Οι σκύλοι θα αποκαλύψουν το «ελιξίριο της μακροζωίας»; How man’s best friend could hold the key to anti-ageing

Σχεδιάζονται σε σκύλους δοκιμές της ουσίας ραπαμυκίνηςπου ανακαλύφθηκε στη Νήσο του Πάσχα – εκτιμάται ότι τα αποτελέσματα θα δείξουν αν το φάρμακο επιμηκύνει τη ζωήκαι βοηθά τον εγκέφαλο «θωρακίζοντάς» τον απέναντι στα γηρατειά. UW scientists Matt Kaeberlein, with his dog Dobby, and Dan Promislow, with his dog Frisbee, hope to launch a study of the anti-aging drug rapamycin in pet dogs. Credit: STEVE RINGMAN / THE SEATTLE TIMES

Ένα φυσικό φάρμακο που έχει βρεθεί στο έδαφος της Νήσου του Πάσχα εκτιμάται από επιστήμονες ότι μπορεί να χαρίσει μακροζωία και καλά, «διαυγή» γηρατειά στον άνθρωπο.

Πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι η ραπαμυκίνη, περί ης ο λόγος, έβαλε «φρένο» στη φθορά των νοητικών λειτουργιών των τρωκτικών καθώς εκείνα γερνούσαν ενώ έδωσε και ελπίδες για θεραπεία της κατάθλιψης. (D. E. Harrison et al. Nature 460, 392–395; 2009).

Μελέτη σε σκύλους

Μεγάλους σκύλους θέλουν να χρησιμοποιήσουν οι ερευνητές στα πειράματά τους με τη ραπαμυκίνη. Large dogs like this Old English Sheepdog are promising test subjects for longevity studies. Credit: Timothy Clary/AFP/Getty Images

Τώρα ερευνητές σχεδιάζουν να δοκιμάσουν αυτό το αποκαλούμενο «ελιξίριο της μακροζωίας» σε σκύλους, οι οποίοι πιστεύεται ότι θα προσφέρουν πιο ρεαλιστικά στοιχεία σχετικά με το πώς η ουσία δρα και στον άνθρωπο.

Η ραπαμυκίνη παράγεται από ένα μικρόβιο (Streptomyces hygroscopicus) που ζει στο έδαφος της Νήσου του Πάσχα, του εξωτικού αυτού μέρους του Νοτίου Ειρηνικού. Η ουσία πρωτοανακαλύφθηκε το 1964 από καναδούς ερευνητές. Οι επιστήμονες διέσχισαν τον Ειρηνικό και έφθασαν στη Νήσο του Πάσχα προκειμένου να μελετήσουν την υγεία ενός τόσο απομονωμένου πληθυσμού όσο αυτός που την κατοικεί. Κάτω από τη σκιά των περίφημων μονολιθικών αγαλμάτων που δεσπόζουν στο νησί συνέλεξαν βιολογικό υλικό για περαιτέρω εξέταση χωρίς να γνωρίζουν ότι ουσιαστικώς μέσα στο χώμα που θα έπαιρναν μαζί τους θα κρυβόταν το πολύτιμο φάρμακο.

Η ουσία χρησιμοποιήθηκε αρχικώς ως αντιμυκητισιακός παράγοντας αλλά σύντομα φάνηκε η έντονη ανοσοκατασταλτική δράση της, με αποτέλεσμα να αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια ένα άκρως χρήσιμο «εργαλείο» ενάντια στην απόρριψη μοσχευμάτων. Το όνομά της συνδέεται με την ονομασία Ράπα Νούι που δόθηκε στο νησί από τους πολυνήσιους αποίκους του, οι οποίοι εκτιμάται ότι έφθασαν σε αυτό τον 5ο αιώνα μ.Χ. (Ράπα σημαίνει μεγαλύτερο ενώ Νούι είναι ένα νησί της Ταϊτής).

Επιμήκυνση ζωής, επιβράδυνση νοητικής φθοράς

Drugs added to pet food may extend lives of dogs and lead the way to protect humans against cancer and heart conditions. Labradors are one of the breeds best suited to test anti-ageing drugs. Photograph: Uwe Krejci/Getty

Εκτός από την ανοσοκατασταλτική δράση της η ραπαμυκίνη φάνηκε πριν από κάποια χρόνια, σύμφωνα με δημοσίευση στην επιθεώρηση «Neuroscience», ότι μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της μάθησης και της νοητικής φθοράς. Σε ποντίκια, η ουσία χάρισε επιμήκυνση της ζωής κατά 13% στα θηλυκά και κατά 9% στα αρσενικά.

Ωστόσο, κυρίως εξαιτίας του υψηλού κόστους της, η ραπαμυκίνη δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί σε ανθρώπους, σύμφωνα με άρθρο στο «Νature». Οι δοκιμές δεν έχουν ξεκινήσει και εξαιτίας σοβαρών ανησυχιών σχετικά με την ανοσοκατασταλτική δράση της ουσίας - η καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος αφήνει το άτομο ευάλωτο απέναντι σε εχθρούς όπως οι ιοί και τα βακτήρια. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η υπάρχουσα εκδοχή του φαρμάκου αυξάνει και τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου και έτσι πρέπει να γίνει τροποποίησή του προτού δοκιμαστεί σε ανθρώπους.

Σε κάθε περίπτωση αρκετοί ειδικοί πιστεύουν ότι περαιτέρω έρευνες θα οδηγήσουν σε αποτελεσματικές, λιγότερο επιβλαβείς, αντιγηραντικές θεραπείες με βάση τη ραπαμυκίνη. «Οποιαδήποτε ουσία έχει κάποιου είδους παρενέργειες - το ερώτημα είναι ποιες παρενέργειες μπορεί να αντέξει κάποιος ζυγίζοντας παράλληλα τα οφέλη ενός φαρμάκου» σημείωσε στο «Nature» ο Ράντι Στρονγκ, γεροντολόγος στο Ινστιτούτο Barshop.

Χορήγηση μικρών δόσεων

Rapamycin is an immunosuppressant that has been isolated from the bacterium Streptomyces hygroscopicus found in soil samples from Easter Island. The image shows co-culture of Streptomyces hygroscopicus with Aspergillus nidulans. (HKI / FSU)

Οι Μάθιου Κεμπερλίν και Ντάνιελ Προμίσλοφ από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ προτείνουν τη χορήγηση χαμηλών δόσεων ραπαμυκίνης στους σκύλους στο πλαίσιο των πειραμάτων που σχεδιάζονται τώρα.

Αρχικώς τα πειράματα θα περιλαμβάνουν περί τους 30 σκύλους, ο μισοί εκ των οποίων θα λάβουν την ουσία. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι θα συλλέξουν μεγάλους σκύλους οι οποίοι ζουν κατά μέσο όρο οκτώ-δέκα χρόνια. Θα ξεκινήσουν τη χορήγηση ραπαμυκίνης στα ζώα όταν αυτά θα είναι έξι-εννέα ετών. Σύμφωνα με το «Nature», η δοκιμή εκτιμάται ότι θα διαρκέσει τουλάχιστον τρία έτη, ωστόσο μέσα σε μήνες από την έναρξή της θα έχει φανεί αν η ουσία είναι αποτελεσματική.

Read the whole article on News @ Nature

To κρασοπότηρο που ήταν «πλανητάριο». Ancient Greek Wine Cup May Show Constellations

Τα ζώα στον διάκοσμο του σκύφου που βρίσκεται στο Μουσείο της Λαμίας αναπαριστούν σύμφωνα με τη νέα μελέτη κάποιους αστερισμούς. A two-handled wine cup may hold some of the earliest Greek depictions of the constellations. Here, a bull, snake, rabbit/small dog and large dog decorations. The wine cup, which is currently on display at the Lamia Archaeological Museum, dates back to 625 BC, and was originally discovered near a temple in the acropolis of Halai, about 25 miles (40 kilometers) north of Thebes, Greece. The piece of pottery, which is known as a skyphos, depicts a bull, a snake, a hare or small dog, a large dog, a scorpion, a dolphin, and a panther or lion. Credit: John Barnes

Ο σκύφος ήταν ένα αρχαίο ελληνικό αγγείο, ένα είδος ποτηριού με πλατύ στόμιο («ευρύστομο») και δύο λαβές που αποτελούσε μία από τις πιο δημοφιλείς μορφές κυπέλλου στην αρχαία Ελλάδα. Ένας σκύφος με αναπαραστάσεις ζώων που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λαμίας κέντρισε το ενδιαφέρον του αμερικανού αρχαιολόγου Τζον Μπαρνς που επισκέφθηκε το μουσείο. Μελετώντας το συγκεκριμένο αγγείο ο Μπαρνς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αναπαραστάσεις των ζώων απεικονίζουν στην πραγματικότητα αστερισμούς. Αν η θεωρία του είναι ορθή, τότε έχουμε να κάνουμε με ένα ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα. Αυτό γιατί τα παλαιότερα γραπτά κείμενα στα οποία υπάρχουν αναφορές για τις αστρονομικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων ανάγονται στον 5ο αιώνα π.Χ.

Προκειμένου να εντοπίσουν παλαιότερες αστρονομικές αναφορές οι ερευνητές στρέφονται στη μελέτη του διακόσμου διαφόρων αντικειμένων. Ένα από τα πρώτα δείγματα αστρονομικών γνώσεων των αρχαίων Ελλήνων καταγράφεται σε ένα θραύσμα κεραμικού αντικειμένου το οποίο χρονολογείται κάπου ανάμεσα στο 760 π.Χ. και στο 700 π.Χ. Ο επίμαχος σκύφος χρονολογείται στο 625 π.Χ. και σε περίπτωση που κρύβει όντως αστρονομικά δεδομένα θα είναι φυσικά ένα από τα αρχαιότερα σχετικά ευρήματα.

The remains of the acropolis of Halai, Greece. (Halai.arts.cornell.edu).

Ο σκύφος ανακαλύφθηκε μέσα σε συντρίμμια δίπλα σε έναν αρχαίο ναό στην ακρόπολη των Αλών, η οποία βρίσκεται περίπου 40 χλμ. βόρεια της Θήβας.  Αν και περίπου το ένα τρίτο του λείπει, εν τούτοις οι αναπαραστάσεις των ζώων διασώθηκαν σε σημαντικό βαθμό. Σε αυτές απεικονίζονται ένας ταύρος, ένα φίδι, ένας λαγός ή ένα μικρό σκυλί, ένας μεγάλος σκύλος, ένας σκορπιός, ένα δελφίνι και το μπροστινό μισό ενός λιονταριού ή πιθανώς ενός πάνθηρα. «Ο πατέρας μου με μεγάλωσε με την αστρονομία και βλέποντας αυτό το γκρουπ ζώων η σκέψη που αναπήδησε αμέσως στο μυαλό μου ήταν ότι αυτό που έβλεπα είχε σχέση με αστερισμούς. Αν επαναξιολογήσουμε άλλες σκηνές με ζώα που έχουν χαρακτηριστεί σκηνές κυνηγιού ή ζωφόρος ζώων, τότε ίσως μπορέσουμε να βρούμε περισσότερες απεικονίσεις των αστερισμών και να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν τον ουρανό τη νύχτα» εκτιμά ο Μπαρνς.

Αστερισμοί που συμβολίζουν τις εποχές

Ένας «αταίριαστος» συνδυασμός ζώων σε έναν σκύφο του 7ου αιώνα π.Χ. ερμηνεύεται από αμερικανό αρχαιολόγο ως μια από τις αρχαιότερες αναπαραστάσεις αστερισμών στον ελλαδικό χώρο. A Greek wine cup showing a large dog, scorpion, dolphin and a panther/lion, possibly symbolizing constellations. Credit: John Barnes

Ο αμερικανός αρχαιολόγος υποστηρίζει ότι η ζωγραφική σύνθεση δεν έχει κάποια συνοχή και αναφέρει ως παράδειγμα το δελφίνι που μοιάζει εντελώς αταίριαστο με τα υπόλοιπα ζώα της στεριάς που απεικονίζονται στον σκύφο. Αναφέρει ακόμη την παρουσία του σκορπιού, ο οποίος επίσης δεν αποτελούσε δημοφιλές «θέμα» των καλλιτεχνών σε κεραμικά αντικείμενα - πολύ περισσότερο, δεν τοποθετούσαν σκορπιούς σε συνθέσεις με πολλά ζώα. Σύμφωνα με τον Μπαρνς ο ταύρος αναπαριστά τον αστερισμό του Ταύρου και το φίδι τον αστερισμό της Ύδρας (και όχι τον αστερισμό του Όφεως ή του Δράκοντα που συνδέονται άμεσα με το ερπετό). Ο λαγός αντιστοιχεί στον αστερισμό του Λαγωού, ο σκύλος στον αστερισμό του Μεγάλου ή Μικρού Κύωνος, ο σκορπιός στον αστερισμό του Σκορπιού, το δελφίνι στον αστερισμό του Δελφινιού και το λιοντάρι στον αστερισμό του Λέοντα. 

Animals are commonly attributed to certain seasons. Here Canis Major is depicted by a dog on the left, and on the right the constellation Lepus is depicted by a rabbit.

Όπως αναφέρει στη μελέτη του που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Hesperia» της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα τα ζώα συμβολίζουν τους αστερισμούς και αυτοί με τη σειρά τους τις εποχές του έτους. Ο ταύρος και πιθανώς κάποια ζώα που απεικονίζονταν στο χαμένο μέρος του σκύφου συμβολίζουν το φθινόπωρο, το φίδι, ο λαγός και ο σκύλος τον χειμώνα, ο σκύλος (ξανά) και ο σκορπιός την άνοιξη, το δελφίνι και το λιοντάρι το καλοκαίρι. Ο Τζον Μπαρνς, υποψήφιος διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι - Κολούμπια, απάντησε στις ερωτήσεις που του έθεσε «το Βήμα» σχετικά με τη μελέτη του.

Γιατί κατά τη γνώμη σας ο αρχαίος καλλιτέχνης αποφάσισε να δημιουργήσει αυτή τη συμβολική αναπαράσταση των αστερισμών;

‘Allegory of Summer’ by Jerzy Siemiginowski-Eleuter (Wikimedia). The lion, symbolizing the constellation of leo (and summer), is seen in the sky.

«Δυστυχώς, δεν έχουμε στη διάθεσή μας κάποια στοιχεία που να απαντούν σε αυτό το ερώτημα. Ωστόσο το σημείο στο οποίο βρέθηκε ο σκύφος υποδεικνύει ότι αποτελούσε αντικείμενο που χρησιμοποιούνταν στον ναό. Η αναπαράσταση δεν φαίνεται να αποτελεί ένα είδος ημερολογίου αλλά οι συγκεκριμένοι αστερισμοί επιλέχθηκαν επίτηδες επειδή ίσως σήμαιναν κάτι ιδιαίτερο για τους ντόπιους και πιθανότατα συμβολίζουν με τη σειρά τους τις εποχές του έτους. Αν τελικά αυτό ισχύει, τότε η σκηνή στον σκύφο μπορεί να υπενθυμίζει γεγονότα ή εορτασμούς που γίνονταν στον ναό καθώς εναλλάσσονταν οι εποχές. Μπορεί επίσης να είναι μια αναπαράσταση που δείχνει το πέρασμα του χρόνου. Όπως ανέφερα και στην αρχή, δεν μπορούμε να ξέρουμε γιατί σχεδιάστηκε η συγκεκριμένη σκηνή».

Θα συνεχίσετε να αναζητείτε «κρυμμένα» αστρολογικά θέματα σε αρχαία αντικείμενα, είτε ελληνικά είτε άλλων πολιτισμών;

While such drawings of hunting scenes are common in Ancient Greece, Mr Barnes says this depiction including a dolphin with a land animal is odd. This led him to believe the drawings were showing constellations, some of which are shown in this image.

«Ευελπιστώ ότι θα συνεχίσω να κάνω αυτού του είδους τις έρευνες. Πρέπει μάλιστα να σας πω ότι υπάρχουν και άλλοι επιστήμονες που ασχολούνται επισταμένα με αυτό το αντικείμενο. Αν μάθουμε περισσότερα για το πώς έβλεπαν και κατανοούσαν τον νυχτερινό ουρανό οι αρχαίοι Έλληνες, θα μπορέσουμε να συγκρίνουμε τις δικές τους γνώσεις με εκείνες άλλων αρχαίων μεσογειακών πολιτισμών και από αυτό να προκύψουν ενδιαφέροντα στοιχεία για την πιθανή σχέση και επικοινωνία ανάμεσα σε αυτούς τους πολιτισμούς. Μια ενδιαφέρουσα ερευνητική προσπάθεια είναι αυτή που γίνεται από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ. Πρόκειται για το πρόγραμμα CHELP (The Cornell Halai and East Lokris Project - http://halai.arts.cornell.edu/wwwroot/chelp/home.htm), όπου μελετώνται τα αρχαία ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή στην οποία βρέθηκε ο σκύφος».

Προβολή στο Μουσείο Λαμίας

Αεροφωτογραφία του αρχαιολογικού χώρου των Αλών. Η αρχαία πόλη των Αλών αναπτύχθηκε στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στην ανατολική πλευρά του κόλπου της Αταλάντης. Η θέση κατοικήθηκε στη Νεολιθική εποχή (6.000-5.000 π.Χ). Η πόλη των ιστορικών χρόνων ιδρύθηκε το 600 π.Χ περίπου και ανήκε σε συμμαχία πόλεων της Ανατολικής Λοκρίδας με έδρα τον Οπούντα. Οι Αλές ανασκάπτονται από αμερικανούς αρχαιολόγους. Δύο πρωτοπόρες ερευνήτριες η Hetty Goldman και η Alice Walker Kosmopoulos δραστηριοποιήθηκαν στο χώρο από το 1911 μέχρι και το 1935. Από το 1990 ξεκίνησαν και πάλι οι ανασκαφές στο χώρο από το πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του καθηγητή κ. John E. Coleman. © Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού © ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Ο σκύφος στον οποίο ο αμερικανός αρχαιολόγος Τζον Μπαρνς εντοπίζει ένα από τα αρχαιότερα δείγματα αστρονομικών γνώσεων των αρχαίων Ελλήνων εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λαμίας. Η Μαρία-Φωτεινή Παπακωνσταντίνου, προϊσταμένη της ΙΔ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στην οποία υπάγεται το μουσείο, αναφέρει σχετικά στο «Βήμα»:

΄Ηταν για εσάς έκπληξη η θεωρία που ανέπτυξε ο αμερικανός αρχαιόλογος για το τι συμβολίζει ο διάκοσμος του σκύφου;

Halai, a small ancient town in East or Opuntian Lokris, is situated hard by the sea on the eastern shore of the bay referred to by Strabo (9.4.2) as the Opuntian Gulf and called in modern times the bay of Atalanti.

«Ο σκύφος από τις Αλές εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας από το 1994 στο πλαίσιο της παρουσίασης των ευρημάτων από διάφορα ιερά της Φθιώτιδας, ανάμεσα σε αυτά και από το ιερό της Αθηνάς Σωτήρος στην ακρόπολη των αρχαίων Αλών. Η πόλη των Αλών στην Ανατολική Λοκρίδα ιδρύθηκε τον 7ο αι. π.Χ. και γνώρισε ιδιαίτερη ακμή στους αρχαϊκούς χρόνους. Η ανασκαφική διερεύνηση του χώρου πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (ανασκαφέας Hetty Goldman) ενώ συμπληρωματικές εργασίες έγιναν στη δεκαετία του 1990 υπό τη διεύθυνση του καθηγητή John Coleman του Πανεπιστημίου του Cornell. Ένα από τα ευρήματα της ανασκαφής της τελευταίας αυτής περιόδου είναι και ο αρχαϊκός σκύφος με κεντρική παράσταση μιας ζωφόρου με ζώα, ο οποίος προέρχεται από τις επιχώσεις μικρού ιερού, όπου θα πρέπει να είχε αφιερωθεί.

Μερική άποψη του χώρου. (τομείς A, F, G). © Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού © ΙΔ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων

Μέχρι πρόσφατα το αγγείο αυτό δεν είχε αποτελέσει αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης και η ζωφόρος η οποία το διακοσμεί είχε αντιμετωπιστεί, σε μια πρώτη προσέγγιση, ως μια συνηθισμένη απεικόνιση μορφών από το ζωικό βασίλειο. Πράγματι, χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις, η ταύτιση των μορφών αυτών με αστερισμούς δεν είναι με την πρώτη ματιά εφικτή. Η δημοσίευση του άρθρου του John Barnes στο περιοδικό Hesperia και η συνακόλουθη δημοσιότητα την οποία έλαβε το θέμα αποτέλεσαν αναμφίβολα μια ευχάριστη έκπληξη, εφόσον ένα έκθεμα, το οποίο μέχρι τότε δεν είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον των μελετητών, αποκτούσε μέσα από την ερμηνευτική πρόταση του αμερικανού αρχαιολόγου μια ξεχωριστή σημασία, φωτίζοντας άγνωστες πτυχές της ιστορίας της αστρονομίας αλλά και της ιστορίας του ιερού στις Αλές.»

Θεωρείτε ότι είναι βάσιμη η ερμηνεία που δίνει ο Μπαρνς ότι ο διάκοσμος του σκύφου συμβολίζει συγκεκριμένους αστερισμούς οι οποίοι με τη σειρά τους συμβολίζουν τις τέσσερις εποχές;

«Ο Τζον Μπαρνς στο εκτεταμένο άρθρο του ανατρέχει διεξοδικά στις πηγές αναζητώντας στοιχεία για την ελληνική αστρονομία, και στην αγγειογραφία για τον εντοπισμό σκηνών οι οποίες τοποθετούνται στον ουρανό. Στη συνέχεια, επιχειρεί τον παραλληλισμό τους με την παράσταση του σκύφου και την ερμηνεία της ίδιας της σύνθεσης της ζωφόρου, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι, η ασυνήθιστη συνύπαρξη των συγκεκριμένων ζώων υποδεικνύει ότι η παράσταση δεν θα πρέπει να αναγνωσθεί ως σκηνή κυνηγιού ή ως απλή εικονιστική παράθεση επιλεγμένων ειδών της άγριας ζωής. Βάσει των κανόνων των αστερισμών μεταγενέστερων χρόνων θεωρεί τα ζώα ως τους αστερισμούς από τους οποίους περνά ο ήλιος στη διάρκεια του χρόνου και ερμηνεύει τη σκηνή ως αναπαράσταση του νυχτερινού ουρανού, η οποία αποδίδεται με την συντομευμένη μορφή των εποχιακών συνδυασμών ορισμένων αστερισμών. Η απόψη αυτή αποτελεί μια εντυπωσιακή αλλά επαρκώς τεκμηριωμένη προσέγγιση, η οποία, όπως κάθε επιστημονική θεωρία, τίθεται μετά τη δημοσίευσή της στην κρίση της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.»

Τα ηλιακά ρολόγια είναι το αρχαιότερο είδος ρολογιών. Η λειτουργία τους στηρίζεται στη μετατόπιση της σκιάς ενός αντικειμένου στη διάρκεια της ημέρας, καθώς η θέση του ήλιου στον ορίζοντα αλλάζει. Υπάρχουν πολλοί τύποι ηλιακών ρολογιών, όπως τα ισημερινά, τα οριζόντια, τα κατακόρυφα, τα πολικά, τα αναλημματικά, οι κοίλες σφαίρες κ.λπ. Στους πιο συνηθισμένους τύπους τους, ο ήλιος ρίχνει τη σκιά του επάνω σε έναν στύλο, τον γνώμονα, ο οποίος είναι τοποθετημένος σε μια επιφάνεια με χαραγμένες τις γραμμές των ωρών. Το ηλιακό ρολόι από τη Στυλίδα ανήκει στον τύπο του ισημερινού ρολογιού. Βρέθηκε σε σωστική ανασκαφή της ΙΔ’ ΕΠΚΑ το 2010-2011 και χρονολογείται στους πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους (πριν από το 270 π.Χ.). Αποτελεί ένα από τα παλαιότερα γνωστά ισημερινά ρολόγια στον ελλαδικό χώρο. (φωτ. ΙΔ’ ΕΠΚΑ).

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας το οποίο έχει την τύχη να περιλαμβάνει στις συλλογές του το σπάνιο, με τα σημερινά δεδομένα, αυτό εύρημα, προέβη σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την ιδιαίτερη προβολή του, με την διοργάνωση θεματικών ξεναγήσεων και περιοδικής έκθεσης σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία που συμβάλλουν στην πληρέστερη κατανόηση της προτεινόμενης ερμηνείας, όπως η έκθεση αντικειμένων που σχετίζονται με την μέτρηση του χρόνου, (ηλιακό ρολόι από τη Στυλίδα), η διάλεξη του καθηγητή Φυσικής του Διαστήματος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Ξενοφώντα Μουσσά με θέμα «Ο Μηχανισμός των Αντικηθύρων, το πρώτο αστρονομικό ρολόϊ» και η έκθεση πινακίδων (posters) με κείμενα και εποπτικό υλικό σχετικά με την ιστορία της αστρονομίας, την οποία προσυπογράφει ό ίδιος. Με τον τρόπο αυτό οι επισκέπτες, ενήλικοι και ομάδες μαθητών, οι οποίοι αθρόα προσέρχονται το τελευταίο διάστημα στο Μουσείο, γίνονται κοινωνοί των πορισμάτων της πρόσφατης έρευνας στο πλαίσιο πραγματοποίησης οργανωμένων ξεναγήσεων και υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων από τους αρχαιολόγους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας & Ευρυτανίας. Ο διάλογος ο οποίος ακολουθεί και η προβολή, τόσο των συγκεκριμένων ευρημάτων, όσο και των μόνιμων συλλογών του Μουσείου, συμβάλλουν αποφασιστικά, πέρα από τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης, στην ανάδειξη της τοπικής ιστορίας και στην προαγωγή του πολιτιστικού και εκπαιδευτικού έργου της Εφορείας.

Πήλινο τηγανόσχημο σκεύος με εγχάρακτη διακόσμηση από την Χαλανδριανή της Σύρου, Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος, 2800-2300 π.Χ. (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας, στην προθήκη της Πρωτοελλαδικής κεραμικής εκτίθεται, μεταξύ άλλων, τμήμα πήλινου τηγανόσχημου αγγείου Πρωτοελλαδικής ΙΙ περιόδου (2.650-2.200/2150 π.Χ.) το οποίο προέρχεται από την ανασκαφή του προϊστορικού οικισμού τη θέση ‘’Ράχη’’ Προσκυνά Φθιώτιδας. Πρόκειται για αγγείο κυκλικού σχήματος, επίπεδο, με ρηχά τοιχώματα, και λαβή σε σχήμα Π, το οποίο φέρει διακόσμηση από σπείρες στην εξωτερική πλευρά του πυθμένα.

Οι σπείρες αποτελούν γνωστό θέμα της Πρωτοκυκλαδικής τέχνης, το οποίο, σύμφωνα με την μέχρι πρότινος επικρατούσα θεωρία, αποδίδει τα κύματα της θάλασσας και συμβολίζει την ατέρμονη κίνηση. Πρόσφατα όμως διατυπώθηκε η άποψη ότι στα τηγανόσχημα αγγεία απεικονίζονται οι αστρονομικές γνώσεις των κατοίκων του Αιγαίου και ότι αποτελούν ένα είδος πολύπλοκων ημερολογίων με πολλαπλές εφαρμογές.

Πηγή: Το Βήμα Online

Γιάννης Δάλλας, Αρχαιολογικός χρόνος

Γερ. Γερολυμάτου, «Η Πύλη των Καρυατίδων της Αμφίπολης», λάδι-μικτή τεχνική σε χαρτόνι, 064Χ0,53.

Κομμάτια αγάλματα συντρίμμια από θριάμβους

εδώ οι Σκιπίωνες εκεί οι νεκροί Γαλάτες

ξένα νομίσματα και σκεύη άλλου καιρού.

Και ξαφνικά μια σκέψη με κεραυνοβόλησε

έτσι θα γίνει και μένα σκέφτηκα

Θα ‘ρθει καιρός που κάποιος θα μας σκάψει

να βγάζει εδώ ιδέες κ’ εκεί συνθήματα

όλα τα λάθη και τ’ αλάθητα που λάτρεψα

κομμάτια τα είδωλα συντρίμμια οι θρίαμβοι μας

κάποιος θα ‘ρθει να μας αναστηλώσει

να μας καρφώσει ακίνητους στα βάθρα μας

να μας εκθέσει κατ’ ανάστημα η παρέκκλιση

όταν θα γίνομε άχρηστοι κι ακίνδυνοι

όταν θα γίνομε κ’ εμείς για τα Μουσεία;

Πριν δευτερώσει η σκαπανιά και με ξεκάνει

έκλεισα γρήγορα την ανοιχτή πληγή του στήθους.

Θόδωρος Πάντος, Κατασκευή αρείας γυναικός, 1976

Γιάννης Δάλλας, «Ο ζωντανός χρόνος», εκδ. Κείμενα, 1985.

Ο Γιάννης Δάλλας γεννήθηκε το 1924 στη Φιλιππιάδα. Είναι ποιητής, νεοελληνιστής και μεταφραστής έργων της αρχαίας γραμματείας. Σπούδασε κλασική φιλολογία στην Αθήνα. Υπηρέτησε στη μέση και στην ανώτατη εκπαίδευση (καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου). Eξέδωσε δεκατρείς ποιητικές συλλογές από τις οποίες οι δέκα πρώτες περιέχονται στη συγκεντρωτική τους επανέκδοση "Ποιήματα 1948-1988" (Νεφέλη, 1990) και οι τρεις επόμενες είναι οι: "Αποθέτης" (1993), "Στοιχεία ταυτότητας" (1999) και "Γεννήτριες" (2004). Επίσης σειρά συγκεντρωτικών μελετημάτων ("H δημιουργική δεκαετία στην ποίηση του Βάρναλη" και "Κωνσταντίνος Θεοτόκης, κριτική σπουδή μιας πεζογραφικής πορείας"), φιλολογικές εκδόσεις των πεζών του Κωνσταντίνου Θεοτόκη (Διηγήματα, Oι σκλάβοι στα δεσμά τους), των συνθετικών συλλογών του K. Βάρναλη ("Σκλάβοι πολιορκημένοι" και "Tο φως που καίει") και των έργων του A. Κάλβου ("Ωδαί", "H Ιωνιάς", "Oι Ψαλμοί του Δαβίδ"). Δημοσίευσε ακόμη δύο κριτικά βιβλία γύρω από το θέμα της ποιητικής και το θέμα του κλασικισμού του Κάλβου και άλλα τέσσερα για την ποίηση του Καβάφη (από τα οποία, τα σημαντικότερα είναι τα: "Καβάφης και ιστορία" και "Ο Καβάφης και η δεύτερη σοφιστική"). Αρκετά δοκίμια που αναφέρονται σε θέματα και κείμενα της παλαιότερης, της μεσοπολεμικής και της μεταπολεμικής λογοτεχνίας ("Εποπτείες A΄", 1954, "Υπερβατική Συντεχνία", 1958, "Πλάγιος λόγος", 1989, "Ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης", 1997, "Ευρυγώνια", 2000, "Μανόλης Αναγνωστάκης - Ποίηση και ιδεολογία", 2000). Tο 2002 κυκλοφόρησε στις εκδόσεις Άγρα το βιβλίο του "Σκαπτή ύλη - Από τα σολωμικά μεταλλεία". Είναι επίσης συστηματικός μεταφραστής των αρχαίων λυρικών και των Αλεξανδρινών ποιητών: "Αρχαίοι λυρικοί" ("Χορικολυρικοί", "Μελικοί", "Ελεγειακοί", "Ιαμβογράφοι"), τα "Επιγράμματα" του Καλλίμαχου και "Tα δημώδη των αρχαίων" και "Αττικά συμποτικά", 2001). Οι τελευταίες σχετικές εκδόσεις του είναι "Ο ελληνιστικός μικρόκοσμος" (Ηριδανός, 2009), οι "Συνεκδοχές" (2010) και το "Ψαλτήριον του Δαυίδ", μεταφρασθέν υπό Α. Κάλβου (Ίκαρος, 2011). Τιμήθηκε με τη διάκριση του πρώτου Κρατικού Βραβείου Κριτικής και Δοκιμίου (1987) και του Μεγάλου Βραβείου Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του (1999).

Μπέρτραντ Ράσελ: Ποιος είναι ο σκοπός της Παιδείας; Bertrand Russell: What Is The Purpose Of Education?

Karl Hubbuch, Children in School, 1925.

Όταν ένας μαθητής προκάλεσε τον νομπελίστα φιλόσοφο και μαθηματικό Μπέρτραντ Ράσελ να να διατυπώσει την άποψή του για το σκοπό της παιδείας, η απάντηση που έδωσε ήταν "αμφίβολη".

Το γράμμα

«... Είμαι ένας Αμερικανός μαθητής 18 χρόνων, και πάω στην ένατη τάξη... Σ’ αυτόν τον ανάστατο και ταραγμένο κόσμο, με τα σπέρματα της ανησυχίας παντού γύρω μας, εμείς, η σημερινή νεολαία, απευθυνόμαστε σε ανθρώπους σαν κι εσάς για να ζητήσουμε καθοδήγηση και πίστη στα ιδανικά. Το πιο φριχτό όπλο πού πάει να φανεί στον ορίζοντα. της Ανθρωπότητας είναι ή ατομική βόμβα. Αυτό δεν είναι αναπόφευκτο, γιατί είναι στο χέρι μας να χαλιναγωγήσουμε την ατομική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς κι’ όχι για τον πόλεμο. Γι’ αυτό και πιστεύουμε πώς θα έπρεπε να χαλιναγωγήσουμε τις δημιουργικές μας ικανότητες, με τη βοήθεια μιας μόρφωσης πού να κατευθύνει σε μια ειρηνική και καρποφόρα ζωή... Επειδή εσείς, σαν δάσκαλος, φιλόσοφος, μαθηματικός και κοινωνιολόγος έχετε τόσες εμπειρίες από τον μεταβαλλόμενο κόσμο των τελευταίων πενήντα ετών, κι’ επειδή σταθήκατε ένας άνθρωπος τόσο θαρραλέος και δημιουργικός, ίσως μπορείτε, με μια σύντομη δήλωσή σας, να διατυπώσετε τις απόψεις σας για τον σκοπό της παιδείας...»

Η απάντηση

Ο Μπέρτραντ Ράσελ (1872-1970) ήταν Βρετανός φιλόσοφος, μαθηματικός και ιστορικός. Με τη γυναίκα του Ντόρα Μπλακ ίδρυσαν το 1927 ένα πειραματικό σχολείο (Beacon Hill school). Russell at his experimental (Beacon Hill) School in England.

26 Μαρτίου 1962

Αγαπητέ Μάρκ Ορφινγκερ

Σ’ ευχαριστώ για τα θαυμάσιο γράμμα σου, πού το διάβασα με πολύ ενδιαφέρον. Λυπάμαι πού δεν μπόρεσα να σου απαντήσω νωρίτερα.

Πιστεύω ότι o κύριος στόχος της παιδείας πρέπει να είναι να σπρώχνει τους νέους να ερευνούν και να αμφιβάλλουν για όλα τα πράγματα πού θεωρούνται γενικώς αποδεκτά. Εκείνο που έχει σημασία είναι η ανεξαρτησία της σκέψης. Το χειρότερο στην εκπαίδευση είναι η απροθυμία να επιτρέπει στους νέους να θέτουν εν αμφιβόλω τις παραδεδεγμένες απόψεις και τούς ανθρώπους πού κατέχουν την εξουσία. Για να αναφανούν νέες ιδέες, είναι απαραίτητο να ενθαρρύνονται με κάθε τρόπο οι νέοι στο να διαφωνούν ριζικά με τις ηλιθιότητες της εποχής τους. Πολλοί από τους ανθρώπους που θεωρούνται αξιοσέβαστοι, και πολλές από τις ιδέες που θεωρούνται θεμελιώδεις αποτελούν φραγμούς στις ανθρώπινες επιτεύξεις.

Νομίζω ότι το σημαντικότερο δεν είναι να μαθαίνουμε πολλά πράγματα, όσο το να πιστεύουμε με πάθος ότι έχουμε το δικαίωμα να διαφωνούμε και την υποχρέωση να διατυπώνουμε καινούργιες ιδέες. Όπως λες, ο κόσμος είναι ταραγμένος κι ανάστατος. Ολόκληρος ο ανθρώπινος πολιτισμός κινδυνεύει άμεσα. Αν πρόκειται να υπάρξει κάποια ελπίδα για τις Ανθρώπινες ζωές, πρέπει όλοι μας να δουλέψουμε για την απαγόρευση αυτών των τρομακτικών όπλων και να σκεφτούμε με ανεξαρτησία για την πολιτική όλων των κυβερνήσεων μας. Αυτές οι κυβερνήσεις προετοιμάζουν μια σφαγή σε ευρύτατη κλίμακα, κι είναι απαραίτητο όλοι μας, νέοι και γέροι, να εμποδίσουμε να πραγματοποιηθεί αυτό το έγκλημα.

Σου στέλνω μερικές δηλώσεις, και θα χαρώ πολύ αν θα έχουν κάποιο ενδιαφέρον για σένα.

Με πολλές ευχές

Ειλικρινά δικός σου Μπέρτραντ Ράσελ

Οι δέκα εντολές ενός καλού δάσκαλου από τον μαθηματικό και φιλόσοφο Bertrand Russell, (1872–1970). Δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 1951 στο The New York Times Magazine στο τέλος του άρθρου “The best answer to fanaticism: Liberalism.” The Autobiography of Bertrand Russell: 1944-1969 comes this remarkable micro-manifesto, entitled A Liberal Decalogue. It is a vision for the responsibilities of a teacher including the purpose of education, the value of uncertainty, the importance of critical thinking, the gift of intelligent criticism.

1. Μην αισθάνεσαι απόλυτα σίγουρος για τίποτα.

2. Μην σκέπτεσαι ότι αξίζει να προχωράς κρύβοντας τις αποδείξεις, διότι είναι βέβαιο ότι οι αποδείξεις θα έρθουν στο φως.

3. Μην προσπαθείς  πότε να αποθαρρύνεις την σκέψη, αν το κάνεις  είναι σίγουρο ότι θα το πετύχεις.

4. Όταν συναντάς αντίδραση, ακόμη και αν αυτή προέρχεται από τον σύζυγο ή από τα παιδιά σου, να πασχίζεις  να την ξεπεράσεις με επιχειρήματα και όχι μέσω της εξουσίας, διότι η νίκη η όποια εξαρτάται από την εξουσία είναι απατηλή.

5. Να μην δείχνεις σεβασμό στην αυθεντία των άλλων, διότι είναι δυνατόν να βρει κάνεις αντίθετες  αυθεντίες.

6. Να μην χρησιμοποιείς ισχύ για να φιμώσεις απόψεις τις οποίες θεωρείς επιβλαβείς, διότι αν το κάνεις οι απόψεις θα καταπνίξουν τελικά εσένα.

7. Να μην φοβάσαι να είσαι εκκεντρικός στις απόψεις σου, διότι κάθε άποψη η οποία είναι αποδεκτή σήμερα κάποτε υπήρξε εκκεντρική.

8. Να βρίσκεις περισσότερη απόλαυση όταν ευφυείς συνομιλητές διαφωνούν μαζί σου από ότι αν παθητικοί συνομιλητές  συμφωνούν μαζί σου, διότι αν αξιολογείς την νόηση όπως θα όφειλες, η πρώτη περίπτωση υποδηλώνει μια βαθύτερη συμφωνία από την δεύτερη.

9. Να είσαι ενσυνείδητα ειλικρινής, ακόμη και αν η αλήθεια είναι άβολη, διότι είναι περισσότερο άβολη όταν προσπαθείς να την αποκρύψεις.

10. Να μην ζηλεύεις την ευτυχία  εκείνων οι οποίοι βλακωδώς θεωρούν ότι ζουν στον παράδεισο, διότι μόνο ένας βλάκας θα πιστέψει ότι αυτή είναι η ευτυχία.

Πηγή: Αντικλείδι

Το «μαύρο κουτί» των μαθητικών κινητοποιήσεων. Greek Students Marched for a Better Education

On Monday a post appeared on Facebook calling for students across Greece to occupy their high schools, in response to a "new school" bill, which includes drastic changes to the exams process, the syllabus and which may lead to teacher and textbook shortages. Thousands of students, teachers and parents had been gathering in the centre of the city since Thursday morning, to take part in a national student demonstration, just two months after the beginning of the school year.

Τότε... «Και α και ου, κατάληψη παντού»!

«Μαριέττα - Κωστάκη, τα ‘χετε χαμένα, ξυπνάει ο εφιάλτης του ‘91» (Μάιος-Ιούνιος 2006).

«Μαριέττα Γιαννάκου, τις καταλήψεις άκου και ρώτα τον Αρσένη τι σε περιμένει» (Μάιος-Ιούνιος 2006).

...και τώρα

«Όχι στην Τράπεζα Θυμάτων, δεν είμαστε γενιά προβάτων».

«7 ώρες σχολείο, 10 ώρες φροντιστήριο, κάτω το νέο Λύκειο κολαστήριο».

«Φοβάμαι για το μέλλον, γι’ αυτό παλεύω για το παρόν».

«Δεν είναι τα βιβλία, δεν είναι οι βαθμοί, είναι που μας τρώνε όλη τη ζωή».

Το μνημείο για τον Τεμπονέρα στο σημείο που δολοφονήθηκε έξω από το 3ο Λύκειο Πάτρας.

Με το παρελθόν δεν ξεμπερδεύεις εύκολα και είναι ξεκάθαρο ότι οι μαθητές θέλησαν να κλείσουν τους λογαριασμούς μαζί του και να ανοίξουν νέους με το μέλλον. Τα «αγέννητα» των μαθητικών καταλήψεων της περιόδου ‘90-’91 και του Κοντογιαννόπουλου και των κινητοποιήσεων εναντίον της αντιεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Αρσένη (‘98-99) «έσκασαν ξανά μύτη», κάνοντας κομμάτια τα δεσμά των ψευδαισθήσεων και μαζί τους την ησυχία των δεσμοφυλάκων τους.

Ποια είναι όμως τα «καύσιμα» της μαθητικής έκρηξης που δίνει βαθύτερη κοινωνική διάσταση στις αντιδράσεις; Από πού αντλεί τα «πυρομαχικά» της η ραγδαία κλιμάκωση των μαθητικών αντιδράσεων;

Να το πούμε καθαρά: Το νέο Λύκειο μοιάζει με την ψευτοευγένεια μιας πρόσκλησης σε ανεπιθύμητους καλεσμένους, όταν υπάρχει η βεβαιότητα πως οι συνθήκες θα τους αποτρέψουν από το να τη δεχτούν. Μιλάμε για ταξικό ξεκαθάρισμα. Και αυτό, γιατί το νήμα που διαπερνά τις νέες ρυθμίσεις στη μεταγυμνασιακή εκπαίδευση είναι η έμφαση στις εξεταστικές δοκιμασίες στο Γενικό Λύκειο και το στένεμα των διόδων, η ώθηση μεγαλύτερου αριθμού νέων στην επαγγελματική εκπαίδευση-κατάρτιση, η μαθητεία στο Τεχνικό Λύκειο, η απλήρωτη εργασία-«πρακτική άσκηση» και η εναλλαγή από την απασχόληση στην ανεργία μέσα από τα λεγόμενα προγράμματα απασχόλησης ορισμένου χρόνου, τα οποία ουσιαστικά και τυπικά προσφέρουν δωρεάν εργατικό δυναμικό στους εργοδότες.

Greek high school students staged a march in Thessaloniki against educational reforms, the merging of schools and a general lack of teachers. The students carried banners and signs as they shouted slogans in Greece's second largest city.

Στο πλαίσιο αυτό μπορεί κάποιος να ερμηνεύσει κατ’ αρχήν τις μαθητικές κινητοποιήσεις, τους όρους της επώασής τους, καθώς και τις «διασυνδέσεις» τους. Είναι φανερό ότι οι αντιδράσεις των φοιτητών δεν έπεσαν ούτε «από τον ουρανό», όπως υποστηρίζεται από τους στενόθωρους οπαδούς του αυθορμητισμού, ούτε οργανώθηκαν από κάποια γνωστά ή άγνωστα «κέντρα», σύμφωνα με τις μυωπικές θεωρίες «περί υποκινητών». Αποτελούν, ανεξάρτητα από τα μηνύματα, τις «εγγραφές» και τις «καταγραφές τους», μια φυσική αντίδραση, τόσο φυσική όσο φυσικό είναι να βρέχει όταν συσσωρεύονται τα σύννεφα!

Ωστόσο, ας μην έχει κανείς ψευδαισθήσεις. Είναι σαφέστατο: Αν και οι αντιεκπαιδευτικές ρυθμίσεις που έγιναν μέχρι σήμερα και το Νέο Λύκειο-καρμανιόλα «ρυμουλκούν» τη μαθητική αντίδραση, είναι φανερό ότι αυτή οριοθετείται και πριμοδοτείται από την άρνηση της προοπτικής «ενός παρόντος και ενός μέλλοντος», που συντρίβεται στην υπόσχεση μιας εργασιακής αβεβαιότητας έπειτα από αυτό.

Η κατάσταση στο Λύκειο που προετοιμάζει το τελικό χτύπημα στη δημόσια εκπαίδευση, η φαραωνική στάση του ΥΠΕΠΘ και οι περιφρονητικές για τη νεολαία πράξεις των διαχειριστών του απλώς λειτούργησαν σαν αναμμένο σπίρτο σε μια μεγάλης έκτασης και «έτοιμη από καιρό» πυριτιδαποθήκη: οι πραγματικές αιτίες είναι ο αποκλεισμός και η ματαίωση των προσδοκιών μιας ολόκληρης γενιάς που, βουλιαγμένη στην προοπτική της ανεργίας, αισθάνεται ότι την κορόιδεψαν. Είναι η Generation X των ΗΠΑ, η «εξαπατημένη γενιά» με τα λόγια του Pierre Bourdieu που γαλουχήθηκε με την ψευδαίσθηση ότι κυνηγώντας την ατομική λύση, τον βαθμό, το πτυχίο, το μεταπτυχιακό, θα έχει ανοιχτούς τους δρόμους της επαγγελματικής αποκατάστασης και της καριέρας.

High school students shout slogans as they carry a banner in Thessaloniki against educational reforms, the merging of schools and a lack of teachers.

Σ’ αυτό το παρόν, που κυριαρχείται από την εικόνα ενός ναρκοθετημένου μέλλοντος, «βγάζουν τη γλώσσα τους» οι μαθητές, καθώς «άτακτα» αναζητούν ένα διαφορετικό μοντέλο ζωής, πέρα από την αδηφάγο ανταγωνιστική «ζούγκλα της αγοράς» που, δημιουργώντας τις δικές της αποικίες στον εκπαιδευτικό χώρο, απειλεί να ρουφήξει τη δημιουργική και απαιτητική πνοή τους.

Χρήστος Κάτσικας

Πηγές: http://www.efsyn.gr/arthro/mayro-koyti-ton-mathitikon-kinitopoiiseon και Greek Students Marched for a Better Education Yesterday.