Το αρχαίο θέατρο της Λάρισας υποδέχθηκε τραγωδία μετά από 2.500 χρόνια. The ancient theater of Larissa welcomed tragedy after 2500 years

Οι μνήμες ξυπνάνε στο Ά Αρχαίο Θέατρο Λάρισας, μετά από 2500 χρόνια και πάλι ο αρχαίος λόγος ακούγεται στη σκηνή του...

Ιστορική ημέρα ήταν το Σάββατο 20 Σεπτεμβρίου για τη Λάρισα, καθώς, μετά από 2.500 χρόνια παίχτηκε αρχαία τραγωδία στο αρχαίο θέατρο της πόλης.

The First Ancient Theatre of Larissa is a major open-air theatre and the biggest theater in Thessaly, with a seating capability of 10,000 persons. The theatre lies on the south slope of the hill called "Frourion" (Fortress) at Larissa. It was built at the end of the 3rd century BC and continued to be used in the Roman period. Parts of the stage and the cavea with the rows of marble seats have been uncovered. The excavation of the theatre started in 1910 and has been continued with intervals by the 15th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities. In order for the excavations to proceed to the revealing of the monument, were required extensive appropriations of private plots and the demolition of the overlying contemporary buildings.

Ο λόγος του αρχαίου δράματος ακούστηκε για πρώτη φορά μετά από 2.500 χρόνια στο Αρχαίο Θέατρο Λάρισας με την ευκαιρία της Ζ΄ Γενικής Συνέλευσης της Κίνησης για τα Αρχαία Θέατρα «Διάζωμα» και τιμητικής εκδήλωσης για τον αρχαιολόγο κ. Αθανάσιο Τζιαφάλια.

Παρουσιάστηκαν χορικά από την «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη, υπό τη φροντίδα του Κώστα Τσιάνου και σε συνεργασία με το Λύκειο Ελληνίδων της Λάρισας και τη χορωδία του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας.

Το “Θεσσαλικό Θέατρο” ιδρύθηκε το 1975 από τους Λαρισαίους καλλιτέχνες Άννα Βαγενά, Κώστα Τσιάνο και Γιώργο Ζιάκα. Ήταν το πρώτο επαγγελματικό θέατρο στην Ελλάδα που έκανε έδρα του μια επαρχιακή πόλη και έκανε πράξη την ιδέα της πολιτιστικής αποκέντρωσης. Χωρίς κρατική επιχορήγηση, για οκτώ χρόνια περιόδευσε τον Θεσσαλικό κάμπο και στα πιο απομακρυσμένα ορεινά χωριά. Λειτουργεί στην τεχνόπολη του Μύλου Παπά. Διαθέτει δύο σκηνές για παραστάσεις και τα έργα του περιοδεύουν σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Την εκδήλωση άνοιξε εκ μέρος του «Διαζώματος» ο Γιάννης Σάπκας και εν συνεχεία ο Κώστας Τσιάνος μίλησε για τις δυσκολίες του Θεσσαλικού, για την παράσταση και τα τρία χορικά από την «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη, που πρωτοπαρουσίασε το 1988 το «Θεσσαλικό Θέατρο», εγκαινιάζοντας το Β΄ Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας.

Η παράσταση ανέβηκε σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου, κοστούμια Γιώργου Ζιάκα και σε συνεργασία με το Λύκειο των Ελληνίδων της Λάρισας και τη Μικτή Χορωδία του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Καρβούνη.

Πόλος έλξης οι Ομπρέλες του Γ. Ζογγολόπουλου. Τhe Umbrellas of Giorgos Zongolopoulos

Ένα από τα πλέον φωτογραφημένα έργα τέχνης της Θεσσαλονίκης. Οι Ομπρέλες αρχικά είχαν τοποθετηθεί στην Biennale της Βενετίας το 1993 και στη συνέχεια στο Κτίριο Συμβουλίου Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλες. Το 1996 το γλυπτό μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη όταν η πόλη προετοιμαζόταν για τον ρόλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης ( 1997 ). Ένα άλλο έργο με όμοιο τίτλο δωρίζεται, και στήνεται στον αύλιο χώρο, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. The first umbrellas were placed in the Venice Biennale in 1993 and then at the Council of Ministers of the European Union in Brussels. In 1996 the sculpture was moved to Thessaloniki when the city was preparing for the role of cultural capital of Europe (1997). Another project donated a similar title, and in the courtyard, the Museum of Contemporary Art.

«Εάν ζούσε ο Ζογγολόπουλος θα χαμογελούσε με τον δικό του, χαρακτηριστικό τρόπο. Τι καλύτερο να περίμενε πέρα από την τόσο μεγάλη αγάπη του κόσμου για τις Ομπρέλες; Ήθελε το έργο του να είναι μέσα στην καθημερινότητα των πολιτών…» Με αυτά τα λόγια, ο γενικός διευθυντής του Ιδρύματος «Γεώργιος Ζογγολόπουλος» Άγγελος Μωρέτης περιγράφει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πώς θα ένιωθε ο περίφημος γλύπτης, για το γεγονός ότι το έργο που σμίλεψε με τόση τέχνη κι αγάπη έχει αναδειχθεί, τον τελευταίο καιρό, σε ένα από τα πλέον φωτογραφημένα της Θεσσαλονίκης.

Πράγματι, μετά την ανάπλαση της Νέας Παραλίας, οι «Ομπρέλες» του Γιώργου Ζογγολόπουλου κατάφεραν να διεισδύσουν δυναμικά στις καρδιές των κατοίκων και των επισκεπτών, που περιμένουν καρτερικά τη σειρά τους προκειμένου να φωτογραφηθούν στο σημείο και να «ανεβάσουν» τη φωτογραφία σε κάποιους από τους δημοφιλείς ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης.

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος μπροστά από τις Ομπρέλες Θεσσαλονίκης  1997 φωτό Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου. Giorgos Zongolopoulos in front of the umbrellas in Thessaloniki 1997 photo Georgios Zongolopoulos Foundation. The sculpture 'Umbrellas' or 'Ομπρέλλες' (in Greek) can be found if you walk by the port in Thessaloniki on the way to Macedonia Palace Hotel. In the area 'Nea Paralia'. Created by G. Zogolopoulos, it is 13m high and was presented in 1993 for the 46th Biennale in Venice, to celebrate 100 years of Biennale. In 1997 it was placed in Thessaloniki while the town was Cultural Capital of Europe.

«Ξεπερνάει κάθε προσδοκία η αγάπη του κόσμου, μετά την τοποθέτηση στο νέο σημείο της παραλίας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το γλυπτό δίνει τη δυνατότητα να κινηθείς μέσα του, να περάσεις ανάμεσα και να το ακουμπήσεις. Δεν είναι ένας ανδριάντας ή ένα άγαλμα που σε κοιτάει αφ’ υψηλού. Ο Ζογγολόπουλος πάντα ήθελε τα έργα του να είναι ελεύθερα, να ζουν, να υπάρχουν στην καθημερινότητα των ανθρώπων», επισημαίνει ο κ. Μωρέτης.

Το γλυπτό τοποθετήθηκε στη Θεσσαλονίκη, στο ύψος του ξενοδοχείου «Μακεδονία Παλλάς» το 1997, χρονιά κατά την οποία η πόλη ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, όμως εδώ και λίγους μήνες μεταφέρθηκε κοντά στο άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σε απόσταση «αναπνοής» από τον Λευκό Πύργο.

'Umbrellas'of G. Zogolopoulos in Thessaloniki Greece.

Κατάφερε σ’ αυτή την τριάδα των μνημείων να κερδίσει τους δικούς του θαυμαστές και να γίνει σημείο συνάντησης όλες τις ώρες της ημέρας – είναι ο τόπος όπου ερωτευμένα ζευγαράκια, γονείς με τα παιδιά τους, ποδηλάτες, τουρίστες κάθονται στο ξύλινο δάπεδο, παίζουν με τα χαμηλά σιντριβάνια νερού και φωτογραφίζονται, κρατώντας μια από τις μεταλλικές ομπρέλες του γλυπτού.

A Woman Passes the 'Umbrellas'of Yorgos Zongolopoulos.

«Η ομπρέλα σαν αντικείμενο προστατευτικό είναι οικείο σε όλο τον κόσμο. Όλοι βρίσκουμε προστασία και θαλπωρή κάτω από τον ανάλαφρο θόλο της, καταιγίδες, άγριος ήλιος, τρυφερές συναντήσεις… Θα μπορούσαμε να τις θεωρήσουμε σαν αντικείμενο κοινό στη χρήση του και φανταστικό στην τέχνη», είχε δηλώσει ο ίδιος ο Ζογγολόπουλος.

Ακόμη και οι οδηγοί που κινούνται με τα αυτοκίνητα τους στην παραλιακή λεωφόρο της Θεσσαλονίκης συχνά χαμηλώνουν ταχύτητα για να θαυμάσουν το έργο. Για κάποιους φαντάζει σαν μια ιεροτελεστία – σταματούν ό,τι κι αν κάνουν, έστω και για λίγα δευτερόλεπτα, και αφήνουν το μάτι τους να «ταξιδέψει» στο σημείο εκείνο που οι «Ομπρέλες» ενώνονται αρμονικά με τη θάλασσα.

Φωτισμός του γλυπτού "Ομπρέλες" του Γ. Ζογγολόπουλου στη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης.

«Η επιλογή του νέου σημείου είναι ιδανική, καθώς το γλυπτό φαίνεται πλέον από παντού. Είναι δίπλα το στοιχείο του νερού, το οποίο ο Ζογγολόπουλος το έβαζε πάντα σε όσα έργα μπορούσε. Ήθελε να υπάρχει η αίσθηση της κίνησης και της αλλαγής. Οι Ομπρέλες μπορούν να αποτελέσουν ένα σύμβολο του μέλλοντος, ένα έμβλημα για την πόλη», καταλήγει ο κ. Μωρέτης.

Το γλυπτό εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε Βενετίας το 1995, όπου ήταν τοποθετημένο σε πλωτή εξέδρα. Το ίδιο έτος συμπληρώνονταν τα 100 χρόνια λειτουργίας του θεσμού και το γλυπτό έλαβε μεγάλη δημοσιότητα παγκοσμίως.

Η διαφοροποίηση με την πρώτη παρουσίαση στην Μπιενάλε ήταν ότι, λόγω του δυνατού αέρα που πνέει αρκετές φορές στην περιοχή της παραλίας, ο καλλιτέχνης πρόσθεσε ορισμένες μεταλλικές γραμμές, που μοιάζουν με βροχή, αλλά εξυπηρετούν και στη στήριξη του έργου.

Χαρακτηριστικό είναι πως εκδοτικός οίκος της Κίνας προχώρησε στην έκδοση βιβλίου τέχνης απ’ όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβάνοντας νέες δημιουργίες. Η μόνη ελληνική συμμετοχή-αναφορά ήταν ο Ζογγολόπουλος, ο οποίος ήταν και ο μόνος καλλιτέχνης μεγάλος σε ηλικία, που δεν είναι πλέον εν ζωή.

Πορτρέτο του Ζογγολόπουλου από τον Κ. Ηλιάδη - 1923. Portrait of Giorgos Zongolopoulos by K.Eliades - 1923. Sculptor George Zongolopoulos was born in Athens in 1903 and studied at The Athens School of Fine Arts. During the period 1930-1938, having graduated from The Athens School of Fine Arts, he worked as an architect at the Ministry of Education. In 1938 he resigned from his position at the Ministry in order to devote himself entirely to sculpture. George Zongolopoulos will link closely sculpture to architecture to his artistic path. A scholarship from the French government made him continue his studies and work in Paris, while a scholarship from the Greek State Scholarship Foundation made him move to Italy for further studies and especially in bronze casting techniques. In the ’50s, influenced by several trips he made abroad and touched by the newest artistic trends of his time, was driven in abstraction. Restless soul and methodical spirit, always progressive in views and positions, he experimented with many techniques materials. Marble and bronze his very first media, stainless steel, Plexiglas, lenses, light, water are the materials through which he examines in his work the meaning of the space and vacuum and of motion and sound. The “Eternal Teenager”, as he was usually called, as an artist so far he examined and searched for the harmony and balance in his art. He represented Greece in the Venice Biennale for nine times, in the Cairo Biennale in 1947 and in the Biennale of Sao Paolo in 1957. He participated in all National Artistic Exhibitions – except during the 1967-1974 dictatorship- and took part in dozens of solo and group exhibitions in Greece and abroad. Awarded dozens of times with the first prize in competitions he participated in and was honored and many times as well. Particularly significant were the Awards for the Monument of Zalongo in 1954, for the remodeling of the oldest square in Athens Omonia in 1958, for the sculpture of the Thessaloniki International Fair in 1966. The hydrokinetic sculpture “Umbrellas” won the first prize throughout Europe and was installed in the Cour d’ Honneur of the European Union building in Brussels in 1995, a fact that was a great honor for the artist and for Greece as well. G. Zongolopoulos tireless creates up to the end of his long life with an unprecedented passion and fiery enthusiasm for art. His rich artistic activity covers eight decades and distinguishes the incessant mood renewal and development. In 2004 he established the GEORGE ZONGOLOPOULOS FOUNDATION where and he bequeaths all his work.

«Εδώ στη Θεσσαλονίκη είναι πολύ καλύτερα. Δεν ξέρω τι συμβαίνει. Φταίει ο μεγάλος ορίζοντας, οι προοπτικές, αυτό το αυστηρό πλακόστρωτο της παραλίας;» είχε αναρωτηθεί ο ίδιος ο καλλιτέχνης, μετά την τοποθέτηση του γλυπτού στην πόλη.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Ένας εξωπλανήτης με καθαρό ουρανό και νερό! Clear skies reveal water on distant Neptune-sized planet

Καλλιτεχνική απεικόνιση του εξωπλανήτη με τον καθαρό ουρανό και τους υδρατμούς. The planet HAT-P-11b, shown in an artist's illustration, is the first Neptune-size world outside our solar system where astronomers have detected water. ILLUSTRATION BY DAVID A. AGUILAR, HARVARD-SMITHSONIAN CENTER FOR ASTROPHYSICS

Η καθαρή από σύννεφα ατμόσφαιρα ενός εξωπλανήτη στο μέγεθος του Ποσειδώνα επέτρεψε στους αστρονόμους να εντοπίσουν ίχνη νερού, με τη μορφή υδρατμών. Είναι ο μικρότερος μέχρι σήμερα πλανήτης εκτός του ηλιακού μας συστήματος, στον οποίο αναλύεται η χημική σύνθεση της ατμόσφαιράς του και ανιχνεύεται νερό. Έως τώρα, μόνο γιγάντιοι εξωπλανήτες σαν τον Δία είχε καταστεί εφικτό να μελετηθούν με αυτό τον τρόπο και να βρεθούν υδρατμοί σε αυτούς, καθώς όλοι σχεδόν οι μικρότεροι κόσμοι που έχουν μέχρι σήμερα βρεθεί, καλύπτονται από πυκνά νέφη που εμποδίζουν τις παρατηρήσεις.

Η ανακάλυψη

Έχει μέγεθος παρόμοιο με του Ποσειδώνα αλλά δεν έχει νέφη και διαθέτει υδρατμούς. This artist’s illustration depicts the alien planet HAT-P-11b, which shows signs of water in its atmosphere, as the exoplanet crosses in front of its parent star. As starlight passes through the puffed-up atmosphere surrounding the planet, shown here in orange, scientists can detect its composition. Credit: NASA/JPL-Caltech

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ χρησιμοποίησαν τρία διαστημικά τηλεσκόπια (Hubble, Spitzer, Kepler) για να αναλύσουν την ατμόσφαιρα του πλανήτη ΗΑΤ Ρ-11b, ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα άστρο στον αστερισμό του Κύκνου, σε απόσταση περίπου 124 ετών φωτός από τη Γη. Η διάμετρός του είναι σχεδόν τετραπλάσια του δικού μας πλανήτη.

A plot of the transmission spectrum for exoplanet HAT-P-11b, with data from NASA's Kepler, Hubble and Spitzer observatories combined. The results show a robust detection of water absorption in the Hubble data. Transmission spectra of selected atmospheric models are plotted for comparison. Image Credit: NASA/ESA/STScI

Η ανίχνευση των υδρατμών έγινε με φασματοκοπική ανάλυση των χρωμάτων του φωτός, που ο εξωπλανήτης απορροφά, καθώς περνά μπροστά από το άστρο του. Όταν μια ατμόσφαιρα περιέχει μόρια νερού, τότε αυτά απορροφούν συγκεκριμένα μήκη κύματος του αστρικού φωτός και έτσι αφήνουν τη δική τους διακριτή χημική «υπογραφή» στο φως που ταξιδεύει και φθάνει μέχρι τους φασματογράφους των τηλεσκοπίων. Η ατμόσφαιρά του εξωπλανήτη, σύμφωνα με τους υπολογισμούς, περιέχει περίπου 90% υδρογόνο (είτε ως αέριο, είτε δεσμευμένο σε μόρια νερού), καθώς και σημαντικές ποσότητες υδρατμών. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

To νερό

This artist's illustration shows what the skies may look like on different alien planets. On the left is a cloudy planet, while on the right is a planet with clear skies that may resemble the sky of exoplanet HAT-P-11b, a Neptune-size world thought to have water in its atmosphere. Credit: NASA

Στόχος των επιστημόνων είναι να κάνουν κάτι ανάλογο σε ολοένα μικρότερους βραχώδεις εξωπλανήτες, ώσπου για πρώτη φορά να καταφέρουν να ανιχνεύσουν νερό σε έναν πλανήτη σαν τη Γη. Το νερό, σύμφωνα με όσα ξέρουμε από την γήινη βιολογία τουλάχιστον, αποτελεί ζωτικό συστατικό για την ύπαρξη ζωής.

Πάντως ο ΗΑΤ Ρ-11b, που είναι κυρίως αέριος και μάλλον χωρίς βραχώδη επιφάνεια, αλλά μόνο με στερεό πυρήνα, περιφέρεται πολύ κοντά στο άστρο του, κάνοντας μια πλήρη περιστροφή σε μόνο πέντε γήινες ημέρες. Αναπτύσσει, έτσι, θερμοκρασίες άνω των 600 βαθμών Κελσίου, οπότε θεωρείται πολύ καυτός για να φιλοξενεί κάποια μορφή ζωής.

This image from the Hubble Space Telescope shows the star HAT-P-11 (center), which has a Neptune-size planet that is the smallest yet known to have water in its atmosphere. The planet, HAT-P-11b, is not visible in this image. The other bright object seen here is another star. Credit: NASA, ESA, J. Fraine

Το υπό κατασκευή διαστημικό τηλεσκόπιο «James Webb» της NASA, το οποίο αναμένεται να αντικαταστήσει το «Χαμπλ» το 2018, θα έχει αυξημένες δυνατότητες μελέτης της ατμόσφαιρας των εξωπλανητών και ανίχνευσης τυχόν «βιο-υπογραφών» σε αυτές, δηλαδή χημικών αερίων με πιθανή βιολογική προέλευση, όπως οξυγόνο (από φωτοσύνθεση), μεθάνιο (από μικροοργανισμούς) κ.α.

Το μόριο του νερού είναι κοινό στο σύμπαν, καθώς οπουδήποτε υπάρχει υδρογόνο και οξυγόνο, το νερό σχηματίζεται με φυσικό τρόπο. Ακόμη και μερικές ηλιακές κηλίδες, όταν είναι πιο ψυχρές, περιέχουν ίχνη υδρατμών.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, «Ιασή Tάφος». C.P. Cavafy, “Tomb of Iasis”

Mαρμάρινη επιτύμβια στήλη νέου, από την Aίγινα ή τη Σαλαμίνα. 430–420 π.X. Ύψος 1,05μ., πλάτος 0,85μ. Eπιτύμβια στήλη από πεντελικό μάρμαρο. Bρέθηκε στην Aίγινα ή στη Σαλαμίνα. Έφηβος σε μετωπική στάση με πουλάκι στο αριστερό χέρι, στρέφει το κεφάλι στο πλάι, απλώνοντας το δεξί του χέρι προς ένα κρεμασμένο κλουβί. Tον συνοδεύει θλιμμένος ο μικρός του υπηρέτης, ακουμπώντας σε πεσσό, πάνω στον οποίο κάθεται γάτα. To οριζόντιο γείσο της στήλης κοσμούν ανάγλυφα ανθέμια και άνθη λωτού. Eξαίρετο έργο ενός καλλιτέχνη που εργάσθηκε στη ζωφόρο του Παρθενώνα, πιθανότατα προερχόμενου από το εργαστήριο του γλύπτη Aγοράκριτου.

Κείμαι ο Ιασής ενταύθα. Της μεγάλης ταύτης πόλεως

ο έφηβος ο φημισμένος για εμορφιά.

Μ’ εθαύμασαν βαθείς σοφοί· κ’ επίσης ο επιπόλαιος,

ο απλούς λαός. Και χαίρομουν ίσα και για

Mαρμάρινη επιτύμβια στήλη νέου, από την κοίτη του Iλισού στην Aθήνα. Ύψος 1,68μ., πλάτος 1,10μ. Γύρω στο 340 π.X. Eπιτύμβια στήλη νέου από πεντελικό μάρμαρο. Bρέθηκε το 1874 στην Aθήνα, στην κοίτη του Iλισού. Γυμνός νέος στηρίζεται σε πεσσό, σταυρώνοντας τα πόδια. Στο αριστερό του χέρι κρατάει λαγωβόλο που τον χαρακτηρίζει ως κυνηγό, όπως και ο σκύλος που ιχνηλατεί πίσω του. Στα δεξιά ο πατέρας του νεκρού προσβλέπει σε αυτόν με συντριβή, στηριγμένος σε βακτηρία (ραβδί). Μικρές οπές στα μαλλιά των δύο μορφών χρησίμευαν για τη στερέωση μετάλλινων στεφανιών. Tην παράσταση συμπληρώνει ο μικρός υπηρέτης που, εξουθενωμένος από την θλίψη, κοιμάται στα σκαλοπάτια. H πλαστικότητα του σώματος του νέου άνδρα, που με μνημειακή μεγαλοπρέπεια ανοίγεται στο χώρο, καθιστά πιθανή τη σχέση της μορφής αυτής με κάποιο ολόγλυφο άγαλμα ενός ήρωα. Το εξαιρετικό αυτό, άλλοτε ναόσχημο, μνημείο έχει αποδοθεί στον γλύπτη Σκόπα από την Πάρο ή σε κάποιο γλύπτη του κύκλου του.

τα δυο. Μα απ’ το πολύ να μ’ έχει ο κόσμος Νάρκισσο κ’ Ερμή,

η καταχρήσεις μ’ έφθειραν, μ’ εσκότωσαν. Διαβάτη,

αν είσαι Aλεξανδρεύς, δεν θα επικρίνεις. Ξέρεις την ορμή

του βίου μας· τι θέρμην έχει· τι ηδονή υπερτάτη.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Tomb of Iasis

Relief panel from a marble sarcophagus (3rd century AD), depicting the Four Seasons (Horae) and smaller attendants around a door to the afterlife.

I, Iasis, lie here—the young man

famous for his good looks in this great city.

Men of learning admired me, so did simple, superficial people.

I took equal pleasure in both.

Relief from a carved funerary lekythos at the National Archaeological Museum of Athens: Hermes conducts the deceased, Myrrhine, to Hades, c. 430–420 BCE.

But from being considered so often a Narcissus and Hermes,

excess wore me out, killed me. Traveler,

if you’re an Alexandrian, you won’t blame me.

You know the pace of our life—its fever, its unsurpassable sensuality. 

Translated by Edmund Keeley/Philip Sherrard

C.P. Cavafy

Οι γυναίκες ήταν πάντα περισσότερες! New analysis of human genetic history reveals female dominance

Paul Delvaux, Les nymphes se baignant, Nymphs bathing, 1938. Οι γυναίκες ανέκαθεν κυριαρχούσαν, τουλάχιστον πληθυσμιακά, στον πλανήτη. So much for patriarchy. When it comes to evolution, female populations have always been larger than male populations throughout human history, according to a new study in Investigative Genetics which used paternal genetic information to analyse the demographic history of males and females in worldwide populations.

Οι γυναικείοι πληθυσμοί υπερείχαν πάντα σε αριθμό έναντι των ανδρικών καθόλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας και προϊστορίας, σύμφωνα με νέες γερμανικές επιστημονικές εκτιμήσεις, που βασίζονται σε γενετικές αναλύσεις. Η νέα γενετική μελέτη φωτίζει έως τα βάθη του παρελθόντος τη δημογραφική ιστορία των δύο φύλων και επιβεβαιώνει τη διαχρονική κυριαρχία των γυναικών από άποψη πληθυσμού.

Η ανάλυση

Human chromosomes during metaphase. Credit: Steffen Dietzel/Wikipedia

Ερευνητές του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Max Planck, με επικεφαλής τον δρα Μαρκ Στόνεκινγκ του Τμήματος Εξελικτικής Γενετικής ανέλυσαν δείγματα DNA 623 ανδρών από 51 διαφορετικούς πληθυσμούς του πλανήτη μας. Η ανάλυση εστιάστηκε στη σύγκριση του ανδρικού χρωμοσώματος Υ που κληρονομείται από τον πατέρα, με το μιτοχονδριακό DNA που κληρονομείται από την μητέρα.

Η συγκριτική γενετική ανάλυση οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι γυναικείοι πληθυσμοί ήσαν μεγαλύτεροι ήδη πριν από την μεγάλη έξοδο των προγόνων μας από την Αφρική προς την Ευρώπη και την Ασία και παρέμειναν μεγαλύτεροι και μετά τις διαδοχικές μεταναστεύσεις που ακολούθησαν.

H εξήγηση

Émile Bernard, The Harem, 1941. The analysis showed that female populations were larger before the out-of-Africa migration and remained so throughout almost all subsequent migrations. The main drivers of this trend are likely to be processes such as polygyny, where one male mates with many females, and the fact that in most societies, women tend to move to live with their husbands. This has resulted in females making a greater genetic contribution to the global population than males.

Μια πιθανή εξήγηση γι' αυτή την τάση είναι η συνήθεια της πολυγαμίας, όπου ένας άνδρας είχε πολλές γυναίκες συντρόφους, καθώς επίσης το γεγονός ότι στις περισσότερες κοινωνίες οι γυναίκες έτειναν -και συχνά τείνουν ακόμη- να μετακινούνται από το πατρικό τους για να ζήσουν με τους άνδρες τους μετά τον γάμο τους. Αυτός ο συνδυασμός έχει ως συνέπεια οι γυναίκες να έχουν μεγαλύτερη γενετική συνεισφορά στον παγκόσμιο πληθυσμό από ό,τι οι άνδρες. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Investigative Genetics».

Οι προφητείες του Steven Hawking. The prophecies of Stephen Hawking

Οι προβλέψεις του διάσημου αστροφυσικού προκαλούν κάθε φορά πλήθος συζητήσεων εντός και εκτός της επιστημονικής κοινότητας. Right: Stephen Hawking (Andrew Cowie/AFP/Getty Images) Left: Concept illustration of time and space. (Shutterstock)

Αναμφισβήτητα είναι ο μεγαλύτερος σταρ της επιστημονικής κοινότητας. Ο βρετανός αστροφυσικός Στίβεν Χόκινγκ μπορεί να είναι εδώ και δεκαετίες παράλυτος και να επικοινωνεί μόνο μέσω ειδικού υπολογιστή, ωστόσο ταράζει τα νερά κάθε φορά που δημοσιοποιεί τις σκέψεις του. Πριν από λίγες ημέρες έγινε γνωστό ότι ο Χόκινγκ προλογίζει ένα νέο βιβλίο για την ιστορία της διαστημικής εξερεύνησης στο οποίο υποστηρίζει ότι το μποζόνιο Χιγκς, το επονομαζόμενο «σωματίδιο του Θεού», είναι πιθανό να καταστρέψει κάποτε το Σύμπαν. Ας ρίξουμε μια ματιά στις πιο πρόσφατες... προφητείες του Χόκινγκ.

Η καταστροφή του κόσμου

Mr Hawking said if the Higgs boson became unstable it could destroy the universe. [AP]

Ο Χόκινγκ προλογίζοντας το βιβλίο «Starmus, 50 Years of Man in Space» παρουσιάζεται ως υποστηρικτής της θεωρίας του λεγόμενου «κυκλικού Σύμπαντος». Πρόκειται για μια θεωρία που αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990, σύμφωνα με την οποία υπάρχει ένας αέναος κύκλος δημιουργίας συμπάντων.

Η συμπαντική εναλλαγή γίνεται, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, μέσω μιας φυσαλίδας την οποία κβαντικές διακυμάνσεις δημιουργούν σε κάποιο κοσμικό κενό. Η φυσαλίδα αρχίζει να μεγαλώνει και καθώς μεγαλώνει «καταπίνει» τον χώρο, δηλαδή το Σύμπαν στο όποιο δημιουργήθηκε επιτρέποντας έτσι σε ένα νέο Σύμπαν να εγκατασταθεί στη θέση του προηγούμενου. Στη δημιουργία της φυσαλίδας, έστω και άθελά του, παίζει ρόλο το μποζόνιο Χιγκς, οι ιδιότητες του οποίου δείχνουν ότι το Σύμπαν είναι ασταθές και άρα μπορεί να καταρρεύσει κάποτε.

Αποίκηση ή εξαφάνιση

Confident: Professor Stephen Hawking has said that we will one day colonise Mars - and beyond.

Το μέλλον την ανθρωπότητας έχει απασχολήσει αρκετά τον Χόκινγκ. Πριν από λίγους μήνες ανέφερε ότι αν δεν καταφέρουμε να αποικήσουμε σύντομα άλλους πλανήτες το μέλλον του ανθρώπου στη Γη δεν είναι ευοίωνο.

«Σε 50 χρόνια θα έχουμε δημιουργήσει βάσεις και κατοικίες στη Σελήνη στις οποίες θα ζουν άνθρωποι. Το ίδιο θα γίνει και στον Άρη ως το τέλος του αιώνα. Ο πλανήτης μας είναι ένας παλιός κόσμος που απειλείται από τη συνεχή αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού και την εξάντληση των πλουτοπαραγωγικών πηγών. Πρέπει να ληφθούν υπόψη αυτοί οι παράγοντες και να φτιάξουμε ένα σχέδιο Β. Αν θέλουμε ο άνθρωπος να επιβιώσει τα επόμενα εκατό χρόνια, πολύ περισσότερο αν μιλήσουμε για τα επόμενα χίλια, είναι επιβεβλημένη η αποίκηση άλλων κόσμων μακριά από τη Γη. Σε περίπτωση που ακολουθήσουμε αυτό το μονοπάτι, είμαι βέβαιος ότι ο αιώνας που διανύουμε θα χαρακτηριστεί ως μια πραγματική διαστημική εποχή» υποστηρίζει ο Χόκινγκ.

Η αιώνια ζωή

Professor Stephen Hawking on the opening night of the Cambridge Film Festival, at which he raised the possibility of life after death.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι απόψεις του Χόκινγκ για μεταφυσικά ζητήματα όπως ο θάνατος. Το 2011 είχε πει: «Θεωρώ τον εγκέφαλο ως έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, ο οποίος θα πάψει να λειτουργεί όταν χαλάσουν τα εξαρτήματά του. Και δεν υπάρχει Παράδεισος ή ζωή μετά θάνατον για χαλασμένους υπολογιστές». Όμως δύο χρόνια αργότερα παρευρέθηκε στην πρεμιέρα της ταινίας του Στίβεν Φίνιγκαν με τίτλο «Hawking», που πραγματεύεται τη ζωή του, και επανήλθε στο θέμα με ολίγον πιο αισιόδοξη ματιά.

During Kurzweil's conference talk, and in his book The Singularity Is Near, he refers to Moore's Law of Computing, pictured. The law claims that the power of computing doubles, on average, every two years which puts us on course for singularity by 2045.

«Ο εγκέφαλος είναι όπως ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή. Θεωρητικά είναι εφικτό να "αντιγράψουμε", όπως ένα λογισμικό, τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε ένα κομπιούτερ και να παρέχουμε με τον τρόπο αυτόν ένα είδος μεταθανάτιας ζωής. Ωστόσο, σήμερα κάτι τέτοιο με τις επικρατούσες συνθήκες δεν είναι εφικτό. Θεωρώ πως η έννοια της συμβατικής ζωής μετά θάνατον είναι ένα παραμυθάκι για τους ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι».

«Η Μεγάλη Έκρηξη δεν χρειαζόταν τον Θεό»

Dr. Stephen Hawking is brought onstage by a helper to give his presentation, "The Origin of the Universe," at Caltech on April 16, 2013. Our universe didn't need any divine help to burst into being, famed cosmologist Stephen Hawking told a packed house here at the California Institute of Technology. Credit: Rod Pyle/SPACE.com

Μια διάλεξη του Χόκινγκ το 2013 στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech) με τίτλο «Η καταγωγή του Σύμπαντος» σήκωσε πάλι πολλή σκόνη. Ο Στίβεν Χόκινγκ ξεκίνησε την ομιλία του αναφερόμενος σε μυθολογικές και θεολογικές προσεγγίσεις σχετικά με την ύπαρξη του κόσμου καθώς και σε υπαρξιακά ερωτήματα όπως: «Γιατί βρισκόμαστε εδώ;», «Τι έκανε ο Θεός πριν από τη γέννηση του Σύμπαντος; Μήπως προετοίμαζε την κόλαση για όσους κάνουν τέτοιες ερωτήσεις;».

Στη συνέχεια ο διάσημος αστροφυσικός έκανε αναφορά σε διάφορες κοσμολογικές θεωρίες και εστίασε σε εκείνη που έχουν αναπτύξει οι Φρεντ Χόιλ και Τόμας Γκολντ. Αυτή κάνει λόγο για ένα αιώνιο Σύμπαν που υπήρχε ανέκαθεν και δεν έχει τέλος, μέσα στο οποίο γεννιούνται συνεχώς γαλαξίες από ύλη που σχηματίζεται «αυθόρμητα».

Αναφέρθηκε επίσης στις θεωρίες που κάνουν λόγο για μια διαδικασία κατά την οποία μια Μεγάλη Έκρηξη δημιουργεί ένα Σύμπαν και όταν αυτό πεθαίνει εκδηλώνεται εκ νέου μια Μεγάλη Έκρηξη που γεννά ένα καινούργιο. Ο Χόκινγκ παρέθεσε μια σειρά από επιστημονικά δεδομένα τα οποία, όπως υποστήριξε, αποδομούν όλες αυτές τις θεωρίες. «Ο χρόνος ξεκίνησε τη στιγμή της ιδιομορφίας και αυτό πιθανότατα έχει συμβεί μόλις μία φορά» είπε. Θυμήθηκε μάλιστα ότι στη δεκαετία του 1980 δημοσίευσε ένα άρθρο για τη στιγμή της γέννησης του Σύμπαντος. Την ίδια περίοδο ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β'  είχε αποκηρύξει τις επιστημονικές προσπάθειες που μελετούσαν τη στιγμή κατά την οποία γεννήθηκε το Σύμπαν, τη στιγμή της Δημιουργίας, αναφέροντας ότι πρόκειται για ένα ιερό θέμα που δεν πρέπει να αγγίζεται. «Ένιωσα ανακούφιση που δεν με οδήγησαν στην Ιερά Εξέταση» δήλωσε τότε ο διάσημος αστροφυσικός.

Πηγή: tovima.gr

«Ποντικοναύτες» εναντίον της γήρανσης. Mousetronauts To Live In Space For the Longest Stretch Yet

Ξεκινούν πειράματα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό με γενετικά τροποποιημένα ποντίκια. Among the 2.5 tons of cargo that's set to go up to the International Space Station this weekend, there will be five mice with a particular genetic mutation. The mice lack a gene that normal mice have, called Muscle Ring Finger 1, or MuRF-1 (rhymes with Smurf). Scientists are hoping the missing gene will keep those mice healthier in space than their five ordinary compatriots that will be riding up with them.

Το τελευταίο φορτίο που έφθασε από τη Γη πριν από λίγα 24ωρα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό διέθετε πολύ ενδιαφέρον περιεχόμενο.

A fruit-fly experiment was sent to the International Space Station aboard the Dragon spacecraft that launched Sunday.  NASA/Dominic Hart

Ανάμεσα στα διάφορα εφόδια και εξοπλισμό υπήρχε ένας εκτυπωτής 3D, 20 ποντίκια και 30 μύγες που θα λάβουν μέρος σε διάφορα πειράματα.

Μεταφέρει ακόμα και ένα ακτινολογικό μηχάνημα με σκοπό την μελέτη της επίδρασης σε ζωντανούς οργανισμούς των μακράς διάρκειας διαστημικών ταξιδιών. Πρόκειται για το πρώτο μηχάνημα ακτίνων Χ στο διάστημα, ένα πυκνόμετρο οστών, που θα χρησιμοποιηθεί για τη μελέτη της οστικής απώλειας στα τρωκτικά, λόγω έλλειψης βαρύτητας.

Μεταφέρει επίσης για πρώτη φορά στο διάστημα και έναν τρισδιάστατο εκτυπωτή που αυτοματοποιημένα θα κατασκευάζει χρήσιμα εξαρτήματα. Ο εκτυπωτής 3D έχει το μέγεθος ενός φούρνου μικροκυμάτων και κατασκευάστηκε έτσι ώστε να είναι πολύ πιο ανθεκτικός ώστε να αντέχει τις επιταχύνσεις της εκτόξευσης.

Τα πειράματα με τα ποντίκια παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού είναι τα πρώτα θηλαστικά (μετά τον άνθρωπο) που θα παραμείνουν για αρκετές εβδομάδες σε διαστημικές συνθήκες. Τα ποντίκια θα μελετηθούν με στόχο την ανακάλυψη νέων στοιχείων που σχετίζονται με την φθορά των μυών και τον μηχανισμό της γήρανσης.

Η τροποποίηση

The rodent habitat module will house the 20 so-called mousetronauts.  NASA/Dominic Hart

Τα ποντίκια που βρίσκονται στον ISS είναι γενετικά τροποποιημένα για να μην διαθέτουν το γονίδιο MuRF-1. Πρόκειται για ένα γονίδιο που διαθέτουν και τα ποντίκια και οι άνθρωποι και έχει διαπιστωθεί ότι παίζει κεντρικό ρόλο στη φθορά των μυών ενώ επίσης η δράση του επιταχύνει την απώλεια μυϊκής μάζας μέσω της γήρανσης και άλλων χρόνιων παθήσεων. Οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι μελετώντας αυτά τα… σούπερ ποντίκια σε συνθήκες μικροβαρύτητας θα εντοπίσουν νέα στοιχεία που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη φαρμάκων που θα εμποδίζουν την απώλεια μυϊκής μάζας στον άνθρωπο. Οι μηχανικοί της NASA σχεδίασαν ειδικές κατοικίες για τα ποντίκια στις οποίες θα μπορούν να διαβιώνουν και τρέφονται χωρίς προβλήματα, χωρίς δηλαδή να αιωρούνται η τροφή και το νερό τους.