίες• αν υπάρχουν όρια στη δυνατότητα να γνωρίσουμε τον Κόσμο.

Υπάρχουν παιδιά, και έχω γνωρίσει αρκετά από αυτά, που θέλουν να μάθουν πως μοιάζει μια μαύρη τρύπα• ποια είναι τα μικρότερα κομμάτια της ύλης• γιατί θυμόμαστε το παρελθόν, αλλά όχι το μέλλον. Πως από το χάος που υπήρχε, δημιουργήθηκε η τάξη που βλέπουμε σήμερα• και γιατί τελικά υπάρχει το Σύμπαν.

Στην κοινωνία μας είναι ακόμη συνηθισμένο φαινόμενο σε τέτοια ερωτήματα οι γονείς και οι δάσκαλοι να σηκώνουν τους ώμους ή να επικαλούνται κάποια μισοξεχασμένα θρησκευτικά διδάγματα. Πολλοί δεν αισθάνονται άνετα με αυτά τα θέματα, γιατί αγγίζουν τα όρια της ανθρώπινης γνώσης. Αλλά ένα μεγάλο μέρος από την φιλοσοφία και την επιστήμη οδηγήθηκε από την έρευνα αυτών των θεμάτων. Ένας συνεχώς μεγαλύτερος αριθμός ενηλίκων θέλουν να υποβάλλουν ανάλογα ερωτήματα, και κάποτε μένουν έκπληκτοι από τις απαντήσεις. Απέχοντας το ίδιο από τα άτομα και τα άστρα, διευρύνουμε τους ορίζοντες των απαντήσεων για να περιλάβουν και το πολύ μικρό και το πολύ μεγάλο.

Την άνοιξη του 1974, περίπου δύο χρόνια πριν από την προσεδάφιση του διαστημοπλοίου “Viking” στον Άρη, συμμετείχα σε ένα συνέδριο στην Αγγλία• γινόταν με την ευθύνη της Βασιλικής Εταιρίας του Λονδίνου, και είχε θέμα του την έρευνα για εξωγήινη ζωή. Σε κάποιο διάλειμμα διαπίστωσα ότι σε μια γειτονική αίθουσα γινόταν μια πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση. Μπήκα γεμάτος περιέργεια. και τότε έγινα μάρτυρας μιας αρχαίας τελετουργίας, της ανακήρυξης νέων μελών της Βασιλικής Εταιρείας (ενός από τα παλαιότερα ακαδημαϊκά ιδρύματα του πλανήτη).

Στην πρώτη σειρά ένας νεαρός κύριος, καθισμένος σε μια αναπηρική πολυθρόνα, υπέγραφε πολύ αργά σε ένα βιβλίο• σε προηγούμενες σελίδες του ίδιου βιβλίου υπήρχε η υπογραφή του Ισαάκ Νεύτωνα. Όταν τελείωσε, στην αίθουσα έγινε πανδαιμόνιο.

Ο Stephen Hawking ήταν από τότε ένας μύθος.

Σήμερα ο Hawking κατέχει την έδρα των μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, την ίδια έδρα που κατείχε πρώτα ο Νεύτων και αργότερα ο P. A. M. Dirac – δυο λαμπροί εξερευνητές του πολύ μεγάλου και του πολύ μικρού. O Hawking είναι ο άξιος διάδοχός τους. Αυτό είναι το πρώτο του βιβλίο για τους μη ειδικούς, ένα από τα πλουσιότερα εκλαϊκευμένα βιβλία. Παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και γιατί περιέχει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων αλλά και γιατί αποκαλύπτει τον τρόπο σκέψης του συγγραφέα του. Μας αποκαλύπτει με σαφήνεια τα σύνορα της φυσικής, της αστρονομίας, της κοσμολογίας και του θάρρους.

Ακόμη είναι ένα βιβλίο για το Θεό … ή ίσως για την απουσία του Θεού. Η λέξη «Θεός» γεμίζει τις σελίδες του. Ο Hawking αναζητά την απάντηση στην περίφημη ερώτηση του Αϊνστάιν, αν ο Θεός είχε κάποια ελευθερία επιλογής στη δημιουργία του Σύμπαντος. ¨όπως ο ίδιος δηλώνει, προσπαθεί να καταλάβει τη σκέψη του Θεού. Και τα συμπεράσματα της προσπάθειάς του είναι όλο και πιο αναπάντεχα: ένα Σύμπαν χωρίς όρια στο χώρο, χωρίς αρχή ή τέλος στο χρόνο• ένα Σύμπαν που δεν χρειάζεται ένα Δημιουργό.»

Astronomer Carl Sagan was the "most famous U.S. scientist of the 1980s and early 1990s." Sagan testified at a congressional hearing in 1985 on the climatic, biological, and strategic effects of nuclear war. PHOTOGRAPH BY KARL SCHUMACHER, TIME LIFE PICTURES/GETTY

Carl Sagan, Πανεπιστήμιο Cornell, Νέα Υόρκη.

Πρόλογος στην πρώτη έκδοση του βιβλίου του Stephen Hawking «Το χρονικό του Χρόνου» εκδόσεις κάτοπτρο, 1988, μετάφραση Κωνσταντίνος Χάρακας.

Οι Νεάντερταλ έκαναν μπάρμπεκιου με πιτσουνάκια! I'll have the roast pigeon please, I'm a Neanderthal

Οι Νέαντερταλ κυνηγούσαν περιστέρια και τα έτρωγαν... ψητά. According to scientists, Neanderthals were catching, butchering and cooking wild pigeons as much as 67,000 years ago. Photo: Rex

Τα τελευταία χρόνια σειρά ευρημάτων έχει ανατρέψει την εικόνα των πολύ δυνατών μυϊκά αλλά αδύναμων νοητικά Νεάντερταλ. Όλα τα νέα στοιχεία δείχνουν ότι οι κοντινοί μας συγγενείς είχαν αυξημένη νοημοσύνη αλλά και σειρά δεξιοτήτων παρόμοιων με τις δικές μας. Το τελευταίο εύρημα που ενισχύει την εικόνα των έξυπνων και ικανών Νεάντερταλ σχετίζεται με τη διατροφή τους. Όπως φαίνεται μπορούσαν να κυνηγούν αποτελεσματικά περιστέρια.

Τα περιστέρια

Νέα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι ήταν είχαν αυξημένη νοημοσύνη αφού κυνηγούσαν περιστέρια. Evidence from Gorham's Cave in Gibraltar suggests savvy Neanderthals caught and ate pigeon relatives. (C. Finlayson)

Η ιβηρική χερσόνησος θεωρείται το τελευταίο καταφύγιο των Νεάντερταλ πριν την μυστηριώδη εξαφάνιση τους. Ερευνητές εντόπισαν στο Γιβραλτάρ 1724 οστά ενός άγριου είδους περιστεριού από το οποίο κατάγονται τα σημερινά «ήμερα» περιστέρια. Οι αναλύσεις έδειξαν ότι τα οστά είχαν ηλικία από 28-67 χιλιάδες έτη και βρέθηκαν σε μια περιοχή όπου έχει διαπιστωθεί ότι εκείνες τις χρονικές περιόδους ζούσαν εκεί αποκλειστικά Νεάντερταλ. Η μελέτη των οστών έδειξε ότι πολλοί εκ των κατόχων τους είχαν αποτελέσει ένα θεσπέσιο γεύμα για τους Νεάντερταλ οι οποίοι αφού τα έπιαναν τα έψησαν στη συνέχεια σε δυνατή φωτιά.

Cut-marked bone of a rock dove specimen from Gorham's Cave. (Ruth Blasco et al., Scientific Reports)

Μέχρι πρόσφατα οι ειδικοί θεωρούσαν ότι τα πτηνά δεν βρίσκονταν στο… μενού των Νεάντερταλ επειδή τα ξαδέρφια μας δεν είχαν την νοημοσύνη και τις ικανότητες για να τα πιάνουν. Όπως φαίνεται μπορούσαν μια χαρά να τα πιάσουν και μάλιστα κυνηγούσαν είδη όπως τα άγρια περιστέρια που έφτιαχναν τις φωλιές τους σε δύσβατα σημεία και για να τα πιάσουν οι Νεάντερταλ θα έπρεπε να σκαρφαλώσουν σε απόκρημνες πλαγιές. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Scientific Reports».

Τερατώδεις ηφαιστειακές εκρήξεις καταγράφηκαν στην Ιώ. A Hellacious Two Weeks on Jupiter's Moon Io

H υπέρυθρη λάμψη μιας από τις μεγάλες εκρήξεις στην Ιώ, όπως καταγράφηκε στις 29 Αυγούστου 2013 από το επίγειο τηλεσκόπιο Gemini. Image of Io taken in the near-infrared at the Gemini North telescope on August 29. In addition to the extremely bright eruption on the upper right limb of the satellite, the lava lake Loki is visible in the middle of Io’s disk, as well as the fading eruption that was detected earlier in the month by de Pater on the southern (bottom) limb. Image credit: Katherine de Kleer / UC Berkeley / Gemini Observatory / AURA

Η Ιώ, ένα από τα τέσσερα μεγάλα φεγγάρια του Δία, αποδεικνύεται ακόμα πιο βίαιη από ό,τι έδειχνε: τρεις εξαιρετικά λαμπρές και θερμές ηφαιστειακές εκρήξεις που ξέσπασαν σε διάστημα δύο εβδομάδων εκτόξευσαν πίδακες λάβας σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων.

Η λάβα που παρήγαγαν οι τρεις εκρήξεις τον Αύγουστο του 2013 θα ήταν αρκετή για να καλύψουν έκταση εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων, αναφέρει ομάδα αμερικανών ερευνητών. Η λάβα της Ιούς εκτιμάται μάλιστα ότι είναι πολύ θερμότερη από ό,τι στα σημερινά γήινα ηφαίστεια, και ίσως έχει παρόμοια σύσταση με το μάγμα που υπήρχε στη νεογέννητη, θερμή Γη.

Δορυφόρος-ηφαίστειο

Το φεγγάρι του Δία ακόμη πιο οργισμένο και βίαιο από όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα. These images show Jupiter's moon Io obtained at different infrared wavelengths (in microns, μm, or millionths of a meter) with the W. M. Keck Observatory's 10-meter Keck II telescope on Aug. 15, 2013 (a-c), and the Gemini North telescope on Aug. 29, 2013 (d). Credit: Imke de Pater and Katherine de Kleer/UC Berkeley/Gemini/Keck

Η Ιώ, ελάχιστα μεγαλύτερη από τη Σελήνη, είναι το μόνο μέρος στο Ηλιακό Σύστημα όπου υπάρχουν ηφαίστεια όπως στη Γη. Λόγω της ασθενούς βαρύτητάς της, η λάβα των εκρήξεων τινάζεται σε μεγάλο ύψος και πέφτει πίσω στο έδαφος σχηματίζοντας μια πύρινη ομπρέλα.

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα της Ιούς είναι συνεχής και σχηματίζει ποτάμια και μεγάλες λίμνες λάβας, και ολόκληρο το φεγγάρι είναι κίτρινο από το θειάφι που απελευθερώνουν οι εκρήξεις. Οι πραγματικά μεγάλες εκρήξεις είναι σπανιότερες, ή τουλάχιστον έτσι νομίζαμε ως τώρα: «Στην Ιώ περιμένουμε κανονικά μία έκρηξη κάθε ένα ή δύο χρόνια, και συνήθως δεν είναι τόσο λαμπρές» αναφέρει σε ανακοίνωση της NASA η Ίμκε ντε Πάτερ, καθηγήτρια Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ.

«Εδώ έχουμε τρεις εξαιρετικά λαμπρές εκρήξεις, κάτι που υποδηλώνει ότι αν κοιτάζαμε την Ιώ πιο συχνά θα βλέπαμε πολύ περισσότερα τέτοια συμβάντα» επισημαίνει. Οι τρεις εκρήξεις του περυσινού Αυγούστου ήταν από τις ισχυρότερες που έχουν καταγραφεί ποτέ -πρέπει να παρήγαγαν δεκάδες κυβικά χιλιόμετρα λάβας, η οποία πρέπει να κάλυψε έκταση εκατοντάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Συγκριτικά, η έκρηξη του Όρους Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, μια από τις ισχυρότερες του 20ού αιώνα, υπολογίζεται ότι έδωσε 10 κυβικά χιλιόμετρα λάβας.

Κουρτίνες λάβας

Η εξέλιξη της έκρηξης της 29ης Αυγούστου 2013 κατά τη διάρκεια των επόμενων 12 ημερών. Images of Io tracking the evolution of the eruption as it decreased in intensity over 12 days. Due to Io’s rapid rotation, a different area of the surface is viewed on each night; the outburst is visible with diminishing brightness on August 29 & 30 and September 1, 3, & 10. Image credit: Katherine de Kleer / UC Berkeley / Gemini Observatory / AURA

Και οι τρεις τελευταίες εκρήξεις στην Ιώ είναι πιθανό να σχημάτισαν «κουρτίνες λάβας», πίδακες που εκτινάσσονται από σχισμές στην επιφάνεια μήκους πολλών χιλιομέτρων. Μία από τις εκρήξεις, η οποία συνέβη σε μια καλδέρα με την ονομασία Rarog Patera, εκτιμάται ότι παρήγαγε αρκετή λάβα για να καλύψει έκταση 130 τετραγωνικών χιλιομέτρων σε βάθος δέκα μέτρων.

Οι υπολογισμοί βασίζονται σε μετρήσεις της υπέρυθρης ακτινοβολίας των εκρήξεων με μεγάλα επίγεια τηλεσκόπια, όπως το Keck II στη Χαβάη, με κάτοπτρο δέκα μέτρων. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι υπέρθερμες εκρήξεις της Ιούς είναι πιθανώς παρόμοιες με αυτές που διαμόρφωσαν την επιφάνεια της Γης και της Αφροδίτης στα νιάτα τους. «Χρησιμοποιούμε την Ιώ ως ηφαιστειακό εργαστήριο για να κοιτάξουμε πίσω στο παρελθόν των βραχωδών πλανητών». Οι τελευταίες ανακαλύψεις παρουσιάζονται σε τρεις δημοσιεύσεις που έχουν γίνει δεκτές στην έγκριτη επιθεώρηση «Icarus». Δύο από αυτές είναι διαθέσιμες ως προδημοσίευση εδώ και εδώ.

Βύρων Λεοντάρης, Αποχρωματισμοί

Félix Vallotton, Coucher de soleil à Villerville, To lay down sun with Villerville, 1917, huile sur toile, 55,5x97 cm.

Το δείλι σέρνεται κι αλλάζει πάλι δέρμα

Μες τις ψυχές μας, απαρνιέται όλα ξανά

τα χρώματά του – κι απομένουμε στεγνά

τοπία χωρίς αρχή και χωρίς τέρμα.

Γρίφοι λυμένοι και ξανά μπλεγμένοι

χτυπιόμαστε όλη μέρα σαν τυφλοί

για μια καλύτερη θεσούλα στο κλουβί

κι όλο βρισκόμαστε σφιχτότερα δεμένοι.

Στα λόγια σπάταλοι, φιλάργυροι όμως στο αίμα

κάναμε χάος το τοσοδά μας το μυαλό

-ο φόβος είναι θερμοκήπιο καλό,

ανθίζει σ’ όλες του τις ποικιλίες το ψέμα.

Ακούς και δεν γνωρίζεις τ’ όνομά σου,

κρυώνει η μοίρα που παλιά σου ‘χε δοθεί

-σε ποιές λοιπόν παγίδες έχουμε συρθεί;

Μέγα κακό είναι ν’ αρνηθείς τ’ ανάστημά σου.

Δεν είναι ο κόσμος πείραμα στους τρόμους

του απείρου, όχι, δεν είναι δοκιμή.

Μπορείς να σέρνεσαι μια ολόκληρη ζωή,

υπογραφή δειλή μέσα στους δρόμους;

Θα ‘ναι φριχτό να φύγουμε έτσι, δίχως

μια πίστη, έναν αγώνα, μια κραυγή

-άνθρωποι που πεθάναν δίχως μια αμυχή,

άνθρωποι που “διελύθησαν ησύχως….'

André Masson, Le Cimetière, 1924.

(από την «Ομίχλη του μεσημεριού», 1959)

Ο Βύρων Λεοντάρης (Νιγρίτα Σερρών, 1932 – Αθήνα, 7 Αυγούστου 2014) γεννήθηκε στη Νιγρίτα Σερρών. Πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στη Σάμο, από όπου καταγόταν, και το 1939 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα. Αδελφός του κριτικού Μανόλη Λαμπρίδη, του ποιητή Ανδρέα Λεοντάρη, σύζυγος της ποιήτριας Ζέφης Δαράκη. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1952-1956) και εργάστηκε ως δικηγόρος. Στο χώρο της λογοτεχνίας ασχολήθηκε με την ποίηση, ενώ δημοσίευσε επίσης κριτικά δοκίμια. Πρωτοεμφανίστηκε το 1954 με την ποιητική συλλογή "Γενική Αίσθηση". Συνεργάστηκε με τα περιοδικά "Κριτική", "Εφημερίδα των Ποιητών", "Επιθεώρηση Τέχνης", κ.ά., μέλος της εκδοτικής ομάδας του περιοδικού "Σημειώσεις". Το ποιητικό του έργο τοποθετείται στο χώρο της δεύτερης μεταπολεμικής ελληνικής ποιητικής γενιάς. Έργα του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, αγγλικά και τουρκικά.

Ο «κατοικίδιος» δεινόσαυρος. Laquintasaura venezuelae: New Herbivorous Dinosaur Discovered in Venezuela

Ο Laquintasaura Venezuela είχε μέγεθος μικρού σκύλου και ζούσε σε μικρές ομάδες. An artist's impression of the dinosaur Laquintasaura venezuelae. Paleontologists from Switzerland and the United Kingdom have discovered a new genus and species of plant-eating dinosaur that lived in what is now Venezuela during the earliest Jurassic, about 200 million years ago. Image credit: Mark Witton.

Ένα ακόμη άγνωστο μέχρι σήμερα είδος δεινοσαύρου ανακάλυψαν οι παλαιοντολόγοι και όπως φαίνεται πρόκειται για μια εξαιρετικά σημαντική ανακάλυψη. Πρόκειται για ένα μικρό είδος δεινοσαύρου με μέγεθος όσο περίπου ένας μικρός σκύλος και είχε ξεχωριστά ανατομικά χαρακτηριστικά.

Η γεωγραφία

A new type of dinosaur, named Laquintasaura venezuelae, has been identified by scientists from the Natural History Museum and the University of Zürich. It was a bird-hipped creature the size of a turkey that lived in herds in South America. Laquintasaura walked on two hind-legs and was about the size of a small dog, measuring one metre in length and 25 centimetres at the hip. The discovery of the remains of at least four Laquintasaura in Venezuela showed that dinosaurs bounced back quickly after the Triassic species wipeout, according to report authors at the Natural History Museum in London.

Την ανακάλυψη έκανε ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Πολ Μπάρετ, παλαιοντολόγο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο. Τα απολιθώματα του δεινόσαυρου εντοπίσθηκαν στη Βενεζουέλα γεγονός επίσης σημαντικό αφού είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται νέο είδος δεινοσαύρου στις βορειότερες περιοχές της Νοτίου Αμερικής. Μέχρι σήμερα δεινόσαυροι ανακαλύπτονται είτε σε περιοχές της Βορείου Αμερικής είτε στις νοτιότερες περιοχές της ηπείρου κυρίως σε Αργεντινή και Χιλή.

Πολύ σημαντικό εύρημα

Laquintasaura venezuelae fossils. Image credit: Paul M. Barrett et al.

Όσον αφορά το νέο είδος που ονομάστηκε Laquintasaura Venezuela ήταν σύμφωνα με τους ερευνητές που το εντόπισαν ένας μικρός δεινόσαυρους που ζούσε πριν από 200 εκ. έτη, δηλαδή ανήκε στην πρώτη γενιά δεινοσαύρων που εμφανίστηκαν στη Γη μετά τη μαζική εξόντωση ειδών στα τέλη της Τριασικής Περιόδου. Ο L.venezuela δεν ξεπερνούσε σε μήκος το ένα μέτρο και το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του είναι η ανατομία του. Διέθετε ισχία παρόμοια με αυτά των πτηνών. Η παλαιοντολογική έρευνα έχει εντοπίσει ελάχιστα είδη δεινοσαύρων με αυτό το ιδιαίτερο ανατομικό χαρακτηριστικό και η ανακάλυψη του L.venezuela αναμένεται να προσφέρει πολλά νέα δεδομένα τόσο για τους δεινοσαύρους με αυτό το ανατομικό χαρακτηριστικό όσο και γενικότερα.

«Η καταγωγή και γενικότερα η ιστορία των δεινοσαύρων με ισχία παρόμοιων με εκείνων των πτηνών έχει πολλά σκοτεινά σημεία αφού δεν υπάρχουν πολλά σχετικά ευρήματα. Αυτό το αρχαίο είδος θα φωτίσει την εξέλιξη αυτής της κατηγορίας δεινοσαύρων. Επίσης το γεγονός ότι ο L.venezuela ζούσε αμέσως μετά τη μαζική εξόντωση ειδών δείχνει ότι οι δεινόσαυροι επανέκαμψαν πολύ γρήγορα και έτσι η μελέτη του μπορεί να προσφέρει νέα στοιχεία για την εξέλιξη των δεινοσαύρων γενικότερα» αναφέρει ο Μπάρετ.

Ομαδική ζωή

Strange teeth indicate herbivorous habit. Picture Credit: Barrett et al, Proceedings of the Royal Society B.

Ο L.venezuela ήταν ένα κοινωνικό είδος δεινοσαύρων με τα μέλη του να ζουν σε μικρές ομάδες. Οι ερευνητές θεωρούν ότι ήταν φυτοφάγος και τρεφόταν κυρίως με φτέρες αλλά κάποια χαρακτηριστικά σε ορισμένα δόντια του υποδεικνύουν ότι ίσως να τρεφόταν και με έντομα ή κάποια μικρά θηράματα. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Royal Society B».