Οι κρατήρες... X-Files. Earth's Oldest and Biggest Crater Yields New Secrets

Νέες έρευνες φέρνουν στο φως άγνωστα έως τώρα στοιχεία για τις πτώσεις αστεροειδών στη Γη κατά το μακρινό παρελθόν και τις επιπτώσεις τους στην επιφάνεια του πλανήτη. Ο Vredefort, ο μεγαλύτερος κρατήρας στη Γη, δημιουργήθηκε πριν από δύο δισ. έτη, έπειτα από μια τρομερή σύγκρουση με έναν μεγάλο αστεροειδή. In the abraded heart of South Africa's Vredefort impact crater lurk striking green-black rocks, some of the only remnants of a magma sea that once filled the gaping crater. Credit: NASA

Μπορεί η Γη να μην είναι... σουρωτήρι γεμάτη κρατήρες όπως η Σελήνη, αλλά υπάρχουν χιλιάδες μικρότεροι και μεγαλύτεροι κρατήρες στην επιφάνεια του πλανήτη μας. Κάποιοι εξ αυτών παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, με τους επιστήμονες να τους μελετούν αφού, όπως φαίνεται, κρύβουν πολλά και σημαντικά δεδομένα για την ιστορία της Γης αλλά και του ηλιακού μας συστήματος.

Ο σούπερ κρατήρας

Also known as the Vredefort Dome, the Vredefort crater has an estimated radius of 118 miles (190 kilometers), making it the world's largest known impact structure.

Ο κρατήρας Vredefort στη Νότια Αφρική είναι ένας γιγάντιος κρατήρας-προϊόν της σύγκρουσης με έναν μεγάλο αστεροειδή πριν από εκατοντάδες εκατομμύρια έτη. Τα ευρήματα μιας πρόσφατης μελέτης δείχνουν ότι ο Vredefort είναι ο μεγαλύτερος κρατήρας της Γης.

Map of South Africa showing the location of the Vredefort Dome in South Africa. The interrupted line circle, 300 km in diameter, marks the extent of the original crater.

Ο Vredefort έχει ακτίνα 190 χλμ. και στη διάρκεια των αιώνων έχει υποστεί σημαντικές διαβρώσεις που, όπως φαίνεται, δεν επέτρεψαν έως σήμερα να αποκαλυφθούν κρίσιμες πτυχές της ταυτότητάς του.

Lisa Cupelli at an outcrop of gabbronorite at the Vredefort impact crater. Credit: Desmond Moser

Δύο ανεξάρτητες ομάδες ειδικών μελέτησαν εκ νέου τον κρατήρα αποκαλύπτοντας άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία. Στη μία ομάδα επικεφαλής ήταν ο Ντέσμοντ Μόουζερ, γεωχρονολόγος του Πανεπιστημίου Western στο Οντάριο του Καναδά, και στη δεύτερη ομάδα επικεφαλής ήταν ο Μάθιου Χάμπερ, πλανητικός γεωλόγος του Πανεπιστημίου των Βρυξελλών. Στον κρατήρα υπάρχουν διάφορα «υλικά» (μάγμα, ορυκτά, πετρώματα κ.ά.) η προέλευση των οποίων προβληματίζει διαχρονικά τους ειδικούς.

A 3-billion-year-old shocked zircon that survived the Vredefort impact. Credit: Desmond Moser

Με βάση τις νέες αναλύσεις οριοθετήθηκε η χρονική περίοδος κατά την οποία δημιουργήθηκε ο κρατήρας. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι η σύγκρουση με τον αστεροειδή που τον δημιούργησε συνέβη πριν από 2,2 δισ. έτη. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ερευνητών, ο αστεροειδής αυτός είχε διάμετρο 10 χλμ. και η πτώση του δημιούργησε μια... τρύπα δέκα φορές πιο βαθιά από το Γκραν Κάνιον. Οι ερευνητές εκτιμούν επίσης ότι όταν σχηματίστηκε ο Vredefort είχε διάμετρο 300 χλμ. Πιστεύουν επίσης ότι η τρομερή σύγκρουση εκτόξευσε τεράστιες ποσότητες στερεάς αλλά και εξατμισμένης ύλης στην ατμόσφαιρα, η οποία στη συνέχεια ταξίδεψε σε απόσταση 2.500 χλμ. και έπεσε σε μια πρωτοήπειρο από την οποία προέκυψαν στη συνέχεια η Σκανδιναβία και η Βορειοδυτική Ρωσία.

Ο αρχαιότερος

Oldest Impact Crater on Earth Discovered in Greenland. An artist’s rendition of how a giant meteorite impact in a marine area might have looked like in the first second of crater formation. (Illustration: Carsten Egestal Thuesen, GEUS)

Ένας κρατήρας διαμέτρου 100 χλμ., ο οποίος βρέθηκε στην περιοχή Μάνιτσοκ της Δυτικής Γροιλανδίας, είναι το αποτέλεσμα μιας πρόσκρουσης στη Γη αστεροειδούς ή κομήτη που συνέβη πριν από περίπου 3 δισ. έτη και είναι ο αρχαιότερος που έχει εντοπιστεί έως σήμερα.

The area around the town of Maniitsoq in Greenland where the remains of the meteorite impact were discovered. (Graphic: GEUS)

Ο κρατήρας δημιουργήθηκε όταν οι νεογέννητοι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος βομβαρδίζονταν ανηλεώς από τα υλικά που είχαν περισσέψει κατά τον σχηματισμό του ηλιακού συστήματος.

Ο πιο μυστηριώδης

Discovered by helicopter pilots, who posted video footage of their find in the remote Yamal peninsula on Youtube, the the scar in the otherwise barren tundra situated about 30 kilometers from Russia’s Bovanenkovo natural gas field. Picture: Barcroft Media

Ερευνητική αποστολή στην οποία συμμετέχουν το ρωσικό υπουργείο Εκτάκτων Καταστάσεων και η Ρωσική Ακαδημία Επιστημών ξεκίνησε πριν από λίγες εβδομάδες την προσπάθεια εξερεύνησης ενός μυστηριώδους κρατήρα στη Σιβηρία - πρόκειται για μια παράξενη, φαινομενικά απύθμενη τρύπα η διάμετρος της οποίας εκτιμάται στα 80 μέτρα. Για την προέλευση του κρατήρα έχουν αναπτυχθεί διάφορες πιθανές και απίθανες θεωρίες.

Εξωγήινο διαστημόπλοιο; Χτύπημα μετεωρίτη; Ή μήπως υπόγεια έκρηξη φυσικού αερίου; Μέχρι στιγμής κανείς δεν έχει λύσει το μυστήριο του γιγάντιου κρατήρα που βιντεοσκοπήθηκε στη χερσόνησο Γιαμάλ της Σιβηρίας, της οποίας το όνομα σημαίνει στην ντόπια διάλεκτο «το τέλος του κόσμου». Εξήγηση ακόμη δεν υπάρχει, ωστόσο η θεωρία της πρόσκρουσης μετεωρίτη διαψεύστηκε κατηγορηματικά από το παράρτημα του υπουργείου Εκτάκτων Καταστάσεων στο Γιαμάλ. Το έδαφος της περιοχής παραμένει μόνιμα κατεψυγμένο και, σύμφωνα με μια δεύτερη θεωρία, η τοπική τήξη του εδάφους οδήγησε στην εκρηκτική απελευθέρωση φυσικού αερίου, περίπου όπως συμβαίνει και στο άνοιγμα μιας σαμπάνιας.

Ο κρατήρας βρίσκεται μόλις 30 χιλιόμετρα από τις γεωτρήσεις φυσικού αερίου στο Μποβανένκοβο. Μια τρίτη θεωρία θέλει τον λάκκο να σχηματίστηκε από την εκρηκτική ανάφλεξη φυσικού αερίου που ήρθε σε επαφή με αλάτι το οποίο παραμένει στο υπέδαφος από την τελευταία εποχή των παγετώνων, όταν η περιοχή βρισκόταν κάτω από τη θάλασσα. Το μόνο που θεωρείται βέβαιο είναι ότι το χώμα που περιβάλλει τον κρατήρα πρέπει να εκτινάχθηκε από το εσωτερικό του. Και το σκούρο χρώμα στις πλαγιές του κρατήρα μαρτυρά ότι το φαινόμενο σχετίζεται με «θερμικές διαδικασίες», όπως μια έκρηξη φυσικού αερίου.

Ο άγνωστος

A river gorge cut into the tundra of northwestern Victoria Island shows steeply tilted sedimentary rock strata. These deformed beds represent the central uplift caused by rebound after the meteor impact that formed the Prince Albert crater. Credit: University of Saskatchewan, Brian Pratt

Μια εντυπωσιακή όσο και αναπάντεχη ανακάλυψη έκαναν πριν από δύο χρόνια ερευνητές του Πανεπιστημίου Saskatchewan στον Καναδά. Διαπίστωσαν ότι ένας ιδιόμορφος γεωλογικός σχηματισμός στο νησί Βικτόρια που βρίσκεται στο Αρκτικό Αρχιπέλαγος του Καναδά είναι ένας γιγάντιος κρατήρας ο οποίος δημιουργήθηκε από την πτώση ενός τεράστιου μετεωρίτη πριν από πολλά εκατομμύρια έτη. Ο κρατήρας έχει διάμετρο 25 χλμ. και, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις των ερευνητών, η ηλικία του είναι κάπου ανάμεσα στα 130 και 350 εκατομμύρια έτη. Η ανακάλυψη είναι σημαντική εξαιτίας, εκτός των άλλων, του μεγέθους του κρατήρα, ο οποίος ονομάστηκε «Πρίγκιπας Αλβέρτος» από το όνομα της περιοχής στην οποία βρίσκεται το Πανεπιστήμιο. Οι μετεωρίτες είναι μικρά κομμάτια που αποσπώνται από αστεροειδείς ή κομήτες οι οποίοι εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης. Το μέγεθος του κρατήρα υποδεικνύει ότι δημιουργός του ήταν ένας πολύ μεγάλος μετεωρίτης. Έως σήμερα στη Γη έχουν εντοπιστεί περίπου 180 κρατήρες που δημιουργήθηκαν από μετεωρίτες.

Πηγή: Το Βήμα Online