Τα πρώτα λίθινα εργαλεία εφευρέθηκαν σε διαφορετικά μέρη. Stone tools were 'invented' many times in different places

Σύμφωνα με νέα ευρήματα ηλικίας 2,6 εκατ. ετών στην Αιθιοπία. A new archaeological site discovered by scientists working in Ethiopia shows that the origins of stone tool production are older than 2.58 million years ago. Previously, the oldest evidence for systematic stone tool production and use was 2.58 to 2.55 million years ago. The tools (selection, pictured) were found near the oldest fossil attributed to the genus Homo. Credit: David R. Braun

Oι πρόγονοι του σύγχρονου ανθρώπου κατά πάσα πιθανότητα εφηύραν τα πρώτα λίθινα εργαλεία πολλές φορές σε διαφορετικές τοποθεσίες -και όχι μόνο μία φορά σε ένα μέρος- σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις επιστημόνων.

Researchers found the collection of “Oldowan” tools in the Afar region of north-eastern Ethiopia. Credit: Erin DiMaggio

Οι επιστήμονες βρήκαν στην περιοχή Λεντί-Γκεραρού της βορειοδυτικής Αιθιοπίας στην Αφρική -που θεωρείται κοιτίδα της ανθρωπότητας- μια συλλογή από 327 πρωτόγονα «Ολδόβια» εργαλεία και όπλα, τα οποία χρονολογούνται προ περίπου 2,58 έως 2,61 εκατομμυρίων ετών. Πριν από αυτή την ανακάλυψη, τα αρχαιότερα «Ολδόβια» λίθινα εργαλεία είχαν βρεθεί σε μια άλλη περιοχή της Αιθιοπίας, τη Γκόνα και είναι ελαφρώς πιο πρόσφατα, ηλικίας 2,58 εκατομμυρίων ετών. Συνεπώς η εξάπλωση των εν λόγω λίθινων εργαλείων άρχισε μερικές χιλιάδες χρόνια νωρίτερα από ό,τι θεωρούσαν έως τώρα οι επιστήμονες.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Κάγιε Ριντ του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αριζόνα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με τη βρετανική «Ιντιπέντεντ» και το «New Scientist», θεωρούν ότι, μετά και τα νέα ευρήματα, πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως οι πρόγονοι μας εφηύραν περισσότερες από μία φορά τα πρώτα εργαλεία και όπλα τους από πέτρα.

Τα νέα εργαλεία ανακαλύφθηκαν σε απόσταση μόνο πέντε χιλιομέτρων από το αρχαιότερο απολίθωμα που αποδίδεται στο γένος Homo (μια γνάθος ηλικίας 2,8 εκατομμυρίων ετών) και είχε βρεθεί το 2013 στην περιοχή ανασκαφών Μποκόλ Ντόρα 1 της Αιθιοπίας.

«Πιστεύουμε ότι είναι πολύ πιθανό πως ο πρώιμος Home έφτιαξε εκείνα τα πέτρινα εργαλεία», δήλωσε ο Ντέηβιντ Μπράουν τους Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσιγκτον, αν και δεν απέκλεισε την πιθανότητα ότι κατασκευαστής τους ήταν κάποιος πιο πρωτόγονος πρόγονος, όπως οι Αυστραλοπίθηκοι.

Ενδείξεις για τα αρχαιότερα πρωτόγονα λίθινα εργαλεία έχουν βρεθεί στην περιοχή Λομέκβι της Κένυα και έχουν ηλικία 3,3 εκατομμυρίων ετών, αν και πρόκειται περισσότερο για ακατέργαστες πέτρες που -όπως οι μαϊμούδες και οι πίθηκοι- χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοι μας προκειμένου να κοπανάνε διάφορα πράγματα για να τα φάνε, όπως καρπούς και όστρακα.

The earliest evidence of stone tools which were used as instruments has been found at an archaeological site in Ethiopia. Pictured, a researcher lifts an artifact from 2.6 million year old sediment exposing an imprint of the artifact on the ancient surface below.

Ένα εκατομμύριο χρόνια αργότερα στην Αιθιοπία, τα λίθινα εργαλεία έγιναν κάπως πιο εξελιγμένα, καθώς οι πέτρες λειαίνονταν στις άκρες τους και γίνονταν μυτερές, ώστε να κόβουν καλύτερα. Αυτό, μεταξύ άλλων, οδήγησε και στη σταδιακή μείωση του μεγέθους των δοντιών των προγόνων μας.

Αρκετοί χιμπατζήδες και μαϊμούδες χρησιμοποιούν πέτρες ως εργαλεία, για να σπάσουν πράγματα (π.χ. καρύδες). Ο τελευταίος κοινός πρόγονος χιμπατζήδων και ανθρώπων, ο οποίος έζησε πριν τουλάχιστον επτά εκατομμύρια χρόνια, πιθανότατα έκανε χρήση τέτοιων απλοϊκών λίθινων εργαλείων. Οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι δεν έχουν βρει ακόμη τα αρχαιότερα «εργαλεία» που χρησιμοποίησαν οι μακρινοί πρόγονοι μας.

Πηγές: Earliest known Oldowan artifacts at >2.58 Ma from Ledi-Geraru, Ethiopia, highlight early technological diversity. Proceedings of the National Academy of Sciences, 2019; 201820177 DOI: 10.1073/pnas.1820177116 - https://www.independent.co.uk/news/science/tools-invention-prehistoric-human-oldowan-stone-weapons-arizona-state-university-a8942261.html - https://www.tovima.gr/2019/06/06/science/ta-prota-lithina-ergaleia-efeyrethikan-se-diaforetika-meri/

Η κλιματική αλλαγή απειλεί σοβαρά την ανθρώπινη υγεία. Climate crisis seriously damaging human health

Νέα επιστημονική έρευνα 27 εθνικών Ακαδημιών της Ευρώπης. In a landmark report, the European Academies' Science Advisory Council (EASAC) focuses on the consequences of climate change for human health in Europe and the benefits of acting now to reduce greenhouse gas emissions in order to stabilize the climate. The report anticipates the spread of infectious diseases in Europe as temperatures rise and increase the range of mosquitoes that transmit dengue fever. Photograph: Ricardo Mazalan/AP

Η υπερθέρμανση του πλανήτη λόγω της κλιματικής αλλαγής ήδη έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων και η κατάσταση θα επιδεινωθεί στο μέλλον, προειδοποιεί μια νέα επιστημονική έκθεση 27 εθνικών Ακαδημιών της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων είναι και η Ακαδημία Αθηνών.

Οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν από τη μετάδοση λοιμωδών νόσων μέσω των κουνουπιών μέχρι την εμφάνιση ή την επιδείνωση διαφόρων προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως της διαταραχής μετατραυματικού στρες, της αγχώδους διαταραχής, της κατάθλιψης και της κατάχρησης ουσιών.

Οι πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού είναι οι ηλικιωμένοι, οι χρονίως πάσχοντες, τα παιδιά και οι μετανάστες, ενώ οι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων είναι πιο εκτεθειμένοι σε υψηλά επίπεδα θερμικού στρες από ό,τι εκείνοι της επαρχίας. Από γεωγραφικής πλευράς, η Μεσόγειος και οι αρκτικές περιοχές θεωρούνται οι πιο ευάλωτες στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής για την υγεία.

Η έκθεση της επιτροπής EASAC (επιστημονικού συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Ακαδημιών) με τίτλο «Η επιταγή της κλιματικής δράσης για την προστασία της ανθρώπινης υγείας στην Ευρώπη» επισημαίνει ότι η κλιματική αλλαγή πρέπει πλέον να ιεραρχηθεί ως μία από τις σοβαρότερες απειλές για την υγεία. Όπως υπογραμμίζει, «ο ρυθμός και το εύρος της κλιματικής αλλαγής συνιστούν σοβαρές προκλήσεις για τις προόδους στην παγκόσμια υγεία που έχουν γίνει κατά τις τελευταίες δεκαετίες», ενώ προσθέτει ότι «οι κίνδυνοι για την υγεία αυξάνονται με το πέρασμα του χρόνου».

A Serbian farmer Radovan Krstic shows his damaged corn crop. Photograph: Darko Vojinovic/AP

Οι επιστήμονες, μεταξύ άλλων, αναφέρουν τα μελλοντικά οφέλη από μια περικοπή των εκπομπών άνθρακα για τη μείωση των ασθενειών και των πρόωρων θανάτων από την ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρώπη, καθώς επίσης τις συνέπειες των ακραίων καιρικών συνθηκών, της ξηρασίας και των πλημμυρών για την παραγωγή τροφίμων, προβλέποντας μια μείωση κατά 5% έως 25% στις βασικές γεωργικές καλλιέργειες στην περιοχή της Μεσογείου, η γεωργία της οποίας αναμένεται να πληγεί περισσότερο από την άνοδο της θερμοκρασίας.

Οι Ακαδημίες προτείνουν περιορισμό της κατανάλωσης κρέατος, κάτι που θα βοηθήσει (και) στον έλεγχο των «αερίων του θερμοκηπίου», αλλά και άμεσα στην υγεία των ανθρώπων. Προβλέπουν επίσης την εξάπλωση των λοιμωδών νόσων στην Ευρώπη, όσο το θερμόμετρο θα ανεβαίνει και θα επεκτείνεται η ακτίνα δράσης των κουνουπιών-φορέων. Ακόμη, αναμένουν αύξηση στις τροφικές δηλητηριάσεις, καθώς τα βακτήρια της σαλμονέλας κι άλλα ευνοούνται από τις πιο υψηλές θερμοκρασίες, ενώ ακόμη και η αντίσταση των μικροοργανισμών όπως του E.coli στα αντιβιοτικά (ήδη ένα σοβαρό πρόβλημα) θα γίνει μεγαλύτερο στο μέλλον.

Οι επιστήμονες των Ακαδημιών ζητούν από τις κυβερνήσεις και τη διεθνή κοινότητα να δείξουν πολιτική βούληση, καλύτερη συνεργασία μεταξύ τους και να καταφέρουν να συγκρατήσουν την άνοδο της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους δύο βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα (ήδη η άνοδος έχει φθάσει περίπου τον έναν βαθμό). Ο τελικός στόχος πρέπει να είναι μια οικονομία μηδενικών εκπομπών άνθρακα έως το 2050.

Από ελληνικής πλευράς στην έκθεση της EASAC συνέβαλε ο ακαδημαϊκός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χρήστος Ζερεφός.

Πηγές: https://easac.eu/publications/details/the-imperative-of-climate-action-to-protect-human-health-in-europe/ - https://www.theguardian.com/environment/2019/jun/03/climate-crisis-seriously-damaging-human-health-report-finds - https://www.ert.gr/frontpage/i-klimatiki-allagi-apeilei-sovara-tin-anthropini-ygeia/

Ο παράξενος θάνατος των αρχέγονων άστρων του σύμπαντος. The Universe’s First Stars Exploded in Strange Ways

Puppis A, τα υπολείμματα ενός υπερκαινοφανούς αστέρα που εξερράγη πριν από 12.000 χρόνια. A new study finds observational evidence that one of the first stars exploded in an asymmetrical blast that spread heavy elements into the cosmos. Puppis A, the remnants of a supernova that exploded 12,000 years ago. Credit: NASA, JPL-Caltech and UCLA

Ως γνωστόν ο όρος υπερκαινοφανής αστέρας ή σουπερνόβα αναφέρεται στο εκρηκτικό τέλος της ζωής άστρων συγκεκριμένου τύπου. Οι εκρήξεις των υπερκαινοφανών είναι τεραστίων διαστάσεων και μπορεί να ισοδυναμούν με τον θάνατο του άστρου, σηματοδοτούν όμως και μια «εκρηκτική» πυρηνοσύνθεση. Κατά την διάρκεια της έκρηξης παράγονται μέσω διαδοχικών πυρηνικών αντιδράσεων σύντηξης τα βαριά στοιχεία του περιοδικού πίνακα, αφήνοντας πίσω τους μια μαύρη τρύπα ή ένα άστρο νετρονίων. Η μελέτη και η ερμηνεία της διαδικασίας της έκρηξης των υπερκαινοφανών αστέρων είναι ένα πολύπλοκο θέμα στο οποίο εμπλέκονται διάφορα πεδία της φυσικής.

Ακόμα πιο δύσκολη φαίνεται να είναι η περιγραφή των εκρήξεων των πρώτων άστρων του σύμπαντος. Πρόκειται για ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα της αστροφυσικής καθώς είναι εγγενώς δύσκολο να αναπαραχθούν στις προσομοιώσεις υπολογιστών, αν και χρησιμοποιούν την τελευταία λέξη της υπολογιστικής ισχύος. Σύμφωνα με τον αστροφυσικό Alexander Ji, οι ερευνητές εξακολουθούν να στερούνται απάντησης σε μια απλή ερώτηση: Ποιοι τύποι άστρων εκρήγνυνται και ποιοι όχι;

Instead of ballooning into spheres, as once thought, early supernovae ejected jets that may have seeded new stars. Supernova concept. Credit: © Korn V. / Adobe Stock

Οι επιστήμονες συχνά υποθέτουν ότι τα αρχέγονα άστρα τελείωσαν τη ζωή τους με μια σφαιρική «υπερκαινοφανή» έκρηξη. Όμως, μια ομάδα ερευνητών παρουσίασε προσφάτως τα πρώτα στοιχεία παρατήρησης που δείχνουν ότι τουλάχιστον ένα από αυτά τα άστρα εξερράγη μη-σφαιρικά, εκτοξεύοντας το περιεχόμενό του άνισα προς διάφορες κατευθύνσεις. Σύμφωνα με την μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 8 Μαΐου στο περιοδικό Astrophysical Journal, η έκρηξη εκσφενδόνισε την ύλη με τέτοια ορμή ώστε να προωθηθούν βαριά στοιχεία σε γειτονικούς γαλαξίες. Η δημοσίευση αποτελεί ένα μέρος από την μελέτη ιδιοτήτων των πρώτων άστρων που δημιουργήθηκαν στο σύμπαν, ένα θέμα πρώτης γραμμής στην περασμένη δεκαετία.

Η ιδέα ότι η εκσφενδονιζόμενη ύλη από τα αστέρες που εκρήγνυνται φτάνουν και γίνονται συστατικά γειτονικών γαλαξιών και η πρώτη ύλη για τον σχηματισμό της επόμενης γενιάς άστρων δεν είναι καινούργια. Οι ερευνητές έχουν θεωρήσει το φαινόμενο αυτό ακόμα και στον σχηματισμό των αρχέγονων άστρων.

Δεδομένου ότι τα πρώτα άστρα – βραχύβιοι γίγαντες που «πέθαναν» πριν από δισεκατομμύρια χρόνια – δεν είναι διαθέσιμοι για απευθείας μελέτη, οι ερευνητές μελέτησαν την περιεκτικότητα σε σίδηρο και άλλων στοιχείων που βρέθηκαν σε ένα άστρο δεύτερης γενιάς που φέρει το όνομα HE 1327-2326. Ανήκει σε μια σπάνια ομάδα από περίπου 25 έως 30 αρχαία άστρα τα οποία περιέχουν πολύ μικρές ποσότητες σιδήρου. Αυτά τα άστρα προέκυψαν από στοιχειώδεις «σπόρους» που δημιούργησαν τα άστρα-πρόγονοι της πρώτης γενιάς.

Το εν λόγω άστρο είναι το πιο λαμπρό και για την μέτρηση των ποσοτήτων των στοιχείων που το αποτελούν χρησιμοποιήθηκε ο φασματογράφος που φέρει το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble από to 2009.

As previous studies have shown, extremely metal-poor stars with very little iron often show a relative surplus of zinc, and this is especially true for HE-1327-2326. Ezzeddine et al. (2019) "Evidence for an Aspherical Population III Supernova Explosion Inferred from the Hyper-metal-poor Star HE 1327-2326" The Astrophysical Journal, 876 (2)

Η ίδια ερευνητική ομάδα αναμένεται να υπολογίσει την περιεκτικότητα του πυριτίου, του σιδήρου και του φωσφόρου εξετάζοντας το φάσμα του άστρου, αλλά η ανακάλυψη ενός ακόμα στοιχείου ήταν αναπάντεχη: για πρώτη φορά βρήκαν ψευδάργυρο σε ένα άστρο δεύτερης γενιάς. Το εύρημα αυτό δείχνει ότι είναι πιθανό πολλά βαριά στοιχεία να ήταν διαθέσιμα στο αρχέγονο σύμπαν.

Αυτό το εύρημα άλλαξε την πορεία της έρευνας. Γνώριζαν ήδη γιατί αυτό το άστρο καθώς και άλλα στην ομάδα του δεν περιέχουν πολύ σίδηρο. Ο σίδηρος σχηματίστηκε στους πυρήνες των τεράστιων αρχέγονων άστρων και όταν αυτά κατέρρευσαν βαρυτικά, ένα μεγάλο μέρος του σιδήρου των πυρήνων τους το «έφαγαν» οι μαύρες τρύπες που προέκυψαν. Έτσι το ερώτημα που προέκυψε ήταν γιατί ο ψευδάργυρος που σχηματίστηκε επίσης στους πυρήνες αυτών των αρχαίων άστρων διέφυγε από την μοίρα της μαύρης τρύπας;

A strange star without much iron, yet tons of zinc, indicates some of the very first supernovae might have exploded asymmetrically. This simulation shows what the universe's earliest supernovae may have looked like. The above snapshot, which shows the shape of the supernova 50 seconds after its initial explosion, highlights two powerful jets that spew heavy elements like zinc (green dots) far out into space. Credit: Melanie Gonick

Αυτή η ιδιαιτερότητα μπορεί να εξηγηθεί θεωρώντας μια μη-σφαιρική έκρηξη υπερκαινοφανούς. Οι προκύπτοντες πίδακες υλικού θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν τον ψευδάργυρο του πυρήνα μακριά από μια μαύρη τρύπα, ενώ παράλληλα θα επέτρεπαν στο μεγαλύτερο μέρος του σιδήρου να πέσει μέσα στην μαύρη τρύπα. Για να διερευνήσουν αυτή τη θεωρία, οι ερευνητές έτρεξαν σε υπολογιστή πάνω από 10.000 προσομοιώσεις έκρηξης υπερκαινοφανών με διαφορετικές ενέργειες και διαμορφώσεις.

Παραδόξως, ανακάλυψαν ότι καμία από τις εκρήξεις σφαιρικών υπερκαινοφανών δεν θα μπορούσε να δώσει την παρατηρούμενη ποσότητα ψευδαργύρου. Επιπλέον, βρήκαν μόνο μία μη-σφαιρική έκρηξη που θα μπορούσε να αποδώσει το παρατηρούμενο σήμα ψευδαργύρου και άλλα χαρακτηριστικά του ΗΕ 1327-2326.

Αυτό οδήγησε σε μια άλλη έκπληξη: στο πόσο ισχυρή ήταν η ασύμμετρη έκρηξη του υπερκαινοφανούς. Η έκρηξη ήταν περίπου 10³⁰ φορές ισχυρότερη από αυτή της βόμβας υδρογόνου, πέντε έως δέκα φορές μεγαλύτερη απ’ ότι ανέμεναν. Η μελέτη παρέχει νέες ενδείξεις για το ότι οι εκρήξεις των αρχέγονων άστρων μπορεί να συνέβαλλαν στον επαναϊονισμό στο σύμπαν – ένα σημαντικό ορόσημο στο πρώιμο σύμπαν όπου τα ουδέτερα άτομα ιονίστηκαν – παίζοντας κρίσιμο ρόλο στον σχηματισμό των γαλαξιών.

O John Wise, αστροφυσικός στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Γεωργίας στις ΗΠΑ, λέει πως τώρα έχουμε το κίνητρο για να μελετήσουμε τους μη-σφαιρικούς υπερκαινοφανείς. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμα αν η πιθανώς μη-σφαιρική έκρηξη του υπερκαινοφανούς, πριν από τον σχηματισμό του άστρου HE 1327-2326, ήταν ένα σπάνιο ή ένα συνηθισμένο γεγονός – αν οι περισσότερες εκρήξεις υπερκαινοφανών πρώτης γενιάς ήταν σφαιρικές ή όχι.

Έτσι, αν και φαίνεται ότι προσέγγισαν μια λύση σε ένα ερώτημα σχετικά με τα πρώτα άστρα που δημιουργήθηκαν στο σύμπαν, πολλά άλλα παραμένουν αναπάντητα.

Πηγές: https://www.scientificamerican.com/article/the-universes-first-stars-exploded-in-strange-ways/?redirect=1 – Evidence for an Aspherical Population III Supernova Explosion Inferred from the Hyper-metal-poor Star HE 1327–2326. The Astrophysical Journal, 2019; 876 (2): 97 DOI: 10.3847/1538-4357/ab14e7 - https://physicsgg.me/2019/06/03/ο-παράξενος-θάνατος-των-αρχέγονων-άστ/

Γίνεται να είναι ο ζωγράφος ένας αλγόριθμος; Could a computer ever create better art than a human?

Θα μπορούσε ένας υπολογιστής να δημιουργήσει ένα έργο τέχνης καλύτερο από το ανθρώπινο; Όχι λένε οι ειδικοί, μπορεί όμως να βοηθήσει τους καλλιτέχνες να παράγουν καλύτερο πολιτισμό. To πορτρέτο του Εντμόν ντε Μπελαμί δημιουργήθηκε από έναν αλγόριθμο που επεξεργάστηκε δεδομένα 15.000 πινάκων. This portrait was created by computer, so is it really art and is it any good? CHRISTIE'S

Πέρυσι, ένα πορτρέτο του Εντμόν ντε Μπελαμί πουλήθηκε για 432.000 δολάρια (94.000 ευρώ), ποσόν υπερβολικό θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, για την εικόνα ενός αγνώστου. Το όνομα Μπελαμί δεν είχε ξανακουστεί, όπως ούτε και του καλλιτέχνη. Στην πραγματικότητα το έργο δημιουργήθηκε από έναν αλγόριθμο που χρησιμοποίησε ένα σύνολο δεδομένων που είχαν ληφθεί από 15.000 πορτρέτα ζωγραφισμένα μεταξύ του 14ου και του 20ού αιώνα. Και σύμφωνα με τον κριτικό του BBC, είναι «ψιλοσκουπίδι»… Η πώληση, η οποία εξέπληξε τον οίκο Christie’s, έθεσε πολλά σημαντικά ερωτήματα.

Μπορεί ένας υπολογιστής, χωρίς ανθρώπινο συναίσθημα, να είναι ποτέ δημιουργικός; Είναι αυτό το πορτρέτο πραγματική τέχνη; Και τελικά παίζει ρόλο κάτι από όλα αυτά, εφόσον οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να πληρώσουν για κάτι τέτοιο; Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται και τελικά ίσως φτάσει ή ξεπεράσει την ανθρώπινη ευφυΐα, τι σημαίνει αυτό για τους καλλιτέχνες και τη βιομηχανία της τέχνης εν γένει;

Romy Lorenz says AI has no "internal world" from which to create true art. ROMY LORENZ

Οι αλγόριθμοι έχουν ήδη δημιουργήσει έργα τέχνης, ποιήματα και μουσικά κομμάτια, αλλά μήπως δεν δημιουργούν και απλώς μιμούνται; Η νευροεπιστήμονας Ρόμι Λόρεντς λέει ότι εξαρτάται κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε τη δημιουργικότητα. Αν δημιουργικότητα σημαίνει να βρούμε εντελώς νέους τρόπους για την επίλυση προβλημάτων, τότε η τεχνητή νοημοσύνη το έχει ήδη επιτύχει, υποστηρίζει, επικαλούμενη την εταιρεία DeepMind, θυγατρική της της Google.

Chinese Go player Ke Jie was eventually defeated by DeepMind's AlphaGo AI program. REUTERS

Το 2017, ένα από τα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης της DeepMind νίκησε στο GO (αρχαίο και εξαιρετικά περίπλοκο κινεζικό επιτραπέζιο παιχνίδι) τον νούμερο ένα παίκτη στον κόσμο, κατορθώνοντας προφανώς μέσα σε λίγες μέρες να κάνει δημιουργικές νέες κινήσεις και καινοτόμες στρατηγικές. «Η Google θα έλεγε ότι ήταν δημιουργικότητα, νέοι τρόποι εύρεσης λύσεων που δεν διδάχθηκαν» λέει η Λόρεντς. Μήπως όμως η τέχνη είναι κάτι περισσότερο από δημιουργική επίλυση προβλημάτων;

Τα παιχνίδια, ιδιαίτερα εκείνα που λαμβάνουν χώρα στους εικονικούς κόσμους, αποτελούν το ιδανικό περιβάλλον για τη δημιουργική επίλυση των προβλημάτων. Αλλά ζητώντας από έναν αλγόριθμο να δημιουργήσει χωρίς ανθρώπινη συμβολή, τα αποτελέσματα είναι πραγματικά βαρετά, υποστηρίζει ο καθηγητής Πληροφορικής με έδρα τη Νέα Υόρκη, Τζούλιαν Τογκέλιους. Ένα παράδειγμα ήταν η κυκλοφορία του παιχνιδιού No Man’s Sky, το οποίο πρόσφερε προς εξερεύνηση 18 πεντάκις εκατομμύρια αλγοριθμικά δημιουργημένους πλανήτες.

No Man's Sky uses "procedural generation" to create new worlds automatically. HELLO GAMES

«Στο No Man’s Sky, υπάρχουν περισσότερα μέρη από όσα θα μπορούσατε να επισκεφθείτε σε μια ζωή, με διαφορετική χλωρίδα και πανίδα, αλλά αυτό το παιχνίδι είχε αντικρουόμενες κριτικές – είναι μεν τεχνικό αριστούργημα, αλλά δεν προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον να το παίξεις» λέει ο Τογκέλιους.

«Αυτοί οι αλγόριθμοι είναι καταπληκτικοί, μπορούν να κάνουν όλο και περισσότερα, αλλά πάντα θα υπάρχουν πράγματα που θα θέλουμε να προσθέσουμε εμείς οι άνθρωποι. Το δύσκολο (να αναδημιουργηθεί) είναι η δύναμη της ευαισθησίας και της πρόθεσης του ανθρώπινου εγκεφάλου».

Η δρ Λόρεντς επισημαίνει ότι η αληθινή καλλιτεχνική δημιουργικότητα διαφέρει από τη δημιουργική επίλυση προβλημάτων, καθώς απαιτεί την εξέλιξη της οπτικής του καλλιτέχνη, κάτι που οι μηχανές φαίνεται ότι δεν έχουν την ικανότητα να κάνουν. «Η τεχνητή νοημοσύνη δεν έχει εσωτερικό κόσμο, ούτε την ανάγκη να δημιουργήσει τις επιθυμίες ή τους φόβους του». 

Dr Alice Eldridge (l) and Dr Chris Kiefer (r) play their self-resonating feedback cellos. DR ALICE ELDRIDGE

Τα αποτελέσματα είναι πολύ πιο καρποφόρα όταν οι καλλιτέχνες δουλεύουν με τις μηχανές αντί να αφήνουν τον απόλυτο έλεγχο στην τεχνητή νοημοσύνη. Η μουσικός και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ δρ Αλις Ελντριτζ προτείνει να την αντιμετωπίσουμε ως «ακόμα ένα εργαλείο που έχουμε σχεδιάσει, όπως ο τροχός ή η μηχανή καύσης».

Ο συνδυασμός της ακουστικής, του ηλεκτρισμού, και ενός αλγορίθμου βοήθησαν την Ελντριτζ να δημιουργήσει ένα βιολοντσέλο που παράγει μουσική χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Στην περίπτωση αυτή «η δουλειά του καλλιτέχνη είναι να διαμορφώσει τον ήχο, μοιάζει περισσότερο με χορό παρά με τον “έλεγχο” ενός οργάνου με τον παραδοσιακό τρόπο» λέει. «Αυτό δημιουργεί έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και σχεδίασης της σχέσης μας με τα μουσικά όργανα και την τεχνολογία εν γένει». 

Ο Μικ Γκρίρσον, από το Ινστιτούτο Δημιουργικής Πληροφορικής UAL στο Λονδίνο, πιστεύει ότι η πρόοδος στην τεχνητή νοημοσύνη θα «οδηγήσει σε καλύτερη τέχνη, σε νέους τύπους καλλιτεχνών και σε νέα μέσα». Το 2016, το σκανδιναβικό συγκρότημα Sigur Rós χρησιμοποίησε ένα λογισμικό του Γκρίρσον για να δημιουργήσει μια διαρκώς εξελισσόμενη έκδοση ενός από τα singles του, το οποίο έπαιξε σε ένα 24ωρο οδικό ταξίδι στην Ισλανδία. Μεμονωμένα μουσικά στοιχεία του τραγουδιού τροφοδοτήθηκαν μέσω του λογισμικού για να δημιουργήσουν ένα τραγούδι που, όπως σε μια ζωντανή παράσταση, είναι διακριτικά διαφορετικό σε κάθε επανάληψη ανταποκρινόμενο στις προτροπές των θεατών.

Ο πρωτοποριακός συνθέτης και παραγωγός Μπράιαν Ενο, ο οποίος μεταξύ άλλων έχει συνεργαστεί με τους Roxy Music, David Bowie και Coldplay, είναι επίσης μεγάλος λάτρης της χρήσης αλγορίθμων για τη δημιουργία μουσικής που αλλάζει διαρκώς.

Οι Massive Attack χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη στις συναυλίες τους. The band Massive Attack have been experimenting with AI to create unique pieces of art. GETTY IMAGES

Ο καθηγητής Γκρίρσον έχει συνεργαστεί και με τους Massive Attack για την ανανέωση του Mezzanine με τεχνητή νοημοσύνη, με αφορμή την 20ή επέτειο του άλμπουμ. Έτσι, οι επισκέπτες μιας έκθεσης στο Barbican του Λονδίνου θα μπορούν να επηρεάσουν τον ήχο με τις κινήσεις τους.

Ενώ, λοιπόν, η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ακόμη μια απειλή για τους καλλιτέχνες, ο Γκρίρσον πιστεύει ότι οι μηχανές δεν θα γίνουν ποτέ ανταγωνιστές τους: «Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να μειώσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα, από ανθρώπους που θέλουν να κερδίσουν χρήματα, αλλά υπεύθυνοι για αυτό είναι άνθρωποι (όχι η τεχνολογία)» λέει. «Η τεχνολογία δεν πρόκειται ποτέ να είναι αρκετά καλή ώστε να παράγει καλύτερο πολιτισμό από τους ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν για να δημιουργήσουν τον δικό τους».

Πηγές: https://www.bbc.com/news/business-47700701 - Protagon.gr 

Απολιθωμένο δάσος 10.000 ετών στην Βόρεια Θάλασσα. 'Lost' Stone Age Settlement Beneath the North Sea

Ένα απολιθωμένο δάσος φαίνεται πως έχουν εντοπίσει ερευνητές στον βυθό της Βόρειας Θάλασσας. Deep beneath the North Sea, scientists have discovered a fossilized forest that could hold traces of prehistoric early humans who lived there around 10,000 years ago, before the land slipped beneath the waves a few thousand years later. Tree root recovered from the Brown Bank (© VLIZ/Lost Frontiers Photo Dr Tom Sparrow)

Ένα απολιθωμένο δάσος φαίνεται πως έχουν εντοπίσει ερευνητές στον βυθό της Βόρειας Θάλασσας. Μπορεί να ακούγεται περίεργο, ωστόσο οι ερευνητές εκτιμούν πως σε αυτό το απολιθωμένο δάσος κάτω από το νερό έζησαν εκεί άνθρωποι πριν από περίπου  10.000 χρόνια.

Τα ευρήματα δεν αποκλείεται να δώσουν την ευκαιρία στους επιστήμονες να ερευνήσουν την μεσολιθική εποχή.

Doggerland once covered a vast swath of land between what is now the east coast of England and the European mainland. Credit: Anton Balazh/Shutterstock

Ήδη πάντως έχουν γίνει τα πρώτα βήματα για να εξερευνηθεί αυτό το απολιθωμένο δάσος, καθώς ειδικοί πήραν δείγματα κατά τη διάρκεια της 11ημερης παραμονής τους στο σημείο που βρίσκεται συγκεκριμένα στην περιοχή Doggerland γνωστή ως Brown Bank ή Brown Ridge.

Βέβαιοι ότι βρίσκονται στα ίχνη προϊστορικού οικισμού

Although the voyage was often plagued by bad weather, the scientists were able to take samples from a submerged Mesolithic landscape, including a fossilized forest. Credit: Image copyright Dr. Simon Fitch - Europe's Lost Frontiers Project (University of Bradford)

«Είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι ότι είμαστε πολύ κοντά σε έναν οικισμό», δήλωσε ο αρχαιολόγος Vincent Gaffney του Πανεπιστημίου Μπράντφορντ στο Ηνωμένο Βασίλειο, ένας από τους επικεφαλής των ερευνών.

«Το πλήθος των αρχαίων ευρημάτων, μας υποδεικνύει πως όντως κάτι βρίσκεται εκεί» αναφέρει προσθέτοντας «έχουμε εντοπίσει πλέον τις περιοχές όπου τμήματα γης από την μεσολιθική περίοδο είναι κοντά στην επιφάνεια  της θάλασσας», πρόσθεσε.

The 2019 Brown Bank expedition led by Dr. Tine Missiaen from the Flanders Marine Institute (VLIZ) involves an international team of scientists from Belgium (Ghent University, VLIZ) and the UK (University of Bradford). The voyage on board the Belgian research vessel “RV Belgica” takes place within the collaborative Belgian-UK-Dutch research project “Deep History: Revealing the palaeo-landscape of the southern North Sea” which is aimed at reconstructing the Quaternary history (roughly spanning the last 500.000 years) and human occupation of the wider Brown Bank area. The project complements the Bradford-led “Europe's Lost Frontiers” project, in which archaeologists are mapping the prehistoric North Sea landscape known as Doggerland, funded by the European Research Council (ERC). https://lostfrontiers.teamapp.com/

Σημειώνεται πως οι  επιστήμονες σκοπεύουν το φθινόπωρο να επανεξετάσουν την περιοχή Brown Bank με την βοήθεια ενός ολλανδικού ερευνητικού σκάφους, έχοντας μαζί τους περισσότερο εξοπλισμό.

Πηγές: https://lostfrontiers.teamapp.com/articles/3600009-brown-banks-white-cliffs-and-fossil-forests-an-update-on-the-search-for-lost-prehistoric-settlements-in-the-north-sea - https://www.brad.ac.uk/news/archive/2019/brown-banks-and-white-cliffs.php - https://www.tovima.gr/2019/05/30/science/apolithomeno-dasos-10-000-eton-stin-voreia-thalassa/

Θωμάς Γκόρπας, «Kαι πέραν της ποιήσεως»

Gustav Klimt, Ghostly lights, 1903

Μνήμη Σταμάτη Μαράντου

Στα χείλη των ερυθρών χαραδρών ανθούν λευκά λουλούδια

Στα δροσερά υπόγεια των καλοκαιριών αιχμαλωτίζονται

Καρδιές

Παιδιών η απελπισία ηχεί και πέραν της Ποιήσεως ακόμη

Και των ενδόξων Ρεμπέτικων Τραγουδιών.

Όσο και αν εκτιμήσουμε τη ματαιότητα

Όσο να εκποιήσουμε την τρυφερότητα

Μας πήραν σβάρνα τα χρόνια…

Μετράω τις τρύπες στο σκοτάδι

Φιλίες έρωτες απλήρωτες δουλειές

Απ’ όλν τούτο δοκιμάζω πυρετωδώς

Και το καινούριο μου χάδι…

Τόσοι τυχάρπαστοι καμπλεξαριμένοι

Απ’ τα καταπληκτικά μου πουκάμισα

Τα εξ’ ίσου καταπληκτικά μου λόγια

Και τα παραμύθια φίλων που μ’ αγάπησαν

Πέραν του δέοντος και πέραν της Ποιήσεώς μου

Είναι αδύνατον να με φανταστούν στα περασμένα χρόνια

Χαρμανιασμένο για τσιγάρο περισσότερο και από γυναίκα

Χαρμανιασμένο για γυναίκα περισσότερο κι από πρωτοφανή τοπία.

Εγώ τώρα πρέπει να είμαι ένας άλλος

Διάφορος σε πολλά του Θωμά παλαιοτέρων ημερών

Τώρα πρέπει να είμαι κάτι μεταξύ σοφού και αγρίας παρθένας

Τα δικά σου γυαλιά με τα οποία βλέπω κ’ εγώ καλά

Ένα αβασίλευτο ηλιοβασίλεμα…

Και βεβαίως η Ποίησις πια Δε με εκφράζει

Η Ποίησις σαν τη γυναίκα πιο πολύ σ’ αγάπησε κ’ εσύ

Τη διώχνεις Δε με εκφράζει καν η ελπίδα για την επόμενη μέρα

Ολόκληρος έχω γίνει ένα βάθος ένα χρώμα

Ένα κυρίαρχον χρώμα.

Léon Bakst, Vaslav Nijinsky, 1903

Κωνσταντίνος Καβάφης, «Ας φρόντιζαν»

Jeanne Mammen, Chess player, 1930

Κατήντησα σχεδόν ανέστιος και πένης.

Aυτή η μοιραία πόλις, η Aντιόχεια

όλα τα χρήματά μου τάφαγε:

αυτή η μοιραία με τον δαπανηρό της βίο.

Aλλά είμαι νέος και με υγείαν αρίστην.

Κάτοχος της ελληνικής θαυμάσιος

(ξέρω και παραξέρω Aριστοτέλη, Πλάτωνα·

τι ρήτορας, τι ποιητάς, τι ό,τι κι αν πεις).

Aπό στρατιωτικά έχω μιαν ιδέα,

κ’ έχω φιλίες με αρχηγούς των μισθοφόρων.

Είμαι μπασμένος κάμποσο και στα διοικητικά.

Στην Aλεξάνδρεια έμεινα έξι μήνες, πέρσι·

κάπως γνωρίζω (κ’ είναι τούτο χρήσιμον) τα εκεί:

του Κακεργέτη βλέψεις, και παληανθρωπιές, και τα λοιπά.

Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα

ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν την χώρα,

την προσφιλή πατρίδα μου Συρία.

Σ’ ό,τι δουλειά με βάλουν θα πασχίσω

να είμαι στην χώρα ωφέλιμος. Aυτή είν’ η πρόθεσίς μου.

Aν πάλι μ’ εμποδίσουνε με τα συστήματά τους—

τους ξέρουμε τους προκομένους: να τα λέμε τώρα;

αν μ’ εμποδίσουνε, τι φταίω εγώ.

Θ’ απευθυνθώ προς τον Ζαβίνα πρώτα,

κι αν ο μωρός αυτός δεν μ’ εκτιμήσει,

θα πάγω στον αντίπαλό του, τον Γρυπό.

Κι αν ο ηλίθιος κι αυτός δεν με προσλάβει,

πηγαίνω παρευθύς στον Υρκανό.

Θα με θελήσει πάντως ένας απ’ τους τρεις.

Κ’ είν’ η συνείδησίς μου ήσυχη

για το αψήφιστο της εκλογής.

Βλάπτουν κ’ οι τρεις τους την Συρία το ίδιο.

Aλλά, κατεστραμένος άνθρωπος, τι φταίω εγώ.

Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλωθώ.

Aς φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί

να δημιουργήσουν έναν τέταρτο καλό.

Μετά χαράς θα πήγαινα μ’ αυτόν.

Hannah Höch, The Journalists, 1925

Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη. Τα Ποιήματα, Τ. Β’ 1919 - 1933, Ίκαρος 1963