Βυζαντινό εκκλησάκι ήρθε στο φως στα Μύρα της Μικράς Ασίας, Byzantine chapel came to light in Myra of Asia Minor

The 13th century chapel at Myra.

Θαμμένο μέσα σε έξι μέτρα επιχώσεων αλλά σε εξαιρετική κατάσταση ήταν το βυζαντινό εκκλησάκι, που ήρθε στο φως στα Μύρα των παραλίων της Μικράς Ασίας. Και όπως αποδείχθηκε ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο τον Θαυματοποιό, που για τους δυτικούς, όπως είναι γνωστό είναι ο αντίστοιχος Άγιος Βασίλης. Τα Μύρα ήταν η γενέτειρά του.

Το εκκλησάκι που χρονολογείται στον 13ο αιώνα κάνει τους αρχαιολόγους αισιόδοξους ότι μπορεί να αποκαλύψουν την υπόλοιπη αρχαία πόλη των Μύρων, θαμμένη κι αυτή μέσα στη λάσπη αλλά ανέπαφη. Άλλωστε ο εντοπισμός της έγινε μόνον χάρη στη χρησιμοποίηση γεωραντάρ. «Αυτό το επίπεδο διατήρησης υποδηλώνει ένα εξαιρετικά καλά διατηρημένο αρχείο πληροφοριών » ανέφερε χαρακτηριστικά ο Μαρκ Τζάκσον, βυζαντινολόγος στο Πανεπιστήμιο του Νιούκαστλ της Αγγλίας,.

Να σημειωθεί ότι τα Μύρα υπήρξαν πλούσια και ισχυρή πόλη της Λυκίας με αυτόχθονα πολιτισμό που άρχισε να αναπτύσσεται από την Εποχή του Χαλκού. Στο πέρασμα των αιώνων όμως γνώρισαν πολλούς κατακτητές από Ανατολή και Δύση. Πρώτα έφθασαν οι Πέρσες, μετά πέρασαν στα χέρια των Ελλήνων, ύστερα στους Ρωμαίους, στους Άραβες, στους Σελτζούκους Τούρκους τον 11ο αιώνα που έκαναν άγριες σφαγές και τελικά ως τον 13ο αιώνα είχαν εγκαταλειφθεί. Στο μεταξύ, έμποροι είχαν μεταφέρει στο Μπάρι της Ιταλίας οστά, που όπως είπαν ανήκαν στον Άγιο Νικόλαο.

A perfectly preserved fresco.

Το εκκλησάκι φαίνεται ότι κτίσθηκε μέσα σε όλη αυτή την καταστροφή από πέτρες άλλων κτιρίων αλλά και τάφων, και η εικονογράφησή του μάλιστα έγινε με εξαιρετικές τοιχογραφίες, ώσπου όμως καταρρακτώδεις βροχές το έθαψαν στη λάσπη μαζί με ό,τι είχε απομείνει από την πόλη. 

Cross-shaped window in the chapel that, when sunlit, beams its shape onto an altar table.

Σήμερα ένα μέρος της σύγχρονης πόλης, που έχει την ονομασία Ντέμρε είναι χτισμένη επάνω στην αρχαία. Και το μόνο απομεινάρι της Βυζαντινής εποχής είναι μία άλλη Εκκλησία του Αγίου Νικολάου με τα ερείπια ενός ρωμαϊκού ωδείου δίπλα της καθώς και τάφους μέσα στο βράχο. Αν έχουν διασωθεί και άλλα αρχαία μέσα στη λάσπη μόνον η έρευνα μπορεί να το δείξει.

Από την Κνίδο στα Μύρα - Οδοιπορικό στη Μικρά Ασία 

Η περιήγηση ξεκινά από την Καύνο, πόλη στην οποία κατά τη μυθολογία κατέφυγε ο Καύνος για να λησμονήσει τον έρωτά του προς την αδερφή του Βυβλίδα. Η πόλη αποτελεί μωσαϊκό μνημείων από διάφορες εποχές. Υπάρχουν λαξευτοί τάφοι που ανήκουν στην Ελληνιστική περίοδο, ενώ στην ακρόπολη της πόλης συνυπάρχουν οχυρώσεις των Ελληνιστικών και των Βυζαντινών χρόνων.

Το ταξίδι στο χώρο και το χρόνο συνεχίζεται με το εγκαταλελειμμένο Λίβισι, την αρχαία Καρμυλησσό, μια πόλη που κατοικούνταν κυρίως από Έλληνες και γνώρισε μεγάλη ακμή στις αρχές του αιώνα.

Επόμενος σταθμός του οδοιπορικού είναι η Ξάνθος, για την οποία η αρχαιότερη αναφορά υπάρχει στην Ιλιάδα: ο Σαρπηδόνας, ήρωας του Τρωϊκού πολέμου, φέρεται ως ιδρυτής της. Η πόλη, η οποία γνώρισε διαδοχικές κατακτήσεις, άκμασε ιδιαίτερα επί λυκιακής κυριαρχίας, οπότε και χρονολογούνται τα τρία λατρευτικά κτήρια της ακρόπολής της. Ο κινηματογραφικός φακός εστιάζει σε μνημεία που αντανακλούν την ιστορία της: στη Λυκιακή Σαρκοφάγο, ένα μνημείο που «εμπεριέχει» πολλές εποχές, και στην ενεπίγραφη στήλη, με τη μεγαλύτερη σε λυκιακή γλώσσα επιγραφή που έχει βρεθεί.

Η επόμενη πόλη του οδοιπορικού, τα Μύρα, είναι στενά συνδεδεμένη με το βίο του Αγίου Νικολάου. Εδώ, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο άγιος έσωσε τρία παιδάκια από βέβαιο θάνατο και γι' αυτό θεωρήθηκε προστάτης των παιδιών. Ο θρύλος μπλέκεται με την πραγματικότητα σχετικά με το έργο και την προσφορά του αγίου στην πόλη. Το βέβαιο είναι ότι οι κάτοικοι των Μύρων, αναγνωρίζοντας την προσφορά του, τον ανακήρυξαν επίσκοπο και έχτισαν εκκλησία αφιερωμένη στη μνήμη του.

O βασιλιάς της... σπείρας, NASA's GALEX Reveals the Largest-Known Spiral Galaxy

Eικόνα του γίγαντα σπειροειδή γαλαξία NGC 6872 πουπροέκυψε από μια σύνθεση των φωτογραφιών στο ορατό φως από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO) με τα δεδομένα στο υπεριώδες από το Galaxy Evolution Explorer (GALEX) της NASA και τις εικόνες στο υπέρυθρο που λήφθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer. This composite of the giant barred spiral galaxy NGC 6872 combines visible light images from the European Southern Observatory's Very Large Telescope with far-ultraviolet (1,528 angstroms) data from NASA's GALEX and 3.6-micron infrared data acquired by NASA's Spitzer Space Telescope. A previously unsuspected tidal dwarf galaxy candidate (circled) appears only in the ultraviolet, indicating the presence of many hot young stars. IC 4970, the small disk galaxy interacting with NGC 6872, is located above the spiral's central region. The spiral is 522,000 light-years across from the tip of one outstretched arm to the tip of the other, which makes it about 5 times the size of our home galaxy, the Milky Way. Images of lower resolution from the Digital Sky Survey were used to fill in marginal areas not covered by the other data. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center/ESO/JPL-Caltech/DSS

Πολλές φορές σε μια σημαντική επιστημονική ανακάλυψη καθοριστικό ρόλο παίζει και η τύχη. Έτσι συνέβη στην ανακάλυψη του μεγαλύτερου σπειροειδή γαλαξία που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα.

Η ανακάλυψη

Διεθνής ομάδα ερευνητών μελετούσε δεδομένα που έχει καταγράψει το διαστημικό παρατηρητήριο GALEX από τον γαλαξία NGC 6872 που βρίσκεται σε απόσταση 212 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη στον αστερισμό του Παγωνιού. Στόχος των ερευνητών ήταν να μελετήσουν διάφορες περιοχές του συγκεκριμένου γαλαξία στις οποίες υπάρχει έντονη κοσμική δραστηριότητα και ειδικότερα συνεχής γέννηση νέων άστρων. Κατά την έρευνα τους οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ο γαλαξίας είναι πολύ μεγαλύτερος από όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα.

Η σύγκρουση

Προσομοίωση σε υπολογιστή της σύγκρουσης μεταξύ των γαλαξιών NGC 6872 και IC 4970 αναπαράγει τα βασικά χαρακτηριστικά των γαλαξιών όπως φαίνονται σήμερα από τα τηλεσκόπια. Computer simulations of the collision between NGC 6872 and IC 4970 reproduce the basic features of the galaxies as we see them today. They indicate that IC 4970's closest encounter occurred 130 million years ago and that the smaller galaxy followed a path (dashed curve) close to the plane of the spiral's disk and in the same direction it rotates. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center, after C. Horellou (Onsala Space Observatory) and B. Koribalski (ATNF)

Μετά τη διαπίστωση ότι ο NGC 6872 έχει πολύ μεγαλύτερο μέγεθος από όσο πιστεύαμε, «επιστρατεύθηκαν» ισχυρά επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια προκειμένου να μελετηθεί από τους αστρονόμους όσο το δυνατόν καλύτερα. Οι παρατηρήσεις που έκαναν οι επιστήμονες τους οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι σε σχετικά πρόσφατο (αστρονομικά) χρόνο ένας φακοειδής γαλαξίας, ο IC 4970, συγκρούστηκε με τον NGC 6872. Αποτέλεσμα ήταν ο σχηματισμός ενός νέου γιγάντιου γαλαξία που είναι ο μεγαλύτερος που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα στο Σύμπαν.

Ο γαλαξίας γίγας

Ο NGC 6872 αποτελείται από δύο «βασικές» σπείρες. Η έκταση κάθε σπείρας, από τη μια άκρη στην άλλη είναι, σύμφωνα με τις μετρήσεις των ερευνητών, 550 χιλιάδες έτη φωτός. Συγκριτικά οι μεγαλύτερες σπείρες του γαλαξία μας έχουν έκταση 100-120 χιλιάδες έτη φωτός. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι ο NGC 6872 μπορεί να «χωρέσει» πέντε γαλαξίες σαν τον δικό μας.

«Δεν ερευνούσαμε το μέγεθος του NGC 6872, η ανακάλυψη προέκυψε ως δώρο» αναφέρει ο Ραφαέλ Εφθράσιο του Καθολικού Πανεπιστημίου της Αμερικής και στέλεχος του Goddard Space Flight Center της NASA που ήταν επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Η ανακοίνωση έγινε στη διάρκεια του ετήσιου συνεδρίου της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας που γίνεται αυτές τις μέρες στον Λονγκ Μπιτς στην Καλιφόρνια.

“Mingus”: το πιο μακρινό σουπερνόβα θα μπορούσε να ρίξει φως στη σκοτεινή ενέργεια, Supernova 'Mingus' could shed light on dark energy

Supernovas are traditionally named after composers

Αμερικανοί ερευνητές ανακάλυψαν, με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble, την πιο μακρινή στον χώρο και τον χρόνο έκρηξη σουπερνόβα τύπου Ια που έχει ποτέ παρατηρηθεί στο σύμπαν. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου δέκα δισεκατομμυρίων ετών φωτός και είναι δυνατό να μελετηθεί καλύτερα από κάθε άλλη μακρινή παρόμοια αστρική έκρηξη, πράγμα πολύτιμο για τους αστροφυσικούς.

Η σουπερνόβα, με την ονομασία SN SCP-0401 (έχει και το παρατσούκλι «Mingus» από τον ομώνυμο μουσικό της τζαζ Charles Mingus!) εντοπίστηκε από τους επιστήμονες του Προγράμματος Κοσμολογίας Σουπερνόβα του Lawrence Berkeley National Laboratory, όπου επικεφαλής είναι ο νομπελίστας καθηγητής αστροφυσικής του πανεπιστημίου του Berkeley Saul Perlmutter.

Η ανακάλυψη – που ανακοινώθηκε στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρίας- θα βοηθήσει στην καλύτερη «μέτρηση» της κοσμικής ιστορίας και της διαχρονικής εξέλιξης της σκοτεινής ενέργειας, της μυστηριώδους δύναμης που επιταχύνει τη διαστολή του σύμπαντος (όπως ανακάλυψε ο Perlmutter το 1998 και γι’ αυτό βραβεύτηκε το 2011).

Μια από τις εικόνες που έχει καταγράψει το Hubble από το Mingus. Supernova SCP-0401, nicknamed "Mingus," was collected by the Hubble Space Telescope in 2004 but could not be positively identified until after the installation of a new camera that serendipitously acquired more data. Credit: Space Telescope Science Institute.

Ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί, είναι πώς και γιατί η σκοτεινή ενέργεια φαίνεται να επηρεάζει την επέκταση του σύμπαντος διαφορετικά σε διαφορετικές περιοχές του. «Με το SN SCP-0041, έχουμε το πρώτο παράδειγμα μιας καλά μετρήσιμης σουπερνόβα, τόσο μακριά που μπορεί να αξιοποιηθεί για την μελέτη της ιστορίας επέκτασης του σύμπαντος εδώ και σχεδόν 10 δισ. χρόνια», δήλωσε ο ερευνητής D. Rubin.

Οι περισσότερες σουπερνόβα ξεκινούν ως άστρα των οποίων καταρρέει ο πυρήνας, όμως μια σουπερνόβα τύπου Ια αρχίζει ως λευκός νάνος που απορροφά μάζα από ένα άλλο γειτονικό άστρο-συνοδό. Όταν το άστρο-νάνος φθάσει σε μια κρίσιμη μάζα, εκρήγνυται σε μια τιτάνια θερμοπυρηνική έκρηξη. Το φως από τις εκρήξεις αυτού του είδους, καθώς ταξιδεύει έως τη Γη, θεωρείται από τους αστρονόμους ιδανικό σημείο αναφοράς για τη μέτρηση των κοσμικών αποστάσεων, καθώς και για τον υπολογισμό του πόσο έχει επεκταθεί (διασταλεί) το σύμπαν από τότε που έγινε η συγκεκριμένη έκρηξη.

… και μια γεύση από την τζαζ του Charles Mingus και της μπάντας του:

From "Let My Children Hear Music"(1972).

Orchestrated by Charles Mingus and Conducted by Alan Ralph.

The Chill Of Death was written by Mingus at age seventeen.

Η ιστορία για τους λάτρεις της μουσικής, History for Music Lovers

René Magritte, La Belle Captive

Οι έφηβοι αγανακτούν με την ιστορία, γιατί μπορεί να είναι βαρετή, επαναλαμβανόμενη και δύσκολο να κατανοηθεί. Οι ενήλικες ισχυρίζονται ότι αντιπαθούν την ποπ μουσική για τους ίδιους λόγους. Τι συμβαίνει λοιπόν όταν ένας καθηγητής ιστορίας συνδυάζει αυτά τα δύο πράγματα μαζί; Μα επιτυχία στο YouTube, φυσικά!

Για τον Μινωικό πολιτισμό

Πρόκειται για δύο εκπαιδευτικούς από τη Χονολουλού την Amy Burvall και τον Herb Mahelona, που βρήκαν έναν δικό τους, ιδιαίτερο τρόπο να διδάσκουν ιστορία στους μαθητές τους: κάνουν μουσικές παρωδίες γνωστών τραγουδιών αλλάζοντας τους στίχους ώστε να έχουν διδακτικό αλλά και διασκεδαστικό περιεχόμενο. 

Για την Οδύσσεια

Η Amy είναι καθηγήτρια Ανθρωπιστικών σπουδών και γνώστης της εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Ο Herb υπήρξε εκπαιδευτικός στην τάξη για είκοσι χρόνια. Είναι συνθέτης, ενορχηστρωτής, μουσικός, σχεδιαστής ιστοσελίδων, και σκηνοθέτης. Mε τις γνώσεις που διαθέτουν και οι δύο φτιάχνουν όχι μόνο τα ιστορικά τους τραγούδια, αλλά γυρνάνε και βίντεο που τα παρουσιάζουν στο κανάλι τους στο youtube. 

Για τη Μακεδονία

Έχουν ανεβάσει στο κανάλι τους περίπου 50 μουσικά βίντεο με ιστορικά θέματα τα οποία έχουν φορτωθεί πάνω από 3,5 εκατομμύρια φορές μέχρι τώρα. Τα βίντεο είναι εκπαιδευτικά και συναρπαστικά και λειτουργούν ως περίληψη του ιστορικού κεφαλαίου. Η μαθησιακή διαδικασία γίνεται μια πολύτιμη εμπειρία, όταν συνδυάζει το πάθος  για την ιστορία και τη μουσική.

Για τους Έλληνες φιλoσόφους

Για τον Τρωικό πόλεμο

Για τη βυζαντινή αυτοκράτειρα Θεοδώρα

Τώρα θα μου πείτε, είναι δυνατόν τελικά το παιδί να μάθει ιστορία μέσα από ένα ποπ τραγούδι; Όχι, βέβαια. Και δεν είναι αυτός ο πραγματικός στόχος των δύο καθηγητών. Είναι περισσότερο επιφανεικός.  "Δεν είναι η αποστολή μας να αλλάξουμε τον κόσμο ή τις τάξεις μας», λέει η Burvall, "εμείς κάνουμε τα βίντεο για την προσωπική ευχαρίστηση, ως δημιουργική διέξοδο και απλά σκέφτηκα ότι θα ήταν χρήσιμα για μερικούς μαθητές και καθηγητές . Όπως αποδείχθηκε, ότι ήταν."

Το Φάντασμα της Όπερας... στροβιλίζεται, Vela Pulsar Jet: New Chandra Movie Features Neutron Star Action

To Vela κρύβεται πίσω από μια «μάσκα» αερίων και περιστρέφεται πιο γρήγορα από έλικες ελικοπτέρου. Credit: NASA/CXC/Univ of Toronto/M.Dur

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra της NASA κατέγραψε εικόνες από ένα από τα πιο ενδιαφέροντα άστρα νετρονίου που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα. To Vela βρίσκεται σε απόσταση χιλίων ετών φωτός από τη Γη και είναι ό,τι απέμεινε από ένα μεγάλο άστρο που καταστράφηκε πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια σε μια έκρηξη σουπερνόβα. Το Vela έχει διάμετρο μόλις 20 χλμ και περιστρέφεται με τρομερή ταχύτητα.

This movie from NASA's Chandra X-ray Observatory shows a fast moving jet of particles produced by a rapidly rotating neutron star, and may provide new insight into the nature of some of the densest matter in the universe. The star of this movie is the Vela pulsar, a neutron star that was formed when a massive star collapsed. The Vela pulsar is about 1,000 light years from Earth, spansis about 12 miles in diameter, and makes over 11 complete rotations every second, faster than a helicopter ...

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ειδικών το άστρο κάνει 11 περιστροφές/δευτ. - δηλαδή κινείται πιο γρήγορα από ό,τι οι έλικες ενός ελικοπτέρου! Καθώς περιστρέφεται εκτοξεύει φορτισμένα σωματίδια. Μυστήριο επίσης αποτελεί το γεγονός ότι γύρω από το Vela έχει δημιουργηθεί ένα νέφος καυτού αερίου που έχει την εμφάνιση μάσκας. Η όψη του άστρου με τη «μάσκα» οδήγησε τους ειδικούς στο να το ονομάσουν «Το Φάντασμα της Όπερας».

Τα πάλσαρ

The supernova that formed the Vela pulsar exploded over 10,000 years ago. This optical image from the Anglo-Australian Observatory's UK Schmidt telescope shows the enormous apparent size of the supernova remnant formed by the explosion. The full size of the remnant is about eight degrees across, or about 16 times the angular size of the moon. The square near the center shows the Chandra image with a larger field-of-view than used for the movie, with the Vela pulsar in the middle.

Τα άστρα νετρονίου που είναι πιο γνωστά με τον όρο «πάλσαρ» είναι σώματα υψηλής πυκνότητας και σχηματίζονται από άστρα τα οποία έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής τους και καταρρέουν. Όλα τα πάλσαρ εκπέμπουν δέσμες ακτινοβολίας γ από τους πόλους τους και καθώς περιστρέφονται γίνονται ορατά από τη Γη ως περιοδικές, σύντομες λάμψεις ραδιοκυμάτων. Τα πάλσαρ εκπέμπουν την ακτινοβολία με σταθερό ρυθμό. Ορισμένοι μάλιστα τα περιγράφουν ως «κοσμικούς ραδιοφάρους».

Δύο «φούξια» (μαύρες) τρύπες, NuSTAR Images of Spiral Galaxy IC 342 & Supernova Remnant Cassiopeia A

This new view of spiral galaxy IC 342 includes data from NASA’s Nuclear Spectroscopic Telescope Array. High-energy X-ray data from NuSTAR have been translated to the color magenta, and superimposed on a visible-light view highlighting the galaxy and its star-studded arms. The two magenta spots are blazing black holes first detected at lower-energy X-ray wavelengths by NASA’s Chandra X-ray Observatory. With NuSTAR’s complementary data, astronomers can start to home in on the black holes’ mysterious properties. Image credit: NASA/JPL-Caltech/DSS

Το διαστημικό τηλεσκόπιο NuSTAR εντόπισε δύο μελανές οπές στον σπειροειδή γαλαξία IC-342 που βρίσκεται σε απόσταση 7 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. Πρόκειται για μια σημαντική ανακάλυψη αφού αφορά μια σπάνια κατηγορία μελανών οπών που είναι ασυνήθιστα φωτεινές.

Εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός ότι για πρώτη φορά χαρτογραφούνται σε έναν γαλαξία δύο μελανές οπές εκ των οποίων καμία δεν βρίσκεται στο κέντρο του. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι πρόκειται για μεσαίου μεγέθους μαύρες τρύπες με μάζα μερικές χιλιάδες φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου  Πιθανολογούν επίσης ότι και οι δύο μελανές οπές είναι ενεργές και απορροφούν ύλη από κάποιο γειτονικό τους άστρο. Στην εικόνα που δόθηκε στη δημοσιότητα οι δύο μαύρες τρύπες απεικονίζονται με φούξια χρώμα.

This new view of the historical supernova remnant Cassiopeia A, located 11,000 light-years away, was taken by NASA’s Nuclear Spectroscopic Telescope Array, or NuSTAR. Image credit: NASA/JPL-Caltech/DSS

The second image features the well-known, historical supernova remnant Cassiopeia A, located 11,000 light-years away in the constellation Cassiopeia. The color blue indicates the highest-energy X-ray light seen by NuSTAR, while red and green signify the lower end of NuSTAR’s energy range. The blue region is where the shock wave from the supernova blast is slamming into material surrounding it, accelerating particles to nearly the speed of light. As the particles speed up, they give off a type of light known as synchrotron radiation. NuSTAR will be able to determine for the first time how energetic the particles are, and address the mystery of what causes them to reach such great speeds.

“Cas A is the poster child for studying how massive stars explode and also provides us a clue to the origin of the high-energy particles, or cosmic rays, that we see here on Earth,” said Brian Grefenstette of Caltech, a lead researcher on the observations. “With NuSTAR, we can study where, as well as how, particles are accelerated to such ultra-relativistic energies in the remnant left behind by the supernova explosion.”

Δήμητρα Μήττα, «O σκύλος»

Diego Vélasquez, La Tunique de Joseph, Détail le chien

Είμαι πια αρκετά μεγάλη και, επιτέλους, μπορώ να επιτρέπω στον εαυτό μου να κλαίει μέσα στις σκοτεινές αίθουσες του κινηματογράφου, χωρίς να με νοιάζει τι θα σκεφτούν οι άλλοι, όταν θα ανοίξουν τα φώτα και θα δουν τα κόκκινα μάτια μου. Στο κάτω κάτω, δεν κλαίω μόνο εγώ αλλά και τα πιτσιρίκια που παρακολουθούν το έργο με εκείνον τον άνθρωπο που δεν πίστευε στον Άη Βασίλη, μέχρι που έγινε ο ίδιος. Το πολύ πολύ κάποια να γυρίσουν και να πούν: "Η γιαγιά αυτή κλαίει". Αλλά είναι Χριστούγεννα και τα Χριστούγεννα μπορεί να αφεθεί κανείς πιο εύκολα στην ανάγκη του να κλάψει.

Αφήνομαι στο κύρτωμα της πλάτης μου -με κουράζει να την κρατώ ίσια. Αφήνομαι στη μυωπία μου που έχει κι άλλο αυξηθεί, γιατί με κουράζει να βλέπω. Με μεγάλη ανακούφιση καταφεύγω στις βιταμίνες για να αντιμετωπίσω την αδυναμία του κορμιού μου ή στην αντιβίωση, για να ξεπεράσω ένα χαζοκρυολόγημα, ενώ πιο παλιά με τα ζόρια ο φίλος γιατρός κατάφερνε να μου δώσει ακόμη και ασπιρίνη: "Σώπα, βρε αδελφέ", του έλεγα. "άσε τα πράγματα να κάνουν τον κύκλο τους". Τώρα, χρειαζόμουν κάποιον άλλον να μάχεται για μένα.

Henri de Toulouse-Lautrec, Little Dog

Βγαίνω γρήγορα από τον κινηματογράφο και παίρνω το λεωφορείο για το σπίτι. Θα με περιμένει πίσω από την πόρτα. Παλιά το έβαζα στο καλάθι του. Αλλά τυραννιόταν το δύστυχο το ζώο, μέχρι να βγει από εκεί μέσα και να συρθεί μέχρι την πόρτα, χώνοντας τη μουσούδα στη χαραμάδα της εξώπορτας. Ύστερα το άφηνα πάνω στον καναπέ, να αναγκαστεί να μένει στη θέση του και να μην ταλαιπωρείται με τα συρσίματα. Αλλά και πάλι σερνότανε  μέχρι την άκρη του καναπέ και αφηνόταν σε ένα πέσιμο που του προκαλούσε πόνο. Τώρα πια το αφήνω στο πάτωμα. Σέρνεται πιο εύκολα. Καμιά φορά κατεβαίνω μόνο για να ψωνίσω από τη γειτονιά. Το καταλαβαίνει από το ντύσιμό μου, από το γεγονός ότι χώνω το πορτοφόλι και τα κλειδιά μου στην τσέπη του παλτού, χωρίς να παίρνω τσάντα. Κι ωστόσο, το βρίσκω και πάλι πίσω από την πόρτα, να αγκομαχά από την προσπάθεια. Κάποια εποχή, δεν άντεχα να το σκέφτομαι να παιδεύεται και το έβαζα εγώ δίπλα στην πόρτα. Ύστερα όμως σκέφτηκα ότι το σύρσιμο μέχρι την πόρτα ήταν η μόνη του άσκηση.

Τα πίσω του πόδια είναι νεκρά εδώ και δώδεκα χρόνια. Από εκείνη την Πρωτοχρονιά του 1996. Όταν ο άνδρας μου, τόσο ήσυχος άνθρωπος, το έσπασε στο ξύλο. Το έλιωσε, όπως έλιωσε αυτός από τον εγωισμό που το δικό του σκυλί δεν ήθελε να του μιλήσει με την ανθρώπινη λαλιά, όπως το έκαναν όλα τα σκυλιά της περιοχής κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς. Όπως του είχε μιλήσει την περασμένη και την προπερασμένη χρονιά, και όλες τις χρονιές από τότε που γεννήθηκε το ζωντανό. Το πέταξε κάτω, το τσαλαπάτησε, δεν θυμάμαι πόσες φορές κατέβασε ένα μπρούτζινο κηροπήγιο επάνω του, στο κεφάλι, στο κορμί, στο πρόσωπο, στην κοιλιά, ακόμη όταν γύρισε ανάσκελα και έδειξε την κοιλιά του, για να δείξει ότι παραδιδόταν. Θυμάμαι ακόμη, το βλέπω και στον ύπνο μου, ότι όρμηξα στο ζώο, το έπιασα από το κεφάλι και το ταρακούνησα. "Μίλα επιτέλους".

Mark Rothko, Red, Orange on Red

Τα χέρια μου είχαν γεμίσει αίματα και τα μάτια μου από τα μάτια της αγαπημένης και για τους δυο μας σκύλας. Στάθηκα ανάμεσα στον άνδρα μου και σ' αυτήν, να την προφυλάξω. Με πέταξε κάτω εκείνος. Λερωθήκαμε από το αίμα της. "Εγώ θα μιλήσω", του φώναξα.

Αισθάνθηκα ένα δυνατό δάγκωμα στον αστράγαλό μου. Με ξαναδάγκωσε. Πρόλαβα να δω τα μάτια της, προτού λιποθυμήσει και τα κλείσει. Μάτια σε βαθύ καφέ χρώμα, υγρά, με μια υγρασία που κατρακυλούσε και μούσκευε το μούτρο, μουσούδα ξερή, πόδια χυμένα πέρα δώθε, βγαλμένα από το σώμα της, ουρά πεταμένη στο πάτωμα. Την αρπάξαμε και βγήκαμε στον δρόμο. Τρέχαμε να προλάβουμε, προτού ξεκολλήσουν τα μέλη και σκορπιστούν στον δρόμο. Στον προθάλαμο του κτηνιατρείου, στάθηκα μπροστά στον καθρέφτη και άπλωσα το αίμα, που ακόμη ήταν νωπό στα χέρια μου, στο πρόσωπο, στα μπράτζα, στο φουστάνι, παντού όπου μπορούσα, να κοκκινήσω ολόκληρη, να γίνω εγώ ο σκύλος με τα χυμένα μέλη.

Pablo Picasso, Femme au chien, Woman with the dog

Τα πρώτα χρόνια, το ζώο δεν μπορούσε να κινηθεί καθόλου. Το έπαιρνα στην αγκαλιά μου και το έβγαζα στο μπαλκόνι, εγώ να διαβάζω κανένα βιβλίο κι εκείνο να κρεμά το κεφάλι του ανάμεσα στα κάγκελα, για να δει κάτω, και τα αυτιά του να μακραίνουν και να φτάνουν ίσαμε τον δρόμο. Πηγαίναμε διακοπές μαζί. Καθόμασταν με τις ώρες στη θάλασσα, παράξενο ζευγάρι, να μας κοιτούν κάτω από την ομπρέλλα μας. Τον χειμώνα, κάθε απόγευμα, βγαίναμε στα γύρω βουνά, με όποιον καιρό. Την ακουμπούσα κάτω και καθόμουνα και εγώ δίπλα της, ακίνητοι και οι δυο αφού εκείνη δεν μπορούσε να τρέξει, να μας παγώνει το χιόνι, να μας λούζει η βροχή. Της μιλούσα: "Δες. Χιόνι. Βροχή. Ήλιος. Ανατολή. Ηλιοβασίλεμα.". Συλλάβιζα τις λέξεις, σαν να μάθαινα σε παιδί να μιλά.

Λίγο λίγο, δυνάμωσαν τα πόδια της. Όχι σπουδαία πράγματα. Τουλάχιστον μπορούσε να σέρνεται. Δεν γάβγιζε σχεδόν ποτέ, κάπου κάπου μόνο μουρμούριζε. Το ίδιο και στον ύπνο της. Μου μιλούσε όμως με τα μάτια. Αυτά της τα μάτια. Χώνονταν μέσα στα δικά μου και έλεγα ότι τώρα, νά τώρα, θα μου μιλήσει, κι ας μην ήταν παραμονή Πρωτοχρονιάς.

Pierre Bonnard, Femme tenant un chien

Και κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς, το γλυκό μου έβαζε το κεφάλι πάνω στα μπροστινά πόδια, κρεμούσε τα αυτιά -γινόντουσαν ακόμη πιο μακριά- και έμενε εκεί με τις ώρες. Μου φαινόταν ότι βασανιζόταν από αυτή την ανθρώπινη λαλιά που πήγαινε να βγει από το λαρύγγι της. Αγωνιζόταν να τη σταματήσει, προτού η γλώσσα πάρει την κατάλληλη θέση στο στόμα και ενωθούν οι φθόγγοι σε λέξεις. Τα μάτια υγραίνονταν περισσότερο. Προς το βράδυ, σερνόταν κατά την πόρτα. Έμενε εκεί μέχρι που ερχόταν εκείνος, αγαπημένος άνδρας εδώ και τόσα χρόνια. Αγωνιζόταν να κουνήσει την ουρά, για να του δείξει πόσο χαιρόταν, αλλά και αυτή ήταν σακατεμένη. Σερνόταν μαζί του από την πόρτα μέχρι τον καναπέ, στη γωνιά όπου καθόταν, εκείνη την ίδια γωνιά εδώ και τόσα χρόνια, το ίδιο συμμαζεμένα κάθε φορά, για να πιάνει όσο το δυνατό λιγότερο χώρο. Δεν το είχε πάρει ακόμη απόφαση, τώρα ακόμη μετά από τόσα χρόνια, ότι τον θέλαμε και τον περιμέναμε, ότι τον αγαπούσαμε. Και οι δυο. Άσχετα αν δεν έγινε να ζήσουμε μαζί.

Μέναμε και οι δυο, εγώ κι εκείνος, με κατεβασμένα τα κεφάλια, να μου κρατά σφιχτά το ένα χέρι και να συναντιέται το άλλο μας στο σώμα του σκυλιού. Τρώγαμε μαζί, ακούγαμε μουσική, βλέπαμε τις ειδήσεις και την αλλαγή της ώρας στην τηλεόραση. Λέξη δεν λέγαμε. Ούτε το καθιερωμένο φιλί της Πρωτοχρονιάς δεν ανταλλάσσαμε. Σφίγγαμε ο ένας το χέρι του άλλου, να μου μένει σημάδι στο δάχτυλο από το δαχτυλίδι που μου έκανε δώρο μια Πρωτοχρονιά, αρραβώνας που ποτέ δεν κοινοποιήθηκε, και βλέπαμε το σκυλί να λυτρώνεται από την ανθρώπινη λαλιά που θα μπορούσε να μιλήσει και που την έχανε πάνω στην αλλαγή της ώρας.

Pierre Bonnard, Marthe au Chien

Τον αγαπούσα και με αγαπούσε. Και μαζί λατρεύαμε το σκυλί. Τώρα ακόμη, μετά από δώδεκα χρόνια. Δεν τον παντρεύτηκα, κι ας πήρα διαζύγιο από τον άνδρα μου. Μας χώριζε ένας φόνος ..., έστω μια απόπειρα φόνου που προκαλέσαμε, ακόμη και άθελά μας. Το σκυλί είχε μείνει παράλυτο, για να μην μας προδώσει. Το σκυλί που, αν είχε μιλήσει εκείνη την Πρωτοχρονιά του 1996, θα εξακολουθούσε να πηγαίνει στο κυνήγι με τον άνδρα μου, κι ας μην έφερναν ποτέ κανένα θήραμα. Καμιά φορά σκεφτόμουνα ότι, αν ήταν άνθρωπος, θα μας πάντρευε. Αλλά βέβαια, εγώ δεν θα είχα καμιά αντίρρηση να με παντρέψει ο σκύλος μου σαν σκύλος μια παραμονή Πρωτοχρονιάς. Ούτε κι εκείνος.

Ανατριχιάζω στη σκέψη τί θα απογίνουμε όταν φύγει, όταν πεθάνει. Είναι πια και δεκαέξι χρονών. Καμιά φορά, θυμώνω μαζί του που δεν μίλησε. Γιατί, αν είχε μιλήσει, θα παίρναμε κι εμείς τον δρόμο μας, όπως τόσα ζευγάρια κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς, όταν μιλούσαν οι σκύλοι. Ζευγάρια χώριζαν και έσμιγαν, σχέσεις και καρδιές χαλούσαν, παρεξηγήσεις λύνονταν, μυστικά αποκαλύπτονταν, μάσκες έπεφταν. Mόνο το δικό μας σπίτι δεν είχε τέτοια. Του άνδρα μου και το δικό μου. Μόνο εμείς ήμαστε πάνω από αλήθειες και ψέματα, μάσκες και μυστικά. Εμείς ήμαστε διάφανοι. Κι όταν ο σκύλος μιλούσε, απλώς διασκεδάζαμε όλοι. Την άλλη μέρα, τρέχαμε να μαζέψουμε τα ασυμμάζευτα σε σπίτια συγγενών και φίλων, να μπαλώσουμε προδοσίες, να βρούμε δικαιολογίες, να τους μαθαίνουμε να συγχωρούν.

Όλα αυτά μέχρι τη χρονιά που μπήκε μυστικό και στο δικό μας σπίτι. Εκείνη τη χρονιά ο σκύλος δεν μίλησε. Ποιον προσπάθησε να προφυλάξει; Για ποιανού την αγάπη το έκανε; Τη δική μου; Του ανδρός μου; Ή του άλλου που μπήκε ξαφνικά στη ζωή μας; Μπορεί και για όλους.

Γνωριστήκαμε όπως γνωρίζονται ένα σωρό άνθρωποι. Αγαπηθήκαμε χωρίς να ξέρουμε ο ένας τον άλλον, και αποφασίσαμε να το αφήσουμε να πάει μέχρι εκεί που θα πήγαινε από μόνο του. Θα μπαίναμε στη σχέση και θα μας οδηγούσε εκείνη. Δεν θα βιάζαμε τίποτε. Δεν θα προκαλούσαμε τίποτε. Με επισκεπτόταν στο σπίτι που έμενα με τον άνδρα μου και περνούσε κάποια ώρα μαζί μου κοιτώντας με, μυρίζοντας τον αέρα που σήκωνα, καθώς περνούσα δίπλα του. Μερικές φορές νόμιζα ότι θα του αρκούσε και μόνο να με κοιτά. Καμιά φορά μου έμοιαζε τόσο γεμάτος από το αίσθημά του που μου δημιουργούσε ένα αίσθημα μοναξιάς. Σαν να μην τον ενδιέφερε τί ένιωθα εγώ. Τον ζήλεψα για τον έρωτά του. Μου έπιανε το χέρι. Μετά προχώρησε κι άλλο. "Μη", του έλεγα, "μας βλέπουν". "Ποιοί;" με ρωτούσε. "Τα πράγματα, οι φωτογραφίες". "Δεν είναι κανείς", μου έλεγε. Έπαψα να βλέπω όλους αυτούς που με κοίταζαν μέσα από τις κορνίζες τους, τα πράγματα που άγγιζαν οι άνθρωποι της νόμιμης σχέσης. Τον σκύλο τον έκλεινα στο άλλο δωμάτιο. Τον ακούγαμε όλη την ώρα να γρατζουνά την πόρτα.

Μέχρι που μια μέρα, από τη λαχτάρα μου να προλάβω να τον αγκαλιάσω, δεν σφάλισα καλά την πόρτα. Ο σκύλος είδε. "Τώρα;", τον ρώτησα. "Θα δούμε", μου είπε, "η Πρωτοχρονιά είναι ακόμη μακριά".

Gustave Caillebotte, Le Chien Paul, The Paul dog

Τον αφήναμε πια στο δωμάτιο μαζί μας. Ο σκύλος τρελαινόταν από τη χαρά του, όταν τον έβλεπε. Ανέβαινε κατευθείαν στον καναπέ και θρονιαζόταν ανάμεσά μας. Πλησίαζε η Πρωτοχρονιά.

"Τί θα κάνουμε;", τον ρώτησα. Και δεν μπορούσε να μου πει πια: "Έχουμε ακόμη καιρό". Από μια άποψη, χαιρόμουνα που ο σκύλος είχε δει. Υπήρχε τουλάχιστον ένας από τον οποίο δεν χρειαζόταν να κρύβομαι. Υπήρχε τουλάχιστον κάποιος με τον οποίο μπορούσα να πω ό,τι σε κανέναν άλλον. Ήταν ο φίλος. "Μόνο που δεν τρώτε από το ίδιο πιάτο", μου έλεγαν και ο άνδρας μου και αυτός που εγώ θεωρούσα για άνδρα μου. Δεν θα είχα καμιά αντίρρηση να φάω από το ίδιο πιάτο με το σκύλο μου. Καμιά φορά μου ερχότανε να βάλω το πιάτο μου στο πάτωμα, να σκύψω στα τέσσερα και να φάμε παρέα, χωρίς πηρούνια και κουτάλια.

"Θα κάνω στον σκύλο ό,τι μου πεις εσύ", είπα μια μέρα στον αγαπημένο. Την ίδια τη στιγμή που ξεστόμισα εκείνη την κουβέντα, κατάλαβα ότι του έστηνα παγίδα. Αν μου έλεγε να τον σκοτώσουμε, θα τον ξαπόστελνα και θα άφηνα το ζώο να κάνει ό,τι ήθελε την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Δοκίμαζα την αγάπη του. Προσπάθησα να αισθανθώ τύψεις γι' αυτό, γιατί μέχρι τότε η αγάπη μου ήταν θρησκευτική έκσταση και πίστη. Και η δική του. Ξαφνικά όμως χρειάστηκα αποδείξεις, έβαλα την αγάπη μου στη λογική της απόδειξης. Ένιωσα και πάλι τη θρησκευτική μου πίστη, όταν μου είπε: "Δεν θα κάνουμε τίποτε. Θα αφήσουμε να γίνει ό,τι είναι να γίνει". Αφέθηκα στην απόλαυση του μυστικού ιερού μου γάμου με μάρτυρα τον σκύλο. Ξαναβρήκα την εποχή της αθωότητας της αγάπης μου που την είχα χάσει για λίγο ζητώντας του αποδείξεις, που την έχανα κάθε λίγο και λιγάκι, όταν σκεφτόμουν τους άλλους, τον άνδρα μου, τη γυναίκα του, τους γονείς μας, τους γείτονες, τον κόσμο. Ήταν οι στιγμές που έμπαινα στην αποπνικτική γεύση και στην ασφυξία της ενοχής.

Το ζώο δεν μίλησε. Μίλησα εγώ.

Χώρισα από τον άνδρα μου. Έπιασα ένα μικρό διαμέρισμα και ζω με τον σκύλο μου. Ο αγαπημένος έμεινε με τη γυναίκα του, όταν εγώ αρνήθηκα να τον παντρευτώ, αλλά της αποκάλυψε την αλήθεια. Είχαμε κερδίσει τη διαφάνειά μας.

Antoine van Dyck, Thomas Wentworth, premier comte de Strafford, Détail le chien

Έρχεται κάθε βράδυ και μένει μαζί μου για μια ώρα. Καμιά φορά με επισκέπτεται και ο άνδρας μου. Ο πρώην άνδρας μου. Ο σκύλος σέρνεται κοντά του και ακουμπά το κεφάλι στο πόδι του. Του το καίει. Κάποτε συναντιούνται οι δυο τους. Οι δυο μου άνδρες. Στην αρχή, κάθονταν μακριά ο ένας από τον άλλον. Όμως έβλεπα τον σκύλο, τον σκύλο μου, τον σκύλο μας, να παιδεύεται, καθώς σερνόταν μια μέχρι τον ένα και μια μέχρι τον άλλον. Τους παρακάλεσα να καθήσουν δίπλα δίπλα, για να μην παλεύει το ζωντανό με την αδυναμία του. Χώθηκε ανάμεσα στα πόδια τους. Τώρα πια κάθονται δίπλα δίπλα.

Σκέφτομαι τι θα γίνει την ημέρα που ο σκύλος θα φύγει.

Δήμητρα Μήττα

Από τη συλλογή διηγημάτων Γραμματοσειρές και Φωτογράμματα