Εξωγήινη μορφή ζωής θα μπορούσε να «τρέφεται» με κοσμικές ακτίνες. Alien life could feed on cosmic rays

Σχεδόν εξωγήινο μικρόβιο βρέθηκε να τρώει ραδιενέργεια. High-energy particles called galactic cosmic rays could be an energy source for life on other planets. Credit: Tinieder/iStockphoto

Ένα είδος βακτηρίου που βρέθηκε να ζει βαθιά στο υπέδαφος αποκαλύπτεται ότι έχει τη μοναδική ικανότητα να αντλεί ενέργεια από τη ραδιενεργό διάσπαση του ουρανίου. Η ανακάλυψη, λένε αμερικανοί ερευνητές, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ύπαρξης εξωγήινων που τρέφονται με καθαρή ακτινοβολία.

Το μοναδικό βακτήριο, με την ονομασία Desulforudis audaxviator, βρέθηκε να ζει σε ένα παλιό χρυσωρυχείο στη Νότια Αφρική, σε βάθος 2,8 χιλιομέτρων. «Τράβηξε την προσοχή μου επειδή αντλεί ενέργεια αποκλειστικά από ραδιενεργές ουσίες» λέει στο δικτυακό τόπο του «Science» ο Ντιμίτρα Άτρι, αστροβιολόγος του Διαστημικού Ινστιτούτου Επιστήμης «Blue Marble» στο Σιάτλ. «Ποιος ξέρει αν συμβαίνει το ίδιο με τη ζωή σε άλλους κόσμους;» εικάζει.

Οι περισσότεροι οργανισμοί στη Γη είτε εκμεταλλεύονται το φως του ήλιου για να φωτοσυνθέσουν την τροφή τους, είτε τρέφονται με φωτοσυνθετικούς οργανισμούς. Το Desulforudis audaxviator ανήκει σε μια διαφορετική, σπάνια κατηγορία οργανισμών, οι οποίοι αντλούν ενέργεια απευθείας από ανόργανες χημικές ουσίες του περιβάλλοντος.

Ραδιενεργό γεύμα

Το βακτήριο Desulforudis audaxviator αξιοποιεί την ενέργεια του ραδιενεργού ουρανίου. Desulforudis audaxviator thrive using radiation from uranium as an energy source deep in the gold mine they call home. Credit: NASA

Το ουράνιο και άλλα ραδιενεργά στοιχεία που υπάρχουν σε μικρές ποσότητες στον γήινο φλοιό εκπέμπουν ακτινοβολία, η οποία διασπά άλλα μόρια στο έδαφος. Διασπά για παράδειγμα ενώσεις που περιέχουν οξυγόνο και θείο, παράγοντας έτσι θειικά ιόντα, υπεροξείδιο του υδρογόνου και άλλα προϊόντα που διατηρούν αποθηκευμένη χημική ενέργεια.

Αυτή είναι η ενέργεια που αξιοποιεί για την επιβίωσή του το θαυμαστό βακτήριο: απορροφά τα μόρια και τα ιόντα που προκύπτουν, ρουφά την ενέργειά τους και στη συνέχεια τα φτύνει πίσω στο περιβάλλον.

Ο Άτρι υποψιάζεται ότι η ίδια διαδικασία θα μπορούσε να κρατά ταϊσμένα εξωγήινα μικρόβια ακόμα και σε κόσμους που στερούνται ατμόσφαιρας. Τα μικρόβια αυτά θα μπορούσαν να αξιοποιούν όχι την ακτινοβολία της ραδιενεργού διάσπασης, αλλά την ενέργεια των λεγόμενων κοσμικών ακτίνων, μιας βροχής από σωματίδια υψηλής ενέργειας που λούζει τα πάντα στο Διάστημα.

Η Γη διαθέτει μαγνητικό πεδίο που λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας για την κοσμική ακτινοβολία. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τον Άρη ή άλλα «αφιλόξενα» σώματα του Ηλιακού Συστήματος.

Χρησιμοποιώντας τα διαθέσιμα δεδομένα για την κοσμική ακτινοβολία, ο ερευνητές προσομοίωσε τις συνθήκες σε άλλα ουράνια σώματα, και διαπίστωσε ότι, σε όλους τους πλανήτες εκτός από τη Γη, η συνεχής ροή σωματιδίων από το Διάστημα θα προσέφερε αρκετή ενέργεια για την επιβίωση μικρών, σχετικά απλών οργανισμών όπως τα βακτήρια.

Scientists discovered a microbe that could provide a model for how “alien life” might survive in uninhabitable planets throughout the universe. Photo: NASA Goddard Space Flight Center / Flickr

Αν ο Άτρι έχει δίκιο, οι προσπάθειες αναζήτησης εξωγήινης ζωής θα πρέπει να διευρυνθούν, και να συμπεριλάβουν κόσμους που δεν διαθέτουν μαγνητικό πεδίο και θεωρούνταν μέχρι σήμερα εχθρικοί για την υποστήριξη ζωντανών οργανισμών.

Ποιος ξέρει; Βαθιά στο υπέδαφος του Άρη ίσως κρύβεται το εξωγήινο ανάλογο του απίθανου Desulforudis audaxviator. H μελέτη του Ντιμίτρ Άτρι δημοσιεύεται στο «Journal of the Royal Society Institute».

Opportunity: To μακροβιότερο διαστημικό ρόβερ στον Άρη. NASA's Opportunity Rover to Explore Mars Gully

Η εικόνα από το Mars Exploration Rover Opportunity όπου φαίνεται το δυτικό χείλος του κρατήρα Endeavour. This scene from NASA's Mars rover Opportunity shows "Wharton Ridge," which forms part of the southern wall of "Marathon Valley" on the rim of Endeavour Crater. The ridge's name honors the memory of astrobiologist Robert A. Wharton (1951-2012). The scene is presented in approximately true color. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/Cornell/Arizona State Univ.

Η «παλιά καραβάνα» της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διαστήματος (NASA) στον Άρη, το ρόβερ «Opportunity» (Ευκαιρία), έβαλε πλώρη για νέες περιπέτειες. Συγκεκριμένα, θα κατέβει σε ένα ρέμα που σχηματίσθηκε πριν από πολύ καιρό από κάποιο τρεχούμενο υγρό, πιθανώς νερό. Το ρέμα έχει μήκος περίπου δύο ποδοσφαιρικών γηπέδων και απέχει σχεδόν ένα χιλιόμετρο από την τωρινή θέση του «Opportunity». Κανένα ρόβερ στον Άρη μέχρι σήμερα δεν έχει κάνει κάτι τέτοιο, ούτε το πιο σύγχρονο, το «Curiosity» (Περιέργεια).

This map show a portion of Endeavour Crater's western rim that includes the "Marathon Valley" area investigated intensively by NASA's Mars Exploration Rover Opportunity in 2015 and 2016, and a fluid-carved gully that is a destination to the south for the mission. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/Univ. of Arizona

Τα ρέματα του Άρη είχαν εντοπισθεί από ψηλά ήδη από τη δεκαετία του ΄70, αλλά μέχρι σήμερα κανένα δεν έχει ερευνηθεί επιτόπια. Το ρόβερ θα επιχειρήσει να κατέβει όλο το ρέμα, φθάνοντας έως τον πυθμένα του κρατήρα. Έτσι, το «Opportunity» -το πιο μακρόβιο ρόβερ στον γειτονικό πλανήτη όπου έφθασε τον Ιανουάριο του 2004- θα εισχωρήσει, για πρώτη φορά, στο εσωτερικό του κρατήρα «Εντέβορ», στο πλάι του οποίου έκανε εξερευνήσεις εδώ και μια πενταετία.

This scene from NASA's Mars rover Opportunity shows "Wharton Ridge," on the western rim of Endeavour Crater. The ridge's name honors the memory of astrobiologist Robert A. Wharton (1951-2012). The scene is presented in enhanced color to make differences in surface materials more easily visible. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/Cornell/Arizona State Univ.

To ρόβερ έφθασε το 2011 στην περίμετρο του μεγάλου κρατήρα, ο οποίος έχει διάμετρο 22 χιλιομέτρων και σχηματίσθηκε από πτώση μετεωρίτη πριν από δισεκατομμύρια χρόνια. Προηγουμένως, είχε εξερευνήσει αρκετούς μικρότερους κρατήρες, όπου βρήκε ίχνη αρχαίου νερού. Μέσα πια στον κρατήρα, τα όργανα του ρόβερ θα συγκρίνουν τα πετρώματα που υπάρχουν εκεί, με όσα έχει ήδη μελετήσει έξω από τον κραστήρα. Την 1η Οκτωβρίου η αποστολή του «Opportunity», που αρχικά προοριζόταν να κρατήσει μόνο 90 αρειανές μέρες (92,4 γήινες), αλλά αισίως έφθασε τα 12 χρόνια, επεκτάθηκε για μια ακόμη διετία. Δεν θα είναι εύκολο κάτι τέτοιο, παρόλο που οι περισσότεροι μηχανισμοί του ρόβερ δουλεύουν ακόμη καλά, αν και έχουν προ πολλού ξεπεράσει το προσδόκιμο ζωής τους.

Το «δίδυμο αδερφάκι» του «Opportunity», το «Spirit», έχασε δύο από τους έξι τροχούς του, προτού υποκύψει στο κρύο του τέταρτου αρειανού χειμώνα του, το 2010. Το 2017, το «Opportunity» θα αντιμετωπίσει την πρόκληση να περάσει τον όγδοο αρειανό χειμώνα του. Αυτή τη στιγμή στον Άρη επιχειρούν δύο ρόβερ της NASA («Opportunity» και «Curiosity»), ενώ σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη βρίσκονται τρεις διαστημοσυσκευές.

Η ώρα του ExoMars στις 19 Οκτωβρίου

Join the story so far with ESA's ExoMars mission. Their first attempt at sending a car sized rover to explore Mars. How does the ESA prepare for this mission? What will the rover be looking for? How long will it take to get to Mars? Find out the answers in this short documentary.

Στις 19 Οκτωβρίου, το ρομποτικό σκάφος ExoMars, μια κοινή αποστολή της Ευρώπης (ESA) και της Ρωσίας (Roscosmos), θα τεθεί επίσης σε τροχιά γύρω από τον «κόκκινο πλανήτη».

Πηγή: www.jpl.nasa.gov

Οι πίθηκοι μπορούν να «διαβάσουν» το μυαλό των άλλων. Apes understand that some things are all in your head

Δεν έχουν μόνο οι άνθρωποι την ικανότητα να μαντεύουν τι σκέπτονται οι γύρω τους. Άλλη μια άγνωστη αλλά εντυπωσιακή ικανότητα των πιθήκων εντόπισαν οι επιστήμονες. Humans aren't the only ones who can tell when someone's beliefs don't match reality. A group of captive apes, including this orangutan, performed tests indicating that they can grasp when others are about to act based on false beliefs. This finding indicates that social thinking skills of apes and humans are more alike than previously thought. Credit: MPI-EVA

Οι άνθρωποι δεν είναι τελικά τα μόνα πλάσματα στη Γη που μπορούν να μαντέψουν τι σκέπτονται οι γύρω τους και πότε οι απόψεις των άλλων είναι πλανημένες, επειδή διαφέρουν από την πραγματικότητα. Το ίδιο φαίνεται πως μπορούν να κάνουν επίσης οι χιμπατζήδες και λοιποί πίθηκοι «συγγενείς» μας (ουρακοτάγκοι και μπονόμπο), όπως έδειξαν για πρώτη φορά μια σειρά από έξυπνα πειράματα αμερικανών, ιαπώνων και γερμανών επιστημόνων.

Η διαπίστωση

We all know that the way someone sees the world, and the way it really is, aren't always the same. This ability to recognize that someone's beliefs may differ from reality has long been seen as unique to humans. Chimpanzees seem to be able to tell when others hold mistaken beliefs. Credit: © Kletr / Fotolia

Οι επιστήμονες των πανεπιστημίων Ντιούκ και Κιότο, καθώς και του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ, με επικεφαλής τον Κρίστοφερ Κρουπένιε δηλώνουν πλέον σχεδόν βέβαιοι ότι οι πίθηκοι είναι σε θέση να αντιληφθούν πως οι άλλοι γύρω τους έχουν τις δικές τους επιθυμίες και αντιλήψεις, που μερικές φορές είναι λανθασμένες - με άλλα λόγια μπορούν να «διαβάσουν» το μυαλό των άλλων.

Οι άνθρωποι γνωρίζουμε ότι οι σκέψεις μας (ο τρόπος που βλέπουμε τον κόσμο) δεν ανταποκρίνονται πάντα σε αυτό που όντως υπάρχει. Επίσης, ξέρουμε ότι αυτό συμβαίνει όχι μόνο στο δικό μας μυαλό αλλά και στο μυαλό των άλλων γύρω μας.

Η ικανότητα να κατανοούμε ότι οι άλλοι έχουν λανθασμένες πεποιθήσεις, η λεγόμενη «θεωρία του νου», αποτέλεσε ορόσημο στη νοητική ανάπτυξη των ανθρώπων, καθώς βοηθά να νιώσουμε τους άλλους και να προβλέψουμε τι θα κάνουν (επίσης να τους κοροϊδέψουμε...). Ενώ αυτό έως τώρα θεωρείτο αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό (που εμφανίζεται σε κάθε παιδί συνήθως πριν την ηλικία των πέντε ετών, εκτός από όσα έχουν αυτισμό), η νέα μελέτη καταρρίπτει άλλη μία ανθρώπινη αποκλειστικότητα.

Τα πειράματα

A soap-opera watching experiment suggests chimps, bonobos, and orangutans can understand what others are thinking and when their perceptions about the world differ.

Τα νέα πειράματα με πιθήκους που παρακολουθούσαν βίντεο με ερευνητές-ηθοποιούς -ένας επιστήμονας μάλιστα ήταν ντυμένος με στολή «Κινγκ Κονγκ»!- έδειξαν ότι οι πίθηκοι μπορούν όχι μόνο να καταλάβουν τι θέλουν οι άλλοι ή τι οι άλλοι μπορεί να ξέρουν, αλλά επίσης τι λανθασμένο μπορεί να σκέφτεται κάποιος άλλος.

Οι πίθηκοι στα πειράματα ήσαν ικανοί να προβλέψουν σωστά ότι κάποιος (ο ηθοποιός-ερευνητής) θα έψαχνε για ένα χαμένο αντικείμενο σε ένα μέρος, όπου ο ίδιος δεν γνώριζε -αλλά οι πίθηκοι γνώριζαν- ότι το πράγμα αυτό δεν υπήρχε πια. Οι επιστήμονες, παρακολουθώντας συνεχώς το βλέμμα των πιθήκων όσο οι τελευταίοι παρακολουθούσαν τα βίντεο, μπορούσν να εικάσουν τι περνούσε από το μυαλό των ζώων.

Ουσιαστικά, οι πίθηκοι, όπως είπε ο διακεκριμένος καθηγητής ψυχολογίας και νευροεπιστήμης Μάικλ Τομαζέλο, «οι πίθηκοι μπορούν, σε ένα βαθμό τουλάχιστον, να καταλάβουν ότι αυτό που έχει κανείς στο κεφάλι του, δεν είναι κατ' ανάγκη πραγματικό. Ότι υπάρχει ένας νοητικός κόσμος διαφορετικός από τον πραγματικό».

«Είναι η πρώτη φορά που ένα ζώο άλλο από τον άνθρωπο περνά το τεστ αυτό της ψευδούς πεποίθησης» (να έχω επίγνωση ότι κάποιος άλλος σκέφτεται κάτι που δεν είναι αληθινό), δήλωσε ο Κρουπένιε. Πρόσθεσε ότι, «αν τα ευρήματα επιβεβαιωθούν και από μελλοντικές έρευνες, τότε οι επιστήμονες μπορεί να οδηγηθούν στο να ξανασκεφτούν το πόσο βαθιά οι πίθηκοι καταλαβαίνουν ο ένας το άλλο». Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Πηγή: C. Krupenye et al.  Great apes anticipate that other individuals will act according to false beliefs. Science. Vol. 354, October 7, 2016, p. 110. doi:10.1126/science.aaf8110.

Άστρο που πεθαίνει εκτοξεύει μπάλες φωτιάς. Hubble Detects Giant 'Cannonballs' Shooting from Star

Ένα τελείως ασυνήθιστο φαινόμενο «είδε» το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. This four-panel graphic illustrates how the binary-star system V Hydrae is launching balls of plasma into space. Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

Ένα τελείως ασυνήθιστο φαινόμενο «είδε» το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble: τεράστιες καυτές μπάλες αερίων να εκτοξεύονται από ένα άστρο που πεθαίνει. Κάθε μπάλα πλάσματος είναι διπλάσια σε μέγεθος από τον πλανήτη Άρη και κινείται με τρομερή ταχύτητα στο διάστημα (περίπου μισό εκατομμύριο μίλια την ώρα).

Το αίνιγμα

1) This artist’s impression shows the two stars of the V Hydrae system orbiting each other. One of the stars is nearing the end of its life and has swelled in size, becoming a red giant. See the next sequence below. Illustration credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

2) The smaller star’s orbit carries the star into the red giant’s expanded atmosphere. As the star moves through the atmosphere, it gobbles up material from the red giant that settles into a disc around the star. Illustration credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

3) The buildup of material reaches a tipping point and is eventually ejected as blobs of hot plasma along the star’s spin axis. Illustration credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

4) This ejection process is repeated every eight years, which is the time it takes for the orbiting star to make another pass through the bloated red giant’s envelope. Illustration credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

Αυτές οι αστρικές «κανονόμπαλες» εκτοξεύονται με ρυθμό μία κάθε 8,5 χρόνια εδώ και τουλάχιστον 400 χρόνια, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, με επικεφαλής τον Ραγκβέντρα Σαχάι της NASA. Οι «μπάλες» αποτελούν ένα αίνιγμα, επειδή οι αστρονόμοι δεν μπορούν να φανταστούν με ποιό τρόπο το άστρο V Hydrae, ένας ετοιμοθάνατος ερυθρός γίγαντας σε απόσταση 1.200 ετών φωτός από τη Γη, μπορεί να εκτινάξει τέτοιο υλικό και με τέτοια μορφή.

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι «μπάλες» εκτοξεύονται από κάποιο άλλο «κανόνι», ένα δεύτερο άστρο-συνοδό, που ακόμη δεν έχει εντοπισθεί και το οποίο κάθε 8,5 χρόνια πλησιάζει τo V Hydrae, «κλέβοντας» ένα μέρος της ατμόσφαιρας του τελευταίου και μετά «πυροβολώντας» το σαν μπάλα στο διάστημα. Κάθε σφαίρα πλάσματος έχει θερμοκρασία τουλάχιστον 9.500 βαθμών Κελσίου, σχεδόν διπλάσια από εκείνη στην επιφάνεια του Ήλιου. Όσο απομακρύνεται από το άστρο, κάθε καυτή σφαίρα κρυώνει σταδιακά και γίνεται αόρατη στο φάσμα του ορατού φωτός.

Πηγή: The Astrophysical Journal

Η «δεύτερη Γη» ίσως έχει ωκεανούς! Proxima B Planet May Have Oceans

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Proxima b ο οποίος ίσως διαθέτει ωκεανούς και γενικότερα φιλικό στη ζωή περιβάλλον. An artist's impression of a view of the surface of the planet Proxima b orbiting the red dwarf star Proxima Centauri, the closest star to the Solar System. A team including CNRS astrophysicists have calculated the size and surface properties of the planet dubbed Proxima b, and concluded it may be an 'ocean planet' similar to Earth.

Ο Εγγύτατος β του Κενταύρου (Proxima b), ένας εξωπλανήτης που ανακαλύφθηκε πρόσφατα γύρω από τη δυνητικά κατοικήσιμη ζώνη του κοντινότερου στη Γη άστρου, μπορεί να είναι όχι μόνο βραχώδης, αλλά επίσης σκεπασμένος από ωκεανούς. Αυτή είναι η νέα εκτίμηση γάλλων επιστημόνων, που βασίζεται όμως σε θεωρητικούς υπολογισμούς και όχι σε άμεσα δεδομένα παρατηρήσεων.

Η μελέτη

What Proxima b could look like: From left to right: Proxima b with the smallest attainable radius (65% metallic core surrounded by a rocky mantle separated into two phases), Earth (ditto with 32.5% core) and b with the Proxima maximum authorized range (50% of rocky mantle surrounded by a layer of water in solid and liquid form).

Οι αστροφυσικοί του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, υπολόγισαν ότι ο Proxima b, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου τεσσάρων ετών φωτός από τη Γη, μπορεί να είναι ένας υδάτινος κόσμος, όμοιος με τον δικό μας.

Proxima Centauri is smaller and 1,000 times weaker than our Sun, which means Proxima b is at exactly the right distance for conditions to be potentially habitable.

Ο εξωπλανήτης έχει εκτιμώμενη μάζα 1,3 φορές μεγαλύτερη από τη Γη και απέχει από το άστρο του γύρω στα 7,5 εκατ. χλμ., σχεδόν το ένα δέκατο της απόστασης Ερμή-Ήλιου. Επειδή όμως το άστρο του είναι μικρότερο από το δικό μας και 1.000 φορές λιγότερο λαμπερό από τον Ήλιο, δεν αποκλείεται να υπάρχουν μεγάλες θάλασσες στην επιφάνειά του - πράγμα που θα ευνοούσε την ανάπτυξη μορφών ζωής. Σύμφωνα με ένα από τα «σενάρια» των γάλλων επιστημόνων, ο Εγγύτατος β μπορεί να διαθέτει ένα ενιαίο τεράστιο ωκεανό βάθους έως 200 χιλιομέτρων, ενώ ο πλανήτης εκτιμάται ότι διαθέτει και μια αραιή ατμόσφαιρα.

Ο πραγματικός «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών»: Τι κρύβει ο 3.500 ετών σπουδαίος τάφος πολεμιστή, γεμάτος με θησαυρούς, στην Πύλο. Lord of the Rings: Rare discovery in Bronze Age tomb prompts new consideration of Greek history

Το μεγαλύτερο χρυσό δαχτυλίδι σφραγίδα που είναι γνωστό στο Αιγαίο, παρουσιάζει πέντε περίτεχνα ντυμένες γυναικείες μορφές. The excavation yielded the discovery of the second largest gold signet ring known in the Aegean world, which shows five elaborately dressed female figures gathered by a seaside shrine. Credit: University of Cincinnati

Ένας όμορφος άνδρας, με μακριά μαύρα μαλλιά, ήταν πιθανόν ο «Γρύπας Πολεμιστής», όπως αποκαλείται ο «ένοικος» του τάφου του 1.500 π. Χ., που αποκαλύφθηκε πέρσι στον Άνω Εγκλιανό της Πύλου, δίπλα από το μυκηναϊκό ανάκτορο του Νέστορος.  

The skeleton of an adult male stretched out on his back lay in the grave with weapons arranged to his left and a hoard of fine jewellery on his right. Credit: Denitsa Nonova

Αυτός ήταν ο «γρύπας πολεμιστής» της Πύλου που έζησε το 1.500 π.Χ. Το πορτρέτο του πολεμιστή προέκυψε από την ανασύσταση των οστών του κρανίου που έκαναν οι Lynne Schepartz και Tobias Houlton του Πανεπιστημίου του Ουιτγουότερσραντ στο Γιοχάνεσμπουργκ.

Το πρόσωπό του, που ανασυστάθηκε από τα οστά του κρανίου του, όπως και τα νέα ερευνητικά δεδομένα, θα παρουσιαστούν σήμερα στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, από τους αρχαιολόγους Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ από το Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι.

Οι συντονιστές της ανασκαφής, Τζακ Ντέιβις, καθηγητής Αρχαιολογίας στην Έδρα Carl W. Blegen στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι, και Σάρον Στόκερ, κύρια ερευνήτρια στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών του McMicken College of Arts and Sciences. The team of Jack L. Davis and Sharon R. Stocker, from the University of Cincinatti has brought to light this unlooted and extremely wealthy tomb. Credit: University of Cincinnati

Οι δύο αρχαιολόγοι, το καλοκαίρι του 2015 βρήκαν κάτι μοναδικό: Έναν ασύλητο, λακκοειδή τάφο με τον σκελετό άνδρα, ηλικίας 30 με 35 ετών, καθώς και περισσότερα από 1.400 μοναδικά αντικείμενα ως κτερίσματα για τη μετά θάνατο ζωή του.

Sharon Stocker standing in the excavated tomb. Credit: University of Cincinnati, Pylos Excavations

«Από ό,τι φαίνεται ήταν ένας όμορφος άνδρας. Τον έχουμε αποκαταστήσει με μακριά μαύρα μαλλιά, με βάση την αναπαράσταση πολεμιστή που βρέθηκε σε μία σφραγίδα στον τάφο και η οποία θα δημοσιευτεί του χρόνου. Θα δείξουμε την εικόνα του κατά τη διάρκεια της ομιλίας μας», δήλωσε η δρ. Στόκερ, η οποία μαζί με τον άνδρα της, καθηγητή Τζακ Ντέιβις, θα δώσουν διάλεξη με θέμα «Lord of the Gold Rings: The Grave of the Griffin Warrior of Pylos» («Ο Άρχοντας των Χρυσών Δαχτυλιδιών: Ο Τάφος του Γρύπα Πολεμιστή της Πύλου»). Η ανασύσταση του προσώπου του έγινε από τους Lynne Schepartz και Tobias Houlton του Πανεπιστημίου του Ουιτγουότερσραντ στο Γιοχάνεσμπουργκ. Πέρσι, η συγκλονιστική ανακάλυψη είχε χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ως «η πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της Ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια».

Θαυμάσια διατηρημένη χρυσή αλυσίδα, μήκους άνω των 75 εκατοστών, με δύο χρυσά μενταγιόν διακοσμημένα με φύλλα κισσού. Βρέθηκε κοντά στον λαιμό του πολεμιστή. This unique necklace measures more than 30-inches long and features two gold pendants decorated with ivy leaves. It was found near the neck of the warrior's skeleton. Credit: University of Cincinnati, Pylos Excavations

Ένα χάλκινο όπλο με λαβή από ελεφαντόδοντο και χρυσό. Dagger with a gold hilt overlaid with gold in a rare technique imitating embroidery. Credit: University of Cincinnati, Pylos Excavations

Finds from the grave at Ano Englianos. Credit: University of Cincinnati, Pylos Excavations

Τα ευρήματα συνηγορούσαν και με το παραπάνω σε αυτό: Χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια και κύπελλα, ένα χάλκινο σπαθί με επιχρυσωμένη ελεφαντοστέινη λαβή, μια σπάνια χρυσή αλυσίδα, ασημένια κύπελλα -ορισμένα με χρυσά χείλη-, χάλκινα αγγεία και κύπελλα, ένας χάλκινος αμφορέας, χάλκινες πρόχοι και λεκανίδες, 50 και πλέον σφραγιδόλιθοι, περισσότερες από 1.000 ψήφους από πολύτιμους λίθους και άλλα εντυπωσιακά. 

Σκηνή από ταυροκαθάψια σε ένα από τα τέσσερα δαχτυλίδια που βρέθηκαν στον «τάφο του πολεμιστή» στην Πύλο. This gold ring with a Cretan bull-jumping scene was one of four solid-gold rings found in the tomb. This number is more than found with any other single burial elsewhere in Greece. Credit: University of Cincinnati

Πολλά ήταν έργα μινωικής τεχνοτροπίας, που σε συνδυασμό με την εποχή τους οδήγησε τους ανασκαφείς στην υπόθεση ότι μπορεί να αποτελούσαν προϊόντα λεηλασίας από επιδρομή στην Κρήτη. Σε άρθρο, όμως, που δημοσιεύουν στο περιοδικό «Hesperia» εστιάζουν σε κάτι διαφορετικό. «Αυτό που προτείνουμε στο Hesperia δεν έχει να κάνει με τον τρόπο που αποκτήθηκαν αυτά τα αντικείμενα, αλλά με το γιατί. Δηλαδή ισχυριζόμαστε ότι τα συγκεκριμένα αντικείμενα που βρέθηκαν στην ταφή επιλέχθηκαν σκοπίμως και τοποθετήθηκαν στον τάφο για να μεταφέρουν ορισμένα νοήματα, τα οποία σχετίζονται με τα συμβολικά συστήματα που υπήρχαν ήδη στη Μυκηναϊκή κοινωνία», αναφέρει η αρχαιολόγος. 

Σφραγιδόλιθος από κορναλίνη, ένας από τους 50 που βρέθηκαν στον τάφο. This is one of more than four dozen seal stones with intricate Minoan designs found in the tomb. Long-horned bulls and,  sometimes, human bull jumpers soaring over their horns are a common motif in Minoan designs. Credit: University of Cincinnati, Pylos Excavations

Ποια, όμως, είναι αυτά τα μινωικά θέματα που απεικονίζονται στα ευρήματα και δη στα χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια; «Είναι πολλά», μας απαντά η κ. Στόκερ. «Έχουν να κάνουν με τελετές που σχετίζονται με μία θεά και με την εμφάνισή της, ενώ συχνές είναι και οι σκηνές με τα ταυροκαθάψια», συμπληρώνει. Η εύρεση τεσσάρων χρυσών σφραγιστικών δαχτυλιδιών με εικονογραφία τέτοιου τύπου είναι κάτι ιδιαίτερα σπάνιο και ασυνήθιστο. Ή μήπως μοναδικό; «Ειδικά το μεγαλύτερο χρυσό δαχτυλίδι έχει χαραχτεί με τέτοια λεπτομέρεια που δεν υπάρχει πουθενά παράλληλό του μεταξύ των χρυσών σφραγιστικών δαχτυλιδιών που γνωρίζουμε ως σήμερα. Οι σκηνές των γυναικών σε αυτό το δαχτυλίδι επαναλαμβάνονται και σε άλλες γνωστές σφραγίδες της Κρήτης, όμως το δαχτυλίδι της Πύλου συνενώνει μικρότερες γνωστές παραστάσεις σε μια μεγαλύτερη και πιο σύνθετη τελετουργική σκηνή», σημειώνει.

A mirror discovered in the tomb of a Greek warrior in southwest Greece refers to a scene of a goddess holding a mirror in one of four gold rings unearthed in the excavation by a team of UC researchers. Credit: University of Cincinnati

Στον τάφο υπήρχαν κι άλλα απρόσμενα ευρήματα, όπως χτένες και ένας καθρέπτης. Ποια η σημασία τους σε έναν τάφο άνδρα; «Χτένες και καθρέπτες έχουν μια γενικότερη σχέση με τις ταφές πολεμιστών», απαντά η κ. Στόκερ, που συμπληρώνει ότι ίσως αντανακλούν ένα έθιμο στολίσματος πριν από τη μάχη. 

One of six ivory combs found within the warrior's tomb. Credit: University of Cincinnati

Και το νόημα που υπάρχει πίσω από την απεικόνιση γρύπα σε δυο από τα ευρήματα (κομμάτια ελεφαντοστού, με το ένα να απεικονίζει γρύπα με μεγάλα φτερά και το άλλο λέοντα που επιτίθεται σε γρύπα), τα οποία έδωσαν και την ονομασία στον πολεμιστή; «Ο γρύπας αντανακλά ένα πολύ γνωστό σύστημα εξουσίας, που πλαισιώνει τον θρόνο της Πύλου, όπως και του Μίνωα της Κνωσού», απαντά. Όσο για τη σημασία των ευρημάτων, πέρα από την τέχνη και τον πλούτο τους, η αρχαιολόγος τονίζει ότι «σε όρους χρονολόγησης, η ανακάλυψη τόσων διαφορετικών τύπων αντικειμένων μέσα σε έναν τάφο με μία μοναδική ταφή είναι ύψιστης σημασίας», αναφερόμενη προφανώς στην εξαιρετική ευκαιρία που δίνει μια τέτοια αδιατάρακτη ταφή τόσο για τη μελέτη των ταφικών εθίμων στην Πρώιμη Μυκηναϊκή εποχή όσο και για τη σχέση του φύλου με τα κτερίσματα και την ταφική γνώση, που δεν θα μπορούσε να αποκτηθεί μέσα από τη μελέτη περισσότερων τυπικών ομαδικών τάφων.

Η κ. Στόκερ, μαζί με τον σύζυγό της, θα συνεχίσουν τις ανασκαφές στην Πύλο τουλάχιστον για άλλα τρία χρόνια. Η μετάδοση της ομιλίας θα γίνει ζωντανά από την ιστοσελίδα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Την ομιλία μπορείτε να δείτε στις 7 το απόγευμα. (www.ascsa.edu.gr/index.php/about/livestream).

Στους μηχανολόγους του μικρόκοσμου το φετινό Νομπέλ Χημείας. 3 Makers of World’s Smallest Machines Awarded Nobel Prize in Chemistry

Για τη μελέτη τους σε μοριακά εξαρτήματα και μηχανές που λειτουργούν μέσω της τροφοδότησής τους με μηχανική ή χημική ενέργεια. Από αριστερά: Ζαν-Πιερ Σοβάζ, Φρέιζερ Στόνταρτ και Μπερνάρ Φερινγκά. Jean-Pierre Sauvage, Sir J. Fraser Stoddart and Bernard L. Feringa, winners of the 2016 Nobel prize in chemistry. Photograph: Nobel Prize

Τρεις επιστήμονες που δημιούργησαν μικροσκοπικές μηχανές από μόρια βραβεύονται με το φετινό Νομπέλ Χημείας, ανακοίνωσε πριν από λίγο η επιτροπή των βραβείων στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουδίας.

Stoddart, Sauvage, and Feringa. (UCLA/CNRS/University of Gronigen)

Το βραβείο θα μοιραστεί διά τρία στον Γάλλο Ζαν-Πιέρ Σοβάζ, τον Βρετανό σερ Φρέιζερ Στόνταρτ και τον Ολλανδό Μπερνάρ Φερινγκά «για το σχεδιασμό και τη σύνθεση μοριακών μηχανών», οι οποίες μπορούν να εκτελούν συγκεκριμένες κινήσεις όταν τροφοδοτούνται με ενέργεια.

Η ανάπτυξη των υπολογιστών είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η σμίκρυνση των μηχανών μπορεί να οδηγήσει σε επαναστάσεις, επισημαίνει η ανακοίνωση. Το νέο κεφάλαιο στη Χημεία που άνοιξαν οι τρεις πρωτοπόροι των μοριακών μηχανών, τις δεκαετίες του 1980 και '90, ίσως οδηγήσει τελικά στην ανάπτυξη ιατρικών νανορομπότ και νέων λύσεων για την αποθήκευση ενέργειας, μεταξύ πολλών ακόμα πιθανοτήτων.

Μοριακά ρομπότ

To τετράτροχο «νανοαυτοκίνητο» που ανέπτυξε ο Μπεν Φερινγκά είναι ένα καλό παράδειγμα μοριακού κινητήρα.

Τα μοριακά συστήματα που δημιούργησαν οι τρεις τους είναι αντίστοιχα με τους πρώτους ηλεκτρικούς κινητήρες τη δεκαετία του 1830, όταν οι μηχανικοί δεν είχαν καν φανταστεί ότι η νέα εφεύρεση θα οδηγούσε σε ηλεκτρικά τρένα και αυτοκίνητα, πλυντήρια και άλλες μηχανές που σήμερα θεωρούνται δεδομένες.

Το πρώτο βήμα έγινε το 1983, όταν ο Ζαν-Πιερ Σοβάζ συνέδεσε κυκλικά μόρια σε αλυσίδα. Το σημαντικό ήταν ότι τα μόρια αυτά δεν ήταν ενωμένα με σταθερούς χημικούς δεσμούς, απλώς ήταν περασμένα το ένα μέσα στο άλλο όπως οι κρίκοι μιας μεταλλικής αλυσίδας. Και αυτό ικανοποιούσε μια βασική απαίτηση για το σχεδιασμό οποιασδήποτε μηχανής: τα εξαρτήματα πρέπει να μπορούν να κινούνται το ένα σε σχέση με το άλλο.

Ο Φρέιζερ Στόνταρτ έκανε το δεύτερο βήμα το 1991 περνώντας ένα μακρόστενο μόριο μέσα από ένα κυκλικό μόριο. Το μακρόστενο μόριο λειτουργούσε ως άξονας κατά μήκους του οποίου μπορούσε να κινείται ελεύθερα το δεύτερο μοριακό εξάρτημα. Το σύστημα αυτό αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη μοριακών ανελκυστήρων, μοριακών μυών και κυκλωμάτων που βασίζονται σε μόρια.

Η επόμενη σημαντική εξέλιξη ήρθε το 1999, όταν ο Φερινγκά δημιούργησε τον πρώτο μοριακό κινητήρα, ένα σύστημα στο οποίο μια λεπίδα περιστρεφόταν διαρκώς προς την ίδια κατεύθυνση. Ένα άλλο σύστημα μοριακών κινητήρων μπορούσε να σηκώνει 1.000 φορές το βάρος του, ενώ ένα άλλο σχέδιο με τέσσερις κινητήρες μπορούσε να κινείται σε μια επιφάνεια σαν νανοαυτοκίνητο.

Jean-Pierre Sauvage, an emeritus professor at the University of Strasbourg, in 2014. He and two others were awarded the Nobel Prize in Chemistry on Wednesday. Credit Catherine Schroeder/Unistra, via European Pressphoto Agency

Ο Ζαν-Πιέρ Σοβάζ (Jean-Pierre Sauvage) γεννήθηκε το 1944 στη Γαλλία και είναι σήμερα επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου και επίτιμος διευθυντής ερευνών στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας (CNRS)

O σερ Φρέιζερ Στόνταρτ (Fraser Stoddart) γεννήθηκε το 1942 στη Βρετανία και είναι σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Northwestern των ΗΠΑ.

Bernard L. Feringa, a professor of organic chemistry at the University of Groningen, in the Netherlands, was one of the three winners of the Nobel Prize in Chemistry, announced Wednesday, who were cited for their work in developing molecule-sized machines. Credit Jeroen Van Kooten/University of Groningen, via Associated Press

Ο Μπερνάρ Φερινγκά (Bernard L. Feringa) γεννήθηκε το 1951 στην Ολλανδία. Είναι σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκρένινγκεν.

Το Νόμπελ Χημείας είναι το τρίτο που ανακοινώνεται μετά το Νόμπελ Ιατρικής - Φυσιολογίας τη Δευτέρα και Φυσικής την Τρίτη.

Πηγή: http://www.nobelprize.org