Η εξωγήινη ζωή και το μέλλον της ανθρωπότητας στο σύμπαν. What is the Great Filter, and can we survive it?

Θα καταφέρουμε να αποφύγουμε το «Μεγάλο Φίλτρο»; Ένα παράδειγμα χρονοδιαγράμματος πιθανής διάρκειας ζωής για ευφυή ζωή στον γαλαξία. Δεν υπάρχει μοτίβο για το πότε μπορεί να εμφανιστεί η ζωή, αν και υποθέτουμε ότι διάφορα «φίλτρα» όπως φαίνεται στις κάθετες γραμμές μπορεί να έχουν προκαλέσει μαζική εξαφάνιση άλλων πολιτισμών. Ο Ήλιος μας και η κίτρινη γραμμή, είναι μια αναπαράσταση του χρόνου που η ανθρωπότητα κατάφερε να επιβιώσει μέχρι σήμερα. Η ζωή στη Γη έχει ήδη ξεπεράσει τα γεγονότα φιλτραρίσματος, ωστόσο το Μεγάλο Φίλτρο βρίσκεται μπροστά και είναι άγνωστο αν θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε ώστε να γίνουμε πολιτισμός Τύπου Ι ή πέρα από αυτόν (πράσινες κάθετες γραμμές). Υπενθυμίζεται ότι ένας πολιτισμός Τύπου I μπορεί να χρησιμοποιήσει το σύνολο της ενέργειας του μητρικού άστρου που φτάνει στον πλανήτη του (την ηλιακή ενέργεια στην περίπτωση της Γης), τα ορυκτά καύσιμα, τα βιο-καύσιμα, την πυρηνική ενέργεια, την γεωθερμική, θαλάσσια και αιολική ενέργεια. Επίσης μπορεί να ελέγχει την θερμοκρασία του πλανήτη, τα έντονα καιρικά φαινόμενα, τη σεισμική και την ηφαιστειακή δραστηριότητα. The Great Filter theory states that many other civilisations have existed during the history of the universe, but they all wiped themselves out before they got a chance to make contact. This graphic depicts intelligent civilizations as stars. The vertical lines represent Great Filters that civilizations do or don’t survive. This graphic depicts Earth’s human population (the yellow “star”) approaching its own Great Filter. How would we surpass it, and keep going? Image via NASA/ arXiv.

Το 1950 ο φυσικός Enrico Fermi με το διάσημο ερώτημά του «που βρίσκονται;» επεσήμανε το θεμελιώδες παράδοξο σχετικά με τους εξωγήινους. Μόνο στον δικό μας Γαλαξία υπάρχουν δισεκατομμύρια εξωπλανήτες – και ακόμα κι αν ένα πολύ μικρό ποσοστό τους μοιάζει με τη Γη, εξακολουθούν να υπάρχουν πάρα πολλοί στους οποίους θα μπορούσε να έχει εμφανιστεί ζωή. Όμως, δεν έχουμε ενδείξεις για ύπαρξη ζωής οπουδήποτε αλλού. Οι ουρανοί παραμένουν σιωπηλοί, στο διάστημα δεν συνωστίζονται πανέξυπνες εξωγήινες συσκευές, και τα λιγοστά μέρη που έχουν επισκεφτεί οι δικές μας διαστημικές συσκευές δείχνουν άγονα.

Αυτό το μικρό σε έκταση αλλά πυκνό σε σημασίες δοκίμιο σηματοδοτεί μια μεγάλη στροφή στο έργο του Φρόυντ. Γραμμένο λίγο μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και επηρεασμένο, ενδεχομένως, από τις δυνάμεις καταστροφής που αυτός αποδέσμευσε, θα εγκαταλείψει την καθιερωμένη μέχρι τότε ψυχαναλυτική αντίληψη ότι τα ψυχικά φαινόμενα κυριαρχούνται από την παντοδυναμία της αρχής της ευχαρίστησης, εισάγοντας μια έννοια περισσότερο πρωτόγονη, περισσότερο καθοριστική, περισσότερο ζοφερή, την ενόρμηση του θανάτου. Ο Φρόυντ μελετά φαινόμενα όπως αυτό της ψυχαναγκαστικής επανάληψης και αναζητά έρεισμα στη βιολογία και στη μελέτη των στοιχειωδών μορφών ζωής, για να υποστηρίξει ότι κάθε οργανική ζωή διέπεται από την επιστροφή σε μια προγενέστερη κατάσταση και, σε τελευταία ανάλυση, στην ηρεμία της ανόργανης ύλης. Έχοντας πλήρη επίγνωση για την παράτολμη εικοτολογία του, ο συγγραφέας θα μετασχηματίσει κάθε προηγούμενη αντίθεση που διέπει την ψυχική ζωή σ? αυτήν των δυνάμεων του Έρωτα και του Θανάτου και θα υποστηρίξει το «παράδοξο» ότι τελικός σκοπός της ζωής, αυτόν που υπηρετεί και η ίδια η αρχή της ευχαρίστησης, είναι ο ίδιος ο θάνατος. Θεωρώντας δεδομένη την ενόρμηση του θανάτου, ο Φρόυντ κατηύθυνε τους αναλυτές να αντιλαμβάνονται την επιθετικότητα ως μια καθαυτή ενόρμηση. Μετά το δοκίμιο αυτό η ψυχική σύγκρουση άρχισε πλέον να θεωρείται ότι προέρχεται από έναν θεμελιώδη ανταγωνισμό ανάμεσα στον Έρωτα και τον Θάνατο, την ενόρμηση της ζωής και την ενόρμηση του θανάτου, τη λίμπιντο και την επιθετικότητα.

Θα έχει και η ανθρωπότητα την ίδια τύχη; Μήπως τελικά επικρατεί το «ένστικτο του θανάτου»; (την πιθανή ύπαρξη του οποίου πρότεινε ο Φρόυντ μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο βιβλίο του «Πέραν της αρχής της ηδονής», απογοητευμένος από την εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας).

Ένα παράδειγμα χρονοδιαγράμματος πιθανής διάρκειας ζωής για ευφυή ζωή στον γαλαξία. Δεν υπάρχει μοτίβο για το πότε μπορεί να εμφανιστεί η ζωή, αν και υποθέτουμε ότι διάφορα «φίλτρα» όπως φαίνεται στις κάθετες γραμμές μπορεί να έχουν προκαλέσει μαζική εξαφάνιση άλλων πολιτισμών. Ο Ήλιος μας και η κίτρινη γραμμή, είναι μια αναπαράσταση του χρόνου που η ανθρωπότητα κατάφερε να επιβιώσει μέχρι σήμερα. Η ζωή στη Γη έχει ήδη ξεπεράσει τα γεγονότα φιλτραρίσματος, ωστόσο το Μεγάλο Φίλτρο βρίσκεται μπροστά και είναι άγνωστο αν θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε ώστε να γίνουμε πολιτισμός Τύπου Ι ή πέρα από αυτόν (πράσινες κάθετες γραμμές). Υπενθυμίζεται ότι ένας πολιτισμός Τύπου I μπορεί να χρησιμοποιήσει το σύνολο της ενέργειας του μητρικού άστρου που φτάνει στον πλανήτη του (την ηλιακή ενέργεια στην περίπτωση της Γης), τα ορυκτά καύσιμα, τα βιοκαύσιμα, την πυρηνική ενέργεια, την γεωθερμική, θαλάσσια και αιολική ενέργεια. Επίσης μπορεί να ελέγχει την θερμοκρασία του πλανήτη, τα έντονα καιρικά φαινόμενα, τη σεισμική και την ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Ο καθηγητής Yuval Noah Harari εξηγεί πώς θα αλλάξει ο κόσμος μας τα επόμενα χρόνια από την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης. Σύνδεσμος δεύτερου μέρους με τις ερωτήσεις του κοινού: https://www.youtube.com/watch?v=fxHJV... Σύνδεσμος αρχικού βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=XOmQq... Μετάφραση στην ελληνική γλώσσα: Άκης Πετρόπουλος. Τελική επιμέλεια: Πολιτισμός Τύπου 1

Σε ένα πρόσφατο άρθρο των Jiang et al με τίτλο ‘Αποφεύγοντας το «Μεγάλο Φίλτρο»: Η Εξωγήινη Ζωή και το Μέλλον της Ανθρωπότητας στο Σύμπαν‘, προτείνονται πολλά πιθανά σενάρια για «το τέλος του πολιτισμού μας», συμπεριλαμβανομένων ανθρωπογενών και φυσικών κινδύνων, τα οποία όμως θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Θεωρούν πολλά υποψήφια καταστροφικά σενάρια: πυρηνικό πόλεμο, παθογόνα και πανδημίες, τεχνητή νοημοσύνη, πρόσκρουση αστεροειδών-κομητών και κλιματική αλλαγή.

The Great Filter theory suggests that all life must overcome certain challenges, and at least one hurdle is nearly impossible to clear. Pixabay

Σύμφωνα με τους ερευνητές, έχουμε αγνοήσει εδώ και καιρό το «Μεγάλο Φίλτρο» που εξαπλώνεται γρήγορα, παρότι απειλεί να μας καταστρέψει ολοκληρωτικά, αφού ο ρυθμός της τεχνολογικής εξέλιξης του πολιτισμού μας σχετίζεται άμεσα με την δριμύτητα του αφανισμού μας. Απαιτείται λοιπόν μια περίοδος ενδοσκόπησης, ακολουθούμενη από κατάλληλες βελτιώσεις για να προσεγγίσουμε σωστά τη δύσκολη θέση μας και να βρούμε την έξοδο από αυτήν.

Δεν υπάρχει κανένα γνωστό θεωρητικό όριο για το πόσο μακριά θα μπορούσε να προχωρήσει η ανθρωπότητα στο μακρινό μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη τα ανεξάντλητα αποθέματα ύλης και ενέργειας που βρίσκονται πέρα από την εύθραυστη ατμόσφαιρα της Γης, σε ένα σύμπαν με πολύ περισσότερο χρόνο μπροστά του από τα μόλις 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, που έχουν ήδη περάσει από την γέννησή του. Η ανθρωπότητα έχει την δυνατότητα να εξελιχθεί σε πολιτισμό Τύπου ΙΙ, ακόμη και σε πολιτισμό Τύπου ΙΙΙ – δεν είναι πέρα από κάθε πιθανότητα.

The Great Filter is so difficult to identify because, among other reasons, other worlds experience wildly different environments than Earth. This artist's concept depicts what the view may be like on a planet in the Trappist-1 system. Credit: NASA/JPL-Caltech

Για να προετοιμάσουμε το ταξίδι μας, μπορούμε πιθανότατα να υπολογίζουμε ότι το εσωτερικό ηλιακό σύστημα θα παραμείνει κατοικήσιμο για ακόμα μερικά δισεκατομμύρια χρόνια, έως ότου ο Ήλιος αρχίζει να διαστέλλεται προς την κατάσταση του ερυθρού γίγαντα. Κι αν η ανθρωπότητα καταφέρει να ξεπεράσει το Μεγάλο Φίλτρο, υπάρχει αρκετός χρόνος να προετοιμαστεί για τις επόμενες προκλήσεις, ώστε να μεταναστεύσει προς τα άστρα βρίσκοντας το νέο σπίτι μας.

Πηγές: https://www.universetoday.com/152113/avoiding-the-great-filter-how-long-until-were-living-across-the-solar-system/ - https://earthsky.org/space/avoiding-the-great-filter-earth-alien-civilizations/ - Robin Hanson: The Great Filter – Are We Almost Past It? -  Avoiding the “Great Filter”: Extraterrestrial Life and Humanity’s Future in the Universe - https://physicsgg.me/2022/11/21/

 

 

 

 

Δήμητρα Μήττα, «Ετεοκλής Λαβδακίδης»

Paulus Hoffman, Man and computer, 2011, Oil, Height 60cm, Width 80cm.

- O Ετεοκλής, ο Τεό, δεν μπήκε καν στον κόπο να επιχειρήσει σχέσεις, ρίχτηκε στη δουλειά. 

¾-- Με υπολογιστές είχε να κάνει.

¾ -= Όλη μέρα μπροστά σε μία οθόνη. Κι όταν γυρνούσε στο σπίτι του, πάλι μπροστά στην οθόνη,

¾-- λάτρευε ό,τι είχε να κάνει με την εικόνα.

¾--Έφτιαξε και ένα blog με τέτοιου είδους αναρτήσεις -έργα τέχνης, ποιήματα, τραγούδια-,

¾     έβαλε και μια λεπτομέρεια του προσώπου του,

¾-   ωραία μάτια είχε, γιατί να μην τα προβάλει;

¾-   και να 'σου τα like στο προφίλ του, και να 'σου οι γνωριμίες, κυρίως οι κυρίες γοητεύονταν από τους υπαινιγμούς των ποιημάτων που αναρτούσε, από τα δικά του υπαινικτικά σχόλια στις δικές τους αναρτήσεις,

¾-και να 'σου οι γνωριμίες, να 'σου οι ανταλλαγές μηνυμάτων,

¾-  “και τι ωραία μάτια έχεις...”,

¾- και να 'σου και κάποιες που τον ερωτεύονταν. Εξαφανιζόταν μόλις καμιά τους του έγραφε ότι παίρνει τα μπογαλάκια της και του 'ρχεται να κάνουν μαζί το ρομαντικό ταξίδι της γνωριμίας τους,

¾- τις διέγραφε από “φίλες” και εύρισκε την υγειά του.

Jean-Léon Gérôme (1824–1904), Optician’s Sign (1902), oil on canvas, 87 x 66 cm, Private collection. Wikimedia Commons.

¾- Στο μεταξύ φίλους με σάρκα και οστά δεν είχε. 

¾- Ψάξε ψάξε στο διαδίκτυο αναπόφευκτα έπεσε και σε κάτι χαζοπαίχνιδα, μπάλες του ίδιου χρώματος που ο παίκτης έπρεπε να τις χτυπήσει, μπαμ, ακουγόταν μια κανονιά μόλις κατέρρεαν οι μπάλες,

¾- και να 'σου να τις χτυπάει, και να 'σου όταν τα πράγματα πήγαιναν στραβά να κατεβαίνουν καινούριες μπάλες μέχρι που έφταναν στο τέλος του τεραίν και έχανε.

¾- Κωλομηχάνημα.

¾- Άρχισε να κυνηγά τη νίκη,

¾- με μανία χτυπούσε μπάλες με τις ώρες,

¾- καμιά νίκη,

¾- πώς ήταν ρυθμισμένα έτσι τα ρημάδια;

¾- Μετά διαπίστωσε πόσες ώρες στεκόταν απέναντι από τις χρωματιστές του μπάλες,

¾- προσπάθησε να βάλει χρονικά πλαφόν,

¾     “θα παίζω λίγο το μεσημέρι μετά το φαγητό, για να ξεκουράζομαι”,

¾     είχε βρει και τη δικαιολογία –“για να ξεκουράζομαι”.

¾     Πάτησε όλα τα όρια, αυτό το “λίγο πριν...” ή “λίγο μετά...”, “νά, μια φορά μόνο να νικήσω το άτιμο το μηχάνημα...”. Αλλά αυτή η φορά δεν ερχόταν, άσε που κάποιες φορές που έμοιαζε ότι θα τα καταφέρει, τον έπιανε μια αγωνία ότι το παιχνίδι θα τελείωνε και δεν θα επιτρεπόταν να το ξεκινήσει ξανά.

¾     Παρακαλούσε λοιπόν να χάσει.

¾     Το λίγο πριν από τον ύπνο του δημιούργησε ένα πρόβλημα,

¾     πόσο θα ήταν αυτό το λίγο πριν;

Laura Chasman , Oliver at 20. Gouache on museum mounting board, 2010, Collection of the artist.

¾     Δυστυχώς, ήταν πολύ, κι όταν έκλεινε απότομα την οθόνη και έγερνε στο μαξιλάρι του, από την ένταση δεν μπορούσε να κοιμηθεί, ένιωθε μπάλες να πέφτουν από το ταβάνι, μπαλόνια να αιωρούνται μαλακά παντού και να κατακλύζουν τον χώρο.

¾     Στριφογυρνούσε από εδώ και από εκεί, χτυπούσε το ξυπνητήρι, ράκος πήγαινε στη δουλειά.

¾     Οι επιδόσεις του έπεσαν, ήρθαν οι πρώτες προειδοποιήσεις από τους από πάνω του.

¾     Δικαιολογήθηκε όπως όπως και τους ζήτησε να δουλεύει από το σπίτι, εξάλλου όλη του η δουλειά με υπολογιστές είχε να κάνει. Το δέχτηκαν, ανέβηκαν οι επιδόσεις του, γιατί δούλευε όλο το εικοσιτετράωρο, δουλειά και παιχνίδι.

Salman Toor , East Village Iqbal Bano, Painted in 2018, oil on panel, 61 × 61 cm.

¾  - Ύστερα, κάποια στιγμή το νίκησε το μηχάνημα, εξόντωσε όλες τις μπάλες προτού αυτές φτάσουν στο δάπεδο και για πρώτη φορά άκουσε από το μηχάνημα ένα νικητήριο σάλπισμα. Ήταν νικητής. Μπράβο, μπράβο, ζήτω, ένιωσε καλά. Γύρισε στη δουλειά του, κανονικά την κάρτα του το πρωί στο γραφείο, επιστροφή στο σπίτι, καμιά εκπομπή στην τηλεόραση, ύπνος, ομαλοποιήθηκε η ζωή του. Αλλά ο διάβολος..., ο διάβολος πήρε τη μορφή μιας σκέψης και του εμφανίστηκε την ώρα που τον έπαιρνε γλυκά ο ύπνος: “Κι αν η νίκη ήταν τυχαία; Αν έγινε..., έτσι..., μια φορά μόνο, από σύμπτωση και όχι από ικανότητα; Αν σε λυπήθηκε το μηχάνημα;”

¾    - Τούρμπο έγινε ο Τεό, αυτός δεν ήθελε να χρωστάει χάρες σε κανέναν, δεν ήθελε να τον λυπάται κανένας, τι; τζάμπα και βερεσέ απομονώθηκε τόσα χρόνια από όλους;

¾     -  Σηκώθηκε κατακόκκινος από θυμό, άνοιξε με ορμή το μηχάνημα, “οι δυο μας τώρα”.

¾    - Ξημερώθηκε, πήγε στη δουλειά κουτουλώντας, ο ένας καφές μετά τον άλλον του διέγειραν το νευρικό σύστημα,

¾     και το έντερο…

¾   -  Προσοχή, δεν πρέπει κανένας να καταλάβει τίποτε, το πράγμα χρειάζεται στρατηγική,

¾     κυρίως πρέπει να μάθει να κρύβεται,

¾     έπρεπε να αναπτύξει τις στρατηγικές του κρυψίματος.

¾  -Τις επόμενες μέρες, όταν οι συνάδελφοι του έλεγαν, “κομμένο σε βλέπουμε”, “ε με την κοπέλα μου το ρίξαμε λίγο έξω χθες”. Τη φράση αυτή την έλεγε συχνά και επειδή δεν μπορούσε πια να τη λέει επινόησε: “μένει σε άλλη πόλη, έρχεται όποτε μπορεί, και όταν μπορεί το ξενυχτάμε”, και άφηνε υπονοούμενα για ωραίες βραδιές -ποιες βραδιές, ποια κοπέλα, ποιο όργανο...

¾     Τα συμφώνησε με τον εαυτό του: θα παίζει μόνο την ώρα που θα είναι στην τουαλέτα για τις σωματικές του ανάγκες, τόσο μόνο. Εγκατέστησε τον υπολογιστή πάνω στο πλυντήριο, και κάθε φορά που καθόταν στη λεκάνη της τουαλέτας, έριχνε τις μπαλιές του.

¾     Έλα όμως που παρασυρόταν και έμενε με τον υπολογιστή πάνω στα γυμνά γόνατα, άσε που από την αγωνία για την επόμενη μπαλιά που θα άνοιγε ρήγμα στις στενά τοποθετημένες πλάι πλάι μπάλες του αντιπάλου, σφιγγόταν,

¾     κατάντησε δυσκοίλιος,

¾     ή μήπως ήταν και αυτό μια τεχνική να καθυστερεί στη λεκάνη για να παρατείνει την παραμονή του εκεί πιστός στην υπόσχεσή του ότι θα παίζει μόνο στην τουαλέτα; Όπως και να έχει, το ρολόι έτρεχε,

¾     να τώρα σηκώνομαι, προλαβαίνω να φτάσω έγκαιρα στη δουλειά,

¾     αρκεί βέβαια να μην συναντήσει στον δρόμο ούτε ένα εμπόδιο και αρκεί να βρει παρκάρισμα ακριβώς στην πόρτα της δουλειάς του.

¾     Σηκωνόταν από το κάθισμα της λεκάνης, η στεφάνη κολλούσε στον πισινό του, γκραγκ ακουγόταν καθώς έπεφτε κάτω, τον κόκκινο κύκλο στον πισινό του δεν τον έβλεπε, τον ένιωθε όμως,

¾     κυρίως τα μουδιασμένα πόδια του που δεν μπορούσε να τα κουμαντάρει,

¾     επέμενε να τα πατάει για να τα βιάσει να σταθούν στη θέση τους,

¾     - το αίμα να κυκλοφορήσει σωστά και να σταθεί όρθιος. “Πάλι καθυστερήσατε κύριε Λάβδα”,

¾     - η ψυχρή φωνή του κλητήρα που έλεγχε τις προσελεύσεις.

¾    - Η χαρά του ήταν το Σ/κο. Κανένας δεν τον ενοχλούσε, έμπαινε στην τουαλέτα και δεν ένιωθε καμιά πίεση για να βγει.

Salman Toor , Man with Tote Bag and Laptop ,Executed in 2018, oil on panel, 91.4 by 60.9 cm.

¾     Τη Δευτέρα που δεν πήγε στη δουλειά, του έκαναν αναφορά, το ίδιο και την Τρίτη, την Τετάρτη ο προϊστάμενος ρώτησε αν είχε τηλεφωνήσει για να δηλώσει ασθένεια, παραίτηση, κάτι τέλος πάντων, τον αναζήτησαν στο τηλέφωνο, καμία απάντηση. Πέμπτη τίποτε, Παρασκευή ενημέρωσαν την αστυνομία, έσπασαν την κλειδαριά.

¾     Τον βρήκαν στην τουαλέτα,

¾     ζωντανό,

¾     τα χέρια του κοκαλωμένα πάνω στο ποντίκι του υπολογιστή, τα δάχτυλα αδύνατο να κινηθούν.

¾     Ξεκόλλησαν το ποντίκι από τα χέρια του, η παλάμη έμεινε καμπυλωμένη, σαν ακόμη να ήταν το ποντίκι από κάτω. Προσπάθησαν να τον σηκώσουν από την τουαλέτα, αδύνατον, η στεφάνη είχε γίνει ένα με το δέρμα του, φώναξαν μάστορα για να τη σπάσει σε όσα περισσότερα σημεία,

¾     όσα έμειναν πάνω του τα λείανε για να μην υπάρχουν αιχμές που θα τον πλήγωναν.

¾     Αδύνατον να του τεντώσουν τα γόνατα, τον μετέφεραν σαν να ήταν καθισμένος, τον ακούμπησαν στο χαλί του σαλονιού κάτω, τον έγειραν στο πλάι και φώναξαν φυσιοθεραπευτή, για να μπορέσει να τον ξεκολλήσει από την εμβρυική στάση.

¾     Πάνω από βδομάδα χρειάστηκε μέχρι να αποκτήσουν τα μέλη του μια σχετική ευκαμψία, κρακ ακουγόταν κάθε φορά που κατάφερνε ο φυσιοθεραπευτής να ισιώνει κάποιο μέλος. Ο κίνδυνος ήταν μην του σπάσει κάτι.

¾     Στο μεταξύ μια γυναίκα φρόντιζε για την καθαριότητά του. Του έφερνε την πάπια για τα ούρα, την πάπια για τα άλλα, τον τάιζε εκεί κάτω που ήταν σαν πεσμένη καρέκλα.

¾     Ε, κατάφεραν να τον κάνουν άνθρωπο, ήρθε η αστυνομία να του πάρει κατάθεση, τον βρήκαν να κάθεται στην πολυθρόνα κρατώντας ένα φλιτζάνι ζεστό τσάι, δεν μπόρεσαν να κρατήσουν τα γέλια τους οι άνθρωποι.

¾     «Προσπάθησα να το ελέγξω, να δεσμεύσω τον εαυτό μου με κάποιον όρκο, όμως σε ποιον να ορκιστώ; Στην υγεία μου, είπα στην αρχή, στην υγεία κάποιου άλλου, είπα μετά, αλλά ποιου; Δεν είχα κανέναν, δεν υπήρχε κανένας που να αγαπώ τόσο, ώστε να πιαστώ από αυτόν και να σωθώ, να πιαστώ από τον κίνδυνο που θα διέτρεχε αν εγώ καταπατούσα τον όρκο μου. Κάποιος να κινδυνεύσει για μένα κι εγώ να τον λυπηθώ.» 

¾     Ξαναγύρισε στο χωριό του, εκεί όπου οι άνθρωποι παντρεύονταν μεταξύ τους. 

Velyn, Philippus, Η Ιοκάστη κατηγορεί τον Ετεοκλή, 1801-5, χαλκογραφία για τη "Θηβαΐδα", από την εικονογραφημένη έκδοση "Άπαντα του Ρακίνα". Η Ιοκάστη καθισμένη σε θρόνο κατηγορεί τον Ετεοκλή που έχει έρθει από το πεδίο της μάχης, όπου πολεμά εναντίον του αδερφού του Πολυνείκη. Στα πόδια της Ιοκάστης είναι γονατισμένη η Αντιγόνη. Πίσω από την Ιοκάστη βρίσκεται η ακόλουθός της Ολυμπία που προσπαθεί να τη συγκρατήσει αγκαλιάζοντάς την. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο, 2011,7059.30 © Trustees of the British Museum. Πηγή: https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/mythology/lexicon/lavdakides/page_008.html

Δήμητρα Μήττα

Απόσπασμα από το θεατρικό Θηβαΐς επί Τροία. Θεσσαλονίκη: Ρώμη 2019.

 

'Εχουμε ψυχή; Do you have a soul?

Carlos Schwabe (1866–1926), Death and the Gravedigger (1900), watercolour, gouache and pencil on paper, 75 x 55.5 cm, Musée d’Orsay, Paris. Wikimedia Commons.

Ο άνθρωπος είναι ένα πολύπλοκο φυσικό σύστημα αποτελούμενο από μια τεράστια συλλογή στοιχειωδών σωματιδίων. Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την ανθρώπινη ύπαρξη διαμέσου της εφαρμογής των νόμων της φυσικής σε αυτά τα στοιχειώδη σωματίδια;

Πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται αν υπάρχει κάτι περισσότερο από αυτά τα στοιχειώδη σωμάτια; Πώς εξηγείται η συνείδησή μου; Υπάρχει αυτό που λέμε ψυχή;

Carlos Schwabe (1866–1926), The Wave (1907), oil on canvas, 196 x 116 cm, Musée d’art et d’histoire, Geneva, Switzerland. Wikimedia Commons.

Αν πιστεύουμε ότι υπάρχει και βρίσκεται πέρα από την φυσική πραγματικότητα, τότε η επιστήμη δεν έχει να μας πει τίποτε περί αυτού.

Μίκης Θεοδωράκης: «Έχουμε μία διάρκεια, μας δίνετε μια δωρεά. Ερχόμαστε από το τίποτα και πάμε στο τίποτα.»

Μικρό απόσπασμα από την εκπομπή της ΚΡΗΤΗ TV "Αντιθέσεις" με προσκεκλημένο τον καθηγητή Αστροφυσικής Μάνο Δανέζη. Στο Απόσπασμα αυτό ο Κος Δανέζης υποστηρίζει: "ότι δεν θα πεθάνουμε ποτέ" και άλλες προκλητικές απόψεις. Ολόκληρη την εκπομπή μπορείτε να την δείτε στο: https://youtu.be/yzvFTPM21bs?t=100

Αν όμως αλληλοεπιδρά με την φυσική πραγματικότητα, τότε θα αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής μελέτης και θα έπρεπε να είναι μέρος της θεμελιώδους φυσικής.

Évariste Vital Luminais (1822–1896), Psyché (1886), oil on canvas, 52 x 82 cm, Musée des Beaux-Arts de Nantes, Nantes, France. Wikimedia Commons.

Αν διαθέταμε έναν πολύ ισχυρό υπολογιστή που θα μπορούσε να καταγράψει όλες τις πληροφορίες σχετικά με τα σωματίδια του ανθρώπινου σώματος και τις αλληλεπιδράσεις τους, θα ήταν εφικτή η μεταφορά της συνείδησής μας στον υπολογιστή;

Sabine Hossenfelder: ‘It worries me that we always talk about how science supposedly self-corrects.’ Photograph: Michael Schick

Σύμφωνα με την θεωρητική φυσικό Sabine Hossenfelde μια μέρα αυτό θα γίνει εφικτό:

Have you ever considered the possibility of transferring your consciousness into a computer? Sabine Hossenfelder, a German theoretical physicist, believes that this may one day be possible. According to Hossenfelder, the fundamental laws of physics as described in the standard model of particle physics can explain everything in the universe, including human consciousness. She suggests that we are simply a collection of elementary particles, but it is the arrangement of these particles that gives us our unique qualities and abilities.  As such, it may be possible to capture and transfer all the information about the arrangement of particles in the body in order to transfer a person's consciousness into a computer. So, could we one day upload our consciousness and exist within a machine? It's an intriguing possibility.

Πηγές: https://bigthink.com/series/great-question/do-humans-have-souls/ - https://www.theguardian.com/science/2022/nov/26/physicist-sabine-hossenfelder-there-are-quite-a-few-areas-where-physics-blurs-into-religion-multiverse - https://physicsgg.me/2023/01/20

 

 

 

 

 

 

 

Kαρλ Γιούνγκ: «Αν βρεθεί στο δρόμο σας η κατάθλιψη, μην τη διώξετε. Ακούστε αυτά που έχει να σας πει…». Carl Jung: "If depression comes your way, don't chase it away. Listen to what he has to say…”

Jakub Schikaneder (1855–1924), V podvečer na Hradčanech (In the evening on Hradčany) (1909-13), oil, 86.5 x 107.5 cm, Národní galerie v Praze, Prague, The Czech Republic. Wikimedia Commons.

“Η κατάθλιψη είναι σαν μια μαυροντυμένη γυναίκα. Αν βρεθεί στον δρόμο σας, μην την διώξετε. Προσκαλέστε την μέσα, δώστε της μια θέση, συμπεριφερθείτε της όπως στους φιλοξενούμενους σας και ακούστε αυτά που έχει να σας πει.” είπε κάποτε ο Καρλ Γιούνγκ.

Edvard Munch (1863–1944), Anxiety (1894), oil on canvas, 94 x 74 cm, Munchmuseet, Oslo. Wikimedia Commons.

Η κατάθλιψη αποτελεί μια σοβαρή ψυχική νόσο, η οποία έχει μάλιστα χαρακτηριστεί ως η Νόσος του 21ου αιώνα.. Για τον Καρλ Γιούνγκ η κατάθλιψη είναι ένας αγγελιαφόρος, ένας άγγελος που παλεύεις μαζί του μέχρι να σου αποκαλύψει τη μυστική του ευλογία.

Στην Γιουγκιανή ψυχολογία η κατάθλιψη έχει άμεση σχέση με την καταπίεση. Σύμφωνα με αυτήν την οπτική γωνία υπάρχει μια κρυφή τάση προς την κατάθλιψη που μας εξαναγκάζει να απωθήσουμε και να καταπιέσουμε ψυχικά περιεχόμενα. Δεν πρόκειται για τιμωρία αλλά ίσως συνέπεια της αποκοπής μας από την ανθρώπινη, ενστικτώδη πλευρά του εαυτού μας.

Swiss psychiatrist Carl Gustav Jung (1875 - 1961), the founder of analytical psychology, 1960. (Photo by Douglas Glass/Paul Popper/Popperfoto via Getty Images/Getty Images)

Ο Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, υπήρξε ένας από κορυφαίους ψυχολόγους του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε στις 26 Ιουλίου του 1875 στο Kesswil της Ελβετίας. Ως μαθητής του Σίγκμουντ Φρόυντ έμαθε πολλά… Εξελίχθηκε σε πατέρας της «αναλυτικής ψυχολογίας», ήταν ένα βαθιά φιλοσοφημένος στοχαστής που εξέτασε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Ζίγκμουντ Φρόϊντ και Καρλ Γιουνγκ. Πηγή εικόνας: twitter.com.

Οι απόψεις του Γιουνγκ για το ασυνείδητο διαμορφώθηκαν σύμφωνα με τις νέες αναζητήσεις του που προέκυψαν από τη ρήξη του με τον Σίγκμουντ Φρόυντ. Προσπάθησε να βρει μια έγκυρη ψυχολογική βάση τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους ασθενείς του. Πειραματίστηκε αρκετά με τον εαυτό του και σταμάτησε να διδάσκει.

Η New York Times περιγράφει την ιστορία του Κόκκινου Βιβλίου: «Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία του Γιούνγκ που προσπαθεί να αντιμετωπίσει τους δικούς του δαίμονες, όπως αυτοί προέκυψαν από τις σκιές. Τα αποτελέσματα είναι ταπεινωτικά, μερικές φορές δυσάρεστα. Σε αυτό το βιβλίο, ο Γιούνγκ ταξιδεύει στη γη των νεκρών, ερωτεύεται μια γυναίκα που αργότερα συνειδητοποιεί είναι η αδελφή του, ασφυκτιά από ένα γιγαντιαίο φίδι και, σε μια τρομακτική στιγμή, τρώει το συκώτι ενός μικρού παιδιού».

Αυτό που επιθυμούσε ήταν να κατανοήσει τις φαντασιώσεις και άλλα ατομικά του περιεχόμενα. Το πείραμά του τελείωσε μετά 6 χρόνια αργότερα. Όλες εκείνες τις εσωτερικές του εμπειρίες τις μετέφερε στο Κόκκινο Βιβλίο. Πρόκειται για έναν τόμο δεμένο με κόκκινο δέρμα και πλούσια εικονογράφηση σε τεχνοτροπία art nouveau. Ο Γιουνγκ ποτέ δεν θεώρησε τους πίνακές του ως τέχνη, αλλά ως εξωτερίκευση των βιωμάτων του.

Ο ίδιος ο Γιούνγκ αναφέρει για το «Κόκκινο Βιβλίο»: «Δούλεψα για αυτό το βιβλίο 16 χρόνια. Πάντα ήξερα ότι αυτές οι εμπειρίες περιείχαν κάτι πολύτιμο και ως εκ τούτου ήξερα ότι τίποτα δεν είναι καλύτερο από το να τα γράψω σε ένα βιβλίο που θα θεωρείται “πολύτιμο”, ζωγραφίζοντας σε αυτό, τις εικόνες που προέκυπταν μέσα από την ίδια την εμπειρία. Ήξερα πόσο φοβερά δύσκολη ήταν η ανάκληση των εμπειριών αυτών, αλλά παρά την πολύ δουλειά που είχα και τους πολλούς αντιπερισπασμούς, παρέμεινα πιστός σε αυτό, σαν να μην είχα καμία άλλη δυνατότητα να κάνω διαφορετικά... ».

Ο όρος ασυνείδητο για εκείνον, ήταν η περιοχή του αγνώστου στον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Έλεγε ο ίδιος ό,τι συνειδητοποιούμε και το έχουμε ξεχάσει, ό,τι συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις, αλλά δεν σημειώνουμε στο συνειδητό νου, όσα νιώθουμε, σκεπτόμαστε, θυμόμαστε, επιθυμούμε και πράττουμε ακούσια ή δίχως ιδιαίτερη προσοχή, όλα τα μελλοντικά πράγματα που παίρνουν σχήμα και αναδύονται κάποτε στη συνείδηση, όλα αυτά αποτελούν περιεχόμενο του ασυνείδητου. Πέραν αυτών στο ασυνείδητο περιλαμβάνονται απωθημένες οδυνηρές σκέψεις και συναισθήματα.

Έδωσε τον όρο ατομικό ασυνείδητο στο σύνολο αυτών των περιεχομένων, αναγνωρίζοντας ιδιότητες που δεν βιώνει ο άνθρωπος ατομικά αλλά τις κληρονομεί από μια βαθύτερη και ευρύτερη επικράτεια την οποία ονόμασε συλλογικό ασυνείδητο. Τα ένστικτα και τα αρχέτυπα είναι εκείνα που διαμορφώνουν το συλλογικό ασυνείδητο και παρουσιάζουν μια κανονικότητα στην εμφάνισή τους.

In his memoirs, Jung reported that he would often converse with Philemon as he strolled in the garden of his lakeside home in Küsnacht, Switzerland. Speaking with Aniela Jaffé, his close friend and colleague, he recalled, [Philemon] was simply a superior knowledge, and he taught me psychological objectivity and the actuality of the soul. He formulated and expressed everything which I had never thought.

Για το ασυνείδητο του Γιουνγκ, κανονικότητα στην εμφάνισή της κατά τη διάρκεια των πειραματισμών του, είχε η μορφή ενός γέροντα, τον οποίο ονόμαζε Φιλήμονα, με τον οποίο είχε μακρές συζητήσεις. Ψυχολογικά ο Φιλήμων αντιπροσώπευε την ύψιστη ενόραση για τον Γιουνγκ και ήταν δύναμη per se, διακριτή από τα ατομικά περιεχόμενα του ασυνείδητου. Ανήκε στις φαντασιώσεις που δεν προκαλούσε το ατομικό ασυνείδητο. Αντιθέτως, παράγονταν από μόνα τους και είχαν τη δική τους ζωή.

Ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο του “Το αρχέτυπο του ολοκληρωτισμού” καθώς και αποφθέγματά του…

Edvard Munch (1863–1944), Red Virginia Creeper (1898-1900), oil on canvas, 119.5 × 121 cm, Munchmuseet, Oslo. Wikimedia Commons.

“Κάθε ανθρώπινο ον έχει μια «σκιά». «Όλοι κλείνουμε μέσα μας έναν –στατιστικό- εγκληματία, όπως και έναν αντίστοιχο τρελό ή άγιο». Η φύση του εντός μας θηρίου είναι η «πανίσχυρη τάση για κυριαρχία».

Αυτή η τάση, είναι υπαρκτή σε όλα τα ανθρώπινα όντα. Επειδή αναγνωρίζεται μέσα μας και αντίκειται των νόμων του κράτους και της θρησκείας, την αρνούμαστε και την απωθούμε από τη συνείδησή μας. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι με αυτό τον τρόπο «ξεμπερδέψαμε».

Απεναντίας, αυτή η ανώριμη στάση απέναντι στη μοχθηρή όψη του εαυτού μας –η άρνησή της- έχει ως επικίνδυνη συνέπεια, να «βλέπουμε στον αντίπαλο, τα δικά μας σφάλματα μεγαλωμένα σε απίστευτο βαθμό». Αυτό δεν σημαίνει ότι οι άλλοι είναι άγιοι και εμείς οι κακοί αλλά ότι ο καθένας προβάλει στον άλλο τη σκιά του.

Paul Nash (1892–1946), Battle of Britain (1941), oil on canvas, 122.6 x 183.5 cm, The Imperial War Museum, London. By courtesy of The Imperial War Museums © IWM (Art.IWM ART LD 1550).

Όπως στη Γερμανία του Β’ Παγκοσμίου πολέμου έτσι και σε κάθε λαό, «η ήττα και η κοινωνική καταστροφή αυξάνουν το αγελαίο ένστικτο». Η «έλλειψη προσανατολισμού στο συνειδητό, αντισταθμίζεται με το αρχέτυπο της τάξης στο ασυνείδητο».

Μέσα σε συνθήκες απόγνωσης, πανικού και φόβου, ελκόμαστε από σύμβολα τάξης, από «φύρερ», από «σωτήρες», από μοντέλα «ολοκληρωτικού κράτους», που «θα αναλάβει την ευθύνη» -για λογαριασμό μας. Αν όμως «τα σύμβολα της τάξης δεν αφομοιωθούν από το συνειδητό, οι δυνάμεις που εκφράζονται μέσα από αυτά, θα συσσωρευτούν σε επικίνδυνο σημείο».

Στις συνθήκες, διάχυτου φόβου, «το άτομο εξαφανίζεται ολοκληρωτικά», και κυριαρχεί «ένα γενικό αμόκ, μια παγκόσμια και μοιραία δύναμη, που ενάντια στη συντριπτική της επίδραση, το άτομο είναι ανίκανο να αμυνθεί». Αυτές οι συνθήκες δημιουργούν τους όχλους. Όμως, ο «όχλος είναι από τη φύση του πάντα ανώνυμος και ανεύθυνος». «Μια τέτοια κατάσταση δημιουργεί τις προϋποθέσεις για το συλλογικό έγκλημα»”

René Beeh (1886–1922), Dead End (1919), sanguine on wove paper, 43 x 33.5 cm, location not known. Wikimedia Commons.

“Στην ιστορία διαγράφεται η σταδιακή ανάδυση νέων ρευμάτων ιδεών. Έχουμε όμως την τάση να μετατρέπουμε τις ιδέες σε «ισμούς» και σε «μεγάλα σωτήρια» σχέδια τα οποία όμως είναι πολύ μακράν της αρχικής ιδέας από την οποία εμπνεύστηκαν. Έτσι, το ότι «το μεγάλο σχέδιο αποτυγχάνει, αυτό οφείλεται στο ότι ο άνθρωπος είναι μια αποτυχία. Γι’ αυτό δεν χρειάζεται παρά κοινός νους για να αρχίσει κανείς να διορθώνει τον εαυτό του.

Αλλά επειδή δεν μπορεί πια να βασίζεται σε εξωτερικές αυθεντίες, πρέπει να γνωρίζει και να κατανοεί την πιο ατομική και μύχια βάση της υποκειμενικής του ύπαρξης για να χτίσει τα θεμέλια του στα αιώνια δεδομένα της ανθρώπινης ψυχής».

«Η ορθολογική μας στάση θέλει να μας κάνει να πιστεύουμε ότι μπορούμε να κάνουμε θαύματα με τις οργανώσεις, με την επιβολή νέων νόμων, ή με παρόμοιες καλοπροαίρετες επινοήσεις.

Αλλά, στην ουσία, το πνεύμα του έθνους μπορεί να αναθεωρηθεί μόνο με μια αλλαγή στη στάση του ατόμου».”

Vincent van Gogh (1853–1890), Starry Night over the Rhône (1888), oil on canvas, 72.5 x 92 cm, Musée d’Orsay, Paris. WikiArt.

“Οι συνέπειες από τη δημιουργία συνθηκών, όπου ο σεβασμός στο άτομο έχει χαθεί και όπου αυτό «εξαφανίζεται ολοκληρωτικά», είναι η επικράτηση της «επικίνδυνης ροπής προς την ομαδική ψυχολογία». Συνέπεια της κυριαρχίας της ψυχολογίας του όχλου είναι ότι «η αλλαγή του χαρακτήρα που επέρχεται με την ανάδυση των συλλογικών δυνάμεων είναι καταπληκτική. Ένα ευγενικό και λογικό όν μπορεί να μεταβληθεί σε έναν μανιακό ή σε ένα άγριο κτήνος».

Φυσικά, «τίποτα δεν θα μπορούσε να εκραγεί από τα βάθη μας εάν δεν υπήρχε μέσα μας. Στην πραγματικότητα, ζούμε συνέχεια επάνω σε ένα ηφαίστειο». Γι’ αυτό ο «κάθε άνθρωπος έχει χρέος να συνειδητοποιήσει και να μάθει να χειρίζεται» τη σκιά του.”

20 κορυφαία αποφθέγματά του…

Akseli Gallen-Kallela, Boy with a Crow (1884), oil on canvas, 86 x 72 cm, Ateneum, Helsinki. Wikimedia Commons.

Το μεγαλύτερο βάρος για ένα παιδί είναι να ζήσει την ζωή των γονιών του.

Η μοναξιά δεν προέρχεται από την απουσία ανθρώπων τριγύρω μας, αλλά από την αδυναμία να επικοινωνήσουμε τα πράγματα που θεωρούμε σημαντικά ή να μην εκφράζουμε απόψεις που οι άλλοι θεωρούν απαράδεκτες.

Edvard Munch (1863–1944), Sleepless Night. Self-Portrait in Inner Turmoil (1920), oil on canvas, 150 × 129 cm, Munchmuseet, Oslo. Wikimedia Commons.

Το όραμά σας θα γίνει σαφές, όταν μπορέσετε να κοιτάξετε μέσα στην καρδιά σας.

Δείξτε μου έναν λογικό άνθρωπο και θα τον θεραπεύσω εγώ για εσάς.

Πολύ συχνά τα χέρια μπορούν να λύσουν ένα μυστήριο που η διάνοια προσπαθεί μάταια να λύσει.

Η λέξη “ευτυχία” θα έχανε τη σημασία της αν δεν την εξισορροπούσε η λύπη.

Η “μαγεία” είναι απλά μια διαφορετική λέξη για έναν ψυχολογικό χαρακτηρισμό. Οι προσωπικότητες μας είναι μέρος του κόσμου γύρω μας και το μυστήριο τους είναι ανεξάντλητο.

Όλοι μοιραζόμαστε ένα μαζικό ασυνείδητο νου, διαμορφωμένο από τις μνήμες και τα πρότυπα συμπεριφοράς σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας. Από εδώ πηγάζουν πράγματα όπως οι αρχέγονοι φόβοι και ο μυστικισμός.

John Atkinson Grimshaw (1836–1893), Reflections on the Thames, Westminster (1880), oil on canvas, 76.2 x 127 cm, Leeds Art Gallery, Leeds, England. Wikimedia Commons.

Η κατάθλιψη είναι σαν μια μαυροντυμένη γυναίκα. Αν βρεθεί στον δρόμο σας, μην την διώξετε. Προσκαλέστε την μέσα, δώστε της μια θέση, συμπεριφερθείτε της όπως στους φιλοξενούμενους σας και ακούστε αυτά που έχει να σας πει.

Αυτό στο οποίο αντιστέκεστε, επιμένει.

Pierre Bonnard (1867-1947), The Terrasse Family (1900), oil on canvas, 129 x 212 cm, Musée d’Orsay, Paris. The Athenaeum.

Προσεγγίζουμε το παρελθόν για να μάθουμε τους γονείς μας και το μέλλον για τα παιδιά μας, τα οποία δεν θα δούμε ποτέ, αλλά θέλουμε να φροντίσουμε το μέλλον τους.

Ένας άνθρωπος που δεν έχει περάσει από την κόλαση των παθών του δεν τα έχει ξεπεράσει.

Freud & Jung celebrating Jung's birthday at his home in Zurich, ca. 1906.

Η αντίληψή σας θα γίνει σαφής, όταν μπορέσετε να δείτε μέσα στην ψυχή σας. Δεν είμαι αυτό που μου συνέβη, είμαι αυτό που επιλέγω να γίνω.

Το να γνωρίσεις τη δική σου σκοτεινή πλευρά είναι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσεις τη σκοτεινή πλευρά των άλλων.

Ferdinand Hodler (1853–1918), The Disappointed Souls (1892), media and dimensions not known, Kunstmuseum Bern, Bern, Switzerland. Image by Sailko, via Wikimedia Commons.

Ο άνθρωπος χρειάζεται δυσκολίες. Είναι απαραίτητες για την υγεία.

Μην κρατάς κάποιον που θέλει να φύγει, γιατί δεν θα μπορέσεις να γνωρίσεις αυτόν που έρχεται.

Marie Bashkirtseff (1858–1884), A Meeting (1884), oil on canvas, 193 x 177 cm, Musée d’Orsay, Paris. Wikimedia Commons.

Πιστεύουμε ότι έχουμε τον πλήρη έλεγχο της ζωής μας. Κι’ όμως, ένας φίλος μπορεί εύκολα να αποκαλύψει μια πτυχή του ευατού μας που δεν την γνωρίζαμε.

Ό,τι μας ενοχλεί στους άλλους μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας.

Vincent van Gogh (1853–1890), Wheatfield with Crows (1890), oil on canvas, 50.2 x 103 cm, Van Gogh Museum, Amsterdam, The Netherlands. Wikimedia Commons.

Αν είστε ένας ταλαντούχος άνθρωπος, δεν σημαίνει ότι έχετε κερδίσει κάτι. Σημαίνει απλά, ότι έχετε κάτι να δώσετε πίσω.

Η συνάντηση δυο προσωπικοτήτων μοιάζει με την επαφή δυο χημικών ουσιών: και τα δυο στοιχεία μεταμορφώνονται ακόμα και από την πιο μικρή αντίδραση.

Το "Matter of Heart" (1986) είναι ένα ντοκιμαντέρ  για τον Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, με συνεντεύξεις ανθρώπων που τον γνώρισαν και αρχειακό κινηματογραφικό υλικό με τον ίδιο τον Γιουνγκ. Σκηνοθεσία: Mark Whitney Σύνθεση, σενάριο: Suzanne Wagner. Μετάφραση: Ρούλα Ζουπανιώτη

20 αποφθέγματα, η θεωρία του κορυφαίου ψυχολόγου για την κατάθλιψη – τη νόσο του 21ου αιώνα – & η άποψή του για το ασυνείδητο. - Από τη Μανταλένα Μαρία Διαμαντή

Fernand Khnopff (1858–1921), I Lock my Door upon Myself (1891), oil on canvas, 72 x 140 cm, Neue Pinakothek, Munich. Wikimedia Commons.

Πηγή: klik.gr