«Εξωτικά» κβάζαρ πονοκεφαλιάζουν τους επιστήμονες. New 'Black Hole-Quasar' Discovery Baffles Astronomers

Καλλιτεχνική απεικόνιση ενός κβάζαρ με τα αέρια που το περιβάλλουννα κατευθύνονται προς το κέντρο του αντί να απομακρύνονται όπως αναφέρει η κρατούσα θεωρία. One theory of a newly discovered type of black-hole quasar suggests gas flows into a central black hole. More frequent particle collisions close to the black hole make the gas hot in regions that are closer to the center (shown in blue and white). Regions further away are cooler (yellow and orange). Credit: York University/Patrick Hall

Τα κβάζαρ είναι από τα πιο εντυπωσιακά αλλά και μυστηριώδη κοσμικά αντικείμενα. Εντελώς πρόσφατα ανακαλύφθηκαν ορισμένα κβάζαρ με ιδιότητες και «συμπεριφορά» που προβληματίζει τους επιστήμονες αυξάνοντας το μυστήριο γύρω από την ύπαρξη και λειτουργία τους.

Αρχαία και φωτεινά

This artist's concept illustrates a quasar, or feeding black hole, similar to APM 08279+5255, where astronomers discovered huge amounts of water vapor. Gas and dust likely form a torus around the central black hole, with clouds of charged gas above and below. Credit: NASA/ESA

Τα κβάζαρ είναι μακρινά και λαμπρά αντικείμενα του Σύμπαντος, που το  καθένα  εκπέμπει ενέργεια εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη από έναν γιγάντιο γαλαξία. Πρωτοανακαλύφθηκαν το 1960, όταν οι αστρονόμοι έψαχναν για πολύ ισχυρές ραδιοπηγές. Γι' αυτόν το λόγο ονομάστηκαν QUAsi-stellAR (ημιαστρικές ραδιοπηγές) ή ημιαστέρες.

Σήμερα ξέρουμε πως δεν έχουν καμιά ομοιότητα με τους αστέρες αν και στις φωτογραφίες μοιάζουν. Η μελέτη τους είναι ιδιαίτερα σημαντική λόγω της εικόνας που σχηματίζουμε για τα αρχαιότερα αντικείμενα του Σύμπαντος. Δημιουργήθηκαν στο αρχέγονο Σύμπαν και η ηλικία τους συγκρίνεται με αυτή του ίδιου του Σύμπαντος. Αν και υπήρχαν πολλές θεωρίες για την προέλευσή τους η κυρίαρχη επιστημονική άποψη είναι πως τα κβάζαρ είναι πυρήνες γαλαξιών που περιέχουν στο κέντρο τους μια μεγάλη μαύρη τρύπα.

Το νέο κβάζαρ

Luminous: This is an artist's impression of a closeup of the new quasar 12.9 billion light years away. Its light began travelling across space when the universe was only 770 million years old.

Τα μοντέλα που έχουν δημιουργηθεί με βάση όσα γνωρίζουμε για τα κβάζαρ δείχνουν ότι το φως και η θερμότητά τους απομακρύνουν τα αέρια που βρίσκονται κοντά στο κέντρο τους και τα «σπρώχνουν» προς τις παρυφές του γαλαξία στον οποίο βρίσκονται. Ομάδα αστρονόμων εντόπισε 17 κβάζαρ αναλύοντας δεδομένα του Sloan Digital Sky Survey, μια ευρεία ερευνητική προσπάθεια για τη ψηφιακή χαρτογράφηση του ουρανού. Αυτά τα 17 κβάζαρ εκ πρώτης όψεως εμφανίζουν «συμβατική» συμπεριφορά απομακρύνοντας τα αέρια από το κέντρο τους. Όμως όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές κάποια από τα αέρια επιστρέφουν ξανά στο κέντρο του κβάζαρ.

Illustration of another possibility, showing the gas of a quasar rotating around a black hole. Credit: York University

«Δεν προκαλεί εντύπωση η ύπαρξη ύλης που πλησιάζει μια μαύρη τρύπα και τελικά πέφτει μέσα σε αυτή. Αυτό όμως που ανακαλύψαμε αποτελεί μυστήριο και δεν προβλέπεται από τις υπάρχουσες θεωρίες» αναφέρει ο Πάτρικ Χολ, του βρετανικού Πανεπιστημίου York, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που θα συνεχίσει την παρατήρηση αυτών των «εξωτικών» κβάζαρ χρησιμοποιώντας αυτή τη φορά τα τηλεσκόπια του δικτύου Gemini που βρίσκονται στη Χαβάη και τη Χιλή. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society».

Ζωντανεύει το «όνειρο» των ωκεανολόγων, A Bond villain lair? No, this strange boat is a floating lab that will help marine biologists unlock the secrets of the world's oceans

This diagram details the different features of the SeaOrbiter vessel. It has a platform lift for divers on the left-hand side, while stern thrusters power the ship. Bunks for the crew as well as the VIP cabin and Captain's room are on the right-hand side. The retractable keel weighs 180 tonnes.

Αν μας βλέπει από κάπου ο Ζακ Υβ Κουστό είναι βέβαιο ότι θα ζηλεύει πολύ…

Called SeaOrbiter, the 1,000-tonne floating aquatic lab, pictured, was designed by French architect Jacques Rougerie. Construction on the ship is due to start in May 2014. Almost two-thirds of the 170-ft tall vessel will sit underwater making it possible to directly study ecosystems and fish levels.

Ανακοινώθηκε ότι στις 31 Μαΐου του 2014 θα ξεκινήσει η κατασκευή ενός εκπληκτικού θαλάσσιου ή καλύτερα υποθαλάσσιου εργαστηρίου που μοιάζει βγαλμένο από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Το SeaOrbiter θα αναζητήσει απαντήσεις στα μυστήρια των ωκεανών.

Υποβρύχιο… Διάστημα

The SeaOrbiter, illustration pictured, will feature a fish-collection system for studies of the pelagic ecosystem, plankton biodiversity, and fish stocks. The project costs $52.7 million and has support from Nasa and the European Space Agency because the conditions on the SeaOrbiter are similar to those found in space.

Το SeaOrbiter είναι μια εγκατάσταση ύψους 55 μέτρων. Το ένα τρίτο της εγκατάστασης θα επιπλέει στο νερό ενώ τα δύο τρίτα θα βρίσκονται κάτω από την επιφάνειά του. 

This computer generated image shows what the SeaOrbiter will look like underwater. The French-designed ship will be able to explore depths of around 6,000 metres. Between 18 and 22 marine biologists will live on board at any one time because it has living quarters and kitchens.

Το θαλάσσιο εργαστήριο σχεδίασε ο γάλλος αρχιτέκτονας Ζακ Ρουζερί και το κόστος της κατασκευής ανέλαβαν από κοινού η NASA και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA). 

This is how the SeaOrbiter is expected to look from the ocean floor. The laboratory part of the ship, pictured, will sit below the surface to make the SeaOrbiter buoyant, but to also give a direct line of sight and access into the ocean.

Οι δύο υπηρεσίες αποφάσισαν να συγχρηματοδοτήσουν το SeaOrbiter επειδή τόσο το ίδιο το εργαστήριο όσο και οι συνθήκες στις οποίες θα λειτουργεί προσομοιάζουν με εκείνες του Διαστήματος - αποτελεί έτσι ένα σημαντικό και σχετικά προσιτό οικονομικώς «πείραμα».

The SeaOrbiter vessel, pictured, will be powered by wind, wave and solar energy. Although the SeaOrbiter has been designed to drift with ocean currents, the European Defense and Space systems (EADS) is also said to be developing a biofuel that could be used as a secondary power source.

Το κόστος του SeaOrbiter αναμένεται να αγγίξει τα 53 εκ. δολάρια. Θα λειτουργεί με φιλικές στο περιβάλλον, ανανεώσιμες πηγές ενέργειες (αιολική, ηλιακή κ.α.). 

Στο εργαστήριο θα μπορούν να ζουν και να εργάζονται 18-22 επιστήμονες και αναμένεται να αποτελέσει «παράδεισο» για τους ωκεανολόγους και τους θαλάσσιους βιολόγους.

Τα drone του μέλλοντος. Transformers Move from Fiction to Real Life

The Sandia Multi-Modal Vehicle Concept. Imagine a mission where you have to covertly fly into an area, traverse through water, across land, and overcome obstacles along the way. That might seem impossible with a single unmanned vehicle. How could one vehicle overcome so many terrains and obstacles? That would take a team of unmanned aerial, undersea, and ground vehicles, right? Not according to Intelligent Systems, Robotics, & Cybernetics (ISRC), where we specialize in tackling the most difficult and unique mobility challenges. The Multi-Modal Vehicle concept is a single unmanned system capable of flying, swimming, driving, and hopping across a variety of terrains and obstacles. ISRC has built and conducted limited testing on conceptual hardware, and while the concept may appear to be off in the distant future, our testing has shown that this concept could soon be a reality. Image: Sandia National Laboratories

Το φουτουριστικό σκάφος που σχεδιάζουν τα Εθνικά Εργαστήρια Sandia στις ΗΠΑ φαίνεται ότι αντλούν έμπνευση από την ταινία Transformers.

Sandia National Labs Multi-Modal Vehicle – Land Mode. Image: Sandia National Laboratories

Η ερευνητική υπηρεσία του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας παρουσίασε το όραμά της για ένα μη επανδρωμένο σκάφος που θα πετά, θα κολυμπά και θα κινείται στην ξηρά ως τροχοφόρο.

Στο animation που ετοίμασαν τα εργαστήρια Sandia, ένα αεροπλάνο σε σχήμα βέλους απορρίπτει τα φτερά του εν πτήσει και αποκαλύπτει κολυμβητικά πτερύγια. Αφού κινηθεί υποβρυχίως μέχρι την ακτή, απορρίπτει εκ νέου το κέλυφός του και κινείται στο έδαφος με σφαιρικούς τροχούς.

Sandia National Labs Multi-Modal Vehicle – Sea Mode. Image: Sandia National Laboratories

Αυτό που μένει τώρα είναι να εξασφαλιστεί χρηματοδότηση για την ανάπτυξη του «Multi-Modal Vehicle» και να βρεθούν εταιρείες που θα αναλάβουν την κατασκευή του. Προφανώς, η απογείωση απέχει ακόμα πολλά χρόνια.

Tα αρχαιότερα ίχνη ζωής. Signs of Oldest Slime Mats Found in Australia

Μικροβιακοί ιζηματογενείς σχηματισμοί σε πετρώματα ηλικίας 3,48 δισεκατομμυρίων ετών. ASTROBIOLOGY 2013, “Microbially induced sedimentary structures … in the ca. 3.48 billion-year-old Dresser Formation,” published by Mary Ann Liebert, Inc., New Rochelle, NY. Reprinted with permission.

Περίπου ένα δισεκατομμύριο χρόνια μετά το σχηματισμό της Γης, μια πρωτόγονη μικροβιακή γλίτσα κάλυπτε τα βράχια ενός αρχαίου, παράκτιου οικοσυστήματος. Ο μικροβιακός τάπητας άφησε ίχνη στα αρχαιότερα πετρώματα του πλανήτη, ίχνη που είναι πιθανότατα οι αρχαιότερες ενδείξεις ζωής, εκτιμούν ερευνητές στην Αυστραλία και τις ΗΠΑ.

Αρχαία ίχνη

Microbial mat chips are one example of the MISS that were discovered in the 3.48 billion years old Dresser Formation, Pilbara region, Western Australia. Such mat chips are a couple of centimetrs in sizes. The upper photo shows that the fossil microbial mat chips have a clover-like shape similar to mat chips from modern coastal environments shown below.  (Photos by Nora Noffke)

Οι σχηματισμοί που βρέθηκαν σε πετρώματα της Αυστραλίας έχουν ηλικία 3,48 δισεκατομμυρίων ετών, δημιουργήθηκαν δηλαδή σχετικά σύντομα μετά το σχηματισμό της Γης πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια.

Αριστερά ένας από τους αρχαίους σχηματισμούς στην Αυστραλία, δεξιά ένας αντίστοιχος σύγχρονος σχηματισμός από παράκτιο οικοσύστημα. Credit: Nora Noffke et al.

Τα αρχαία ίχνη, ή «μικροβιακοί ιζηματογενείς σχηματισμοί» είναι ουσιαστικά τα αποτυπώματα που άφησαν στα βράχια μικροβιακές αποικίες που σχημάτιζαν κάποτε ένα στρώμα αρχέγονης γλίτσας.

Ακόμα και σήμερα, βακτήρια, μύκητες και άλλοι οργανισμοί σχηματίζουν μικροβιακούς τάπητες στο βυθό λιμνών, ποταμών και ρηχών θαλασσών. Οι τάπητες αυτοί είναι συχνά εξαιρετικά ανθεκτικοί, ενίοτε όμως μπορεί να παρασυρθούν από τα ισχυρά ρεύματα, οπότε το κομμάτι που αποσπάται μπορεί να τυλιχτεί σε ρολό.

Nora Noffke, an Old Dominion University geobiologist who has won international recognition for research establishing microbially induced sedimentary structures (MISS) as evidence of earliest life on Earth, is the lead author of a paper in the journal Astrobiology that documents the discovery of 3.48-billion-year-old MISS, the oldest ever reported

Οι ιζηματογενείς σχηματισμοί που βρέθηκαν στη Δυτική Αυστραλία, πάνω σε ορισμένα από τα αρχαιότερα πετρώματα του πλανήτη, έχουν τη μορφή απολιθωμένων ρολών και διατηρήθηκαν στο πέρασμα του χρόνου επειδή οι αρχαίοι μικροβιακοί τάπητες είχαν ενσωματώσει κόκκους άμμου. Τα ίχνη, αναφέρει η διεθνής ερευνητική ομάδα στην επιθεώρηση «Astrobiology», είναι 300 εκατομμύρια χρόνια αρχαιότερα από τους αμέσως νεότερους μικροβιακούς ιζηματογενείς σχηματισμούς. Είναι επίσης αρχαιότερα από κάθε άλλη μακροσκοπική ή μικροσκοπική ένδειξη ζωής που έχει ανακαλυφθεί ως σήμερα.

Γιάννης Κοντός, «Στα Μισοσκότεινα»

Francis Bacon, Fragment of a crucifixion, 1950.

Γυμνό το σπίτι, χωρίς πουλιά και έπιπλα.

Αθόρυβες Κυριακές με σβησμένα τσιγάρα

και ξερούς καφέδες στο πάτωμα – έρωτα στο πάτωμα

ή στο ταβάνι, σαν τις μύγες –

Γυμνό το μυαλό μου. Μόνο δυό-τρία καρφιά

στον τοίχο με μυτερούς ίσκιους και ένα χαλάκι

κόκκινο, μαθημένο να ξεφτάει στα πόδια σου.

Θα στρίψω το αίμα, να μην πηγαίνει

στον εγκέφαλο, να μην σκέφτεται έτσι.

Francis Bacon, Figure with meat, 1954.

Και η κρεατομηχανή δουλεύει.

Ο Γιάννης Κοντός γεννήθηκε στο Αίγιο το 1943. Σπούδασε οικονομικά και εργάστηκε ως ασφαλιστής. Μεταξύ 1971-1976 διατήρησε, μαζί με τον Θανάση Νιάρχο, το βιβλιοπωλείο "Ηνίοχος", σημείο συνάντησης λογοτεχνών και διανοούμενων κατά τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας. Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε με ποίηση το 1965, και με το πρώτο του βιβλίο, το 1970. Έχει εκδώσει δεκαπέντε ποιητικά βιβλία, δύο βιβλία με πεζά κείμενα ("Τα ευγενή μέταλλα", τ. 1 και 2), και τρία βιβλία για παιδιά. Ποιήματα και κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες. Το 1973 πήρε τη χορηγία του Ιδρύματος Ford. Επί σειρά ετών ήταν συνεργάτης του ραδιοφώνου καθώς και των εκδόσεων "Κέδρος". Έχει κατά διαστήματα συνεργαστεί με περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού καθώς και με το "Το Βήμα της Κυριακής". Το 1980 κυκλοφόρησε δίσκος με μελοποιημένα ποιήματά του από τον συνθέτη Νίκο Καλλίτση, με τον τίτλο "Απόπειρα". Έχει γράψει κείμενα για σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους. Τον Απρίλιο του 1992 εκδόθηκε μια επιλογή ποιημάτων του με τίτλο "Όταν πάνω από την πόλη ακούγεται ένα τύμπανο", σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, εικονογραφημένη από τον ζωγράφο Δημήτρη Μυταρά. Το ενδέκατο βιβλίο του, "Πρόκες στα σύννεφα", 1999, είναι μια ανθολόγηση όλων των ποιητικών του βιβλίων, που έκανε ο ζωγράφος Γιάννης Ψυχοπαίδης, την οποία συμπλήρωσε με 20 χαρακτικά. Διδάσκει σε σχολή θεάτρου. Το 1998 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική συλλογή "Ο αθλητής του τίποτα". Το 2009 τιμήθηκε με το Βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του ποιητικού του έργου.

Αρχαιολογικά μυστικά «έκρυβε» η λίμνη Κάρλα στη Θεσσαλία. Important archeological discoveries at Lake Karla in Thessaly

Archeologists discover farm house, Neolithic settlement, inn, ceramic furnace and scores of artifacts.

Τέσσερις θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος από διάφορες χρονολογικές περιόδους έφερε πρόσφατα στο φως η σκαπάνη της ΙΕ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στη λίμνη Κάρλα, στη Θεσσαλία. Οι αποκαλύψεις έγιναν κατά τη διάρκεια σωστικών ανασκαφών, που διενεργήθηκαν στο πλαίσιο του έργου για την επανασύσταση της λίμνης στην περιοχή του κύριου συλλεκτήρα, ο οποίος και θα την τροφοδοτήσει.

Amongst the finds are a huge farmhouse at “Tserli” from the Hellenistic period (2nd century BC) with many rooms and about 500 artifacts; a Neolithic settlement surrounded by a yard and scores of ceramics and later Neolithic idols at Amygdale 1; a farm house including a ceramic furnace, also from the Hellenistic period that probably operated as an inn at Amygdale 2 and parts of a stone wall, desk, graves and an interesting square construction, from the Mid Bronze Age at Amygdale 3.

Πρόκειται για μια μεγάλη αγροικία των ελληνιστικών χρόνων (2ο π.Χ. αι.) με πολλά δωμάτια και πλούσια κινητά ευρήματα (περί τα 500) στη θέση Τσέρλι, έναν νεολιθικό οικισμό, οριοθετημένο από περίβολο, που συνοδευόταν από αξιόλογη κεραμική και ειδώλια της νεότερης νεολιθικής περιόδου στη θέση Αμυγδαλή 1, μια αγροικία του 2ου π.Χ. αι., που πιθανόν λειτουργούσε ως πανδοχείο, μαζί με έναν κεραμικό κλίβανο των πρώιμων ελληνιστικών χρόνων στη θέση Αμυγδαλή 2 και, τέλος, μια θέση της Μέσης Εποχής του Χαλκού στην Αμυγδαλή 3, στην οποία εντοπίστηκαν, μεταξύ άλλων, τμήμα λιθόκτιστου περιβόλου, ένα λιθόκτιστο θρανίο, δύο κιβωτιόσχημοι παιδικοί τάφοι και μια τετράγωνη ενδιαφέρουσα κατασκευή, που σώζεται σε μέγιστο ύψος περίπου 80 εκατοστών.

Τα παραπάνω ευρήματα και η διατήρησή τους απασχόλησαν τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, τα οποία μελετώντας την εισήγηση της αρμόδιας διεύθυνσης και Εφορείας, συμφώνησαν ομόφωνα στις προτάσεις τους: Να διατηρηθεί η ελληνιστική αγροικία στο Τσέρλι, με τα πολλά δωμάτια και την κεντρική ορθογώνια αυλή, μνημεία που δεν επηρεάζονται από τον συλλεκτήρα και τα οποία μπορούν να αναδειχτούν στο πλαίσιο του φυσιολατρικού περιπάτου που σχεδιάζεται. Από τα υπόλοιπα, θεωρήθηκε καλό να αποσπαστούν και να μεταφερθούν σε κοντινή περιοχή ο κεραμικός κλίβανος των ελληνιστικών χρόνων και η τετράγωνη κατασκευή της Μέσης Εποχής του Χαλκού, η οποία, όπως ειπώθηκε, αποτελεί ξεχωριστό εύρημα.

Μινυακός αμφορίσκος.

Σπάνιους τύπους αγγείων που συνόδευαν τους νεκρούς και πλήθος άλλων κτερισμάτων αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη σε ταφικό σύνολο της Μέσης Εποχής Χαλκού (17ος π.Χ. αιώνας) στη θέση «Όβρια», νοτιοδυτικά της λίμνης Κάρλας Μαγνησίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν περίπου 20 μινυακά αγγεία, με μονόχρωμη γυαλιστερή επιφάνεια -που βρέθηκαν για πρώτη φορά στην ανατολική Θεσσαλία-, καθώς και μεγάλος αριθμός από αμαυρόχρωμα με γραμμική διακόσμηση και καστανή βαφή.

Οι δύο αυτοί τύποι των αγγείων συνδέονται με ταφικά έθιμα, δεν συνηθίζονται δηλαδή σε οικιστικά σύνολα, συνόδευαν τους νεκρούς και συνήθως ήταν γεμάτα τρόφιμα ή υγρά.

Η μινυακή κεραμική είναι εντελώς χαρακτηριστική. Τα αγγεία είναι τροχήλατα, μονόχρωμα, γκρίζα ή κιτρινωπά και είναι επηρεασμένα από μεταλλικά πρότυπα. Τα γκρίζα μινυακά, που θεωρούνται και τα παλαιότερα, σταματούν να εμφανίζονται γύρω στο 1550 π.Χ., ενώ τα κιτρινωπά κατασκευάζονται έως περίπου το 1400 π.Χ., που είναι και η εποχή κατά την οποία η μινυακή κεραμική παίρνει διαφορετικές κατευθύνσεις.

Όσο για τα αμαυρόχρωμα αγγεία, θυμίζουν τα κυκλαδικά και η μόδα τους συνεχίζεται παράλληλα με τα μινυακά, ενώ σημαντικό κέντρο παραγωγής τους θεωρείται η Αίγινα.

«Προς το παρόν έχει βρεθεί το νεκροταφείο, το οποίο ενδεχομένως να σχετίζεται με τον παραπλήσιο οικισμό στον λόφο Ντελή-Χάνι, ανατολικά του χωριού Ριζόμυλος. Συνολικά ανασκάφηκαν 11 τάφοι, οι 10 ενηλίκων και 1 παιδιού, και με βάση τα ευρήματα χρονολογήθηκαν στο τέλος της Μέσης και στις αρχές της Υστερης Εποχής του Χαλκού (1700-1600 π.Χ.)», είπε ο αρχαιολόγος της ΙΓ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, Δημήτρης Αγνουσιώτης, ο οποίος επέβλεπε την ανασκαφή μαζί με τη συνάδελφό του, Καλλιόπη Αλματζή.

Ένας από τους 11 τάφους.

Οι τάφοι ήταν κιβωτιόσχημοι, οι πλευρές τους ήταν επενδυμένες με τέσσερις μονολιθικές πλάκες, στις οποίες για την καλύτερη στήριξή τους είχαν τοποθετήσει μικρές πέτρες ή βότσαλα, ενώ υπήρχαν και ίχνη από παλαιότερες ταφές. Οι νεκροί είχαν τοποθετηθεί σε συνεσταλμένη στάση, με τα χέρια λυγισμένα, τοποθετημένα στον θώρακα και τα πόδια επίσης λυγισμένα, ενώ το κεφάλι ήταν τοποθετημένο στα αριστερά. «Τα αγγεία, τα οποία τοποθετούνταν είτε στα πόδια είτε στον θώρακα του νεκρού, είναι ως επί το πλείστον χειροποίητα. Τα σχήματα συνάδουν με την τάση της εποχής, καθώς έχουν βρεθεί πολλά παράλληλα τόσο από θέσεις της Θεσσαλίας όσο και της υπόλοιπης ηπειρωτικής Ελλάδας.

Κάλαθος με αμαυρόχρωμη διακόσμηση.

Το πιο δημοφιλές σχήμα αποτελεί το καλαθόσχημο σκεύος με σφαιρικό σώμα. Πολύ χαρακτηριστικά για την περίοδο αυτή είναι και τα κυάθια και τα μόνωτα κύπελλα, όπως και οι σκύφοι με διχαλωτές λαβές, οι οποίοι αποτελούν σήμα κατατεθέν για την περιοχή τη συγκεκριμένη εποχή, αλλά και τα σφονδύλια», μας είπε η κ. Αλματζή.

Η ύπαρξη αγγείων σε ταφικά σύνολα αυτής της περιόδου δεν είναι κάτι σπάνιο, αυτό ωστόσο που τα καθιστά ιδιαίτερα είναι η ποιότητα και η σπανιότητά τους, ενώ η περαιτέρω μελέτη τους οδηγεί στο συμπέρασμα για την παρουσία ανταγωνιστικών κοινωνικών ομάδων και κοινοτήτων, που δρούσαν στο πλαίσιο προσπάθειας αναπροσδιορισμού ατομικών και συλλογικών ταυτοτήτων.

Το μήλο του Νεύτωνα. The core of truth behind Sir Isaac Newton's apple

Sir Isaac Newton was said to have discovered gravity while sitting in his mother's garden in Lincolnshire.

Η ιστορία ότι ο Ισαάκ Νεύτων (1642 – 1727) συνέλαβε την ιδέα της βαρύτητας παρατηρώντας την πτώση ενός μήλου είναι πολύ γνωστή. Σε όσα ακολουθούν θα ασχοληθούμε με το πώς διασώθηκε ως τις μέρες μας αυτή η ιστορία, στη μια ή την άλλη εκδοχή της – ανατρέχοντας στα κείμενα που την πρωτοδημοσίευσαν …

Βρετανικό γραμματόσημο του 1987, αναμνηστικό για τα τριακόσια χρόνια από την έκδοση των Principia του Νεύτωνα.

Όσον αφορά τη σύλληψη του νόμου της βαρύτητας από την πτώση ενός μήλου ή όποια άλλη κι αν ήταν η αφορμή, ένα είναι βέβαιο: η συστηματοποίηση της αρχικής ιδέας είχε ως αποτέλεσμα τη συγγραφή ενός από τα σημαντικότερα βιβλία στην ιστορία της επιστήμης, το περίφημο Principia Mathematica (Μαθηματικές αρχές) (1687).

Το έργο αυτό, που δίκαια θεωρείται θεμέλιο της φυσικής επιστήμης, αποτέλεσε τον καρπό πολυετούς έρευνας και μελέτης, και μόνο ένας επιστήμονας σαν τον Νεύτωνα – προικισμένος με διανοητικά χαρίσματα, βαθιά παιδεία, επινοητικότητα, περιέργεια, επιμονή, αυταπάρνηση και αφοσίωση θα μπορούσε να το ολοκληρώσει.

Ο ίδιος ο Νεύτων, όταν κάποτε ρωτήθηκε να σχολιάσει πως έφτασε στις μεγάλες του ανακαλύψεις, δήλωσε: «Κρατώ το θέμα διαρκώς στο νου μου, μέχρι που το αρχικό απαύγασμα, βήμα βήμα, ανάβει για να γίνει ένα λαμπερό δυνατό φως». (από την αλληλογραφία του με τον μαθηματικό Roger Cotes (1682 – 1716), σελ. xlii-xliii της έκδοσης του J. Edleston, Λονδίνο 1850).

Είναι γνωστό πως ο Νεύτων επεξεργαζόταν το Principia Mathematica πάνω από είκοσι χρόνια: Στο διάλογο του Λουκιανού που παραθέσαμε στην αρχή του άρθρου, ο ένας συνομιλητής, ο Λύκινος, λέει στον Ερμότιμο ότι τον παρατηρούσε είκοσι χρόνια να μελετά προσεκτικά τους δασκάλους του. Αντίθετα, ο Νεύτων όχι μόνο μελέτησε τους προκατόχους του, αλλά τους συμπλήρωσε ή και τους αμφισβήτησε.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το 1665, έτος αποφοίτησής του από το Trinity College, ο Νεύτων ζούσε στο Καίμπριτζ. Την ίδια χρονιά, στο Λονδίνο ξέσπασε επιδημία βουβωνικής πανώλης, η οποία αποδεκάτισε τον πληθυσμό του. Και αυτό συνέβη σε μια ήδη ταραγμένη εποχή, καθώς ήταν ακόμη νωπές οι μνήμες του Μεγάλου Εμφυλίου. Όταν, μάλιστα, η επιδημία συνέχισε να σκοτώνει κατά το έτος 1666, λόγω της ομοιότητας της χρονολογίας αυτής με τον «αριθμό του θηρίου» της Αποκάλυψης, ο πανικός του πληθυσμού έφτασε στο αποκορύφωμα, και πολλοί ήταν εκείνοι που ερμήνευαν τα γεγονότα ως εκπλήρωση των προφητειών για τις αμαρτίες της ανθρωπότητας.

Χαρακτηριστική είναι η εξιστόρηση των συμβάντων λίγο αργότερα, από τον πολυγραφότατο Daniel Defoe (1660 – 1731), τον συγγραφέα του Ροβινσώνα Κρούσου, ο οποίος αναφέρει σχετικά με τη υστερία που κατέλαβε τον πληθυσμό ότι «πολλοί νόμιζαν πως άκουγαν φωνές που τους παρότρυναν να φύγουν […] γιατί οι ζωντανοί δεν θα έφταναν να θάψουν τους νεκρούς».

Οι αρχές των αστικών κέντρων, προσπαθώντας να περιορίσουν την εξάπλωση της ασθένειας, υιοθέτησαν μια σειρά μέτρων: για παράδειγμα, απαγόρευσαν να επισκέπτονται τις πόλεις τους οι ταξιδιώτες και υπέβαλαν σε αυστηρή καραντίνα τους φορείς. Το ίδιο το Καίμπριτζ ακύρωσε το ετήσιο πανηγύρι του κατά τα έτη 1665 και 1666, έκλεισε το πανεπιστήμιο και διευκόλυνε τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας να φύγουν για την επαρχία, μακριά από την ασθένεια.

Υπό την πίεση αυτών των γεγονότων, ο Νεύτων αναχώρησε τον Ιούνιο του 1665 για το πατρικό του σπίτι στο Γούλσθροπ όπου έμεινε συνεχώς – εκτός από ένα μικρό διάλειμμα το 1666 – για δυο περίπου χρόνια.

Εκεί, στην ηρεμία της επαρχίας και αναμένοντας τη λήξη της επιδημίας, επιδόθηκε απερίσπαστος στις μελέτες του. Συχνά περνούσε τις ώρες του σκεπτόμενος στον κήπο με τις μηλιές, δίπλα στο σπίτι του. Ας δούμε πως περιγράφουν κάποια περιστατικά οι σύγχρονοι βιογράφοι του.

Γράφει ο Stukeley στο χειρόγραφό του: «Μετά το δείπνο, αφού ο καιρός ήταν ζεστός πήγαμε στον κήπο και ήπιαμε τσάι κάτω από τη σκιά κάποιας μηλιάς. Μόνον εκείνος κι εγώ. Μεταξύ άλλων, μου είπε ότι ήταν περίπου στην ίδια κατάσταση, όπως όταν του ήρθε στο μυαλό η ιδέα της βαρύτητας. Γιατί το μήλο πέφτει πάντα κατακόρυφα; είχε αναρωτηθεί. Γιατί δεν πάει στο πλάι, ή προς τα πάνω; Γιατί πηγαίνει συνέχεια προς το κέντρο της Γης; Σίγουρα, η αιτία είναι ότι η Γη το έλκει. Πρέπει να υπάρχει μια δύναμη έλξης στην ύλη. Και το σύνολο της ελκτικής δύναμης στην ύλη της Γης πρέπει να είναι προς το κέντρο της Γης, κι όχι προς κάποια πλευρά της. Έτσι, αυτό το μήλο πέφτει κατακόρυφα ή με κατεύθυνση προς το κέντρο; Αν η ύλη έλκει έτσι ύλη, πρέπει (η δύναμη) να είναι ανάλογη της ποσότητάς της. Έτσι, το μήλο έλκει τη Γη, όπως η Γη έλκει το μήλο».

Ο πρώτος βιογράφος ήταν ο William Stukeley, γνωστός για τις μελέτες του για την αρχαία μυθολογία και τους Δρυίδες. Ο Stukeley διέθετε άμεσες πληροφορίες για τον Νεύτωνα, αφού τον συναναστρεφόταν στα τελευταία δέκα χρόνια της ζωής του.

Για να διαβάσετε το χειρόγραφο του William Stukeley, που αναφέρεται στον Newton, πατήστε ΕΔΩ: http://ttp.royalsociety.org

Τις κατέγραψε στο Memoirs of Sir Isaac Newton’s Life, το οποίο θεωρείται περισσότερο εξιδανικευμένη παρά αντικειμενική βιογραφία του μεγάλου επιστήμονα.

Γράφει λοιπόν ο Stakeley ότι την άνοιξη του 1726, δηλαδή ένα χρόνο πριν από το θάνατο του Νεύτωνα, τον επισκέφθηκε στο σπίτι του στο Λονδίνο. Εκεί, καθώς περπατούσαν στον κήπο, ο Νεύτων του ανέφερε ότι σε μια μεγάλη ανάλογη περίσταση είχε συλλάβει την ιδέα της βαρύτητας. Ο Stakeley ότι την άνοιξη του 1726, δηλαδή ένα χρόνο πριν από το θάνατο του Νεύτωνα, τον επισκέφθηκε στο σπίτι του στο Λονδίνο.

Εκεί, καθώς περπατούσαν στον κήπο, ο Νεύτων του ανέφερε ότι σε μια ανάλογη περίσταση είχε συλλάβει την ιδέα της βαρύτητας.

O Stakeley, όπως γράφει ο ίδιος, εντυπωσιάστηκε από αυτό το γεγονός ώστε συνέχισε τη συζήτηση «στη σκιά μερικών μηλιών, μόνο αυτός (ο Νεύτων) και εγώ». Ιδού τι αναφέρει:

«Μεταξύ άλλων συζητήσεων, μου είπε πως ο περίπατός μας στον κήπο του θύμισε τη στιγμή που συνέλαβε την έννοια της βαρύτητας. Αφορμή ήταν η πτώση ενός μήλου, καθώς καθόταν σκεπτόμενος».

Υπάρχει και άλλη σύγχρoνη μαρτυρία, πιο αντικειμενική, από τον Henry Pembeρton, στον οποίο ο Νεύτων είχε εμπιστευθεί την επιμέλεια της τρίτης έκδοσης των Principia, το 1726. Ο Pemberton εξέδωσε το 1728, ένα χρόνο μετά το θάνατο του Νεύτωνα, το βιβλίο του A view of Sir Isaac Newton’s Philosophy.

Στον πρόλογο του βιβλίου αναφέρει: «Συνέλαβε τις πρώτες ιδέες, που τον οδήγησαν στην συγγραφή των Principia, όταν επέστρεψε από το Καίμπριτζ, το 1666, λόγω της πανώλης. Ενώ καθόταν μόνος στον κήπο, άρχισε να στοχάζεται για τη δύναμη της βαρύτητας».

Nicolas de Largillière, François Marie Arouet dit Voltaire (vers 1724-1725).

Επίσης την ιστορία με το μήλο αναφέρει και ο μέγας θαυμαστής του Νεύτωνα, ο Βολταίρος (1694 – 1778).

Ο Βολταίρος ουδέποτε συνάντησε τον Νεύτωνα, αλλά διέθετε την πληροφορία από έμμεση πηγή. Του την είπε η ανιψιά του Νεύτωνα, η Catherine Barton, και κατόπιν την κατέγραψε στο έργο του Elements de la philosophie de Newton (1736).

H Catherine, για την οποία ο Νεύτων έτρεφε παθολογική αγάπη, ήταν κόρη της αμφιπάτριας αδελφής του, της Hannath Barton. (Ο πατέρας του Νεύτωνα πέθανε πριν ακόμα γεννηθεί αυτός, και η μητέρα του παντρεύτηκε για δεύτερη φορά, κάποιον Barnabas Smith).

In the frontispiece to Voltaire's interpretation of Isaac Newton's work, Elémens de la philosophie de Newton (1738), the philosophe sits translating the inspired work of Newton. Voltaire's manuscript is illuminated by seemingly divine light coming from Newton himself, reflected down to Voltaire by a muse, representing Voltaire's lover Émilie du Châtelet—who actually translated Newton and collaborated with Voltaire to make sense of Newton's work.

O Βολταίρος συζήτησε με την Catherine, αργότερα κυρία Conduit, και ιδού πως κατέγραψε το περιστατικό με το μήλο: «Μια μέρα, κατά το 1666, ο Νεύτων – που τότε βρισκόταν στην επαρχία – είδε να πέφτουν τα φρούτα ενός δένδρου και περιήλθε – κατά την ανιψιά του, την κυρία Conduit – σε βαθιά αυτοσυγκέντρωση για να προσδιορίσει την αιτία στην οποία οφείλεται η έλξη των σωμάτων κατά μήκος μιας γραμμής η οποία προεκτεινόμενη διέρχεται πολύ κοντά από το κέντρο της Γης». Έτσι περιγράφουν οι σύγχρονοι του Νεύτωνα την ιστορία με το μήλο.