Υποψίες νέας φυσικής από το πείραμα LHCb. LHCb glimpses possible sign of new physics

A result presented at the LHC Physics conference in New York could show a crack in the Standard Model. Image credit: Courtesy of CERN

Το πείραμα LHCb είναι ένα από τα τέσσερα μεγαλύτερα πειράματα που διεξάγονται στον LHC, τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (τα άλλα μεγάλα πειράματα είναι τα ATLAS, CMS και ALICE).

Οι ερευνητές του πειράματος LHCb, σε συνέδριο που πραγματοποιείται στην Νέα Υόρκη, παρουσίασαν τα πρόσφατα αποτελέσματά τους πίσω από τα οποία θα μπορούσε να κρύβεται νέα φυσική.

Τι περίεργο έδειξε το πείραμα LHCb;

Did you own a toy race-car track as a child? Ever crash your model trains into one another just to see what happened? If you did, then congratulations, you already know some of the basic principles behind the Large Hadron Collider (LHC). Built by the European Organization for Nuclear Research (CERN), the 27-kilometer tunnel buried in the Swiss countryside exists to smash particle beams into each other at velocities approaching the speed of light. The idea is to use the resulting data to better understand the structure and origins of the universe. We're talking heavy questions and even heavier answers. Perhaps it's understandable that some critics, conspiracy theorists, crackpots and (alleged) time travelers might fear something more substantial than the Higgs boson particle. Supersymmetry (a.k.a. SUSY) is a theory beyond the Standard Model that predicts the existence of more massive “superpartner” particles for all normal particles — in this case a Z boson “superpartner” could be the source of the interference, throttling muon production. As yet, there is little evidence for SUSY, but as physicists look forward to the LHC recommencing collisions in 2015, everyone will be looking out of more discrepancies, potentially piecing together more evidence for physics beyond the Standard Model. Image credit: CERN

Το Καθιερωμένο Πρότυπο των στοιχειωδών σωματιδίων προβλέπει ότι τα μέλη της οικογένειας των λεπτονίων, το ηλεκτρόνιο, το μιόνιο και τα σωματίδιο τ διαφέρουν μόνο ως προς τις μάζες τους. Αν εξαιρέσει κανείς τις αλληλεπιδράσεις τους με το μποζόνιο Higgs, σε όλες τις άλλες περιπτώσεις συμπεριφέρονται σαν να είναι το ίδιο σωματίδιο αλλά με διαφορετική γεύση (κβαντικός αριθμός που χαρακτηρίζει τους διαφορετικούς τύπους λεπτονίων), κάτι που όμως φαίνεται να μην παίζει ρόλο. Σε ενέργειες πολύ μεγαλύτερες από τη μάζα του λεπτονίου τ, συμπεριφέρονται πανομοιότυπα και όταν προκύπτουν από διασπάσεις άλλων σωματιδίων παράγονται σε ίσες ποσότητες.

Η ανάλυση των δεδομένων του πειράματος LHCb έδειξε ότι τα λεπτόνια παραβιάζουν τις προβλέψεις του Καθιερωμένου Προτύπου όταν προκύπτουν από διασπάσεις Β μεσονίων, σωματίδια που συνίστανται από b quarks (bottom quark = κουάρκ πυθμένας ή χαμηλό κουάρκ). Και αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί με νέα φυσική. Συνήθως αυτά τα σωματίδια με το που δημιουργούνται διασπώνται σχεδόν αμέσως σε ελαφρά αδρόνια. Αλλά σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, διασπώνται και σε λεπτόνια. Το LHCb κατέγραψε διασπάσεις στις οποίες παράγονται ηλεκτρόνια και μιόνια.

Σύμφωνα με το Καθιερωμένο Πρότυπο ο αριθμός των παραγομένων ηλεκτρονίων θα έπρεπε να είναι ίσος με τον αριθμό των μιονίων. Αντ’ αυτού παρατηρήθηκε αυξημένη κατά 25% η παραγωγή ηλεκτρονίων.

Αν αυτά τα αποτελέσματα επιβεβαιωθούν και στην επανάληψη των μετρήσεων που θα πραγματοποιηθεί σύντομα, τότε θα έχουμε ένα αναμφισβήτητο σημάδι φυσικής πέραν του Καθιερωμένου Προτύπου.

“If we continue to see this discrepancy, it could be evidence of a new particle—like a heavier cousin of the Z boson—interfering with the muon production,” says Michel De Cian, a postdoc at the University of Heidelberg, who presented the result.

Σύμφωνα με τον Michel De Cian, από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, ο οποίος παρουσίασε τα αποτελέσματα της ανάλυσης στο συνέδριο της Νέας Υόρκης, «αν αυτή η διαφορά συνεχίσει να εμφανίζεται στις μετρήσεις, τότε θα έχουμε την απόδειξη ύπαρξης ενός νέου σωματιδίου που θα μοιάζει με το μποζόνιο Ζ».

Πάντως η μέχρι στιγμής στατιστική του πειράματος LHCb δεν είναι επαρκεί ώστε να επιβεβαιώσει τις ενδείξεις νέας φυσικής.

Η διάσωση της Βίλας των Μυστηρίων. Saving the Villa of the Mysteries

Οι εκπληκτικές νωπογραφίες της Βίλα των Μυστηρίων περιλαμβάνουν ένα δωμάτιο με νωπογραφία που θεωρείται ότι απεικονίζει μια μύηση στη λατρεία του Διονύσου, θεού του κρασιού, που απεικονίζεται στο κέντρο του πίνακα. The stunning frescoes of the Villa of the Mysteries include one room with a painted frieze widely considered to depict an initiation rite into the cult of Dionysus, the god of wine, pictured at the center of this panel.

Τη χρονική στιγμή που η Βίλα των Μυστηρίων ανακαλύφθηκε την άνοιξη του 1909, βρισκόταν σε κίνδυνο. Η προστασία που είχε από ένα στρώμα ηφαιστειακής τέφρας και χώματος από την έκρηξη του 79 μ.Χ., πάχους 9 μέτρων περίπου, άφηνε εκτεθειμένη πλέον την εντυπωσιακή διακόσμηση της βίλας σε πιθανές βλάβες από τα στοιχεία της φύσης και τους σεισμούς, ένας από τους οποίους συνέβη ένα μήνα μετά την έναρξη των ανασκαφών. Kάθε καρότσι με συντρίμμια που αφαιρούταν από το σκάμμα της ανασκαφής φέρνοντας στο φως στήλες, αντικείμενα, ψηφιδωτά και τοιχογραφίες, τόσο μεγάλωνε η απειλή καταστροφής των ευρημάτων. Σύντομα έγινε σαφές ότι η οικία και η ζωντανή ζωγραφική της ήταν εξαιρετικά ευάλωτες, όχι μόνο στον ήλιο, τη βροχή και τον άνεμο αλλά και στους επίδοξους αρχαιοκάπηλους. Μόλις τρεις εβδομάδες μετά την ανακάλυψη αυτού του εντυπωσιακού ευρήματος της φημισμένης αρχαίας πόλης, οι ανασκαφές σταμάτησαν και η έμφαση μετατοπίστηκε προς την προστασία και τη συντήρηση. Οι αρχαιολόγοι θα χρειαστούν δύο δεκαετίες για να ανασκάψουν πλήρως την οικία.

Για να μελετήσουν τα ανώτερα στρώματα των νωπογραφιών χωρίς να καταστραφούν, οι συντηρητές λαμβάνουν μετρήσεις υπερήχων στην επιφάνεια σε έναν από τους ζωγραφισμένα διαδρόμους της έπαυλης. To study the top layers of the frescoed walls without damaging them, conservators take ultrasonic surface measurements in one of the villa’s painted corridors.

Για περισσότερο από έναν αιώνα, υπήρξαν πολλές προσπάθειες, άλλες επιτυχείς, άλλες ανεπιτυχείς για τη συντήρηση των τοίχων της έπαυλης, των δαπέδων και των νωπογραφιών. Σήμερα, πολλές ομάδες αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων, χημικών και φυσικών έχουν εμπλακεί σε ένα πολυετές έργο, χρησιμοποιώντας δοκιμασμένες στο χρόνο μεθόδους και καινοτόμες τεχνολογίες, για την αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν από προηγούμενους συντηρητές και από το χρόνο, προκειμένου να αποκατασταθεί η έπαυλη και το εντυπωσιακό εσωτερικό της.

This villa, built around a central peristyle court and surrounded by terraces, is much like other large villas of Pompeii. The Initiation Chamber measures 15 by 25 feet, and is located in the front of the villa on the right side. The term "mysteries" refers to secret initiation rites of the Classical world. The Greek word for "rite" means "to grow up". The rites we see in the Villa of Mysteries seem to be aimed at preparing privileged protected girls for the psychological transition to life as married women. There are few written records about mystery religions and initiation rites.

Χτισμένη ακριβώς έξω από μία από τις κύριες πύλες της Πομπηίας κατά το πρώτο μισό του 2ου αιώνα π.Χ., η Βίλα των Μυστηρίων καλύπτει περίπου 3.716 τετραγωνικά μέτρα και είχε τουλάχιστον 60 δωμάτια. 

The aerial photograph shows the villa viewed from the north west.

Το 79 μ.Χ., η έπαυλη υπήρχε ήδη για περισσότερο από διακόσια χρόνια και πιθανότατα είχε διαφορετικούς ιδιοκτήτες, είχε ανακαινιστεί και σε μεγάλο βαθμό επισκευαστεί, ιδιαίτερα μετά από ένα μεγάλο σεισμό που έγινε στην Πομπηία το 62 μ.Χ., ο οποίος κατέστρεψε πολλά κτίρια ενώ αρκετά χρειάστηκαν επισκευές σε όλη τη πόλη.

L'amour de la scène nuptial, 170 cm de hauteur, IIe Style. Pompéi, Villa des Mystères.

Σε διάφορες χρονικές στιγμές η έπαυλη λειτουργούσε, όπως πολλά αρχαία ρωμαϊκά κτήματα, τόσο ως πολυτελή οικία όσο και ως αγρόκτημα. Υπήρχαν δωμάτια για παραγωγή κρασιού (πατητήρια σταφυλιών), αρκετές μεγάλες κουζίνες καθώς και λουτρά, κήποι, ναοί, μαρμάρινα αγάλματα και όλοι οι αναγκαίοι χώροι που χρειαζόταν ένας πλούσιος πατρόνας για να υποδεχθεί τους πελάτες της επιχείρησης του αλλά και τους φίλους του για ευχάριστες στιγμές. Πολλά από τα δωμάτια ήταν διακοσμημένα με νωπογραφίες, συμπεριλαμβανομένων ενός υπνοδωματίου με απλούς μαύρους τοίχους, ενός αίθριου (atrium) διακοσμημένου με ζωγραφικούς πίνακες που αναπαριστούσαν την πέτρα, πολλών δωματίων με διακοσμητικά θέματα εμπνεόμενα από φανταστική αρχιτεκτονική και φυσικά τοπία αλλά και σκηνές από θυσίες, θεούς και Σάτυρους.

The subject is generally thought to show the rites of initiation to the Dionysiac mysteries, although others argue that the paintings are a rather extravagant allegory on marriage. The frieze depicting the rite is 17 metres long and 3 metres high, and is vividly painted, as the accompanying pictures testify.

Οι πιο εντυπωσιακές νωπογραφίες, ζωγραφισμένες στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ., βρέθηκαν σε χρονικό διάστημα λιγότερο της μίας εβδομάδας μετά την έναρξη των ανασκαφών, σε ένα χώρο περίπου 4,5x4,5 μέτρων που πιθανότατα χρησιμοποιούταν ως τραπεζαρία. Εκεί, πάνω σε ένα έντονο κόκκινο φόντο, ανθρώπινες φιγούρες πραγματικού μεγέθους, περισσότερες από δύο δωδεκάδες, συμμετάσχουν σε κάτι που έχει ερμηνευτεί με διάφορους τρόπους, όπως παιχνίδι ή παντομίμα, προετοιμασία μιας νύφης για το γάμο της ή, πιο συχνά, μια τελετουργική μύηση στην μυστηριακή λατρεία του Διονύσου.

Architecture avec colonne et guirlande de illages, IIe Style. Pompéi, Villa des Mystères. The adjoining oecus is accessed from the south west corner of the peristyle. The room is richly decorated in the second style with yellow panels set behind fluted columns on a low black balustrade. The decoration also features festoons of garlands and illusionary architecture and views of distant landscapes.

Για περισσότερο από δύο δεκαετίες, η έπαυλη ήταν γνωστή ως η «Villa Item» από τον Aurelio Item, ιδιοκτήτη του ξενοδοχείου της Πομπηίας Suisse και ιδιωτικού ανασκαφέα που την αποκάλυψε για πρώτη φορά. Αλλά το 1931, ο Amadeo Maiuri, διευθυντής ανασκαφών στην Πομπηία, άλλαξε το όνομά της σε «Βίλα των Μυστηρίων» μετά τη δημοσίευση της ανασκαφικής έκθεσης όπου εστίασε την προσοχή του στη διακόσμηση του κόκκινου δωματίου, που αποτελεί το πιο ασυνήθιστο χαρακτηριστικό στοιχείο της έπαυλης.

Αυτή η σκηνή δείχνει μια γυναίκα, ίσως σε κίνηση, με την οποία πρόκειται να αυτομαστιγωθεί ενώ στη συνέχεια η ίδια ή ίσως μια διαφορετική γυναίκα, χορεύει παίζοντας κύμβαλα. This scene shows a woman, perhaps the initiate, cringing as she is about to be flogged, and then the same or perhaps a different woman dancing and playing cymbals.

Πέντε μήνες μετά την ανακάλυψη της «Βίλας των Μυστηρίων» η έπαυλη δεν είχε ακόμα σκεπή για προστασία. Η υγρασία άρχισε να διεισδύει και να αποδυναμώνει τους τοίχους και να βλάπτει τις νωπογραφίες, ενώ τα επιβλαβή άλατα του υγρού εδάφους άφηναν λευκές κηλίδες στα ζωγραφικά έργα με τον ήλιο να ξεθωριάζει τις εύθραυστες χρωστικές ουσίες.

Architecture avec porte monumentale, IIe Style. Pompéi, Villa des Mystères.

Οι πρώτες προσπάθειες συντήρησης περιλάμβαναν μερικές φορές αφαίρεση των νωπογραφιών, ανακατασκευή ή ενίσχυση των τοίχων και στη συνέχεια επανατοποθέτηση τους. Οι πρώτοι συντηρητές εφάρμοσαν επίσης ένα στρώμα κεριού αναμεμιγμένο με πετρέλαιο για να καθαρίσουν τις επιφάνειες των ζωγραφικών έργων, συντηρώντας με αυτό τον τρόπο τις αρχαίες χρωστικές ουσίες και σταθεροποιώντας τα εύθραυστα έργα αλλά δίνοντας στις νωπογραφίες μια στιλπνή όψη, την οποία οι αρχαίοι καλλιτέχνες δεν θα επιθυμούσαν. Την ίδια στιγμή, το κερί συμπλήρωνε τις ρωγμές στις επιφάνειες, στεγανοποιώντας την υγρασία στο εσωτερικό των τοιχωμάτων, με αποτέλεσμα να τις αποδυναμώνει περαιτέρω καθώς κινδύνευε πλέον η αντοχή του κονιάματος που συγκρατούσε τα τοιχώματα μεταξύ τους.

La Révélation, 170 cm de hauteur, IIe Style. Pompéi, Villa des Mystères.

Η έπαυλη μέχρι το 2013, όπως και οι περισσότερες της Πομπηίας, χρειαζόταν απόλυτη ανάγκη από σύγχρονες μεθόδους συντήρησης, καθώς είχε δημιουργηθεί μεν ένα προστατευτικό κάλυμμα αλλά αυτό είχε κατασκευαστεί σε διάφορες φάσεις κατά τη διάρκεια των ετών. Μέρη των ζωγραφικών έργων κατέρρεαν από ασταθείς τοίχους και τα ψηφιδωτά είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές από τα πόδια εκατομμυρίων επισκεπτών. Οι επαναλαμβανόμενες εφαρμογές του κεριού προκάλεσαν την οξείδωση των χρωστικών ουσιών, με αποτέλεσμα τα χρώματα να σκουραίνουν, ενώ οι νωπογραφίες απέκτησαν μια κίτρινη απόχρωση, αλλάζοντας σημαντικά την όψη τους. «Όλες οι επιφανειακές διακοσμήσεις της έπαυλης, τα δύο ψηφιδωτά και οι νωπογραφίες, είχαν συντηρηθεί στο παρελθόν με λανθασμένο τρόπο», λέει ο Stefano Vanacore, διευθυντής του εργαστηρίου αποκατάστασης στην Πομπηία. «Αλλά ποτέ δεν υπήρξε ένα μεγάλο, ολοκληρωμένο πρόγραμμα, όπως κάνουμε τώρα. Ψάχνουμε σε κάθε επιφάνεια για να αναλύσουμε τα υλικά που χρησιμοποιούνται, τόσο τα αρχαία όσο και τα σύγχρονα, και να διερευνήσουμε τα αίτια της υποβάθμισης. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε την έπαυλη σωστά».

Οι συντηρητές χρησιμοποιούν τώρα laser για να καθαρίσουν τις νωπογραφίες. Conservators are now using lasers to clean the frescoes, including the panel above.

Μερικές από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος έχουν χρησιμοποιηθεί εδώ και δεκαετίες από συντηρητές στην Πομπηία. Ατομικές ψηφίδες έχουν αντικατασταθεί, μία προς μία, σε κάθε ψηφιδωτό, χρησιμοποιώντας αρχαίο υλικό όποτε ήταν δυνατόν. Οι νωπογραφίες έχουν καθαριστεί με το χέρι χρησιμοποιώντας νυστέρι ή χημικό διάλυμα. Οι ζωγραφισμένες επιφάνειες έχουν ενοποιηθεί με μία ακρυλική ρητίνη αραιωμένη με απιονισμένο νερό που στη συνέχεια εφαρμόστηκε με ένεση μέσα στις ρωγμές. Ωστόσο, σήμερα οι ομάδες συντήρησης έχουν περισσότερα εργαλεία υψηλής τεχνολογίας στη διάθεσή τους, όπως λέιζερ για τον καθαρισμό των νωπογραφιών, υπέρηχο, θερμική απεικόνιση και ραντάρ για την αξιολόγηση του επιπέδου φθοράς των τειχών και των ζωγραφισμένων πινάκων. Μη επανδρωμένα αεροσκάφη, γνωστά και ως drones, χρησιμοποιούνται για την εξέταση του συνόλου των προστατευτικών καλυμμάτων της έπαυλης. «Λόγω της ιστορικής σημασίας της «Βίλας των Μυστηρίων» και το πόσο πολύτιμη είναι για εμάς, απαιτείται μεγάλη προσοχή», δηλώνει ο Vanacore. «Είμαι ενήμερος ότι εργαζόμαστε σε μια από τις πιο σημαντικές οικίες της Πομπηίας και ότι η ευθύνη μας είναι τεράστια. Γνωρίζω ότι το έργο θα κρίνεται για πάντα από τα αποτελέσματα, από τους ανθρώπους και από το χρόνο».

Ο "διονυσιακός" ζωγραφικός πίνακας απεικονίζει μια καθιστή γυναίκα. Ένας έρωτας κρατάει έναν καθρέφτη, στον οποίο καθρεφτίζεται ενώ ο προβληματισμό της είναι ορατός στην έκφρασή της. This panel of the Dionysiac frieze depicts a seated woman, possibly the initiate. A cupid holds a mirror in which her reflection is visible.

Μολονότι οι νωπογραφίες φαίνεται να υφίστανται ως ένα ενιαίο στρώμα στον τοίχο, στην πραγματικότητα έχουν δημιουργηθεί πάνω σε πολλαπλά στρώματα με τέτοιο τρόπο που καθιστά το έργο τέχνης μέρος του ίδιου του τοίχου. Η αληθινή νωπογραφία δημιουργείται ξεκινώντας με αρκετές στρώσεις σοβά – συνήθως δύο παχιές στρώσεις που αφήνονται να στεγνώσουν και να σκληρύνουν, και μια τρίτη, ομαλή. Οι ξηρές χρωστικές ουσίες αναμιγνύονται με νερό και ζωγραφίζονται πάνω στην τρίτη στρώση όσο αυτή είναι ακόμα υγρή. Δεδομένου ότι αυτό το ανώτατο στρώμα στεγνώνει, η ζωγραφική γίνεται μέρος του τοίχου, δημιουργώντας μια ανθεκτική επιφάνεια που μπορεί να διαρκέσει εκατοντάδες, ακόμη και χιλιάδες χρόνια, σε αντίθεση για παράδειγμα, με μια ελαιογραφία σε καμβά, η οποία μπορεί εύκολα να αποκολληθεί ή να ξεφλουδίσει. Η «Βίλα των Μυστηρίων» έχει δεκάδες τοίχους με νωπογραφίες, το σύνολο των οποίων χρειάζεται προσοχή, σύμφωνα με τον Vanacore.

Για να συμπληρώσουν τις ρωγμές στους ζωγραφικούς πίνακες, οι συντηρητές προσθέτουν με ένεση αραιωμένη ακρυλική ρητίνη απευθείας στις επιφάνειες. Αυτός ο πίνακας απεικονίζει δύο νέους σάτυρους, από τους οποίος ο ένας κρατάει μια μάσκα ενώ δίπλα τους υπάρχει ένας ηλικιωμένος Σειληνός, σύντροφος και καθοδηγητής του Διονύσου. To fill cracks in the paintings, conservators inject a diluted acrylic resin directly into the surfaces. This panel depicts two young satyrs, one holding a mask, and an elderly Silenus, Dionysus’ companion and tutor.

Αν και οι τοίχοι αυτοί είναι ανθεκτικοί, πρέπει ακόμα να αντιμετωπίζονται με τη δέουσα προσοχή. «Θεωρήσαμε ότι τα λέιζερ ήταν μια καλή μέθοδος για να καθαρίσουμε τις νωπογραφίες, επειδή επιτρέπουν τον απαλό καθαρισμό των σκληρών επιφανειών και υπάρχει ελάχιστη επίδραση στο έργο τέχνης», λέει ο Vanacore. Παρά το γεγονός ότι τα λέιζερ χρησιμοποιούνται συνήθως για τον καθαρισμό πέτρας, έχουν δοκιμαστεί τόσο σε μέταλλα όσο και σε κεραμικά με μεγάλη επιτυχία. Η διαδικασία με την οποία τα λέιζερ καθαρίζουν τις νωπογραφίες – μερικά microns τον χρόνο – ονομάζεται φωτοεκτομή, ένα είδος εξάτμισης αυτού που εμφανίζεται ως ένα στρώμα μαύρης κρούστας. «Αυτό επιτρέπει τον ακριβή καθαρισμό αρκετά ευαίσθητων επιφανειών και είναι επίσης λιγότερο χρονοβόρο από ό, τι χρησιμοποιώντας ένα νυστέρι ή χημικές ουσίες», προσθέτει ο Vanacore. Ακόμη και όταν η επιφάνεια είναι αρκετά υποβαθμισμένη, το λέιζερ μπορεί να αφαιρέσει μικρές ποσότητες ρύπων, χωρίς να επηρεάζει το στρώμα από κάτω, αποκαλύπτοντας όσο το δυνατόν γίνεται την αρχαία ζωγραφική χωρίς να τη θέτει σε κίνδυνο.

Cave Canem (Beware of the Dog). House of the Tragic Poet, Pompeii.

Ως μέρος της συνολικής έρευνας της «Βίλας των Μυστηρίων», η αρχαιολογική υπηρεσία της Πομπηίας, η οποία επιβλέπει όλες τις εργασίες στην αρχαία πόλη, προσκάλεσε επίσης μια ομάδα από το πανεπιστήμιο Kiel της Γερμανίας για να ερευνήσει την έπαυλη, χρησιμοποιώντας επίσης μεθόδους τελευταίας τεχνολογίας. Δεδομένου ότι δεν είναι πλέον αποδεκτή η πρακτική απόσπασης των νωπογραφιών από τους τοίχους που ακολούθησαν οι πρώτοι συντηρητές της έπαυλης, η ομάδα του Kiel έπρεπε να εξετάσει άλλες τεχνικές, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια ενός ερευνητικού προγράμματος του 2012 στην «Οικία του Τραγικού Ποιητή» - άλλη μια εντυπωσιακά διακοσμημένη έπαυλη με το χαρακτηριστικό ψηφιδωτό «Προσοχή στον Σκύλο» («Beware of the Dog») -  για να διερευνήσουν τη ζημιά τόσο στους ζωγραφικούς πίνακες όσο και στους τοίχους. «Θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε μη καταστροφικές τεχνικές για να ποσοτικοποιήσουμε τις ιδιότητες της αρχαίας ζωγραφικής και τους τοίχους του σπιτιού, προκειμένου να προσδιορίσουμε το επίπεδο αποσύνθεσης», δηλώνει ο Cristiano Luigia, μέλος της ομάδας. Χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό αυτών των εξελιγμένων μεθόδων, η ομάδα του Kiel ήταν σε θέση να δημιουργήσει ακριβείς χάρτες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κατευθύνουν καλύτερα το έργο αποκατάστασης της έπαυλης.

Με τη χρήση της θερμογραφίας, που ανιχνεύει μικρές αλλαγές της θερμοκρασίας στην επιφάνεια των τοίχων, οι ερευνητές μπορούν να εντοπίσουν ρωγμές και τα προβληματικά σημεία όπου τα έργα αρχίζουν να φθείρονται, χωρίς ποτέ να αγγίζουν τον τοίχο. By using thermography, which detects small changes in the surface temperature of the walls, researchers can spot cracks and places where the paintings have become detached, without ever touching the wall.

Η τεχνική του υπέρηχου είναι η πλέον κατάλληλη για τη μελέτη του εξωτερικού στρώματος των τοίχων, που περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής και γύψο ακριβώς από κάτω, εξηγεί ο Cristiano. Η τεχνική αυτή μετρά την ταχύτητα των υπερηχητικών κυμάτων που διαδίδονται κατά μήκος των επιφανειών του τοίχου – οι διακυμάνσεις στην ταχύτητα μπορεί να βοηθήσουν τους επιστήμονες και συντηρητές να ανιχνεύσουν ρωγμές, κορεσμό ύδατος ή παρουσία αλάτων. Εικόνες του τοίχου μπορούν επίσης να δημιουργηθούν με τη χρήση ενεργητικής και παθητικής θερμογραφίας που χρησιμοποιούνται για να ανιχνεύσουν και να καταγράψουν μικρές αλλαγές στη θερμοκρασία της επιφάνειας των τοιχωμάτων. Η παθητική θερμογραφία παίρνει μετρήσεις θερμοκρασίας χωρίς να αλλοιώνει την επιφάνεια με οποιονδήποτε τρόπο, ενώ η ενεργητική θερμογραφία θερμαίνει τον τοίχο ελάχιστα – μόλις δύο βαθμούς – προκειμένου να διερευνηθεί η ανταπόκριση των τοίχων στη θέρμανση. «Οι ρωγμές σε αποσπασμένες νωπογραφίες αλλά και σε τοίχους μπορούν να εντοπιστούν σε μέρη όπου η θερμοκρασία είναι υψηλότερη από την ευρύτερη περιοχή κατά τη διάρκεια της ενεργητικής θέρμανσης και χαμηλώνει απότομα», εξηγεί ο Cristiano. Οι εισροές νερού συνήθως συμπεριφέρονται ακριβώς με τον αντίθετο τρόπο.

Σε αυτή την ομάδα, μια γυναίκα με πέπλο, πιθανόν σε κίνηση, φαίνεται να προετοιμάζεται για τις τελετές που αρχίζουν. Τα υπόλοιπα στοιχεία του ζωγραφικού πίνακα είναι ένα αγόρι που διαβάζει ένα κείμενο, μια καθιστή ιέρεια και μια άλλη γυναίκα σε κίνηση, που μεταφέρει ένα δίσκο με γλυκά και ένα κλαδάκι δάφνης. In this panel, a woman, likely the initiate, is shown veiled as preparations for the rites begin. The other figures are a boy holding a text, a seated priestess, and another woman, or perhaps the initiate again, carrying a tray of cakes and a laurel sprig.

Άλλες μέθοδοι μπορούν να φτάσουν ακόμα πιο βαθιά κάτω από την επιφάνεια. Με τη χρήση συσκευών που εκπέμπουν και λαμβάνουν ηλεκτρομαγνητικά κύματα, τα οποία σκεδάζονται διαφορετικά, ανάλογα με τα υλικά που διαπερνούν και το βάθος που φθάνουν, η ομάδα του Kiel ήταν σε θέση να δημιουργήσει εικόνες της εσωτερικής δομής των τοίχων. Οι ιδιότητες σκέδασης των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων εξαρτώνται από τη σύνθεση του υλικού και το επίπεδο κορεσμού του νερού στους τοίχους. «Όλες οι εικόνες που δημιουργήθηκαν με τη χρήση αυτών των τεχνολογιών θα βοηθήσουν να αναπτυχθεί ένα αποτελεσματικό σχέδιο για τη μελλοντική συντήρηση», λέει ο Cristiano.

Η αποκατάσταση των ψηφιδωτών της έπαυλης αποτελεί υψηλή προτεραιότητα και απαιτεί την αντικατάσταση των ψηφίδων ξεχωριστά με το χέρι. Restoring the villa’s mosaics is a high priority and requires replacing the tesserae individually by hand.

Μεγάλο μέρος της «Βίλας των Μυστηρίων» καλύπτεται από ένα σύγχρονο κέλυφος, που χτίστηκε για την προστασία της και αποτελείται από πολλά διαφορετικά υλικά ενώ χρονολογείται σε διάφορες περιόδους. Πριν από δύο χρόνια, κατέρρευσε μια δοκίδα που υποστήριζε το κάλυμμα πάνω από το περιστύλιο του περίστυλου κήπου, σημαντικό μέρος κάθε πλούσιας ρωμαϊκής οικίας. Λίγο αργότερα, η αρχαιολογική υπηρεσία αποφάσισε να αξιολογήσει τη δομική ακεραιότητα ολόκληρου του κελύφους. «Στο παρελθόν, το κέλυφος εξεταζόταν όταν προέκυπτε ανάγκη ή όταν εντοπιζόταν ένα συγκεκριμένο ελάττωμα», δηλώνει ο αρχαιολόγος Immacolata Bergamasco, ο οποίος ηγήθηκε της προσπάθειας. «Τώρα έχουμε την πρόθεση να εξετάζουμε όλα τα μέρη όλων των κατασκευών που καλύπτουν την έπαυλη».

Οι τρέχουσες προσπάθειες περιλαμβάνουν μέτρα για τη συντήρηση του εσωτερικού και της διακόσμησης, καθώς και χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών για να φωτογραφίσουν το σύγχρονο προστατευτικό εξωτερικό κέλυφος που καλύπτει και προστατεύει την έπαυλη. Current efforts include measures to conserve the interior and decorations, as well as using drones to photograph the modern exterior shell that covers and protects the villa.

Η ομάδα του Bergamasco έχει χρησιμοποιήσει κάποιες συμβατικές μεθόδους, συμπεριλαμβανομένων των δοκιμών με σφυρί για τον προσδιορισμό της αντοχής τμημάτων του σκυροδέματος και δοκιμών για τη μέτρηση του επιπέδου υγρασίας στα ξύλινα δοκάρια του κελύφους. Αλλά χρησιμοποιείται επίσης μια πολύ νεότερη τεχνική: μη επανδρωμένα αεροσκάφη, γνωστά και ως drones, στα οποία τοποθετούνται φωτογραφικές μηχανές, οι οποίες λαμβάνουν χιλιάδες εικόνες του κελύφους από αέρος. Αυτό επέτρεψε στους αρχαιολόγους και συντηρητές να δουν περιοχές του κελύφους που είναι δυσπρόσιτες και ως εκ τούτου δεν έχουν ποτέ φωτογραφηθεί ενώ παρείχαν την πρώτη ολοκληρωμένη επισκόπηση της κατασκευής. Ο Bergamasco ήταν ακόμη σε θέση να τοποθετήσει μια ειδική κάμερα που ανιχνεύει την συσσωρευμένη υγρασία, εχθρό των συντηρητών της Πομπηίας. «Ο σκοπός αυτής της τεχνικής δεν είναι μόνο να αναλύσει την κατάσταση της κάλυψης αλλά και να παρέχει πληροφορίες για διαρθρωτικές και αρχαιολογικές αναλύσεις», λέει ο Bergamasco. «Εμείς δεν θέλουμε μόνο να προστατεύσουμε την «Βίλα των Μυστηρίων» όσο καλύτερα γίνεται αλλά να αναπτύξουμε μια μεθοδολογία που μπορεί να χρησιμεύσει ως σημείο αναφοράς για όλες τις αρχαίες οικίες της πόλης».

Les Préparatifs du sacrifice, 170 cm de hauteur, IIe Style. Pompéi, Villa des Mystères.

Καθώς οι σύγχρονοι επισκέπτες της Πομπηίας περπατούν τα χιλιόμετρα των αρχαίων δρόμων που καλύπτονται με τις αυθεντικές πέτρες, κατευθυνόμενοι προς το Forum, όπου ναοί και αποθήκες εξακολουθούν να στέκονται, περνούν από ένα αρτοποιείο με μια τεράστια μυλόπετρα και περιπλανώμενοι στο εσωτερικό της πόλης με τα πανδοχεία, τα καταστήματα, τα σπίτια και τους οίκους ανοχής να εξακολουθούν να βρίσκονται παραταγμένα στους δρόμους, είναι εύκολο να πιστεύουν ότι η πόλη εμφανίζεται ακριβώς όπως ήταν την ημέρα που ξέσπασε ο Βεζούβιος σχεδόν πριν από δύο χιλιετίες. 

L'Allaitement du chevreau, 170 cm de hauteur, IIe Style. Pompéi, Villa des Mystères.

Πουθενά αυτό δεν φαίνεται να είναι πιο αληθινό από ό, τι στη «Βίλα των Μυστηρίων». Αρχαία ψηφιδωτά διακοσμούν ακόμα τα αυθεντικά δάπεδα της έπαυλης και εκπληκτικές νωπογραφίες είναι ακόμα ορατές στους τοίχους. 

Matrone assise, 170 cm de hauteur, IIe Style. Pompéi, Villa des Mystères.

Η έπαυλη έρχεται σε πλήρη αντίθεση με πολλές από τις οικίες της πόλης, όπου ο πλούσιος διάκοσμος έχει αρπαχθεί από αρχαιοκάπηλους ή βρίσκεται σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία διάσπαρτα σε όλο τον κόσμο, αμέσως μετά την ανακάλυψη της πόλης στα μέσα του 18ου αιώνα. Αλλά όταν πάρθηκε η απόφαση να παραμείνουν τα ζωγραφικά έργα στη θέση τους στην «Βίλα των Μυστηρίων», ξεκίνησαν αμέσως οι προκλήσεις για τον τρόπο προστασίας της έπαυλης  -  όπως έκανε και το πλήθος των παραγόντων που επηρέασαν την αρχική της εμφάνιση. Έτσι, αυτό που μπορεί να δει κανείς σήμερα στην Πομπηία δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα μόνο του τι έχει θαφτεί κάτω από τα ηφαιστειακά κατάλοιπα αλλά και το έργο αιώνων από ιδιώτες ανασκαφείς και επαγγελματίες αρχαιολόγους -  ακόμη και κυνηγών θησαυρού - οι οποίοι έχουν λεηλατήσει, ανασκάψει, ανοικοδομήσει και συντηρήσει την αρχαία πόλη και την εντυπωσιακή ιδιωτική της έπαυλη.

Πηγή: J. Lobell, Archaeology

Νέα ευρήματα για τη καταγωγή της Σελήνης. New Evidence for Protoplanet Theia Found in Moon Rocks

Επιβεβαιώνουν τη θεωρία ότι προέκυψε από τη σύγκρουση Γης και ενός γιγάντιου σώματος. This is an artist’s depiction of a catastrophic collision between two celestial bodies; such an impact between the proto-Earth and Theia likely formed the Moon. Image credit: NASA / JPL-Caltech.

Η ύπαρξη της Σελήνης απασχολεί διαχρονικά τους επιστήμονες με τη κρατούσα θεωρία να αναφέρει ότι σχηματίστηκε λίγο μετά τη δημιουργία της Γης, πριν από περίπου 4,5 δισ. έτη, όταν πάνω στον πλανήτη μας έπεσε ένα γιγάντιο διαστημικό σώμα πιθανώς στο μέγεθος του Αρη. Από την τρομερή σύγκρουση εκτοξεύτηκαν τεράστιες ποσότητες υλικών στο Διάστημα ορισμένα από τα οποία ενώθηκαν σχηματίζοντας τελικά τον φυσικό μας δορυφόρο. Μια νέα μελέτη έρχεται να ενισχύσει αυτή τη θεωρία όμως ορισμένοι ειδικοί εξακολουθούν να είναι επιφυλακτικοί υποστηρίζοντας ότι τα ευρήματα δεν είναι απολύτως αξιόπιστα.

Τα ισότοπα

Artist's depiction of Theia, the Mars-sized object seconds before Earth impact. Most planetary scientists support the giant impact hypothesis which proposes that the Moon was created out of the debris left over from an impact between the Earth and the planetesimal Theia (sometimes called Euryphaessa or Orpheus), about 4.5 billion years ago.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν στη Γερμανία πραγματοποίησαν γεωχημική ανάλυση σε δείγματα επιφανειακών σεληνιακών πετρωμάτων, που έφεραν πριν από δεκαετίες από το φεγγάρι οι αστροναύτες των διαδοχικών αποστολών «Απόλλων» της NASA (1969-1972).

Οι ερευνητές ανέπτυξαν μία νέα τεχνική ανάλυσης και βρήκαν μια σειρά από αχνά αλλά διακριτά χημικά «δαχτυλικά αποτυπώματα», τα οποία παραπέμπουν σε ένα ξένο σώμα μεγάλο σαν τον Άρη, που έπεσε στον πλανήτη μας πριν περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Η κατακλυσμική πρόσκρουση εκτόξευσε στο διάστημα τμήματα τόσο από τη Γη όσο και από τη «Θεία» (αυτό ήταν το όνομα της μητέρας της Σελήνης στην ελληνική μυθολογία), τα οποία με το πέρασμα του χρόνου αποτέλεσαν το φεγγάρι.

Μέχρι σήμερα το κρίσιμο σημείο για να θεωρηθεί επιστημονικά αξιόπιστη αυτή η -κυρίαρχη από τη δεκαετία του ΄80- θεωρία της πρόσκρουσης, η οποία φαίνεται αξιόπιστη στις προσομοιώσεις σε υπολογιστή, ήταν να επιβεβαιωθεί ότι όντως τα σεληνιακά πετρώματα διαφέρουν από τα γήινα, ακριβώς επειδή περιέχουν και απομεινάρια της δεύτερης «μητέρας» τους, της «Θείας» - κάτι που ως τώρα δεν είχε βρεθεί. Αυτό όμως φαίνεται να διαπίστωσαν για πρώτη φορά οι γερμανοί επιστήμονες, οι οποίοι ανακάλυψαν μικρές αλλά όχι ασήμαντες διαφορές στις αναλογίες των ισοτόπων του οξυγόνου μεταξύ των πετρωμάτων της Σελήνης και της Γης. Κατά μέσο όρο, οι διαφορές είναι της τάξης των 12 μερών ανά εκατομμύριο.

Luna collecting debris from the Theia collision. Most models estimate that the Moon is composed of around 70 to 90 per cent material from Theia, with the remaining 10 to 30 per cent coming from the early Earth. However, some models argue for as little as 8 per cent Theia in the Moon. The new findings indicate that a 50:50 mixture seems possible, but this needs to be confirmed.

«Αυτή η ανακάλυψη ενισχύει το σενάριο της γιγάντιας πρόσκρουσης. Είναι σαφώς η πιο πιθανή διαδικασία σχηματισμού του φεγγαριού. Έως τώρα υπήρχε μία μακρόχρονη διαμάχη, επειδή δεν είχαμε βρει ισοτοπικές διαφορές ανάμεσα στη Γη και τη Σελήνη. Ο επόμενος στόχος είναι να βρούμε ακριβώς πόσο υλικό της Θείας υπάρχει στο φεγγάρι» αναφέρουν οι ερευνητές η μελέτη των οποίων δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Προηγούμενες εκτιμήσεις ανέβαζαν το «μερίδιο» της Θείας στη Σελήνη περίπου στο 70%, αλλά οι προκαταρκτικοί υπολογισμοί των γερμανών επιστημόνων δείχνουν μια πιο ισομερή κατανομή, ίσως 50%-50% μεταξύ Γης και Θείας.

Οι αντιρρήσεις

Computer animation showing the formation of the young Earth-Moon system. The Earth was hit by a large protoplanet, called Theia, very early in its history. Debris from this collision went into orbit around the Earth, where it later coalesced to form our Moon. Back then, the two bodies were much closer together and spinning a lot faster.

Άλλοι επιστήμονες πάντως, εμφανίζονται πιο επιφυλακτικοί, μην αποκλείοντας ότι οι χημικές διαφορές στα ισότοπα έχουν και άλλη εξήγηση, όπως την εκ των υστέρων απορρόφηση υλικών, μετά τον σχηματισμό του φεγγαριού.

Ο καθηγητής Αλεξ Χαλιντέι του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης δήλωσε πως θα περίμενε κανείς μια πολύ μεγαλύτερη διαφορά στα ισότοπα Γης-Σελήνης, αν όντως η Θεία είχε βάλει το «χεράκι» της. Όπως είπε, οι μελέτες των μετεωριτών, οι οποίοι έχουν βρεθεί στη Γη και προέρχονται από τον Άρη, καθώς και από πιο μακρινές περιοχές του διαστήματος, δείχνουν μια πολύ μεγαλύτερη χημική απόκλιση στα ισότοπα του οξυγόνου τους σε σχέση με αυτά της Γης. Συνεπώς, πρόσθεσε, αποτελεί πρόβλημα η οριακή διαφορά στα ισότοπα μεταξύ Γης και Θείας.

Παιδί της Γης;

The first microscopic life forms are brought to Luna by the same ones that were brought to Earth.

Μία ριζοσπαστική εναλλακτική θεωρία από τον ολλανδό καθηγητή Ρομπ ντε Μέιγερ του Πανεπιστημίου του Γκρόνινγκεν είναι ότι δεν υπήρξε καμία Θεία ούτε πρόσκρουση, αλλά η Σελήνη δημιουργήθηκε από τα ίδια τα σπλάχνα της Γης, όταν μια φυσική πυρηνική έκρηξη λόγω συσσώρευσης πυρηνικών υλικών στο εσωτερικό του πλανήτη μας, σε βάθος σχεδόν τριών χιλιομέτρων, τίναξε στο διάστημα μεγάλα τμήματα του φλοιού και του μανδύα της Γης, τα οποία σταδιακά σχημάτισαν τον δορυφόρο μας.

Σχολιάζοντας τη νέα γερμανική μελέτη, ο Ολλανδός επιστήμονας επέμεινε στην ορθότητα της δικής του άποψης, λέγοντας πως η διαφορά των ισοτόπων είναι πολύ μικρή και πώς για να δοθεί πιο αξιόπιστη απάντηση στο αίνιγμα, «πρέπει να στείλουμε αποστολές στη Σελήνη και να ψάξουμε κάτω από τη σεληνιακή επιφάνεια για πετρώματα, που δεν θα έχουν μολυνθεί από προσκρούσεις μετεωριτών και από τον ηλιακό άνεμο».

Η Σελήνη είναι κατά κάποιο τρόπο μοναδική στο ηλιακό μας σύστημα, όπου συνολικά υπάρχουν πάνω από 150 φεγγάρια γύρω από άλλους πλανήτες, όμως είναι αμφίβολο αν κάποιο από αυτά δημιουργήθηκε τόσο βίαια όσο ο δικός μας δορυφόρος. Σχεδόν όλα πιστεύεται ότι είτε δορυφοροποιήθηκαν λόγω της βαρυτικής έλξης ενός μεγάλου πλανήτη, είτε δημιουργήθηκαν παράλληλα με αυτόν.

Πλήρη αβγά πτερόσαυρου βρέθηκαν σε απολιθωμένη αποικία. New Pterosaur Species, Well-Preserved Eggs Found in China

Τα αβγά μοιάζουν με τα μαλακά αβγά των σημερινών φιδιών. Fossil egg of Hamipterus tianshanensis. Scale bar – 2 cm. “It was most exciting to find many male and female pterosaurs and their eggs preserved together. Five eggs are three-dimensionally preserved, and some are really complete,” said Dr Xiaolin Wang from the Institute of Vertebrate Paleontology and Paleoanthropology in Beijing, who is the lead author of a paper published in the journal Current Biology. Image credit: Xiaolin Wang et al.

Πριν από περίπου 120 εκατομμύρια χρόνια, μια ισχυρή καταιγίδα στην περιοχή της σημερινής Κίνας σκότωσε μια ολόκληρη αποικία πτερόσαυρων, ιπτάμενων ερπετών με άνοιγμα φτερών 3,5 μέτρα. Ο αφανισμός τους όμως αποδεικνύεται ευτύχημα για τους παλαιοντολόγους, οι οποίοι καμαρώνουν τώρα τα πρώτα πλήρη αβγά πτερόσαυρου, θαυμάσια διατηρημένα σε τρεις διαστάσεις.

«Είναι σίγουρα η σημαντικότερη τοποθεσία για τη μελέτη των πτερόσαυρων» λέει στο Reuters ο Ζονγκέ Ζου της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Current Biology.

Μέχρι σήμερα είχαν βρεθεί σε όλο τον κόσμο μόνο τέσσερα αβγά πτερόσαυρου, όλα όμως ήταν ισοπεδωμένα από τη διαδικασία απολίθωσης. Ακόμα και τα απολιθώματα ενήλικων πτερόσαυρων ήταν λιγοστά, καθώς τα λεπτά, ελαφριά οστά τους δεν απολιθώνονται εύκολα.

Ακόμα πέντε αβγά, τα οποία διατηρούν το σχήμα τους, ήρθαν στο φως στην απολιθωμένη αποικία που βρέθηκε στην επαρχία του Σιντζιάνγκ. Μαζί τους βρέθηκαν απολιθώματα από τουλάχιστον 40 ενήλικα άτομα, τα οποία αναγνωρίστηκαν ως νέο είδος που βαφτίστηκε Hamipterus tianshanensis.

Κοινωνικά ζώα με μεγάλες αποικίες

Colony of Hamipterus tianshanensis. Paleontologists have discovered remains of about 40 male and female individuals of a new pterosaur species with five exceptionally well-preserved 3D eggs in the Early Cretaceous deposit in northwestern China. The discovery reveals that the pterosaurs lived together in gregarious colonies. Image credit: Chuang Zhao.

Η ανακάλυψη, επισημαίνουν οι ερευνητές, επιβεβαιώνει τις υποψίες ότι οι πτερόσαυροι ήταν κοινωνικά ζώα και σχημάτιζαν αποικίες δεκάδων ατόμων.

Επιβεβαιώνει επίσης ότι οι πτερόσαυροι παρουσίαζαν φυλετικό διμορφισμό, δηλαδή εμφανισιακές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα -τα μεγαλόσωμα αρσενικά είχαν για παράδειγμα μεγαλύτερο λοφίο στο κεφάλι.

Η αποικία του Hamipterus tianshanensis εκτιμάται ότι ήταν στημένη κοντά στις όχθες μιας μεγάλης λίμνης -τα αβγά είχαν τοποθετηθεί προσεκτικά μέσα σε βρεγμένη άμμο για να μην ξεραθούν, κάτι που ευνόησε τη διατήρησή τους.

Τα αβγά μοιάζουν με τα μαλακά, ελαστικά αβγά των σημερινών φιδιών και σαυρών, με ένα σκληρό εξωτερικό περίβλημα γύρω από μια ελαστική αλλά παχιά μεμβράνη.

Τα πρώτα σπονδυλωτά που πέταξαν στους ουρανούς

Life restoration of Hamipterus tianshanensis. Image credit: Chuang Zhao.

Οι πτερόσαυροι εμφανίστηκαν πριν από περίπου 220 εκατομμύρια χρόνια και εξαφανίστηκαν μαζί με τους εξαδέλφους τους δεινόσαυρους πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Ήταν τα πρώτα σπονδυλωτά που πέταξαν στους ουρανούς της Γης, πολύ πριν από τα πτηνά (που είναι απόγονοι των δεινόσαυρων) και τις νυχτερίδες.

Οι διάσημοι πτεροδάκτυλοι ήταν μόνο μια από τις πολλές κατηγορίες της τάξης των πτερόσαυρων.