Ο διαγαλαξιακός άνεμος ξεγυμνώνει τους γαλαξίες. The Answer is Blowing in the Intergalactic Wind

Μια σύνθετη εικόνα που δείχνει: (α) τον γαλαξία NGC 4522 στο σμήνος της Παρθένου, το πλησιέστερο μεγάλο σμήνος γαλαξιών στη δική μας τοπική ομάδα γαλαξιών και (β) τα αέρια συστατικά του να διασκορπίζονται εξαιτίας του διαγαλαξιακού «άνεμου». Ο γαλαξίας NGC 4522 φαίνεται στην εικόνα (από την φωτογραφία του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble) με μπλε χρώμα, ενώ με κόκκινο χρώμα βλέπουμε (από τα δεδομένα από το τηλεσκόπιο Spitzer) τα αέρια συστατικά, κυρίως υδρογόνο, που διαφεύγουν από τον γαλαξία. Ο Γαλαξίας στην εικόνα κινείται προς τα κάτω και προς τα μέσα σε σχέση με το επίπεδο της εικόνας. A composite image shows the galaxy NGC 4522 in the Virgo Cluster, the nearest large cluster of galaxies to our own local group of galaxies, and the “wake” of gas and dust being blown from the galaxy. The galaxy appears blue in the Hubble Space Telescope image in visible light. The superimposed red image is from Spitzer data and shows emissions from dust that traces molecular hydrogen. In the image, the galaxy is moving down and into the plane of the photo. Image credit: Suresh Sivanandam; Dunlap Institute for Astronomy & Astrophysics

Αστρονόμοι από τα πανεπιστήμια του Τορόντο και της Αριζόνα επιβεβαίωσαν για πρώτη φορά με παρατηρησιακά δεδομένα την αιτία που η δημιουργία καινούριων άστρων είναι πιο περιορισμένη στα σμήνη γαλαξιών απ’ ό,τι στους «μοναχικούς» γαλαξίες. Σύμφωνα με  την ερευνητική ομάδα, όταν ένας γαλαξίας εντάσσεται σε μια τέτοια ομάδα, τότε ο διαγαλαξιακός «άνεμος» διασκορπίζει τα αέρια συστατικά του, που είναι η «πρώτη ύλη» για να «γεννηθούν» νέοι αστέρες.

This image shows one of the observed galaxies, ESO 137-001, with a stream of gas trailing behind it. It's believed that stars can actually form in this stream of material behind the galaxy as it heads through the centre of a cluster of other galaxies.

Οι επιστήμονες εδώ και χρόνια υπέθεταν πως καθώς ένας γαλαξίας προσεγγίζει ένα σμήνος, τότε αλληλεπιδρά με το νέφος θερμού αερίου που βρίσκεται στο κέντρο της ομάδας. Με δεδομένο ότι ο γαλαξίας κινείται με ταχύτητα χιλιάδων χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, το νέφος λειτουργεί σαν «άνεμος», διασκορπίζοντας τα αέρια χωρίς να διαταράξει τα άστρα του.

Μέχρι σήμερα, ωστόσο, οι ειδικοί θεωρούσαν πως από αυτή τη διαδικασία δεν επηρεάζονται τα πυκνά νέφη υδρογόνου, από τα οποία δημιουργούνται οι νέοι αστέρες. «Αντίθετα, εμείς βρήκαμε πως ούτε το υδρογόνο μπορεί να αντισταθεί στον “άνεμο”», λέει ο Σούρες Σιβαναντάμ από το πανεπιστήμιο του Τορόντο.

This remarkable image shows MACS J0152.5-2852 in the middle, a massive galaxy cluster not associated with this study. Almost every object seen in the image is a galaxy, each containing billions of stars.

«Για περισσότερα από 40 χρόνια, προσπαθούμε να καταλάβουμε για ποιον λόγο τα σμήνη γαλαξιών έχουν πολύ λιγότερους αστέρες μικρής “ηλικίας”, συγκριτικά με τον Γαλαξία μας. Τώρα όμως παρατηρήσαμε σε δράση τον μηχανισμό που προκαλεί αυτό το φαινόμενο και ο οποίος αποτελεί μια σημαντική φάση στην εξέλιξη των γαλαξιών, από την εποχή του πρώιμου σύμπαντος μέχρι σήμερα», προσθέτει ο Τζορτζ Ρίκε από το πανεπιστήμιο της Αριζόνα.

Τα αποτελέσματα της ομάδας δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Astrophysical Journal στις 10 Νοεμβρίου. Καθώς προέρχονται από την παρατήρηση τεσσάρων διαφορετικών γαλαξιών, σε φάση «ένταξης» σε σμήνη, υποδεικνύουν πως ο μηχανισμός αποτελεί κανόνα στην ιστορία του σύμπαντος.

The research was carried out by astronomers using Nasa's Spitzer Space Telescope (illustration shown) and the Hubble Space Telescope. It was previously suggested that so-called 'field galaxies' would have their gas stripped away but this is the first direct evidence.

Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μετρήσεις από τα τηλεσκόπια Spitzer και Hubble στο ορατό, το υπέρυθρο και στο φάσμα εκπομπής του υδρογόνου, όπως επίσης και παλιότερα δεδομένα από επίγεια τηλεσκόπια. Όπως καταλήγει ο Ρίκε, με αυτό τον τρόπο κατάφεραν να δουν να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια τους η διαδικασία που υπέθεταν πριν ξεκινήσουν τις αναλύσεις.

Πηγή: dunlap.utoronto.ca

Στο φως μοναδικής τέχνης ψηφιδωτά στη αρχαία ελληνιστική πόλη Ζεύγμα. New mosaics unearthed in ancient city of Zeugma

Μπροστά σε ένα απίστευτο θέαμα βρέθηκαν Τούρκοι αρχαιολόγοι που πραγματοποιούσαν ανασκαφικές εργασίες στην αρχαία ελληνική πόλη Ζεύγμα, στη νότια Τουρκία, κοντά στα σύνορα με τη Συρία, καθώς έφεραν στο φως της δημοσιότητας εκπληκτικά ψηφιδωτά. Στο ψηφιδωτό με τις Μούσες, το όνομα της καθεμιάς είναι γραμμένο στα ελληνικά. Archaeologists discovered three unique mosaics at the Ancient Greek city of Zeugma, in south Turkey, near the borders of Syria. The first mosaic depicts the nine Muses in portraits. This mosaic was originally in a large room of a house that archaeologists have named “House of Muses”. In the center of the mosaic is Muse Calliope and she is surrounded by her sisters. According to ancient Greek poet Isiodos, Calliope was the greatest and finest of the nine Muses, the protector of Epic poetry and arts.

Μοναδικά ψηφιδωτά εκπληκτικής τέχνης έφερε τις τελευταίες μέρες στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην αρχαία ελληνιστική πόλη Ζεύγμα, στη νότια Τουρκία, κοντά στα σύνορα με τη Συρία.

Τα τρία ψηφιδωτά ανακτήθηκαν σε άριστη κατάσταση. Το πρώτο απεικονίζει τις εννέα Μούσες και βρισκόταν αρχικά σε μεγάλη αίθουσα σπιτιού στο οποίο  οι αρχαιολόγοι έχουν δώσει την ονομασία  «Οίκος των Μουσών».

Στο κέντρο του - εξαιρετικής ομορφιάς - ψηφιδωτού απεικονίζεται η Καλλιόπη που περιβάλλεται από τις αδελφές της. Σύμφωνα με τον αρχαίο Έλληνα ποιητή Ησίοδο η Καλλιόπη ήταν η μεγαλύτερη και η καλύτερη από τις εννέα Μούσες, προστάτιδα της επικής ποίησης και των τεχνών.

Η Τηθύς και ο Ωκεανός. The second mosaic depicts Ocean and Tithys. What is really striking about this mosaic is the wonderful and vivid colors used as well as the beauty of the heroes’ faces. Experts say that special glass mosaic pieces have been created for this mosaic alone.

Το δεύτερο ψηφιδωτό, με την απεικόνιση του Ωκεανού και της Τηθύος,  χαρακτηρίζεται από υπέροχα και ζωηρά χρώματα τα οποία προσδίδουν ιδιαίτερη ομορφιά στα πρόσωπα των ηρώων του έργου. Οι ειδικοί  αναφέρουν  πως ειδικά κομμάτια από γυαλί δημιουργήθηκαν αποκλειστικά γι’ αυτό το ψηφιδωτό.

Mosaic of Poseidon - 2nd/3rd Century - Zeugma Mosaic Museum - Gaziantep - Turkey. Photo credit: Adam Jones

Τέλος, στο τρίτο έργο που ήρθε στο φως - επίσης σε πολύ καλή κατάσταση -, το οποίο είναι το μικρότερο σε μέγεθος μωσαϊκό, απεικονίζεται ένας νεαρός άνδρας. Και τα τρία ψηφιδωτά είναι του 2ου αιώνα μ.Χ., έχουν δηλαδή δημιουργηθεί κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Στο ψηφιδωτό με τις Μούσες, το όνομα της καθεμιάς είναι γραμμένο στα ελληνικά, καθώς η ελληνιστική κοινή ήταν η διεθνής γλώσσα της εποχής.

Το 80% του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται από το 2000 βυθισμένο στη τεχνητή λίμνη που σχηματίστηκε από το φράγμα Μπιρετσίκ. Η περιοχή εκείνη την εποχή ήταν τμήμα της Άνω Συρίας, ανήκε στο βασίλειο των Σελευκιδών και για ένα διάστημα στο βασίλειο της Κομμαγηνής.

Roman mosaic of a gypsy girl, Gaziantep Zeugma. Photo credit: James Gordon

Η παρουσίαση των ευρημάτων έγινε  από τη δήμαρχο της πόλης Γκαζιαντέπ, Φατμά Σαχίν, και τον επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας, Κουταλμίς Γκιορκάι.  Σε δηλώσεις  στους δημοσιογράφους, ο Γκιορκάι τόνισε ότι το έργο των επιστημόνων θα επικεντρωθεί στην προστασία και συντήρηση των ψηφιδωτών,  ενώ για τον σκοπό αυτό θα τοποθετηθεί  ειδικό στέγαστρο. «Υπολογίζουμε πως η αρχαία πόλη είχε περί τις 2.000 - 3.000 κατοικίες. Είκοσι πέντε από αυτά τα κτίσματα παραμένουν κάτω από το νερό. Οι έρευνες στον “Οίκο των Μουσών” θα ολοκληρωθούν το επόμενο έτος» είπε.

Experts see many patterns in the mosaics such as ropes, geometric shapes and flowers, and they are all designed as a composition arrangement. AA photos.

Σύμφωνα με τον ίδιο, το ποσό της χρηματοδότησης των ανασκαφών στην Ζεύγμα αναπροσαρμόζεται κάθε χρόνο. Ωστόσο, από το 2005 μέχρι σήμερα έχουν διατεθεί περίπου 7 εκατομμύρια  λίρες Τουρκίας, δηλαδή σχεδόν 2,5 εκατομμύρια  ευρώ.

Η ιστορία της πόλης

The ancient city of Zeugma was originally founded as a Greek settlement by Seleucus I Nicator, one of the generals of Alexander the Great, in 300 BC. The population of the city at its peak was approximately 80,000 inhabitants. Zeugma is 80 percent underwater, after it was flooded with the waters of a nearby artificial lake. The mosaics, which were recovered in excellent condition, belong to the 2nd century B.C.

Τα ευρήματα στολίζουν, πλέον, τις σελίδες  της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, πλουτίζουν όμως και τη δική μας, την ελληνική, καθώς εντοπίστηκαν  στην αρχαία πόλη Ζεύγμα της ελληνιστικής εποχής,  που  ιδρύθηκε το 300 π.Χ. από τον Σέλευκο Α΄ τον Νικάτορα, διάδοχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στις όχθες του Ευφράτη. Η  κατοίκηση στη περιοχή ξεκινά από την νεολιθική εποχή. Το όνομά της το οφείλει στη γέφυρα που έγινε στη πόλη από τον Σέλευκο με λέμβους, ώσπου ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Τραϊανός έκτισε νέα λίθινη.

Η πόλη είχε δύο τμήματα - συνοικίες, στην ουσία ξεχωριστές πόλεις, τη Σελεύκεια στην ανατολική όχθη του Ευφράτη και την Απάμεια στην δυτική. Εκεί παντρεύτηκε ο Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας ενώ η πόλη χρησιμοποιήθηκε σαν πέρασμα για τον στρατό των Σελευκιδών στις εκστρατείες τους στη Παρθία και τη Βακτριανή. Τον 1ο αιώνα π.Χ. ο βασιλιάς της Αρμενίας Τιγράνης ο Μέγας συνέλαβε, φυλάκισε και σκότωσε, στη ακρόπολη που βρισκόταν στη Σελεύκεια, την Κλεοπάτρα Σελήνη.

Νόμισμα που εκδόθηκε από τον αυτοκράτορα Φίλιππο τον Άραβα. Στην πίσω πλευρά γράφει «ΖΕΥΓΜΑΤΕΩΝ» και έχει έναν ναό του Ζεύγματος καθώς και τον Αιγόκερω, σύμβολο της 5ης Σκυθικής λεγεώνας της οποίας ήταν έδρα το Ζεύγμα.

Τον 1ο π.Χ. αιώνα η Ζεύγμα έγινε τμήμα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Την ίδια εποχή οι Πάρθοι κατέλαβαν την Απάμεια και χώρισαν την Ζεύγμα κάνοντας τον Ευφράτη σύνορο. Η πόλη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη ενώ έγινε και έδρα της IV Σκυθικής λεγεώνας που παρέμεινε εκεί μέχρι το 252 μ.Χ., που ο ρωμαϊκός στρατός ηττήθηκε από τον Σαπώρ Α΄ στη Βαρβαλλισό. Η πόλη πέρασε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και διατηρήθηκε έως το 637 μ.Χ. όταν καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε από τους Άραβες, ενώ σταδιακά εγκαταλείφθηκε.

Ανασκαφικές έρευνες

Mosaic of Oceanos and Tethys - 2nd/3rd Century - Zeugma Mosaic Museum - Gaziantep - Turkey. Photo credit: Adam Jones

Οι πρώτες ανασκαφικές έρευνες πραγματοποιήθηκαν από τον Τόμας Έντουαρντ Λόρενς το 1917 και συνεχίστηκαν το 1970 από τον Τζον Βάγκνερ. Από το 1990 οι έρευνες συνεχίστηκαν με εντατικούς ρυθμούς λόγω της ανόδου του νερού.

Έχουν ανεβρεθεί θέσεις της νεολιθικής εποχής κοντά στη Ζεύγμα, καθώς ανασκάφτηκε σχεδόν το μεγαλύτερο τμήμα της πόλης. Βρέθηκαν πολλά ψηφιδωτά με θέματα από την ελληνική μυθολογία, όπως Ωκεανός και Τηθύς, Δαίδαλος και Ίκαρος, ο Αχιλλέας στην αυλή του βασιλιά Λυκομήδη και ο Διόνυσος με την Αριάδνη. Βρέθηκαν τοιχογραφίες, νομίσματα, κεραμικές σφραγίδες, αγάλματα και εκατοντάδες κινητά ευρήματα που κοσμούν το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης Γκαζιαντέπ.

Σαρλ Μπωντλαίρ, Συνομιλία. Charles Baudelaire, Causerie

Pierre-Auguste Renoir, Conversation. Undated. National Museum, Stockholm.

Ένας λαμπρός είσαι ουρανός του φθινοπώρου, εσύ!

μα εμένα η θλίψη μέσα μου σαν θάλασσ’ ανεβαίνει,

κι όταν πισωδρομάει, στα ωχρά τα χείλη μου απομένει

απ’ την πικρή τη λάσπη της μιά γεύση καυτερή.

– Μάταια το χέρι σου στα λιγωμένα μου γλιστρά

τα στήθη· ό,τι ζητάς εκεί να βρεις, τό ’χει ρημάξει

τό ’χει γυναίκα με τα δόντια τ’ άγρια της σπαράξει.

Πια την καρδιά μου μη ζητάς· τη φάγαν τα θεριά.

Είναι η καρδιά μου ένα παλάτι οπού το διαγουμίζει

όχλος· μεθούν, σκοτώνονται, τραβιούνται απ’ τα μαλλιά!

– Στον ξέσκεπό σου το λαιμό ένα μύρο φτερουγίζει!...

Σκληρέ δυνάστη των ψυχών, προστάζει, ω Ομορφιά!

με τη φωτιά απ’ τα μάτια σου σαν κύμα που χιμίζει,

απόκαψε τα ράκη αυτά που αφήκαν τα θεριά!

Louis Anquetin, Torse de Jeune Fille, 1890.

Μετάφραση: Κλέων Παράσχος.

Από το βιβλίο: Charles Baudelaire, «Εικοσιοκτώ ποιήματα», επιλογή – μετάφραση Κλέων Παράσχος, Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 1999, σελ. 87.

CAUSERIE

Tony Johannot, Causerie, 1843.

Vous êtes un beau ciel d'automne, clair et rose!

Mais la tristesse en moi monte comme la mer,

Et laisse, en refluant, sur ma lèvre morose

Le souvenir cuisant de son limon amer.

— Ta main se glisse en vain sur mon sein qui se pâme;

Ce qu'elle cherche, amie, est un lieu saccagé

Par la griffe et la dent féroce de la femme.

Ne cherchez plus mon coeur; les bêtes l'ont mangé.

Mon coeur est un palais flétri par la cohue;

On s'y soûle, on s'y tue, on s'y prend aux cheveux!

— Un parfum nage autour de votre gorge nue!...

Ô Beauté, dur fléau des âmes, tu le veux!

Avec tes yeux de feu, brillants comme des fêtes,

Calcine ces lambeaux qu'ont épargnés les bêtes!

François Barraud, Les songes creux, 1933.

Charles Baudelaire, Auguste Rodin, Les Fleurs du Mal, 1857.

Το Μουσείο Μπενάκη υποδέχεται τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. The Benaki Museum celebrates the life and work of Domenikos Theotokopoulos

Γκρέκο, «Πορτραίτο του Doctor Rodrigo de la Fuente», 1582-1585, λάδι σε μουσαμά, Museo Nacional del Prado. Madrid, αρ. ευρ. P00807. El Greco, Portrait of Doctor Rodrigo de la Fuente (El Médico) 1588-89. Museo del Prado, Madrid. On the occasion of the quatercentenary of Domenikos Theotokopoulos’ death, the Benaki Museum organizes two exhibitions and an international conference. The exhibition “Friends and Patrons of El Greco in Toledo” will be presented at the museum’s main building, while the conference “El Greco from Crete, to Venice, to Rome, to Toledo” and the exhibition “Domenikos Theotokopoulos between Venice and Rome” will be hosted at the Pireos Street Annexe of the museum.

Δύο εκθέσεις και ένα διεθνές επιστημονικό συνέδριο θα πρωταγωνιστήσουν τους επόμενους μήνες στο μεγάλο αφιέρωμα που ετοιμάζει το Μουσείο Μπενάκη στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, με αφορμή τη συμπλήρωση 400 χρόνων από τον θάνατό του. Πιο αναλυτικά, στο Κεντρικό Κτήριο του Μουσείου θα παρουσιαστεί η έκθεση «Ο φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο», ενώ στο Κτήριο της Οδού Πειραιώς θα πραγματοποιηθούν η έκθεση «Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης», καθώς και το διεθνές επιστημονικό συνέδριο «Ο Γκρέκο απ’ την Κρήτη στη Βενετία, στη Ρώμη, στο Τολέδο».

Ο φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο

Γκρέκο, «Πορτραίτο του Antonio de Covarrubias y Leyva», περ. 1600, λάδι σε μουσαμά, Museo del Greco, Toledo, αρ. ευρ. CE00015. “Friends and Patrons of El Greco in Toledo”, curated by Richard Kagan (Professor, John Hopkins University, Baltimore) and Nikos Hadjinikolaou, focuses on the presentation of the intellectuals, collectors and patrons who constituted El Greco’s personal close circle in Toledo, inspiring and supporting him, throughout his creative journey. The exhibition comprises important archival material from archives in Toledo (Archivo Municipal de Toledo, Archivo Provincial de Toledo, Biblioteca de Castilla-La Mancha) and Madrid (Archivo Historico de Protocolos de Madrid), manuscripts and books from the National Library of Spain (Biblioteca Nacional de Espana), as well as four portraits of El Greco from the collections of the Museo del Prado, the Museo del Greco in Toledo as well as from a private collection in London. The exhibition is accompanied by a rich scientific publication, edited by Art Historian Nikos Hadjinikolaou (Professor Emeritus of the University of Crete).

Στόχος της έκθεσης είναι να γίνουν γνωστοί και να τιμηθούν οι διανοούμενοι, συλλέκτες και παραγγελιοδότες που αποτελούσαν τον προσωπικό κύκλο του Γκρέκο στο Τολέδο, τον ενέπνευσαν και τον στήριξαν σε όλη τη φάση της δημιουργικής του ζωής. Ο Κρητικός ζωγράφος έζησε 37 ολόκληρα χρόνια στο Τολέδο, επαγγελματικά σε μεγάλο βαθμό πετυχημένος αλλά πνευματικά σχετικά απομονωμένος. Ένας ζωγράφος με τη δική του ουμανιστική παιδεία δεν μπορούσε να έχει παρά ελάχιστους συνομιλητές στο Τολέδο: μια αριθμητικά περιορισμένη ελίτ ιταλικής κουλτούρας που ήταν σε θέση να εκτιμήσει το ιδιόμορφο εικαστικό του έργο.

Γκρέκο, «Jerónimo de Ceballos», 1613, λάδι σε μουσαμά, Museo Nacional del Prado. Madrid, αρ. ευρ. P00812. El Greco, Jerónimo de Cevallos, 1613. Museo Nacional del Prado, Madrid.

Η έκθεση περιλαμβάνει δύο από τις σημαντικότερες προσωπογραφίες που φιλοτέχνησε ο καλλιτέχνης (από τις συλλογές του Museo del Prado), καθώς και άλλα ζωγραφικά έργα, σπάνια βιβλία, χειρόγραφα και χαρακτικά του 16ου και του 17ου αιώνα που φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας, στα Αρχεία του Τολέδου (Archivo Municipal de Toledo, Archivo Provincial de Toledo, Biblioteca de Castilla-La Mancha), και σε άλλα ιδρύματα (Museo del Greco, Archivo Historico de Protocolos de Madrid) που πρόθυμα δέχτηκαν να δανείσουν τους θησαυρούς τους.

Την επιμέλεια της έκθεσης έχει ο ιστορικός Richard Kagan (καθηγητής στο Johns Hopkins University, Baltimore), σε συνεργασία με τον ιστορικό τέχνης Νίκο Χατζηνικολάου (ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης). Την έκθεση συνοδεύει πλούσια επιστημονική έκδοση, την οποία επιμελείται ο Νίκος Χατζηνικολάου, με κείμενα του επιμελητή και των Richard Kagan και Ιωάννη Χασιώτη.

Μουσείο Μπενάκη, Κεντρικό Κτήριο. Διάρκεια: 13 Νοεμβρίου 2014 – 1 Μαρτίου 2015.

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος μεταξύ Βενετίας και Ρώμης

Γκρέκο, «Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά», περ. 1570, τέμπερα και λάδι σε ξύλο, Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, αρ. ευρ. 3149, Ιδρύματα Ανδρέου και Μαρίας Καλοκαιρινού, υπό καθεστώς μακροχρόνιου δανεισμού στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης. El Greco, View of the Mount Sinai and the Monastery of St Catherine, 1570. Historical Museum of Crete. “Domenikos Theotokopoulos between Venice and Rome” investigates the artist’s first steps in the West, during his stay in Venice and through the early stages of his residence in Rome (1567-1574). With the help of paintings, engravings and manuscripts, visitors will be able to follow the blossoming art of the ambitious and defiant Cretan in the important artistic centres of post-Renaissance Italy. The exhibition has been presented at the Historical Museum of Crete (21/06- 25/10/2014).

Η έκθεση είναι μια συνδιοργάνωση του Μουσείου Μπενάκη με το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, όπου και παρουσιάστηκε αρχικά (21 Ιουνίου έως τις 25 Οκτωβρίου 2014).

Γκρέκο, «Η Βάπτιση του Χριστού», περ. 1566/67, μεικτή τεχνική (αυγοτέμπερα και λάδι) σε ξύλο, Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, Δήμος Ηρακλείου υπό καθεστώς μακροχρόνιου δανεισμού στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης. “Domenikos Theotokopoulos between Venice and Rome” focuses on the two panels of the painter’s Italian period which are kept in Heraklion. These are The Baptism of Christ, which belongs to the Municipality of Heraklion, and the View of Mt Sinai and the Monastery of St Catherine, which was purchased by Andreas & Maria Kalokairinou Foundation in 1991. Also, the exhibition will present for the first time in Greece the El Greco’s painting A boy blowing a candle from the Museo Nazionale di Capodimonte in Naples.

Επικεντρώνεται σε δύο πίνακες του Γκρέκο που εκτίθενται μόνιμα στους χώρους του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, στο Ηράκλειο. Πρόκειται για τη «Βάπτιση του Χριστού», που ανήκει στον Δήμο Ηρακλείου, και την «Άποψη του Όρους και της Μονής Σινά», που αγοράστηκε από τα Ιδρύματα Ανδρέα και Μαρίας Καλοκαιρινού, το 1991. Τα ιστορικά πρόσωπα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι ο καρδινάλιος Alessandro Farnese, ο βιβλιοθηκάριός του Fulvio Orsini, καθώς και ο μικρογράφος Giulio Clovio. Ο Γκρέκο φιλοξενήθηκε επί δύο χρόνια (1570-1572) στο Palazzo Farnese μετά από επιστολή του Giulio Clovio προς τον καρδινάλιο, όπου τον χαρακτήριζε «σπάνια περίπτωση για τη ζωγραφική», ενώ για τον Fulvio Orsini οι ειδικοί πιστεύουν ότι το έργο «Άποψη του Όρους Σινά» του ανήκε και ίσως να ήταν παραγγελία δική του. Έτσι, διερευνώνται τα πρώτα βήματα του καλλιτέχνη στη Δύση, τόσο στη Βενετία όσο και στην αρχή της ρωμαϊκής περιόδου της ζωής του (1567-1574). Με τη βοήθεια ζωγραφικών έργων, χαρακτικών και χειρογράφων ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει την εξέλιξη του φιλόδοξου και υπερήφανου ζωγράφου από την Κρήτη στα μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα της μετα-αναγεννησιακής Ιταλίας.

Γκρέκο, «Η προσκύνηση των μάγων», 1567, λάδι σε ξύλο, Agnes Etherington Art Centre, Queen's University, Kingston, Δωρεά Alfred και Isabel Bader (1991), αρ. ευρ. 34-011.

Στην έκθεση παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η «Προσκύνηση των Μάγων» από το Agnes Etherington Art Center (Kingston, Καναδάς), η «Προσωπογραφία του Giulio Clovio» της Sofonisba Anguissola που ανήκει σε ιδιωτική συλλογή του εξωτερικού (Ρώμη), μια «Προσωπογραφία του Fulvio Orsini», αγνώστου καλλιτέχνη, από τις συλλογές του Μουσείου Uffizi, καθώς και ο πίνακας του Γκρέκο «Παιδί που φυσάει ένα αναμμένο κερί» από το Museo Nazionale di Capodimonte της Νάπολης.

Γκρέκο, «Παιδί που φυσάει κερί», 1570-72, λάδι σε μουσαμά, Νεάπολη, Museo Nazionale di Capodimonte. El Greco, A boy blowing a candle (Soplόn) 1570-72. Museo Nazionale di Capodimonte, Naples.

Την έκθεση συνοδεύει πλούσια επιστημονική έκδοση με κείμενα των Παναγιώτη Ιωάννου, Μαρίας Κωνσταντουδάκη-Κιτρομηλίδου, David McTavish και Νίκου Χατζηνικολάου. Επιμελητής της έκθεσης και της έκδοσης είναι ο Νίκος Χατζηνικολάου.

Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο Οδού Πειραιώς. Διάρκεια: 21 Νοεμβρίου 2014 – 1 Μαρτίου 2015.

Διεθνές επιστημονικό συνέδριο

Γκρέκο, «Λαοκόων>, 1610-4, λάδι σε μουσαμά, WASHINGTON National Gallery of Art Samuel H. Kress Collection 1946.18.1. The three-day conference “El Greco from Crete, to Venice, to Rome, to Toledo” focuses on the life and oeuvre of Domenikos Theotokopoulos.

Το Μουσείο Μπενάκη, στο πλαίσιο του αφιερώματος στον Γκρέκο, διοργανώνει τριήμερο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο «El Greco from Crete, to Venice, to Rome, to Toledo», με τη συμμετοχή 22 επιστημόνων από όλο τον κόσμο, ειδικών στο έργο του Θεοτοκόπουλου.

Η ευρεία θεματική και η έμφαση που θα δοθεί στον πίνακα του Λαοκόοντα, όπως επίσης και το επίπεδο τόσο των επιστημονικών ανακοινώσεων όσο και των δύο κεντρικών ομιλιών που έχουν προγραμματιστεί, καθιστούν το συνέδριο ένα πραγματικό γεγονός για όσους ενδιαφέρονται για τον καλλιτέχνη ή ευρύτερα για την ευρωπαϊκή ζωγραφική του 16ου αιώνα.

Οι ανακοινώσεις στα ισπανικά θα μεταφράζονται ταυτόχρονα στα αγγλικά και στα ελληνικά. Οι ανακοινώσεις στα γαλλικά, ιταλικά και ελληνικά, θα μεταφράζονται ταυτόχρονα στα αγγλικά.

Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο Οδού Πειραιώς, Αμφιθέατρο. 21-22-23 Νοεμβρίου 2014.

Εκπαιδευτικές επισκέψεις σχολικών ομάδων

Γκρέκο, «Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού» (El Espolio), 1577-9, λάδι σε μουσαμά, 285 x 173 εκ., Τολέδο, Καθεδρικός Ναός.

Ειδικά για την έκθεση «Ο φιλικός κύκλος του Γκρέκο στο Τολέδο» (Κεντρικό Κτήριο) το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Μπενάκη πρόκειται να οργανώσει εκπαιδευτικές επισκέψεις, οι οποίες απευθύνονται κυρίως σε μαθητές που φοιτούν στις δυο τελευταίες τάξεις του Δημοτικού, στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Όσα σχολεία ενδιαφέρονται να δηλώσουν συμμετοχή θα προμηθεύονται εκ των προτέρων πλούσιο πληροφοριακό υλικό για την προετοιμασία της επίσκεψης με επιλογές από τη διεθνή βιβλιογραφία, αλλά και οδηγίες-προτάσεις προς τον εκπαιδευτικό για την εποικοδομητική κίνηση των μαθητών του στο χώρο της έκθεσης. Στόχος είναι να δημιουργηθεί μια νοερή διαδρομή που θα συνδέει την έκθεση του Κεντρικού Κτηρίου του Μουσείου Μπενάκη, τόσο με αυτήν του Κτηρίου της οδού Πειραιώς όσο και με εκείνη του γειτονικού Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.

Πληροφορίες και κρατήσεις: Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, Δευτέρα έως Πέμπτη, 10:00-14:00, τηλ. 210 3671067-69.

Πηγή: Αρχαιολογία Online