Ο πλανήτης Ουρανός χτυπήθηκε κάποτε από διαστημικό σώμα διπλάσιο της Γης. 'Cataclysmic' collision shaped Uranus' evolution

The collision with Uranus of a massive object twice the size of Earth that caused the planet's unusual spin, from a high-resolution simulation using over ten million particles, coloured by their internal energy. Credit: Jacob Kegerreis/Durham University

Μια κατακλυσμική πρόσκρουση ενός σώματος με μέγεθος τουλάχιστον διπλάσιο της Γης πάνω στον Ουρανό πριν περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια, προκάλεσε την κλίση του άξονά του μακρινού και παγωμένου πλανήτη, ενώ μπορεί να εξηγήσει τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες του σήμερα, οι οποίες φθάνουν τους μείον 216 βαθμούς Κελσίου.

Αυτό προκύπτει από μια νέα επιστημονική μελέτη, που βασίσθηκε σε υπολογιστικές προσομοιώσεις και επιβεβαιώνει προηγούμενες επιστημονικές εκτιμήσεις. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τζέικομπ Κεγκερέις του Ινστιτούτου Υπολογιστικής Κοσμολογίας του βρετανικού Πανεπιστημίου του Ντάραμ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής «Astrophysical Journal».

A simulation showing a grazing giant impact between a massive object and the young Uranus. Research led by Durham University, UK, confirms that a massive object roughly twice the size of Earth hit Uranus about 4 billion years ago and caused the planet's unusual tilt. The collision could explain Uranus' freezing temperatures. The clock in the top left of the animation shows hours since the start of simulation. Credit: Jacob Kegerreis/Durham University

Κατά πάσα πιθανότητα το σώμα που έπεσε στον Ουρανό, ήταν ένας νεαρός πρωτοπλανήτης. Η πρόσκρουση είχε ως αποτέλεσμα ο Ουρανός να «γείρει» και να περιστρέφεται πλέον με το πλευρό του: ο άξονας περιστροφής του είναι σήμερα σχεδόν κάθετος σε σχέση με τους άξονες όλων των άλλων πλανητών του ηλιακού μας συστήματος.

A 2004 infrared composite image of the two hemispheres of Uranus obtained with Keck Telescope adaptive optics. Credit: Lawrence Sromovsky, University of Wisconsin-Madison/W.W. Keck Observatory.

Κατά τη σφοδρή σύγκρουση πάντως, ο Ουρανός κατάφερε να διατηρήσει το μεγαλύτερο μέρος από την ατμόσφαιρά του. Επίσης οι προσομοιώσεις της πρόσκρουσης μπόρεσαν να εξηγήσουν το σχηματισμό των δακτυλίων και των δορυφόρων του πλανήτη. Οι δακτύλιοι και τα φεγγάρια σχηματίσθηκαν σταδιακά από τις μεγάλες ποσότητες πετρωμάτων και πάγου που εκτοξεύθηκαν στο διάστημα μετά τη σύγκρουση.

Πηγές: Astrophysical Journal (2018). DOI: 10.3847/1538-4357/aac725 - http://www.amna.gr/home/article/273073/O-planitis-Ouranos-chtupithike-kapote-apo-ena-diastimiko-soma-diplasio-tis-Gis

Η φωτογραφία ενός νεογέννητου εξωπλανήτη. Newborn planet pictured for first time

Η πρώτη ξεκάθαρη φωτογραφία σχηματισμού εξωπλανήτη. Πρόκειται για το φωτεινό αντικείμενο δεξιά από το κέντρο της εικόνας. Το κέντρο της εικόνας φαίνεται μαύρο γιατί εκεί βρίσκεται το άστρο PDS 70, του οποίου το φως μπλοκαρίστηκε. This spectacular image from the SPHERE instrument on ESO's Very Large Telescope is the first clear image of a planet caught in the very act of formation around the dwarf star PDS 70. The planet stands clearly out, visible as a bright point to the right of the centre of the image, which is blacked out by the coronagraph mask used to block the blinding light of the central star. Credit: ESO/A. Müller et al.

Ευρωπαίοι επιστήμονες ανακάλυψαν και φωτογράφισαν για πρώτη φορά τη γέννηση ενός εξωπλανήτη. Πρόκειται για ένα αέριο γίγαντα πλανήτη, με μάζα μερικές φορές μεγαλύτερη του Δία, που κινείται μέσα σε ένα πρωτοπλανητικό δίσκο, ένα διαστημικό «μαιευτήριο» γύρω από το άστρο PDS 70, σε απόσταση 370 ετών φωτός από τη Γη.

This sequence takes the viewer towards the southern constellation of Centaurus. We zoom in on the orange dwarf star PDS 70. The final shot shows the spectacular new image of the planet PDS 70b cleaving a path through the planet-forming material surrounding the young star. Credit: ESO, N. Risinger (skysurvey.org), DSS. Music: Astral electronic.

Είναι ο πρώτος επιβεβαιωμένος εξωπλανήτης που ανακαλύπτεται σε τόσο πρώιμο στάδιο της ζωής του. Έχουν μέχρι σήμερα ανακαλυφθεί περίπου 3.800 εξωπλανήτες διαφόρων μεγεθών, αλλά κανένας τόσο…μωρό. Ο εξωπλανήτης ακόμη μεγαλώνει, προσελκύοντας υλικά από τον περιβάλλοντα πρωτοπλανητικό δίσκο.

Astronomers using the SPHERE instrument on ESO’s Very Large Telescope captured the first clear image of a planet caught in the act of forming in the dusty disc surrounding a young star. The young planet is carving a path through the primordial disc of gas and dust around the very young star PDS 70. The data suggest that the planet’s atmosphere is cloudy. Credit: ESO

Η παρατήρηση του νεογέννητου εξωπλανήτη PDS 70b έγινε με το όργανο SPHERE του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή. Οι αστρονόμοι, με επικεφαλής τη Μίριαμ Κέπλερ του γερμανικού Ινστιτούτου Αστρονομίας Μαξ Πλανκ στη Χαϊδελβέργη, έκαναν δύο σχετικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό αστρονομίας και αστροφυσικής «Astronomy and Astrophysics».

This colourful image shows the sky around the faint orange dwarf star PDS 70 (in the middle of the image). The bright blue star to the right is χ Centauri. Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2. Acknowledgement: Davide De Martin

Το μητρικό άστρο PDS 70, γνωστό και ως Τ του Ταύρου, είναι ένας νεαρός νάνος που έχει ηλικία μόνο 5,4 εκατομμυρίων ετών. Περιβάλλεται από ένα μεγάλο δίσκο αερίων και σκόνης, που έχει πλάτος περίπου 130 αστρονομικών μονάδων (μια τέτοια μονάδα ισοδυναμεί με την απόσταση Γης-Ήλιου).

Ο εν λόγω εξωπλανήτης, που φαίνεται να περιβάλλεται από νέφη, χρειάζεται περίπου 120 γήινα χρόνια για να κάνει μια πλήρη περιφορά (το «έτος» του) γύρω από το άστρο του, από το οποίο απέχει γύρω στα τρία δισεκατομμύρια χιλιόμετρα (περίπου όσο η απόσταση Ουρανού - Ήλιου). H θερμοκρασία της επιφάνειάς του εκτιμάται σε σχεδόν 1.000 βαθμούς Κελσίου, πολύ υψηλότερη από κάθε πλανήτη του δικού μας ηλιακού συστήματος.

Πηγές: http://www.eso.org/public/archives/releases/sciencepapers/eso1821/eso1821a.pdf - https://www.eso.org/public/news/eso1821/ - http://www.amna.gr/home/article/272834/Europaioi-epistimones-fotografisan-gia-proti-fora-ena-neogennito-exoplaniti

Τα άγνωστα πανάρχαια ελάφια της Νοτίου Αμερικής. Paleontologists Discover Two New Hoofed Mammals from Miocene Epoch

Ανακαλύφθηκαν δύο άγνωστα είδη θηλαστικών που ζούσαν στην Βολιβία πριν από 13 εκ. έτη. Καλλιτεχνική απεικόνιση των δύο αρχαίων θηλαστικών που έμοιαζαν με ελάφια. An international team of paleontologists has identified two new species of ancient mammals that lived about 13 million years ago (middle Miocene epoch) in what is now Bolivia. Theosodon arozquetai (left) and Llullataruca shockeyi. Image credit: Velizar Simeonovski

Ομάδα ερευνητών με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου Case Western University στις ΗΠΑ ανακάλυψαν σε μια περιοχή της Βολιβίας τα απολιθώματα δύο άγνωστων θηλαστικών ειδών που ζούσαν πριν από 13 εκ. έτη. Τα ζώα αυτά είχαν οπλές έμοιαζαν με ελάφια και έλαβαν την επιστημονική ονομασία Theosodon arozquetai και Llullataruca shockeyi αντίστοιχα.

Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Journal of Vertebrate Paleontology» και θεωρείται σημαντική όχι μόνο επειδή πρόκειται για άγνωστα είδη αλλά επειδή η ανακάλυψη αρχαίων εξαφανισμένων σήμερα ειδών στις τροπικές περιοχές είναι αρκετά σπάνια.  Όχι βέβαια επειδή δεν ζούσαν εκεί ζώα, το αντίθετο, αλλά επειδή οι τροπικές περιοχές είναι οι πλέον δύσκολες περιοχές παλαιοντολογικής εξερεύνησης και εντοπισμού απολιθωμάτων.

«Η μελέτη απολιθωμάτων από την Βολιβία που είναι μια περιοχή που έχει υπάρξει πολύ μικρή εξερευνητική δραστηριότητα μας επιτρέπει να μελετήσουν την βιοποικιλότητα της περιοχής στο πέρας των αιώνων και να μάθουμε νέα στοιχεία για την ιστορία των θηλαστικών στην Νότιο Αμερική» αναφέρει ο βιολόγος Ντάριν Κροφτ, που ήταν ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

Πηγές: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2018.1461632 - http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=998095

Το μεγαλύτερο «γηροκομείο» του Γαλαξία. Hubble Captures Cluster of Aging Stars

Εντοπίστηκε αστρικό σμήνος που περιέχει χιλιάδες άστρα ηλικίας δέκα δισ. ετών. This rich and dense smattering of stars is a massive globular cluster, a gravitationally bound collection of stars that orbits the Milky Way. Globular clusters are denser and more spherical than open star clusters like the famous Pleiades. They typically contain hundreds of thousands of stars that are thought to have formed at roughly the same time. Studies have shown that this globular cluster, named NGC 6139, is home to an aging population of stars. Most globular clusters orbiting the Milky Way are estimated to be over 10 billion years old; as a result, they contain some of the oldest stars in our galaxy, formed very early in the galaxy’s history. However, their role in galactic evolution is still a matter of study. This cluster is seen roughly in the direction of the center of the Milky Way, in the constellation of Scorpius (the Scorpion). This constellation is a goldmine of fascinating astronomical objects. Hubble has set its sights on Scorpius many times to observe objects such as the Butterfly Nebula, surprising binary star systems, and other dazzling globular clusters. Image Credit: ESA (European Space Agency)/Hubble & NASA

Ο γαλαξίας μας είναι ένας από τους αρχαιότερους στο Σύμπαν αφού υπολογίζεται ότι δημιουργήθηκε περίπου 500 εκ. έτη μετά την Μεγάλη Έκρηξη ενώ κάποιες μελέτες αναφέρουν ότι σχηματίστηκε μόλις 200 εκ. μετά την γέννηση του Κόσμου και αν δεν είναι ο πρώτος είναι σίγουρα από τους πρώτους γαλαξίες που έκαναν την εμφάνιση τους.

Παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble επιβεβαιώνουν αυτές τις εκτιμήσεις. Το Hubble εντόπισε και κατέγραψε εικόνες από ένα σφαιρωτό αστρικό σμήνος, το NGC 6139, που βρίσκεται στον αστερισμό του Σκορπιού σε απόσταση δέκα χιλιάδες ετών φωτός από το κέντρο του γαλαξία μας. Τα σφαιρωτά σμήνη αποτελούνται συνήθως από εκατοντάδες χιλιάδες άστρα τα οποία γεννήθηκαν την ίδια χρονική περίοδο.

Ομάδα ειδικών με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Amherst μελέτησαν τις εικόνες και τα δεδομένα από τις παρατηρήσεις του Hubble και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι στο NGC 6139 υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άστρα τα οποία έχουν ηλικία άνω των δέκα δισ. ετών. Αν η εκτίμηση αυτή είναι σωστή τότε έχουμε να κάνουμε με το μεγαλύτερο… αστρικό γηροκομείο του γαλαξία μας.

Τα σφαιρωτά σμήνη

The central region of the globular star cluster NGC 3201, as viewed by Hubble. The black hole is in orbit with the star marked by the blue circle. Image Credit: NASA/ESA

Με τον όρο σφαιρωτό σμήνος (ή σφαιρωτό αστρικό σμήνος) οι αστρονόμοι περιγράφουν μία σχετικώς πυκνή συγκέντρωση αστέρων με σφαιρικό ή σχεδόν σφαιρικό σχήμα, που περιφέρονται γύρω από το κέντρο ενός γαλαξία ως δορυφόροι του. Οι αστέρες που αποτελούν τα σφαιρωτά σμήνη είναι ισχυρώς δεσμευμένοι από τη βαρύτητα του κάθε σμήνους, γεγονός που δίνει στα σμήνη αυτά το σφαιρικό τους σχήμα. Η μελέτη των σφαιρωτών αστρικών σμηνών είναι εξαιρετικά σημαντική για να συνθέσουν οι επιστήμονες το παζλ των κοσμικών διεργασιών που οδήγησαν στη μαζική παραγωγή άστρων στο πρώιμο Σύμπαν, η οποία σηματοδότησε τη δημιουργία των γαλαξιών. Μέχρι σήμερα δεν έχουμε στην διάθεση μας πολλά στοιχεία για τα σφαιρωτά σμήνη. Έτσι οι παρατήσεις στο NGC 6139 αναμένεται να προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες αφού μάλιστα πρόκειται για ένα πανάρχαιο σμήνος.

Πηγές: https://www.nasa.gov/image-feature/goddard/2018/hubble-captures-cluster-of-aging-stars - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=998234

Επιστήμονες ανέπτυξαν συνθετικά κύτταρα Τ «κατ' εικόνα» των ανθρώπινων. Researchers develop synthetic T cells that mimic form, function of human version

Νέο επίτευγμα. UCLA scientists developed artificial T cells that, like natural T cells, can deform to squeeze between tiny gaps in the body, as shown in this schematic. Discovery could be a step toward developing treatments for cancer and autoimmune diseases. Credit: Fatemeh Majedi

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες (UCLA) ανέπτυξαν συνθετικά Τ λεμφοκύτταρα ή Τ κύτταρα όπως ονομάζονται τα οποία είναι φτιαγμένα «κατ’εικόνα και καθ’ομοίωσιν» των πραγματικών ανθρώπινων Τ κυττάρων.

Το νέο επίτευγμα που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Advanced Materials» εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε πιο αποτελεσματικές θεραπείες για τον καρκίνο και τα αυτοάνοσα νοσήματα καθώς και σε καλύτερη κατανόηση της συμπεριφοράς των ανθρώπινων ανοσοκυττάρων. Οι επιστήμονες από το UCLA κατάφεραν να αναπαραγάγουν στο εργαστήριο το σχήμα, το μέγεθος αλλά και την ευελιξία των Τ κυττάρων, χαρακτηριστικά που επιτρέπουν στα τεχνητά κύτταρα να φέρνουν εις πέρας τις βασικές λειτουργίες τους που αφορούν τη στόχευση και την καταπολέμηση των λοιμώξεων.

«Η πολύπλοκη δομή των Τ κυττάρων και η πολυλειτουργική φύση τους είχε καταστήσει μέχρι σήμερα άκρως δύσκολη την ‘αντιγραφή’ τους στο εργαστήριο» ανέφερε ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Αλιρεζά Μοσαβερίνια, επίκουρος καθηγητής Προσθοδοντικής στην Οδοντιατρική Σχολή του UCLA και προσέθεσε ότι «τώρα πια μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε συνθετικά Τ κύτταρα για να αναπτύξουμε πιο αποτελεσματικά ‘οχήματα μεταφοράς’ φαρμάκων αλλά και για να κατανοήσουμε καλύτερα τη συμπεριφορά των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος».

Τα «ευλύγιστα» κύτταρα-κλειδιά του ανοσοποιητικού

Τα φυσικά Τ κύτταρα είναι πολύ δύσκολο να χρησιμοποιηθούν στην έρευνα καθώς είναι άκρως «εύθραυστα» - όταν εξαχθούν από τον οργανισμό του ανθρώπου όσο και άλλων ζώων επιβιώνουν για λίγες μόνο ημέρες. Πρόκειται για κύτταρα που κατέχουν ρόλο-«κλειδί» στο ανοσοποιητικό σύστημα. Ενεργοποιούνται όταν ένας λοιμογόνος παράγοντας εισέλθει στον οργανισμό και ταξιδεύουν στην κυκλοφορία του αίματος προκειμένου να φθάσουν στην εκάστοτε «πληγείσα» περιοχή. Καθώς χρειάζεται να περνούν μέσα από πολύ μικρά κενά έχουν την ικανότητα να αλλάζουν σχήμα και μέγεθος – μπορούν να φθάσουν στο ¼ του αρχικού τους μεγέθους. Μπορούν επίσης να αυξηθούν στο μέγεθος σχεδόν κατά τρεις φορές, γεγονός που τα βοηθά να πολεμούν τα αντιγόνα που επιτίθενται στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Μέχρι πρόσφατα οι ειδικοί στην εμβιομηχανική δεν είχαν καταφέρει να μιμηθούν όλες αυτές τις ιδιότητες των ανθρώπινων Τ κυττάρων σε εργαστηριακές συνθήκες. Αυτό επέτυχαν τώρα οι ειδικοί του UCLA.

Βήμα-βήμα το επίτευγμα

Με ποιον τρόπο; Η ομάδα χρησιμοποίησε ένα μικροροϊκό σύστημα (η μικροροϊκή επικεντρώνεται στη συμπεριφορά, στον έλεγχο και στη διαχείριση των υγρών, σε κλίμακα μικρότερη του χιλιοστού). Οι επιστήμονες συνδύασαν δύο διαφορετικά διαλύματα – ορυκτέλαιο και ένα αλγινικό βιοπολυμερές. Όταν τα δύο αυτά υγρά ενώνονται δημιουργούν μικροσωματίδια αλγινικού οξέος τα οποία μιμούνται το σχήμα και τη δομή των φυσικών Τ κυττάρων. Στη συνέχεια οι ερευνητές συνέλεξαν τα μικροσωματίδια από ένα «μπάνιο» ιόντων ασβεστίου και τους χάρισαν ελαστικότητα αλλάζοντας τη συγκέντρωση των ιόντων ασβεστίου στο «μπάνιο».

Αφού τα τεχνητά Τ κύτταρα είχαν λάβει τις σωστές φυσικές ιδιότητες ήταν απαραίτητο να λάβουν και τις απαραίτητες βιολογικές ιδιότητες – να αποκτήσουν τα χαρακτηριστικά εκείνα που επιτρέπουν στα φυσικά Τ κύτταρα να πολεμούν τις λοιμώξεις, να διεισδύουν στους ανθρώπινους ιστούς και να εκλύουν τα κατάλληλα σήματα ώστε να ρυθμίζουν τις φλεγμονές. Για να επιτευχθεί αυτό οι επιστήμονες κάλυψαν τα Τ κύτταρα του εργαστηρίου με φωσφολιπίδια έτσι ώστε το εξωτερικό τους μέρος να μοιάζει με τις ανθρώπινες κυτταρικές μεμβράνες. Τέλος μέσω μιας ειδικής χημικής διαδικασίας συνέδεσαν τα κύτταρα με ειδικά σωματίδια τα οποία ενεργοποιούν τα Τ κύτταρα ώστε να επιτίθενται στις λοιμώξεις αλλά και στα καρκινικά κύτταρα.

Άνοιξε ο δρόμος για δημιουργία πολλών κυτταρικών τύπων

Σύμφωνα με τον καθηγητή Μοσαβερίνια τώρα που η διαδικασία αυτή κατέστη εφικτή, άλλες ομάδες μπορούν να την ακολουθήσουν για να δημιουργήσουν πολλούς τύπους τεχνητών κυττάρων, όπως φυσικά φονικά κύτταρα και μικροφάγα κύτταρα, για έρευνα σε συγκεκριμένες νόσους αλλά και για την ανάπτυξη θεραπειών. Μελλοντικά η προσέγγιση μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας μεγάλης βάσης δεδομένων που θα περιέχει πολλά είδη συνθετικών κυττάρων τα οποία θα μιμούνται τα αντίστοιχα ανθρώπινα κύτταρα.

Πηγές: Mohammad Mahdi Hasani-Sadrabadi et al. Biomimicry Model: Mechanobiological Mimicry of Helper T Lymphocytes to Evaluate Cell-Biomaterials Crosstalk (Adv. Mater. 23/2018), Advanced Materials (2018). DOI: 10.1002/adma.201870159 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=997585

Έλληνας επιστήμονας αποκαλύπτει τα μυστικά ενός ιστορικού μετεωρίτη. Greek scientist reveals the secrets of a historical meteorite

Στην επισυναπτόμενη φωτογραφία απεικονίζεται το δείγμα του μετεωρίτη Château-Renard που βρίσκεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης. The study of meteorites, and especially those of the so-called coarse, is a challenge for researchers. A new international scientific study, led by a Greek geoscience scientist, about the historic meteorite Château-Renard, which fell to France in 1841, illustrates these meteorites and reveals important new data. Credit: ©NHM Vienna, Ludovic Ferrière

Η μελέτη των μετεωριτών και ειδικότερα όσων ανήκουν στην κατηγορία των λεγόμενων χονδριτών, αποτελεί πρόκληση για τους επιστήμονες. Μία νέα διεθνής επιστημονική μελέτη, με επικεφαλής έναν Έλληνα γεωεπιστήμονα, για τον ιστορικό μετεωρίτη Chateau-Renard που έπεσε στη Γαλλία το 1841, ρίχνει φως σε αυτούς τους μετεωρίτες και αποκαλύπτει σημαντικά νέα στοιχεία.

Η δημοσίευση της έρευνας συμπίπτει με τη Διεθνή Ημέρα Αστεροειδών, κατά την οποία σε πολλές χώρες γίνονται εκδηλώσεις για να ενημερωθεί το κοινό σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους από τους αστεροειδείς. Οι μετεωρίτες είναι συνήθως μικρά θραύσματα αστεροειδών, τα οποία επιβιώνουν κατά την πύρινη διέλευσή τους από τη γήινη ατμόσφαιρα και καταλήγουν στην επιφάνεια του πλανήτη μας.

Είναι πρώτη φορά που εκπονείται τέτοια επιστημονική εργασία με πρώτο συγγραφέα από ελληνικό πανεπιστήμιο. Περιλαμβάνει δεδομένα που δημοσιεύονται για πρώτη φορά στην ιστορία του συγκεκριμένου μετεωρίτη από τη στιγμή της ανακάλυψής του και τα οποία σχετίζονται με το τρόπο σχηματισμού και τις συνθήκες που λαμβάνουν χώρα κατά τη σύγκρουση των αστεροειδών.

Η ηλικία σχηματισμού των χονδριτών μετεωριτών είναι πολύ παλαιά και πρακτικά συμπίπτει με τα πρώτα στάδια δημιουργίας του ηλιακού μας συστήματος, πριν από περίπου 4,5- 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Μία από τις υποκατηγορίες αυτών των μετεωριτών είναι η L, η οποία αντιστοιχεί στους μετεωρίτες που έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο.

Το μητρικό σώμα από το οποίο προέρχονται οι εν λόγω μετεωρίτες, φαίνεται να διαμελίστηκε πριν από περίπου 470 εκατομμύρια χρόνια εξαιτίας μίας ισχυρής σύγκρουσης ενός αστεροειδούς με αυτό το σώμα. Κατά τη διάρκεια του διαμελισμού του μητρικού σώματος των χονδριτών τύπου L, αναπτύχθηκαν πολύ υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες, οι οποίες αποτυπώθηκαν στα ορυκτά -δηλαδή στα θεμελιώδη συστατικά του μετεωρίτη- που σχηματίσθηκαν.

Ο εν λόγω μετεωρίτης είχε βρεθεί στην ομώνυμη περιοχή Σατό-Ρενάρ της Γαλλίας και μετά την πτώση του συλλέχθηκαν τα κομμάτια του, που συνολικά ζύγιζαν 30 κιλά. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Ιωάννη Μπαζιώτη, επίκουρο καθηγητή Ορυκτολογίας-Πετρολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, ανίχνευσαν για πρώτη φορά στον μετεωρίτη Chateau-Renard σημαντικά ορυκτά, τα λεγόμενα «πολύμορφα υψηλών πιέσεων».

Transmitted light mosaic image of Château-Renard polished section (L4361) showing the complex network of melt veins. Focus areas indicated by MV1-a, MV1-b, MV2, MV3, MV4 and MV5 are called out and enlarged in subsequent panels. From: High pressure minerals in the Château-Renard (L6) ordinary chondrite: implications for collisions on its parent body

Η παρουσία τους στο εσωτερικό του μετεωρίτη δείχνει ότι σχηματίστηκαν σε μία πολύ σφοδρή σύγκρουση, η οποία συνδέεται με τον διαμελισμό του μητρικού σώματος των χονδριτών μετεωριτών τύπου L. Οι επιστήμονες απέδειξαν πως κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης αναπτύχθηκαν πολύ υψηλές πιέσεις, τέτοιες που ισοδύναμα παρατηρούνται στο εσωτερικό της Γης σε βάθος 650 χιλιομέτρων. Αντίστοιχα, οι θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν κατά τη σύγκρουση, εκτιμήθηκαν λίγο μεγαλύτερες από 1.800 βαθμούς Κελσίου.

Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ ο Ι. Μπαζιώτης, «αποδεικνύεται πως η εφαρμογή αναλυτικών μεθόδων με επιστημονικά όργανα υψηλής διακριτικής ικανότητας, όπως αυτά που υπάρχουν στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στα συνεργαζόμενα πανεπιστήμια και φορείς, μπορεί να οδηγήσει στην ανίχνευση μικροσκοπικών ορυκτών και, περαιτέρω, στην κατανόηση της δυναμικής των συγκρούσεων που λαμβάνουν χώρα μεταξύ των αστεροειδών, σε μία περίοδο 470 εκατομμυρίων ετών στο παρελθόν».

Στη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Scientific Reports», συμμετείχαν ερευνητές από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας (Caltech), το Ανοικτό Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης.

Όπως τόνισε ο κ. Μπαζιώτης, «η εν λόγω εργασία αποτελεί συμβολή στην πλανητική επιστήμη, που θα βοηθήσει περαιτέρω στην κατανόηση του σχηματισμού και της ανίχνευσης πολύτιμων ορυκτών όπως ο Ιαδεΐτης, του οποίου ο πολύτιμος λίθος είναι ο Ίασπις».

Ioannis Baziotis was born in Athens in 1980, graduated from the Department of Geology of the University of Athens in 2002. He received his PhD from the School of Mining and Metallurgy of the NTUA in 2008 and from 2014 he teaches at the Agricultural University of Athens.

Το Εργαστήριο Ορυκτολογίας-Γεωλογίας του δρ. Ιωάννη Μπαζιώτη στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών εξειδικεύεται στον χαρακτηρισμό και στη μελέτη των μετεωριτών, τόσο των χονδριτών, όσο και εκείνων που προέρχονται από τον πλανήτη Άρη. Επιπρόσθετα, παρουσιάζει έντονη δράση σε θέματα πλανητικής επιστήμης και διάχυσης της γνώσης στο ευρύ κοινό.

Στις 27 Ιουνίου ο κ. Μπαζιώτης, μαζί με τον αναπληρωτή καθηγητή Κώστα-Αλκέτα Ουγγρίνη του Πολυτεχνείου Κρήτης, έδωσαν ομιλία στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ενώπιον της Επιτροπής για τις ειρηνικές χρήσεις του διαστήματος (COPUOS). Εκεί παρουσίασαν θέματα που αφορούν την ελληνική ακαδημαϊκή έρευνα και την πρωτοβουλία για την εξερεύνηση του πλανήτη Άρη και το παράδειγμα της ύπαρξης ανάλογων πετρωμάτων -που μοιάζουν με τα αντίστοιχα του Άρη- στην Ελλάδα.

Εξάλλου, έως το τέλος του 2018, όπως δήλωσε ο Έλληνας γεωεπιστήμονας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, θα πραγματοποιηθεί στη χώρα μας η έκθεση του μόνο επιβεβαιωμένου μετεωρίτη που έχει πέσει στην Ελλάδα, του μετεωρίτη SERES. «Καθώς συμπληρώνονται 200 χρόνια από την πτώση του SERES τον Ιούνιο του 1818 στην περιοχή των Σερρών, η έκθεσή του στο κοινό της Ελλάδος θα συμβάλει στην περαιτέρω διείσδυση της επιστήμης των μετεωριτών στη νέα γενιά Ελλήνων επιστημόνων», τόνισε.

Seres (H4) Image source: Encyclopedia of Meteorites. Credit: Don Edwards

Σύμφωνα με τον κ. Μπαζιώτη, μόνο ο μετεωρίτης SERES, ο οποίος ανήκει στην κατηγορία των χονδριτών, υπάρχει επίσημα ως ελληνικής προέλευσης στη βάση δεδομένων του διεθνούς Δελτίου Μετεωριτών του Σεληνιακού και Πλανητικού Ινστιτούτου (Meteoritical Bulletin of Lunar & Planetary Institute). Περίπου συνολικά 6,5 κιλά βρίσκονται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης και το κύριο δείγμα ανέρχεται σε 4 κιλά και 649 γραμμάρια.

Εκτός από τον SERES, στην Ελλάδα, κατά τον κ. Μπαζιώτη, υπάρχουν μερικές ακόμα ιστορικές πληροφορίες για την ύπαρξη μετεωριτών, ωστόσο δεν υπάρχει αντίστοιχο δείγμα για να χαρακτηριστούν επιβεβαιωμένες. Τέτοιοι θεωρούμενοι «αμφίβολοι» μετεωρίτες έχουν αναφερθεί στο παρελθόν στην περιοχή της Λάρισας, στη Θράκη, στους Δελφούς και στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41598-018-28191-6 - http://amna.gr/…/Enas-Ellinas-epistimonas-apokaluptei-ta-mu….

Κωνσταντίνος Καβάφης, «Θάλασσα του Πρωιού». Constantine Cavafy, “Morning Sea”

Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας, Η θάλασσα του πρωιού, 1946

Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κ’ εγώ την φύσι λίγο.

Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανού

λαμπρά μαβιά, και κίτρινη όχθη· όλα

ωραία και μεγάλα φωτισμένα.

Εδώ ας σταθώ. Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά

(τα είδ’ αλήθεια μια στιγμή σαν πρωτοστάθηκα)·

κι όχι κ’ εδώ τες φαντασίες μου,

τες αναμνήσεις μου, τα ινδάλματα της ηδονής.

Από το εξώφυλλο του βιβλίου του Ν. Καββαδία «Πούσι» που φιλοτέχνησε ο Γιάννης Τσαρούχης.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984) 

Constantine Cavafy, Morning Sea

Yannis Tsarouchis, Petite Plage, 1962

Let me stop here. Let me, too, look at nature awhile.

The brilliant blue of the morning sea, of the cloudless sky,

the yellow shore; all lovely,

all bathed in light.

Let me stand here. And let me pretend I see all this

(I really did see it for a minute when I first stopped)

and not my usual day-dreams here too,

my memories, those images of sensual pleasure.

Yannis Tsarouchis, Étude pour Grande Plage (Triptyque), 1962

Translated by Edmund Keeley/Philip Sherrard

(C.P. Cavafy, Collected Poems. Translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard. Edited by George Savidis. Revised Edition. Princeton University Press, 1992)