Δέκα χρόνια ανακαλύψεων του τηλεσκοπίου Spitzer. NASA's Spitzer Telescope Celebrates 10 Years in Space

Κολάζ εικόνων από τη δεκαετή καριέρα του Spitzer. A montage of images taken by NASA's Spitzer Space Telescope over the years. Credit: NASA/JPL-Caltech

Μπορεί να μην είναι τόσο ευρέως γνωστό όσο το Hubble, άνοιξε όμως ένα μεγάλο παράθυρο στο Σύμπαν με τα υπέρυθρα μάτια του. Δέκα χρόνια μετά την εκτόξευσή του σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer συνεχίζει να φωτίζει τη σκοτεινή πλευρά του κόσμου.

Since 25 August 2003, NASA’s Spitzer Space Telescope has probed the infrared cosmos from an Earth-trailing heliocentric orbit. Image Credit: NASA

Το διαστημικό παρατηρητήριο της ΝASA είναι σχεδιασμένο να βλέπει την υπέρυθρη ακτινοβολία που διαπερνά τη διαστρική σκόνη και αποκαλύπτει μακρινά, ψυχρά και σκονισμένα αντικείμενα.

Στη δεκαετή καριέρα του, το Spitzer μελέτησε κομήτες και αστεροειδής, μέτρησε άστρα και εξέτασε νεογέννητα άστρα και γαλαξίες. Ήταν επίσης το πρώτο τηλεσκόπιο που κατάφερε να ανιχνεύσει φως που ερχόταν από έναν πλανήτη εκτός του Ηλιακού Συστήματος.

Τομή του μεγάλου δακτύλιου που ανακάλυψε το Spitzer στον Κρόνο. Ο μεγαλύτερος δακτύλιος του συστήματος έχει διάμετρο 200 φορές μεγαλύτερη από του Κρόνου και αποτελείται κυρίως από σωματίδια πάγου.

Μπόρεσε επίσης να ανιχνεύσει έναν ακόμα μεγάλο δακτύλιο στον Κρόνο, ο οποίος δύσκολα διακρίνεται στο ορατό φως.

Τώρα, η ΝASA σκοπεύει να αξιοποιήσει την υπέρυθρη όραση του Spitzer για να εντοπίσει τον κατάλληλο στόχο για μια αποστολή σύλληψης και εξερεύνησης ενός κοντινού αστεροειδή. Ο πρώτος υποψήφιος διαστημικός βράχος, ένας αστεροειδής με την ονομασία 2009 DB, θα εξεταστεί τον Οκτώβριο.

Lyman Spitzer (1914-1997), one of the early proponents for an orbiting space telescope, was honoured in December 2003 by lending his name to the Spitzer Space Telescope. Photo Credit: Denise Applewhite/Princeton University

Το Spitzer ήταν το τέταρτο και τελευταίο από τα λεγόμενα Μεγάλα Παρατηρητήρια της NASA. Την τετράδα συμπληρώνουν το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, το οποίο βλέπει στο ορατό τμήμα του φάσματος, το Παρατηρητήριο Ακτίνων Χ Chandra και το Παρατηρητήριο Ακτίνων Γάμμα Comptοn, το οποίο πια δεν λειτουργεί.

Η μαγεία του Διαστήματος με τα «μάτια» του Spitzer

Το άστρο Ήτα στον αστερισμό της Τρόπιδας, η λευκή κουκκίδα στο κέντρο, είναι ένα από τα μεγαλύτερα άστρα του Γαλαξία, με μάζα 100 φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου και ακτινοβολία ένα εκατομμύριο φορές ισχυρότερη. Η ακτινοβολία αυτή σπρώχνει μακριά τη σκόνη και δημιουργεί τρύπες στο νεφέλωμα. Massive stars can wreak havoc on their surroundings, as can be seen in this view of the Carina nebula from NASA’s Spitzer Space Telescope. Credit: NASA/JPL-Caltech

To πλανητικό νεφέλωμα της Έλικας, σε απόσταση 700 ετών φωτός, μαγνητίζει τα τηλεσκόπια των ερασιτεχνών αστρονόμων λόγω της θεαματικής του εμφάνισης που θυμίζει μάτι. Τα πλανητικά νεφελώματα ονομάστηκαν έτσι επειδή θυμίζουν γιγάντιους πλανήτες όπως ο Δίας. Στην πραγματικότητα όμως είναι απομεινάρια νεκρών άστρων: τα εξωτερικά στρώματα του άστρου έχουν εκτιναχθεί στο Διάστημα και αυτό που μένει στο κέντρο είναι ένας λευκός νάνος. This infrared image from NASA's Spitzer Space Telescope shows the Helix nebula, a cosmic starlet often photographed by amateur astronomers for its vivid colors and eerie resemblance to a giant eye. Credit: NASA/JPL-Caltech/Univ.of Ariz.

Ο γαλαξίας Messier 104, ένα γιγάντιο κοσμικό σομπρέρο είναι ένα από τα διασημότερα ουράνια σώματα. Στις υπέρυθρες εικόνες του Spitzer ανακαλύφθηκε ένας ακόμα δακτύλιος από σκόνη, ο οποίος εμφανίζεται εδώ κόκκινος. The infrared vision of NASA’s Spitzer Space Telescope has revealed that the Sombrero galaxy—named after its appearance in visible light to a wide-brimmed hat—is in fact two galaxies in one. Image Credit: NASA/JPL-Caltech

Στα υπόγεια της Βίλας του Αδριανού, Hadrian's villa tunnels explored as cavers drop down into hidden city

Τμήμα της σήραγγας που εντοπίστηκε κάτω από τη Βίλα του Αδριανού. One of the 'service' tunnels beneath Hadrian's Villa, built in the 2nd century as an imperial escape from Rome. Photograph: Marco Placidi

Ιταλοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια κρυμμένη σήραγγα κάτω από τη Βίλα του Αδριανού κοντά στη Ρώμη, τμήμα ενός δικτύου από στοές και διαδρόμους που χρησιμοποιούσαν οι σκλάβοι προκειμένου να εξυπηρετούν με διακριτικότητα τις ανάγκες του εκτεταμένου αυτοκρατορικού ανακτόρου.

There is a tunnel network spanning around two miles beneath Hadrian's Villa.(sotterraneidiroma.it)

Η σήραγγα που ανακαλύφθηκε πρόσφατα είναι αρκετά μεγάλη ώστε να χωράει κάρα και άμαξες, τα οποία πιθανότατα θα μετέφεραν τρόφιμα, ξύλα και άλλα αγαθά σε όλα τα τμήματα του μεγάλου ανακτόρου.

Slave road discovered beneath Hadrian's Villa in Tivoli. (wiki commons)

Η Βίλα, που βρίσκεται στο Τίβολι, περίπου 20 μίλια ανατολικά της Ρώμης, κτίστηκε από τον Αδριανό τον 2ο αι. μ.Χ. και ήταν η μεγαλύτερη που κατασκευάστηκε κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο.

Είχε έκταση περίπου 1.000 στρέμματα και αποτελούνταν από περισσότερα από 30 κύρια κτήρια, μεταξύ των οποίων ανάκτορα, βιβλιοθήκες, θερμαινόμενα λουτρά, θέατρα και εξαιρετικά διαμορφωμένους κήπους. Διέθετε, επίσης, υπαίθριες διακοσμητικές πισίνες, στολισμένες με κροκόδειλους από πράσινο μάρμαρο, καθώς και ένα ολοστρόγγυλο τεχνητό νησί στο κέντρο μιας λίμνης.

Κάτω από το συγκρότημα υπάρχουν σήραγγες που εκτείνονται σε απόσταση μεγαλύτερη των τριών χιλιομέτρων, οι οποίες πιστεύεται ότι χρησίμευαν για να διευκολύνεται η μετακίνηση των σκλάβων από το ένα κτίριο στο άλλο, χωρίς να είναι ορατοί από τον αυτοκράτορα, την οικογένειά του και τους αυτοκρατορικούς αξιωματούχους.

Η ύπαρξη των περισσότερων από αυτών είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες. Το υπόγειο πέρασμα που εντοπίστηκε πρόσφατα ονομάστηκε από τους αρχαιολόγους o Μεγάλος Υπόγειος Δρόμος (Strada Carrabile), καθώς είναι μεγαλύτερο σε έκταση από τα υπόλοιπα.

Βρέθηκε όταν αρχαιολόγοι που εργάζονταν στη θέση διέκριναν ένα μικρό άνοιγμα στο έδαφος, που ήταν κρυμμένο πίσω από θάμνους, το οποίο και τους οδήγησε στην κύρια στοά. Έχει πλάτος τρία μέτρα, κατεύθυνση από βορρά προς ανατολή, και σε κάποιο σημείο της στρίβει προς το νότο.

Theatrical masks of Tragedy and Comedy in refined mosaic, from the villa (Capitoline Museum, Rome).

«Η μεγαλοπρέπεια της Βίλας του Αδριανού αντανακλάται κάτω από το έδαφος», δήλωσε στην εφημερίδα Il Messagero η αρχαιολόγος Vittoria Fresi, επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος. «Το υπόγειο δίκτυο μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τα κτίρια που βρίσκονται στην επιφάνεια». Σε αντίθεση με το ανάκτορο, που παρήκμασε μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τα μάρμαρά του λεηλατήθηκαν αργότερα, το υπόγειο δίκτυο παραμένει «σχεδόν ανέπαφο».

Η σήραγγα εξερευνήθηκε από ερασιτέχνες αρχαιολόγους με γνώσεις σπηλαιολογίας, καθώς και με κατευθυνόμενα οχήματα, εξοπλισμένα με κάμερες. Μεγάλο μέρος της είναι αποκλεισμένο από κατάλοιπα που έχουν συσσωρευτεί στο πέρασμα των αιώνων.

Οι υπεύθυνοι για την Πολιτιστική Κληρονομιά της Ιταλίας ελπίζουν ότι το φθινόπωρο θα είναι έτοιμοι να επιτρέψουν τις πρώτες επισκέψεις του κοινού στο υπόγειο δίκτυο.

Roman emperor Hadrian in Greek dress offers a sprig of laurel to Apollo. From the temple of Apollo at Cyrene. According to Tracey Sweek, the head does not belong to the body. Hadrien en vêtements grecs offre un rameau de laurier à Apollon. Provenance : temple d'Apollon à Cyrène. Selon Tracey Sweek, la tête n'appartient pas au corps. Between circa 117 and circa 125 AD.

Ο Αδριανός, που έχτισε και το ομώνυμο αμυντικό τείχος στη βόρεια Αγγλία, ήταν ένας παθιασμένος ερασιτέχνης αρχιτέκτονας που ενσωμάτωσε στο σχεδιασμό της βίλας του αρχιτεκτονικά στυλ που είχε δει στη διάρκεια των ταξιδιών του στην Αίγυπτο και την Ελλάδα. Άρχισε να κτίζει το ανάκτορο λίγο καιρό αφότου έγινε αυτοκράτορας το 117 μ.Χ. και συνέχισε να το επεκτείνει έως το θάνατό του το 138 μ.Χ.

Κάθε τέσσερις ώρες πρωτοχρονιά! On Strange Lava Planet and Iron World, 'Years' Take Only Hours!

Ο πλανήτης KOI 1843.03 σιγοψήνεται καθώς περιφέρεται ταχύτατα γύρω από το μητρικό του άστρο. Artist's concept of the close-orbiting alien planet Kepler-78b, whose scorching-hot surface is likely a huge ocean of lava. Credit: Cristina Sanchis Ojeda

Φανταστείτε πώς θα ήταν αν η βάρδια σας στη δουλειά διαρκούσε δύο συνεχόμενα έτη. Αυτό θα συνέβαινε αν εργαζόσασταν στον KOI 1843.03, τον πλανήτη με το συντομότερο έτος που έχει ανακαλυφθεί έως σήμερα.

Ερευνητές του MIT ανέλυσαν δεδομένα του διαστημικού τηλεσκοπίου Kepler, το οποίο είχε δώσει ενδείξεις για την ύπαρξη του πλανήτη το 2012. Το Kepler είναι σχεδιασμένο να ανιχνεύει εξωπλανήτες την ώρα που περνούν μπροστά από τα μητρικά τους άστρα.

Στην περίπτωση του KOI 1843.03, τα περάσματα αυτά, γνωστά στους αστρονόμους ως διαβάσεις, ήταν εξαιρετικά συχνά, ένδειξη ότι το έτος του πλανήτη έχει μικρή διάρκεια.

Οι παρατηρήσεις, αναφέρουν οι ερευνητές στο επιστημονικό έντυπο «Astrophysical Journal Letters» δείχνουν ότι ο KOI 1843.03 είναι ο πλανήτης με τη μικρότερη γνωστή περίοδο περιφοράς, δηλαδή το συντομότερο έτος, με διάρκεια μόλις 4 ώρες και 15 λεπτά.

Η μικρή διάρκεια περιφοράς οφείλεται στο γεγονός ότι ο πλανήτης βρίσκεται σε εξαιρετικά μικρή απόσταση από το μητρικό του άστρο και κινείται ασυνήθιστα γρήγορα, με ταχύτητα γύρω στα 250 χιλιόμετρα την ώρα. Συγκριτικά, η Γη «σέρνεται» γύρω από τον Ήλιο με μόλις 30 χιλιόμετρα την ώρα.

Όμως η μικρή απόσταση του KOI 1843.03 από το μητρικό του άστρο πιθανότατα έχει και άλλες συνέπειες: η ερευνητική ομάδα εκτιμά ότι ο πλανήτης πρέπει να να έχει στραμμένη τη μία πλευρά του μόνιμα προς το άστρο, όπως η Σελήνη έχει τη μία πλευρά της μονίμως στραμμένη προς τη Γη.

Και αυτό θα σήμαινε ότι η περίοδος περιφοράς είναι ίση με την περίοδο περιστροφής. Με άλλα λόγια, ένας χρόνος στον KOI 1843.03 πρέπει να διαρκεί όσο μία ημέρα.

Στενή «μητρική» σχέση

Τα παράξενα όμως δεν σταματούν εδώ: όταν ένας πλανήτης βρίσκεται σε τόσο μικρή απόσταση από το άστρο του δέχεται τις συνέπειες της βαρυτικής του έλξης, η οποία μπορεί να έχει διαφορετική ένταση σε κάθε περιοχή και να δημιουργεί έτσι ισχυρές παλιρροϊκές δυνάμεις.

«Όταν βρίσκεται κανείς τόσο κοντά στο άστρο, οι παλιρροϊκές αλληλεπιδράσεις γίνονται τόσο ισχυρές ώστε μπορούν να διαλύσουν τον πλανήτη. Ο μόνος τρόπος για να μπορέσει ο πλανήτης να συγκρατήσει τη μάζα του είναι να έχει πολύ μεγάλη πυκνότητα» σχολιάζει ο Ρομπέρτο Σάντσις-Οχέδα, μέλος της ερευνητικής ομάδας στο MIT.

Οι υπολογισμοί της μελέτης του δείχνουν ότι ο ΚΟΙ 1843.03, ο οποίος έχει μάζα ίση με 0,6 γήινες μάζες, είναι τόσο πυκνός ότι πρέπει να αποτελείται κατά τουλάχιστον 70% από σίδηρο, ή ακόμα και από μασίφ σίδερο.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι ο ΚΟΙ 1843.03 είναι ακόμα ένας «πιθανός πλανήτης», του οποίου η ύπαρξη δεν έχει επιβεβαιωθεί οριστικά.

Αν τελικά αυτός ο κόσμος δεν υπάρχει, το ρεκόρ του συντομότερου έτους πηγαίνει στον Kepler 87b.

Η πρώτη επίσκεψη σε αστεροειδή, New Imagery of Asteroid Mission

Το διαστημικό σκάφος Orion της NASA πλησιάζει το ρομποτικό όχημα σύλληψης του αστεροειδούς (ο αστεροειδής θα παγιδευτεί στο πλαστικό περίβλημα). This conceptual image shows NASA’s Orion spacecraft approaching the robotic asteroid capture vehicle. The trip from Earth to the captured asteroid will take Orion and its two-person crew an estimated nine days. Image Credit: NASA

Στις 22 Αυγούστου η NASA έδωσε στη δημοσιότητα νέες εικόνες και βίντεο που αναπαριστούν την πρώτη επανδρωμένη αποστολή σε αστεροειδή που προγραμματίζεται για το 2025 (αν εγκριθεί ο προϋπολογισμός από το αμερικανικό Κογκρέσο).

This concept image shows an astronaut preparing to take samples from the captured asteroid after it has been relocated to a stable orbit in the Earth-moon system. Hundreds of rings are affixed to the asteroid capture bag, helping the astronaut carefully navigate the surface. Image Credit: NASA

Ακολουθεί το animation που περιγράφει την αποστολή που θα ονομάζεται «Asteroid Redirect Mission»:

Concept animation showing the crew operations on NASA's proposed Asteroid Redirect Mission. Image Credit: NASA

Η αρχαιότερη υδρόγειος του θαυμαστού Νέου Κόσμου. Oldest globe to depict the New World may have been discovered

Η αρχαιότερη υδρόγειος με τον Νέο Κόσμο είναι σκαλισμένη σε αυγό στρουθοκαμήλου. The "ostrich egg globe" was apparently made in 1504. It shows a scattering of islands in North America's position; 12 years after Columbus's first voyage, the area was largely unknown. This view shows Asia. The Washington Map Society / The Washington Map Society

Η αρχαιότερη υδρόγειος που αναπαριστά τον Νέο Κόσμο είναι σκαλισμένη επάνω σε αβγό στρουθοκαμήλου και ανάγεται γύρω στο 1500, μόλις μερικά χρόνια μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο.  Αναπαριστά το βόρειο τμήμα της τότε νεοανακλυφθείσας ηπείρου σαν μια συστάδα από νησιά, απεικονίζει πλοία και θαλάσσια τέρατα και χαρτογραφεί μια περιοχή με… δράκους!

Κρυμμένος θησαυρός

Europe, North Africa and the Middle East on the meticulously engraved globe. The Washington Map Society / The Washington Map Society

Η ύπαρξη της εύθραυστης υδρογείου ήταν ως πρόσφατα άγνωστη, καθώς ήταν «κρυμμένη» σε ιδιωτική συλλογή. Το 2012 όμως βγήκε στο φως όταν πουλήθηκε σε πλειστηριασμό στο Λονδίνο. Ο νέος ιδιοκτήτης της δέχθηκε να την παραχωρήσει προς εξέταση στον Στεφάν Μισλίν, ανεξάρτητο ερευνητή από το Βέλγιο ο οποίος ειδικεύεται στη μελέτη παλαιών υδρογείων σφαιρών. Η αξία της αποκαλύπτεται τώρα με τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των αναλύσεών του στην επιθεώρηση «The Portolan» της Χαρτογραφικής Εταιρείας της Ουάσινγκτον.

The globe pictured other ostrich eggs. It is about the size of a grapefruit. The globe is actuallly the connected bottom halves of two eggs, which compensates for the oval shape of eggs. The Washington Map Society / The Washington Map Society

Η υδρόγειος έχει μέγεθος περίπου όσο ένα γκρέιπφρουτ και είναι φτιαγμένη από το κάτω μισό δυο αβγών στρουθοκαμήλου. Μέχρι τώρα εθεωρείτο ότι η αρχαιότερη υδρόγειος που απεικονίζει τον Νέο Κόσμο ήταν η αποκαλούμενη «Lenox Globe», η οποία είναι επίσης η δεύτερη ή τρίτη αρχαιότερη υδρόγειος που έχει ανακαλυφθεί ως σήμερα και ανήκει στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης. Η ανάλυση ωστόσο του δρος Μισλίν έδειξε ότι η υδρόγειος από αβγό στρουθοκαμήλου είναι ακόμη πιο παλιά και ενδεχομένως χρησιμοποιήθηκε ως «καλούπι» για την κατασκευή της χάλκινης «Lenox Globe».

Ο ερευνητής την τοποθετεί χρονικά γύρω στο 1504 (το πρώτο ταξίδι του Κολόμβου στις «Ανατολικές Ινδίες», όπως νόμιζε, έγινε το 1492 ενώ το δεύτερο, στο οποίο έφθασε στην Αϊτή, το 1500). Θεωρεί ότι φιλοτεχνήθηκε στη Φλωρεντία, από κάποιον χαράκτη ο οποίος  μαθήτευε στο εργαστήριο του Λεονάρντο ντα Βίντσι ή είχε επηρεαστεί άμεσα από αυτόν.

Άγνωστα νησιά, ναυάγια και δράκοι

The globe's depiction of the Western Hemisphere. The large land mass is South America, better known at the time from the voyages of the earliest European explorers than North America. On the globe, the New World bears three labels: “TERRA DE BRAZIL,” “MVNDVS NOVVS” and “TERRA SANCTAE CRVCIS.” The Washington Map Society / The Washington Map Society

Η νεοανακαλυφθείσα υδρόγειος αναπαριστά τις νέες γνώσεις που αποκτήθηκαν για τον κόσμο εκείνη την εποχή βασισμένη στις αναφορές των πρώτων εξερευνητών – για τον λόγο αυτό τα στοιχεία της είναι εξαιρετικά ελλιπή ή και… ανυπόστατα. Η Βόρειος Αμερική αναπαρίσταται ως μια συστάδα διασκορπισμένων νησιών χωρίς όνομα, το νότιο τμήμα της ηπείρου απεικονίζεται όμως με σαφήνεια. Για πολλές περιοχές του κόσμου, όπως π.χ. η Βραζιλία, η Ιαπωνία ή η Αραβική Χερσόνησος, προσφέρει την αρχαιότερη απεικόνιση που διαθέτουμε σε υδρόγειο σφαίρα.

Τα τοπωνύμια είναι «αραιά» – συνολικά 71. Από αυτά μόνο επτά βρίσκονται στο δυτικό ημισφαίριο, τρία εξ αυτών στη Νότιο Αμερική: Mundus Novus (Νέος Κόσμος), Terra de Brazil και Terra Sanctae Crucis, (Γη του Αγίου Σταυρού). Είναι καλλιτεχνικά φιλοτεχνημένη με πλοία διαφόρων ειδών και μεγεθών, σχηματισμούς κυμάτων, θαλάσσια τέρατα και έναν ναυτικό που έχει ναυαγήσει. Περιλαμβάνει επίσης μια φράση: HIC SUNT DRACONES – εδώ είναι οι δράκοι.

Ήχος και φως προδίδουν τα μυστικά των άστρων. A brighter method for measuring the surface gravity of distant stars

Στη φωτογραφία απεικονίζετια η κόκκωση του Ήλιου σε σχέση με την κόκκωση ενός υπογίγαντα και ενός γίγαντα. Simulations of granulation patterns on the surface of the Sun, sub-giant and giant stars. The scale of each simulation is proportional to the size of the blue image of earth next to it. (Courtesy of R. Trampedach, JILA/CU Boulder, CO)

Μια νέα τεχνική χρησιμοποιεί την αυξομείωση της έντασης του φωτός των άστρων για να μετρήσει τη βαρύτητα της επιφάνειάς τους με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια από τις ήδη υπάρχουσες. Η ανακάλυψη, η οποία έγινε με βάση τα δεδομένα του εκτός «κυνηγετικής» μάχης πλέον τηλεσκοπίου Kepler της NASA, αναμένεται να οδηγήσει σε καλύτερη εκτίμηση των ιδιοτήτων των μακρινών ήλιων αλλά και του μεγέθους των εξωπλανητών που κινούνται γύρω τους.

Ήχος και φως

Keivan Stassun (Daniel Dubois / Vanderbilt).

Η τεχνική, η οποία αναπτύχθηκε από διεθνή ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Κέιβαν Στάσουν, καθηγητή Φυσικής και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Βάντερμπιλτ των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι εξαιρετικά απλή. Χρησιμοποιεί ως «δείκτη» για τη μέτρηση της επιφανειακής βαρύτητας τα μοτίβα των μεταβολών που παρατηρούνται στο «τρεμόσβημα» των άστρων για ένα διάστημα χρόνου – και συγκεκριμένα αυτών που διαρκούν οκτώ ώρες ή λιγότερο.

Όπως αναφέρουν στη μελέτη τους, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature», αναλύοντας δεδομένα του Kepler οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι για άστρα περίπου σαν τον Ήλιο οι μεταβολές αυτές σχετίζονται με την κόκκωση της επιφάνειάς τους, μια ένδειξη σημαντική για τη βαρύτητα: σε άστρα με μεγάλη βαρύτητα επιφανείας  η κόκκωση είναι πιο λεπτή ενώ σε άστρα με μικρότερη βαρύτητα επιφανείας είναι πιο χονδρή. Όπως περιγράφεται στο σχετικό βίντεο, προκειμένου να ανιχνευθούν τα μοτίβα των μεταβολών στην αυξομείωση της έντασής του, το φως των άστρων μετατρέπεται από τους επιστήμονες σε ήχο.

Μεγαλύτερη ακρίβεια

Οι υπάρχουσες μέθοδοι για τη μέτρηση της βαρύτητας της επιφάνειας των άστρων είτε είναι εξαιρετικά πολύπλοκες, θέτοντας σοβαρούς περιορισμούς, είτε ενέχουν μεγάλο ποσοστό αβεβαιότητας. Οι φωτομετρικές μέθοδοι που μετρούν τη φωτεινότητα του άστρου είναι αρκετά απλές, όμως η αβεβαιότητά τους κυμαίνεται στο 90-150%. Η φασματοσκοπία είναι πιο περίπλοκη και περιορίζεται σε σχετικά φωτεινά άστρα, έχει όμως μικρότερη αβεβαιότητα, 25-50%. Η αστεροσεισμολογία επιτυγχάνει σχεδόν ιδανική ακρίβεια – έχει αβεβαιότητα μόλις 2% – αλλά είναι η δυσκολότερη από όλες στην εφαρμογή και περιορίζεται μόνο στα πιο κοντινά και φωτεινά άστρα.

Η νέα τεχνική που προτείνει η ομάδα του Βάντερμπιλτ έχει αβεβαιότητα μόλις 25% και μπορεί να εφαρμοστεί σε πολύ μακρινά άστρα. Ο μόνος περιορισμός της είναι ότι απαιτεί δεδομένα εξαιρετικά υψηλής ποιότητας και για μεγάλο διάστημα χρόνου. Όπως όμως επισημαίνουν οι εμπνευστές της, ευτυχώς το Kepler προτού χάσει την όρασή του λόγω βλάβης έχει συλλέξει έναν τεράστιο όγκο τέτοιων δεδομένων.

Καλύτερη εκτίμηση μακρινών άστρων και εξωπλανητών

Η ανακάλυψη θεωρείται σημαντική καθώς θα επιτρέψει όχι μόνο μια ακριβέστερη «ταυτοποίηση» των νεοανακαλυφθέντων άστρων αλλά και μια καλύτερη εκτίμηση των ιδιοτήτων των μακρινών εξωπλανητών. «Από τη στιγμή που γνωρίζουμε τη βαρύτητα επιφανείας ενός άστρου τότε το μόνο που χρειάζεται είναι μια ακόμη μέτρηση, της θερμοκρασίας του, η οποία είναι αρκετά εύκολο να μετρηθεί, για να προσδιορίσουμε τη μάζα, το μέγεθος και άλλες σημαντικές φυσικές ιδιότητές του» εξήγησε ο δρ Στάσουν σε σχετικό δελτίο Τύπου.

Fabienne Bastien (Steve Green / Vanderbilt).

«Αυτή ίσως να είναι η εξέλιξη που χρειαζόμασταν ως τώρα για να προσδιορίσουμε το μέγεθος εκατοντάδων άστρων και εξωπλανητών» τόνισε από την πλευρά της η Μαρία Γούμακ, διευθύντρια του προγράμματος του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών των Ηνωμένων Πολιτειών που χρηματοδότησε την έρευνα. «Το να έχουμε ακριβείς μετρήσεις του μεγέθους των εξωπλανητών είναι καθοριστικής σημασίας για τον υπολογισμό της πυκνότητας τους, η οποία αποτελεί ένα χαμένο κομμάτι του παζλ σε τόσους πλανήτες που έχουμε ανακαλύψει ως τώρα».

Οι σεφ της νεολιθικής Ευρώπης τα προτιμούσαν πικάντικα, Europeans Used Spices at least 7000 Years Ago, Study Shows

Garlic mustard seeds (Paul Henjum). A team of archaeologists from UK, Denmark, Germany and Spain have found evidence of the use of spices in European cuisine around 5,000 BC.

Πριν από σχεδόν 7.000 χρόνια, όταν η ευρωπαϊκή κουζίνα μεταμορφωνόταν χάρη στην επανάσταση της γεωργίας, ένας νεολιθικός σεφ της Βόρειας Ευρώπης μαγείρεψε ψαρόσουπα με σκορδομουστάρδα -τα υπολείμματα που βρέθηκαν στην κατσαρόλα είναι η αρχαιότερη ένδειξη για τη χρήση μπαχαρικών στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Προηγούμενες μελέτες για τη νεολιθική κουζίνα είχαν αναζητήσει ίχνη τροφών που περιέχουν άμυλο, όπως για παράδειγμα σιτηρά και λαχανικά. Οι έρευνες έδωσαν ενδείξεις για τη χρήση «πικάντικων» τροφών όπως το κρεμμύδι, μέχρι σήμερα όμως δεν υπήρχαν στοιχεία για μπαχαρικά, δηλαδή υλικά χωρίς σημαντική θρεπτική αξία.

Ιδού ο χάρτης των ειδικών. A map of Europe showing an inset of the study area and sites from which the pot residues were acquired, including also the Near East and northern Africa indicating early contexts where spices have been recovered (Saul H et al).

Στη νέα μελέτη, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Υόρκης εξέτασαν πήλινα μαγειρικά σκεύη από τη Δανία και τη Γερμανία, τα οποία χρονολογούνται κατά τη μετάβαση από τη Μεσολιθική στη Νεολιθική Εποχή, πριν από περίπου 7.000 χρόνια, όταν οι Ευρωπαίοι εγκατέλειπαν τη ζωή του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη για χάρη της γεωργίας.

Υπολείμματα στο τσουκάλι

This optical light microscope image shows archaeological phytoliths (Saul H et al).

Τα πήλινα σκεύη διαπιστώθηκε ότι έφεραν στον πυθμένα τους «φυτόλιθους» -αποθέσεις πυριτίου που συγκεντρώνονται ανάμεσα στα κύτταρα ορισμένων φυτών.

Η αλλιάρια η έμμισχος, ή «σκορδομουστάρδα», φαίνεται ότι ταιριάζει με μπακαλιάρο και όστρακα. Garlic Mustard (Alliaria petiolata), also known as Jack-by-the-hedge, flowering in spring by a roadside.

Δεδομένου ότι το σχήμα των φυτόλιθων είναι διαφορετικό σε κάθε φυτό, οι ερευνητές μπόρεσαν να ταυτοποιήσουν την προέλευσή τους: προέρχονταν από την αλλιάρια την έμμισχο (Alliaria petiolata), ένα χόρτο που ονομάζεται στα αγγλικά «σκορδομουστάρδα», καθώς ανήκει στην οικογένεια της μουστάρδας και αναδίνει άρωμα σκόρδου (το είδος απαντάται μάλιστα και σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας χωρίς όμως να χρησιμοποιείται ευρέως ως αρωματικό). Τα ευρήματα παρουσιάζονται στην ηλεκτρονική επιθεώρηση PLoS ONE.

A scanning electron microscope view of a phytolith in food residue.

Όσον αφορά τα υπόλοιπα συστατικά του μενού, οι έρευνες αποκάλυψαν θραύσματα οστράκων, κόκαλα μπακαλιάρου και χοιρινού. Χρησιμοποιώντας αυτά τα υλικά, η δρ Χέιλι Σάουλ, πρώτη συγγραφέας της δημοσίευσης, μαγείρεψε μερικά πειραματικά πιάτα για να αναπαραστήσει τη νεολιθική γεύση.

«Όλα τρώγονταν με ευχαρίστηση» λέει η ίδια. Όπως φαίνεται, οι πρόγονοί μας ήξεραν από καλή γεύση.