Οι αράχνες τρώνε περισσότερο κρέας από ό,τι η ανθρωπότητα. Spiders eat 400-800 million tons of prey every year

Οι οκτάποδοι κυνηγοί καταναλώνουν περίπου ετησίως 400-800 εκατ. τόνους εντόμων, συγκριτικά με τους 400 εκατ. τόνους κρέατος που καταναλώνουν οι άνθρωποι. According to a new study published in The Science of Nature, the annual prey kill of the global spider community is in the range of 400-800 million metric tons (fresh weight), with insects and springtails composing more than 90% of the captured prey. Jumping spider Phidippus mystaceus feeding on a nematoceran prey. Credit: David E. Hill, Peckham Society, Simpsonville, South Carolina

Μπορεί να φαίνονται μικρές στο μάτι, όπως φαίνεται όμως είναι από τους πιο αχόρταγους κυνηγούς στη φύση: οι αράχνες όλου του κόσμου καταναλώνουν κάθε χρόνο 400 με 800 εκατομμύρια τόνους εντόμων και άλλων ασπονδύλων, δείχνει νέα μελέτη.

Συγκριτικά, ολόκληρος ο ανθρώπινος πληθυσμός καταναλώνει γύρω στους 400 εκατομμύρια τόνους κρέατος και ψαριών, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ.

Υπάρχουν περισσότερα από 45.000 είδη αράχνης σε όλο τον κόσμο, και το συνολικό τους βάρος φτάνει τα 25 εκατομμύρια τόνους, εκτιμά η μελέτη στην επιθεώρηση «The Science of Nature». Οι περισσότερες ζουν στα δάση, τα λιβάδια και τους θαμνότοπους και ακολουθούν οι καλλιεργούμενες εκτάσεις, οι έρημοι, τα αστικά περιβάλλοντα και η τούνδρα.

«Οι εκτιμήσεις μας αναδεικνύουν τον σημαντικό ρόλο που παίζουν οι αράχνες σε ημι-φυσικά και φυσικά ενδιαιτήματα. Πολλά παράσιτα και φορείς ασθενειών με οικονομική σημασία αναπαράγονται σε αυτά τα δάση και τα λιβάδια» επισημαίνει ο Μάρτιν Νάιφελερ του Πανεπιστημίου της Βασιλείας στην Ελβετία, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Τα εντυπωσιακά ευρήματα

A jumping spider Phidippus regius preying on a bush cricket (Tettigoniidae). Credit: David E. Hill, Peckham Society, Simpsonville, South Carolina
 
Ο Νάιφελερ και ο συνεργάτης του Κλάους Μπίρκχοφερ του Πανεπιστημίου της Λουντ στη Σουηδία χρησιμοποίησαν δεδομένα από 65 προηγούμενες μελέτες για να εκτιμήσουν τη συνολική βιομάζα των αραχνών στον πλανήτη, περίπου 25 εκατομμύρια τόνοι.

Στη συνέχεια βασίστηκαν σε παρατηρήσεις πεδίου για να υπολογίσουν την πυκνότητα των αραχνών, τις ενεργειακές απαιτήσεις της μέσης αράχνης και τα πόσα ασπόνδυλα σκοτώνει στη διάρκεια ενός έτους.

Ο αριθμός που προέκυψε, 400 με 800 εκατομμύρια τόνοι τροφής το χρόνο, είναι πραγματικά αστρονομικός: οι φάλαινες όλων των ωκεανών εκτιμάται ότι χρειάζονται 280 με 500 εκατομμύρια τόνους, ενώ τα θαλασσοπούλια γύρω στους 70 εκατομμύρια τόνους.

Όπως όμως επισημαίνουν οι ερευνητές, οι αράχνες δεν είναι μόνο σημαντικοί θηρευτές αλλά και σημαντική πηγή τροφής για άλλους κυνηγούς: Περίπου 8 με 10 χιλιάδες είδη άλλων θηρευτών τρέφονται αποκλειστικά με αράχνες, οι οποίες αποτελούν επιπλέον σημαντικό μέρος της δίαιτας 3 με 5 χιλιάδων ειδών πτηνών.

Μια σημαντική παρατήρηση είναι ότι, από τη συνολική ποσότητα τροφής που καταναλώνουν οι αράχνες, το 95% αναλογεί στις αράχνες των δασών.

Και αυτό σημαίνει ότι η προστασία των δασών είναι σημαντική για την προστασία του ανθρώπου από επιβλαβή έντομα. Χωρίς τις αράχνες, η ισορροπία θα χανόταν όχι μόνο σε πολλά από οικοσυστήματα του πλανήτη, αλλά και στις ανθρώπινες καλλιέργειες.

Πηγές: Martin Nyffeler et al, An estimated 400–800 million tons of prey are annually killed by the global spider community, The Science of Nature (2017). DOI: 10.1007/s00114-017-1440-1 - http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=867763

Γιώργος Ιωάννου, «Ψηλά στο Εσκί Ντελίκ»

Χαρακτηριστικοί τύποι τουρκικών σπιτιών στην περιοχή «Εσκί» και «Γενί Ντελίκ».

Ήταν μικρές κι αθώες κοπελούδες σαν ήρθανε απ’ την πατρίδα, όμως οι δικοί τους τις πάντρεψαν στα γρήγορα για να προφτάσουν να πάρουνε μερίδιο απ’ τα τούρκικα κτήματα, που μοίραζε στους πρόσφυγες το δημόσιο. Παντρεύτηκαν την ίδια μέρα και στην ίδια εκκλησιά δυο φίλους, πρόσφυγες κι αυτούς — ο ένας μαραγκός, ο άλλος χτίστης. Στο γάμο οι μπουμπουνιέρες δεν έφτασαν• οι γαμπροί, χωρίς να ρωτήσουν κανένα, είχαν καλέσει πάρα πολλούς. Έτρεξαν πανικόβλητοι οι συμπεθέροι κι αγόρασαν κάτι χάρτινες, γαλάζιες και ροζ, απ’ το ζαχαροπλαστείο της γειτονιάς. Σχεδόν όλοι οι καλεσμένοι, που πήραν τις χάρτινες, δυσαρεστήθηκαν. Μερικοί ούτε που τις έπιασαν στο χέρι. Άλλοι πάλι, ιδιαίτερα αυτοί που είχαν στείλει δώρο, τις γύρισαν πίσω την άλλη μέρα πρωί πρωί. Σημάδι πως είχαν γίνει πολλά σχόλια στα διάφορα συζυγικά κρεβάτια εκείνη τη νύχτα. Ήταν ένας κόσμος τσαλαπατημένος, αρχοντοξεπεσμένοι μάλιστα μερικοί, και θίγονταν πολύ εύκολα.

Οι νιόγαμπροι μπατζανάκηδες πήραν το πράγμα κατάκαρδα —έφταιγαν κιόλας λίγο— κι έκαναν το ίδιο βράδυ ένα μεθύσι απ’ τα σπάνια. Αντί να γλεντούν οι καλεσμένοι τους, γλεντοκοπούσανε οι ίδιοι. Στο τέλος, κατέβασαν τα βρακιά τους και χορεύανε ξεβράκωτοι απάνω στα τραπέζια. Οι φίλοι τους ενθουσιασμένοι τους βαρούσανε παλαμάκια τραγουδώντας τους τραγούδια αποκριάτικα, ενώ οι γυναίκες απ’ την αρχή ακόμα βγάλανε μια φωνή και εξαφανίστηκαν.

[…]

Λίγες μέρες μετά το γάμο, όταν επιτέλους ξεμέθυσαν οι γαμπροί, παρουσιάστηκαν τ’ αντρόγυνα με τα καλά τους και τα στεφανοχάρτια τους στην παντοδύναμη επιτροπή, που μοίραζε οικόπεδα και σπίτια. Εκεί, αφού περιεργάστηκαν με μάτι γελαστό γαμπρούς και νύφες, τους πρότειναν σπίτια στην Τούμπα, όπου ο Εποικισμός έχτιζε πανομοιότυπα οικήματα για τους πρόσφυγες. Αρνήθηκαν• η Τούμπα έπεφτε πολύ μακριά, είπαν. Στην πραγματικότητα, δεν τους άρεζε εκεί, το είχαν συζητήσει κιόλας μεταξύ τους. Στην Τούμπα είχε αρχίσει να μαζεύεται κάθε καρυδιάς καρύδι. Τους είπανε για την Καλαμαριά• τους πρόσφεραν παραθαλάσσια οικόπεδα στην Αρετσού, στην Νέα Κρήνη. Μα, αποκεί έπρεπε να περπατάς μισή μέρα, ώσπου να φτάσεις στην πόλη. Τι να τα κάνουνε τα παραθαλάσσια οικόπεδα; Αυτοί ούτε ψαράδες ούτε καϊκτσήδες ήτανε, παρά χτίστες και μαραγκοί. Πώς θα πηγαίναν στις δουλειές τους και προπάντων πώς θα γύριζαν το βράδυ κατακουρασμένοι; Με την ανατολίτικη λογική τους, βλέπαν αιώνα τα πράγματα, όπως στην Τουρκιά.

Συκιές, οδός Ελπίδος. Πανοραμική φωτογραφία στα όρια της συνοικίας «Μεβλεχανέ» και της περιοχής «Γενί Ντελίκ».

Κι έτσι, όταν τους μίλησαν για ένα μεγαλούτσικο οικόπεδο, ψηλά, κοντά στα κάστρα, στο Εσκί Ντελίκ, κοιτάχτηκαν αναμεταξύ τους και αμέσως είπαν: «Ναι, αυτό το θέλουμε». Και πραγματικά, όταν το είδαν από κοντά, διόλου δε μετάνιωσαν. Μπορεί να ήταν ανηφοριά και ερημιά σε κείνους τους μαχαλάδες, μα τα καλοχτισμένα τείχη έδιναν σιγουριά και ζεστασιά στο μέρος. Ύστερα, είχες όλη την πολιτεία στα πόδια σου, που όσο κι αν ήταν ξένη, ήταν όμως καμαρωτή. Κατάγονταν από μέρη, που ως τις τελευταίες στιγμές ήταν βυζαντινά, οχυρωμένα γερά απ’ τους αυτοκράτορες, κι αγαπούσαν να βλέπουν τείχη και κάστρα. Ο χτίστης, ιδιαίτερα, μουρλάθηκε απ’ τη χαρά του, σα χάιδεψε τα καλοκαμωμένα και σκουριασμένα απ’ την πολυκαιρία —και τα αίματα ίσως— τειχιά και το μάτι του στρογγύλεψε από ευχαρίστηση, σαν είδε πως σε πολλές μεριές υπήρχε σωριασμένη άφθονη εκλεκτή πέτρα για να χτίσεις όχι σπίτι μα κάστρο ολόκληρο. Η αλήθεια είναι πως ήρθαν αργότερα περιστάσεις, που βλαστήμησαν την ώρα και τη στιγμή που σκαρφάλωσαν σ’ εκείνα τα μπαΐρια. Το ανέβασμα με τη ζέστα και τον ιδρώτα να τρέχει ποτάμι ή το χειμώνα το κατέβασμα με τη μεγάλη παγωνιά ήταν σωστό μαρτύριο. Το κατηφορικό καλντερίμι έρχονταν και περιχύνονταν με κρύσταλλο, που γλιστρούσε διαβολεμένα. Έκαμνε πολύ γερές παγωνιές τότε. Ένα γείτονα τον μάζεψαν μια μέρα με κουβέρτα, τέτοιο γλίστρημα πήρε. Μα, οι ίδιοι ήταν ακόμα λιγερόκορμοι και ζύγιζαν το κορμί τους καλά, ώστε να μη πέφτουν. Μόνο που έπρεπε να ξεκινούν ακόμα πιο πρωί.

Σπίτια στα Κάστρα. (απροσδιόριστη χρονολογία)

Το χώμα στο οικόπεδο σκάβονταν εύκολα, δεν είχε βράχο αποκάτω ούτε θεμέλια παλιών σπιτιών. Μάλλον θα ήταν χώμα βγαλμένο απ’ τη βαθιά οχυρωματική τάφρο. Άλλωστε, οι βυζαντινοί απόφευγαν να χτίζουν κοντά στα τείχη και είχαν τους λόγους τους. Θα ’ταν επικίνδυνες και κακόφημες οι περιοχές αυτές, μ’ όλους εκείνους τους σκοτεινούς μισθοφόρους που τριγυρνούσαν. Σε καιρούς πολέμων οι νταήδες αυτοί πρέπει να αποχαλινώνονταν. Δεν αποκλείεται και να απαγορευόταν το χτίσιμο κοντά στα οχυρώματα. Πάντως, το γεγονός ήταν ένα, πως το χώμα ήταν καλό και δεν υπήρχε πολυκοσμία και βρωμιά, όπως στην Καλαμαριά με τους πόντιους. Οι δυο μαστόροι σκάβοντας ξέθαβαν κάθε τόσο διάφορα σκουριασμένα σιδερικά και κάτι στρογγυλά πράγματα σαν ταψιά, που ποτέ τους δεν έμαθαν πως ήταν στραπατσαρισμένες ασπίδες. Τις πιο γερές, μάλιστα, τις έστρωσαν για ένα διάστημα στη στέγη βάζοντας πέτρες βαριές αποπάνω. Φύτεψαν κι ένα γύρω στο οικόπεδο αγιόκλημα, καθώς και συκιές, για να συγκρατούν με τις ρίζες τους το χώμα, που το είχαν κόψει σα φέτα πίσω απ’ τα δυο σπίτια. Τα φυτά σχημάτισαν σκιερές γωνιές και κρυψώνες, όπου έπαιζαν αργότερα με αγαλλίαση τα παιδιά.

Η μια απ’ τις αδερφάδες ήταν αλαφροΐσκιωτη. Άρχισε γρήγορα να λέει πως τις νύχτες έβλεπε ένα κουβάρι από φως να περνάει πάνω κάτω στα τείχη. Δεν της έδωσαν και πολλή σημασία• είπαν πως θα ’ναι ο Αη-Δημήτρης και η εμπιστοσύνη τους στα τείχη ενισχύθηκε. Ωστόσο η αλαφροΐσκιωτη με τον ξυλουργό, καθώς και η άλλη με το χτίστη, δεν παράλειπαν να ξεφουρνίζουν κι από κανένα παιδί κάθε τόσο.

Πρώτη και πολύ γρήγορα πέθανε η αλαφροΐσκιωτη. Πήγε από εχινόκοκκους. Μήνες την ανοίγαν και την κλείναν οι γιατροί και τα μαθητευόμενα γιατρουδάκια στο προσφυγικό νοσοκομείο. Το αγαθό και δροσερό κορίτσι ήρθε σε λίγον καιρό κι έγινε σα γριά. Τα τρία παιδιά της, αγόρια όλα, τα κοίταζε όσο μπορούσε η άλλη, που όμως ξενοδούλευε. Ο μαραγκός πλάνιζε και τα μάτια του τρέχαν πάνω στα άσπιλα ξύλα. Στο μεταξύ αρρώστησε και της αλληνής ο μεγάλος γιος απ’ την ίδια αρρώστια. Είχαν ένα σκυλί, που κοιμόταν μαζί τους και τα παιδιά το φιλούσαν στο στόμα. Το απαίσιο αυτό ζώο παρά τρίχα να τους ξεκάνει όλους. Ευτυχώς, ο μικρός τη γλίτωσε την τελευταία στιγμή. Πρόλαβαν οι γιατροί να βγάλουν από μέσα του το σακούλι με τους εχινόκοκκους προτού σπάσει και διασκορπιστεί σ’ όλα τα σωθικά του το μικρόβιο. Ταυτόχρονα σχεδόν με τον μικρό αρρωσταίνει κι ο πατέρας του από διπλή περιπνευμονία κι όπως ο οργανισμός του ήταν αδυνατισμένος απ’ το πιοτό και μια παλιά ελονοσία πεθαίνει γρήγορα κι αυτός. Πήγαμε και στη νέα κηδεία. Καθώς το προσφυγικό νοσοκομείο ήταν απέναντι απ’ τη Βαγγελίστρια, το παιδί παρακολουθούσε απ’ το παράθυρο την κηδεία του πατέρα του, κάνοντας συνεχώς το σταυρό του. […].

Ύστερα κόπηκαν όλα μαχαίρι. Για πολλά χρόνια όχι θάνατος μα ούτε γρίπη δεν παρουσιάστηκε στην οικογένεια. Ο μαραγκός είχε αποθρασυνθεί τελείως. Γυρνούσε κάθε βράδυ μεθυσμένος τραγουδώντας […].

Κάτω απ' τα Κάστρα, ξυπόλυτα παιδιά στο καλντερίμι, ένας εργάτης σε κάποιο έργο και γυναίκες της γειτονιάς. (απροσδιόριστη ημερομηνία)

Τα παιδιά τους κυλιόντουσαν όλη μέρα στις βρωμιές και τα χώματα, παίζανε με σκυλιά, με γατιά, με φίδια και βατράχια, όμως τίποτε δεν τα πείραζε. Τότε που γίνονταν οι μεγάλοι σεισμοί στην Ιερισσό και η πόλη μας συνταράζονταν, ανεβήκαμε να μείνουμε κοντά τους, όσο να περάσει το κακό, μια και δεν μπορούσαμε να κοιμόμαστε κι εμείς στις πλατείες με το λαουτζίκο, όπου τόσα και τόσα συνέβαιναν μες στο σκοτάδι. Κοιμόμασταν έξω στην αυλή τους. Έκαμνε, άλλωστε, μια ζέστα σημαδιακή. Από καιρό σε καιρό η γη σάλευε κάτω απ’ το στρώμα. Με βάζαν μαζί με όλα αυτά τα παιδιά στα ίδια στρωσίδια. Οι πρώτες αϋπνίες μου από τότε χρονολογούνται. Εκτός που με κλοτσούσαν όλη νύχτα και με ξεσκέπαζαν, βρωμούσαν όλων των ειδών τις βρώμες, και ιδίως σκορδίλα […]. Ήμουν σαν ένα κλωσόπουλο της μηχανής, που έπρεπε να τα βγάλει πέρα με κωλοπετσωμένα κοτόπουλα κλώσας. Ευτυχώς που οι σεισμοί σταμάτησαν γρήγορα και γλίτωσα κι από κείνον τον εφιάλτη.

Τα Κάστρα όπως τα φωτογράφησε το 1940 ο ποιητής Κλείτος Κύρου.

Στην Κατοχή, αντίθετα απ’ ό,τι θα φανταζόταν κανείς, δεν υπόφεραν καθόλου περισσότερο από μας, που τάχατες ήμασταν κάτι και κατοικούσαμε στα μέγαρα. Αμολήθηκαν τα παιδιά και πουλούσαν με τα κασελάκια τσιγάρα, τσιγαρόχαρτα, ζαχαρίνες, αντεπρίνες και ό,τι άλλο βάζει ο νους του ανθρώπου. Μόνο γράμματα που δεν έμαθαν. Το δημοτικό είναι ζήτημα αν το τελειώσαν. Η Γεωγραφία και η Ιστορία ήταν ο βραχνάς τους.

Πέρασε η Κατοχή, ήρθαν οι άλλες μάστιγες, οι εφτά πληγές του Φαραώ. Τα παιδιά στο μεταξύ μεγάλωναν. Τρία του μαραγκού, δυο του χτίστη και μια κοπέλα του τελευταίου, η μεγαλύτερη. Πήγαν στο στρατό• έσφιξαν τα δόντια, πολέμησαν τους κόκκινους, τους πράσινους, τους κίτρινους, ό,τι τέλος πάντων τους είπαν οι ανώτεροί τους. Σαν τη γλίτωσαν αποκεί, βγήκαν για δουλειά. Στο στρατό, ώσπου να τους κάνουν να πέσουν στη φωτιά, τους έταζαν λαγούς με πετραχήλια. Τώρα δε γυρνούσε κανένας να τους δει. Καταστάλαξαν στο καφενείο, που ακουμπάει στα τείχη, κι όλη μέρα έπαιζαν χαρτάκια. Το καφενείο ήταν φίσκα από άνεργους, όχι μόνο παλικάρια, αλλά και μεγάλους ανθρώπους, πατεράδες και παιδιά.

Μόλις είχαν αρχίσει να υποψιάζονται τα στραβά κι ανάποδα αυτού του τόπου κι οι συζητήσεις στο καφενείο πήραν να γίνονται πιο ζουμερές, άνοιξαν οι δρόμοι για τη μετανάστευση. Αυτά τα πράγματα δεν συμβαίνουν ποτέ μονάχα σ’ ένα καφενείο. Μάθαν οι άρπαγες την καταλαλιά, φοβήθηκαν πως η τόση εκμετάλλευση μπορούσε να τους βγει ξινή κάποτε, κι αποφάσισαν να τους αμολήσουν. Γράφτηκε αμέσως για τη Γερμανία ο δεύτερος του μαραγκού, ο πιο έξυπνος απ’ όλους, και είπε πως, αν τα πράγματα είναι καλά, θα πάρει και τους άλλους κοντά του. Σαν ήρθε η ώρα, δεν ήθελε να φύγει, ήταν σαν άρρωστος. Πήγαμε ξημερώματα στο σταθμό να τον ξεπροβοδίσουμε. Ήταν όλο το σόι εκεί κι έλεγε αστεία, ενώ από μέσα το αντεράκι τους λιγωνόταν για τον αποχωρισμό. Μια σκορδόπιστη με δυο κατουρλούδες φιλενάδες της σιγόκλαιγε πιο πέρα. «Θα γυρίσω να σε πάρω» της φώναξε, προς μεγάλη αγανάκτηση της θειάς του. Κόσμος πολύς καρτερούσε, μιλώντας δυνατά με ταραχή. Κάποτε έφτασε η ταχεία Αθηνών γεμάτη επιβάτες. Λίγοι κατέβηκαν, οι υπόλοιποι πήγαιναν κι αυτοί για έξω. Μόλις το τραίνο σταμάτησε, χύμηξε απ’ την αποβάθρα ο κόσμος. Δημιουργήθηκε φρακάρισμα στις πόρτες. Αυτοί που ήθελαν να κατέβουν, φώναζαν προβάλλοντας τις βαλίτσες, αυτοί πάλι που ήθελαν ν’ ανεβούν δε λογάριαζαν τίποτε, γιατί δεν είναι παίξε-γέλασε αυτό το ταξίδι. Είχαν και πολλά μπαγάζια όλοι τους, ακόμη και σταμνιά με νερό. Σαν είδαμε τα σκούρα και πως κινδύνευε να πάει όρθιος ως τη Γερμανία, τον αρπάξαμε στα χέρια και των χώσαμε σ’ ένα κουπέ απ’ το παράθυρο. Μας είδαν όλοι και το κόλπο γενικεύτηκε. Η Ελλάδα εγκαταλείπονταν «πατείς με, πατώ σε». Άκουγες συνεχώς το λόγο: «Μαύρη πέτρα θα ρίξω». Κι όταν το τραίνο αργοξεκίνησε και το κάθε παιδί φώναζε τη λέξη του, κουνώντας τα χέρια, μου φάνηκε πως άκουσα αμέτρητα πετροβολήματα κι ένιωσα την ανάγκη να σκύψω.

[…]

Βαδίζοντας στην Άνω Πόλη. Φωτογραφία του ποιητή Κλείτου Κύρου το 1956.

Τριγυρνούσα τον περασμένο Αύγουστο στα κάστρα και στις εκκλησίες της Άνω πόλης μ’ ένα φίλο απ’ την πρωτεύουσα. Όλοι τους, σαν έρχονται στην πόλη μας, θέλουν να βλέπουν γραφικότητες κι εγώ δεν τους χαλάω χατίρι, μια και μου δίνεται η ευκαιρία να ξαναθυμάμαι. Ο φίλος είναι καλό παιδί, μα πλούσιος κι αριστοκράτης. Έχει μάλιστα στενή συγγένεια με κορυφαίο πολιτικό πρόσωπο, που τουφέκισαν στο εικοσιδύο για την Καταστροφή. Κοιτάζοντας τις ρημαγμένες γειτονιές, που αυτός τις έβρισκε πάρα πολύ ωραίες, έλεγα διαρκώς μέσα μου: «Πότε άραγε θα τιμωρήσουμε κι αυτούς που μας διάλυσαν με τη μετανάστευση;»

Πάνω σ’ αυτό καθίσαμε για ένα ούζο κάτω από έναν πλάτανο. Σήκωσα το κεφάλι μου και θαύμασα την κορμοστασιά του. Έχει πολλά και γερά κλωνάρια, που σηκώνουν αρμαθιές ολόκληρες…

Ο λογοτέχνης Γιώργος Ιωάννου σε μια περιήγηση στις προσφυγικές περιοχές της Θεσσαλονίκης. Ταινία του 1997 από την σειρά "Η ΕΡΤ στην Βόρειο Ελλάδα".

Γιώργος Ιωάννου, «Ψηλά στο Εσκί Ντελίκ», Η μόνη κληρονομιά, Ερμής, Αθήνα 1974, σ. 7-8, 9-13, 14-16, 18.

Το πρώτο βατράχι που φθορίζει. Luminous frog is the first known naturally fluorescent amphibian

Στις κατάλληλες συνθήκες φωτισμού, το βατράχι φαίνεται φλούο πράσινο και μπλε. A light in the dark. Credit: Carlos Taboada et al.

Ντυμένο στα κιτρινοπράσινα με πορτοκαλοκόκκινα πουά, αυτό το αμφίβιο είναι ήδη αρκετά όμορφο στο φως της ημέρας. Απογειώνεται όμως όταν φωτιστεί με black light.

Βιολόγοι που εξερευνούν τις ζούγκλες της Νοτίου Αμερικής αναφέρουν την ανακάλυψη του πρώτου αμφιβίου που φθορίζει, ένα μικρό δενδρόβιο βατράχι με την επιστημονική ονομασία Hypsiboas punctatus.

Όμορφο στο φως της ημέρας αλλά εντυπωσιακό στο φως του black light το αμφίβιο από την Νότιο Αμερική. Fluorescence in the tree frog H. punctatus. Adult male under UV-blue light (400 nm; Upper) and white light (Lower). Credit: PNAS, doi/10.1073/pnas.1701053114

Όταν εκτεθεί σε υπεριώδες φως UVA, το δέρμα του βατράχου εκπέμπει μια έντονη μπλε και πράσινη λάμψη, αναφέρουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση PNAS. 

Είναι το πρώτο αμφίβιο στο οποίο παρατηρείται φθορισμός, και ένα από τα ελάχιστα παραδείγματα χερσαίων ζώων, επισημαίνει ο δικτυακός τόπος του Nature.

Φθορισμός είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ένα μόριο απορροφά ακτινοβολία και στη συνέχεια την επανεκπέμπει σε μεγαλύτερα μήκη κύματος (στη συγκεκριμένη περίπτωση, από τα μήκη κύματος του υπεριώδους φωτός μέχρι τα μήκη κύματος του πράσινου και του μπλε).

Σε αντίθεση με το φαινόμενο της βιοφωταύγειας, στο οποίο ένας οργανισμός εκπέμπει το δικό του φως στο απόλυτο σκοτάδι, ο φθορισμός απαιτεί την έκθεση σε φωτισμό.

This glowing tube anemone, a relative of sea anemones, was found 500 metres beneath the waves in the Gulf of Mexico. See a gallery of glow-in-the-dark sea creatures. Image: Jörg Wiedenmann

Από τα κοράλλια μέχρι τους καρχαρίες, ο φθορισμός είναι διαδεδομένος στη θάλασσα. Μέχρι σήμερα, τα μόνα χερσαία ζώα στα οποία είχε παρατηρηθεί είναι κάποιοι παπαγάλοι και σκορπιοί.

Η χρησιμότητά του παραμένει άγνωστη, δεν αποκλείεται όμως να σχετίζεται με την επικοινωνία και το καμουφλάζ.

Πηγές: Naturally occurring fluorescence in frogs, PNAS, www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1701053114 - http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=867491

Ένας λευκός νάνος σε τροχιά γύρω από μαύρη τρύπα. Star Discovered in Closest Known Orbit Around Likely Black Hole

Αυστραλοί και άλλοι αστρονόμοι ανακάλυψαν στον γαλαξία μας το κοντινότερο άστρο, γύρω από μια πολύ πιθανή μαύρη τρύπα. Πρόκειται για το Χ9 που βρίσκεται εντός του Γαλαξία μας σε απόσταση 14.800 ετών φωτός. Astronomers have found evidence for a star that whips around a black hole about twice an hour. This may be the tightest orbital dance ever witnessed for a likely black hole and a companion star. This discovery was made using NASA's Chandra X-ray Observatory as well as NASA's NuSTAR and CSIRO's Australia Telescope Compact Array (ATCA). The close-in stellar couple — known as a binary — is located in the globular cluster 47 Tucanae, a dense cluster of stars in our galaxy about 14,800 light years from Earth. Credit: X-ray: NASA/CXC/University of Alberta/A.Bahramian et al.; Illustration: NASA/CXC/M.Weiss

Ανακαλύφθηκε στον γαλαξία μας ένα άστρο με την μικρότερη τροχιά γύρω από μια μαύρη τρύπα. Το «ζευγάρι», με την ονομασία Χ9, βρίσκεται στο πυκνό σφαιρωτό αστρικό σμήνος 47 Tucanae, σε απόσταση περίπου 14.800 ετών φωτός από τη Γη. Το άστρο διαγράφει ανά μόλις μισή ώρα περίπου μία πλήρη τροχιά γύρω από τη μαύρη τρύπα.

Η ανακάλυψη έγινε από τα διαστημικά τηλεσκόπια της NASA Chandra και NuSTAR και το επίγειο τηλεσκόπιο ATCA στην Αυστραλία, από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Curtin και του Διεθνούς Κέντρου για την Έρευνα στη Ραδιοαστρονομία (ICRAR).

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή Τζέιμς Μίλερ-Τζόουνς, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Monthly Notices» της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Βρετανίας.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, το Χ9 περιλαμβάνει ένα άστρο λευκό νάνο, που κινείται γύρω από τη μαύρη τρύπα σε απόσταση μόλις δυόμιση φορές την απόσταση Γης-Σελήνης.

Η μαύρη τρύπα, εδώ και δεκάδες εκατομμύρια χρόνια, «ρουφάει» συνεχώς τμήματα του άστρου, δημιουργώντας ένα δίσκο αστρικών υλικών γύρω της. Αν και το άστρο, που έχει πια χάσει ένα μεγάλο μέρος της μάζας του, δεν φαίνεται ότι κινδυνεύει να «καταβροχθιστεί» από τη μαύρη τρύπα, σε βάθος χρόνου η μοίρα του παραμένει αβέβαιη.

«Ευτυχώς, δεν νομίζουμε ότι το άστρο θα πέσει κι αυτό στη μαύρη τρύπα» λέει ο Άρας Μπαχράμιαν του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα στον Καναδά, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Βίντεο: Μια γρήγορη ματιά στο άστρο Χ9. In astronomy, a binary system is one where two objects are close enough that they orbit each other because they are gravitationally bound to one another. There are many possible combinations of binary systems: stars like the Sun orbiting each other, two neutron stars, a massive star and a smaller one, and so on. Binary systems are useful to astronomers for many reasons, including being useful laboratories to measure the masses of stars. Recently, astronomers have found a particularly interesting binary. This pair has a white dwarf star in orbit around a black hole. While scientists have found this configuration many times before, this binary, known as X9, is special. That’s because it has the closest orbit ever seen between a black hole and a companion star. The X9 system is located in 47 Tucanae, a dense star cluster in the outskirts of the Milky Way. Using NASA’s Chandra X-ray Observatory along with data from other telescopes, researchers determined that the white dwarf makes one complete orbit around the black hole in less than a half an hour. This means that the separation between the white dwarf and the black hole is about two and half times the distance between the Earth and the Moon. In cosmic terms, these two objects are extremely close together. Credit: Chandra X-ray Observatory

Παραμένει ωστόσο ασαφές πώς ένα άστρο κατέληξε τόσο επικίνδυνα κοντά σε μια μαύρη τρύπα. Μια πιθανότητα είναι ότι το άστρο ήταν αρχικά ένας πολύ μεγαλύτερος κόκκινος γίγαντας, ο οποίος είχε την ατυχία να πλησιάσει και έχασε μεγάλο μέρος του υλικού του.

Περισσότερες πληροφορίες θα μπορούσε να δώσει η ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων (ρυτιδώσεων στο χωροχρόνο που προβλέπει η Σχετικότητα του Αϊνστάιν) που εκπέμπουν τα δύο αντικείμενα καθώς στροβιλίζονται.

Δυστυχώς, όμως, η συχνότητα αυτών των κυμάτων βρίσκεται πέρα από τις δυνατότητες των σημερινών ανιχνευτών, όπως οι ανιχνευτές LIGO που επιβεβαίωσαν την ύπαρξη των βαρυτικών κυμάτων το 2016.

Πηγές: www.amna.gr – chandra.harvard.edu

Το Europa Clipper θα αναζητήσει ζωή στην Ευρώπη. NASA Mission Named 'Europa Clipper'

Η αποστολή επισημοποιήθηκε και θα ξεκινήσει στη δεκαετία του 2020 για τον δορυφόρο του Δία. Κάτω από την παγωμένη επιφάνεια της Ευρώπης κρύβεται πιθανότατα ένας απέραντος ωκεανός. NASA's Europa Clipper mission is being designed to fly by the icy Jovian moon multiple times and investigate whether it possesses the ingredients necessary for life. Credits: NASA/JPL-Caltech/SETI Institute

Η σχεδιαζόμενη αποστολή της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) στον μεγάλο δορυφόρο Ευρώπη του Δία, απέκτησε πλέον την επίσημη ονομασία Europa Clipper.

Σαν τα θρυλικά ιστιοφόρα

Η ονομασία παραπέμπει στα θρυλικά ιστιοφόρα πλοία τύπου «κλίπερ» (clipper) που έπλεαν στους ωκεανούς της Γης κατά τον 19ο αιώνα. Τα τρικάταρτα πλοία έγιναν διάσημα για την ομορφιά και την ευελιξία τους, μεταφέροντας τσάι και άλλα αγαθά.

Η αποστολή Europa Clipper, σχεδιάζεται για εκτόξευση στη δεκαετία του 2020 και θα χρειασθεί ένα ταξίδι αρκετών για να φθάσει στο σύστημα του Δία και των φεγγαριών του.

Στόχος της αποστολής, κόστους δύο δισεκατομμυρίων δολαρίων, θα είναι να απαντήσει κατά πόσο η Ευρώπη είναι φιλόξενη για την εμφάνιση μικροβιακής ζωής.

«Ζουμ» από ψηλά

This artist's rendering shows NASA's Europa mission spacecraft, which is being developed for a launch sometime in the 2020s. This view shows the spacecraft configuration, which could change before launch, as of early 2016. The mission would place a spacecraft in orbit around Jupiter in order to perform a detailed investigation of the giant planet's moon Europa -- a world that shows strong evidence for an ocean of liquid water beneath its icy crust and which could host conditions favorable for life. The highly capable, radiation-tolerant spacecraft would enter into a long, looping orbit around Jupiter to perform repeated close flybys of Europa. The concept image shows two large solar arrays extending from the sides of the spacecraft, to which the mission's ice-penetrating radar antennas are attached. A saucer-shaped high-gain antenna is also side mounted, with a magnetometer boom placed next to it. On the forward end of the spacecraft (at left in this view) is a remote-sensing palette, which houses the rest of the science instrument payload. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Η Ευρώπη, που έχει διάμετρο περίπου 3.100 χιλιομέτρων, πιστεύεται ότι διαθέτει ένα αλμυρό υγρό ωκεανό κάτω από την παγωμένη επιφάνειά της, πιθανώς και τα χημικά συστατικά που απαιτεί η ζωή. Γι' αυτό η εξερεύνησή της θεωρείται ζήτημα προτεραιότητας από τους αστροβιολόγους, όπως επίσης η εξερεύνηση του δορυφόρου Εγκέλαδου του Κρόνου.

Η NASA προγραμματίζει το σκάφος Europa Clipper, που θα κινείται με ηλιακή ενέργεια, να κάνει 40 έως 45 κοντινές διελεύσεις από το δορυφόρο του Δία, ώστε να μελετηθεί όσο γίνεται καλύτερα με κάμερες και άλλα όργανα.

H αμερικανική υπηρεσία εξετάζει πάντως το ενδεχόμενο να εκτοξεύσει σε ξεχωριστή αποστολή μια συσκευή που θα αγγίξει την επιφάνεια της Ευρώπης.

Πηγές: NASA - http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=867201

Κωστής Παπαγιώργης, «Ο Εαυτός»

Francis Bacon, Lying Figure in a Mirror, 1971

Οσάκις διαθέτει μυθικό βάθος, η αφέλεια αναδεικνύεται καθοδηγητική. Ρωτάμε επί παραδείγματι: Πόσο δικό μας είναι το σώμα «μας»; Ασφαλώς, κρατώντας στην παλάμη μας ένα μήλο, μπορούμε να δοκιμάσουμε την ίδια ερώτηση: Πόσο δικό μου είναι το μήλο που ετοιμάζομαι να φάω; Πόσο δικό μου να είναι το είδωλο που διακρίνω πάνω στην επιφάνεια του νερού; Πόσο δικό μου είναι το σάλιο που έχω μέσα στο στόμα μου; Το σακάκι, το δαχτυλίδι, το καπέλο που φοράω; Η απορία εν προκειμένω δεν αφορά μόνο το εκάστοτε πράγμα που μπορεί να αντικαθίσταται ελεύθερα από κάτι άλλο, όσο την έννοια της κατοχής και αυτόν που την ασκεί. Μπορούμε για παράδειγμα να ρωτήσουμε: Πόσο δικό «μου» είναι το δικό «σου»;

Μπορεί κάτι τις να είναι δικό μου επειδή κατέβαλα το συμπεφωνημένο αντίτιμο στην αγορά, επειδή μου το κληροδότησε ο πατέρας μου, πιθανώς επειδή μου το χάρισε ένας φίλος για να τον θυμάμαι. Εφόσον όμως είναι αντικείμενο, όπερ σημαίνει υλικό πράγμα ξέχωρο από μένα, μπορώ να το θεωρώ εξ αποστάσεως, μικρής ή μεγάλης, όπως συμβαίνει με τα έργα ζωγραφικής ας πούμε ή με τα βιβλία. Είναι δηλαδή κάτι τις που δεν αποτελεί τμήμα του εαυτού μου, σωματικού ή ψυχικού, δεν το φέρω μαζί μου όπως τη φάτσα μου ή τα χέρια μου, άρα η κτήση κατανοείται εύκολα και με πλήρη σαφήνεια. Όπως ξέρουμε, ο κύριος καθηγητής ξεχνάει την ομπρέλα (του), ο παππούς ψάχνει συνεχώς το τηλεκοντρόλ (του) ή την πίπα (του), η ατθίδα μπερδεύει τα καλλυντικά (της) με εκείνα της μάνας της. Κανείς όμως δεν ξεχνάει ούτε βέβαια μπερδεύει το σώμα του. 

Francis Bacon, Unitled (Kneeling Figure), 1982

Άλλωστε το σώμα ουδεμία σχέση έχει με όλα αυτά. Λαός ασωμάτων δεν υπάρχει, μόνο πλατεία «Ασωμάτων». Δεν είναι κάτι που το ενδύεσαι ή το απεκδύεσαι, που το ξεχνάς ή το αναθυμάσαι, που το έχεις ή δεν το έχεις, που το προβάλλεις ή το κρύβεις, τέλος πάντων δεν είναι κάτι που απέχει από το εγώ μας, όσο κι αν κρυφοπιστεύουμε ότι ο εαυτός μας διαθέτει πρωτογενή βαθύτητα, πολύ διαφορετική από την κοινή εξωτερικότητα της σάρκινης παρουσίας. Κατά συνέπεια η απορία εγείρεται φυσιολογικότατα: τι είναι το σώμα μας; Αν αποπειραθεί κανείς να απαντήσει, η ίδια η συνήθεια εμφανίζεται πανέτοιμη να του κλείσει το στόμα με δέκα παλάμες.

Πράγματι, διαρκώς μιλάμε για το σώμα μας. Ότι έχουμε παχύνει και θα πρέπει να κάνουμε κάτι· ότι ο πόνος στο δεξί μας πόδι δεν λέει να υποχωρήσει· ότι ο λαιμός μας είναι πολύ κοντός και απαιτεί ανάλογο ντύσιμο· ότι οι ζαλάδες και οι κεφαλόπονοι ευτυχώς αραίωσαν. Ειδικά οι γυναίκες –που καλλιεργούν ολόκληρη φιλολογία τόσο για το δικό τους σώμα όσο και για το σώμα των αντιζήλων τους– εκφράζονται ενίοτε σαν τους αναβάτες του ιπποδρόμου που δοξάζουν τα σωματικά χαρίσματα του αλόγου. Όσο πιο άσχημη η γυναίκα, τόσο πιο περίπλοκη και η δόξα. Ειδικά ντεσού για το στήθος· δίαιτες και στερήσεις για να γίνει το πολύ λίγο και το λίγο πολύ· επεμβάσεις στο πρόσωπο· λιποαναρροφήσεις κ.λ.π. Εντούτοις, όσο κι αν αλλάζουμε κάποια σημεία του σώματος, η αρχέγονη συνθήκη δεν θίγεται ούτε κατ' ελάχιστον. 

Henry Moore, Mother and Child, 1953

Μιλάμε για αρχέγονη συνθήκη επειδή, όσο νυσταλέος κι αν είναι ο καθένας μας, κάποτε θα διερωτηθεί ξυπνώντας από πολύχρονη νάρκη: ποιοι μου κληροδότησαν το σώμα μου; Τι μεταλλαγές υπέστη το αρχέγονο κορμί επί αλογάριαστους αιώνες και χιλιετίες μέχρι να φτάσει στη δική μου αναγνωρίσιμη μορφή; Οι ανθρωπολόγοι μιλούν για το σχήμα της λεκάνης που, όταν ήρθε η εποχή του ορθοβάμωνος ανθρώπου και της δίποδης βάδισης, αποτέλεσε στήριγμα των σπλάχνων και του κορμού εν γένει. Επιμένουν στον αντιτακτό αντίχειρα ο οποίος, όταν κατάφερε να αντιταχθεί στα υπόλοιπα δάχτυλα, έδωσε μέγιστη ώθηση στην κίνηση του χεριού και της παλάμης. Για να χρονολογήσουν την ομιλία πρέπει να εντοπίσουν και να εξηγήσουν πότε και γιατί ο κυκλικός μυς του στόματος άρχισε να συστέλλεται ώστε να καταφέρει να προφέρει φθόγγους και κατά συνέπεια κάποια ομιλία που πιθανότατα αντέγραφε τις φωνές των ζώων. Μέχρι να μας βρει και να μας ενσαρκώσει, το σώμα περιπλανήθηκε σκληρά μέσα στις δυσπαρακολούθητες χιλιετίες, από την εποχή της βραχιόνωσης (δηλαδή της αιώρησης των βραχιόνων) μέχρι τη στιγμή που τα χέρια ελευθερώθηκαν και ο εγκέφαλος γνώρισε άλλη κρανιακή χωρητικότητα. Εντούτοις, σε παρόντα χρόνο, ουδέποτε αντιμετωπίζουμε το σώμα σαν αρχαϊκό κατάλοιπο για τον απλούστατο λόγο ότι το ζούμε άμεσα· ταυτιζόμαστε μαζί του, ζούμε μαζί του, περπατάμε μαζί του, ζούμε μαζί του το σμίξιμο με τις γυναίκες, όπως άλλωστε αρρωσταίνουμε μαζί του, γερνάμε μαζί του και φυσικά πεθαίνουμε μαζί του. Άρα αυτή η προφανέστατη συμβίωση, αν γεννά κάποια απορία, αυτή δεν είναι άλλη από το δυσεξήγητο «μαζί του» που έχουμε πολλούς τρόπους να το κατονομάζουμε, αλλά ελάχιστους να εξηγούμε ή έστω να το περιγράφουμε.

Ας μιλήσουμε αρχικά για τις σωματικές ανάγκες. Ο πεινασμένος πρέπει επειγόντως να φάει και ο διψασμένος να σβήσει τη δίψα του. Ποιος είναι όμως αυτός που γεύεται το φαγητό ή σβήνει τη δίψα του; Το σώμα ή εμείς; Αν η σωματικότητα (και η οργανικότητα την οποία συνεπάγεται) συχνά αυτονομείται και λειτουργεί ερήμην του εγώ, πώς να ταυτίσουμε το εγώ με το σώμα; Οι έφηβοι για παράδειγμα ψηλώνουν στον ύπνο τους και ούτε καν ακούνε τα κόκαλά τους που υφίστανται τη διαδικασία της οστεόλυσης και της ενζυμικής δραστηριότητας. Άλλωστε κανείς δεν μπορεί να διατάξει το σώμα του να μη μεγαλώνει, να μην ανασαίνει, να μην έχει σφυγμό, να μην είναι τέλος πάντων αυτό που είναι. Αν το σώμα ήταν διάφανο εκ φύσεως για το εγώ μας, θα μπορούσαμε να παρακολουθούμε τη ζοφερή επώαση των ασθενειών με εσωτερική παρατήρηση, με την άνεση –τρόπος του λέγειν– που ελέγχουμε τη μνήμη μας ή παρατηρούμε τον εαυτό μας. 

Francis Bacon, Three Figures and a Portrait, 1975

Εντούτοις, παρά τις τεχνικές της σύγχρονης ιατρικής που έχει καταστήσει τη σύγχρονη σωματικότητα οιονεί διάφανη, παρότι κατά κάποιον τρόπο ζούμε το δράμα του σώματος όπως και το σώμα ζει το δράμα του εγώ, ουδεμία ταύτιση μπορεί να υποστηριχτεί. Μάλιστα, ρωτάμε κάποιον φίλο που πάσχει από αιφνίδιο ή χρόνιο νόσημα για την κατάσταση της υγείας του σαν να πρόκειται για κάτι έτερο του εγώ και της βουλήσεώς του, περίπου σαν να τον πυροβολούν από κάποια διπλανή στέγη ή κάποιες αόρατες δυνάμεις να του έχουν στήσει παγανιά. Έχει λοιπόν ενδιαφέρον ο τρόπος που το εγώ αντιμετωπίζει την όποια ασθένεια και η σχέση του σώματος με αυτή τη γειτνίαση που εντέλει μπορεί να εξελιχθεί σε πλήρη ταύτιση (κάτω από το χώμα). Μήπως πάντα κρατά μιαν απόσταση από το σώμα –ακόμη και στις πιο θερμές στιγμές ψυχοσωματικής έξαρσης– η οποία μειούται όσο η ασθένεια θεριεύει για να καταλήξει τελικά σε πανωλεθρία του εγώ το οποίο παραδίδει το πνεύμα (του) όσο και το σώμα (του); Αν υποθέσουμε ότι το σώμα μας ανήκει, ότι είναι δικό μας με μύχιο τρόπο, τότε γιατί αρνούμαστε ότι και η ασθένεια είναι δική μας, καταδική μας μάλιστα; Γιατί την αντιμετωπίζουμε σαν ξένο μπελά που πρέπει να φύγει από πάνω μας; 

Όσο κι αν προσπαθούμε να εμβαθύνουμε στην ψυχοσωματική συνθήκη περιέργως πώς παραμένουμε δέσμιοι του προφανούς. Παρακολουθούμε τους ανθρώπους στον δρόμο, τα μεγάλα πλήθη που κατακλύζουν τις μεγαλουπόλεις, τον πρώτο τυχαίο διαβάτη που περνάει πλάι μας, τον εαυτό μας στη βιτρίνα της τραπέζης· όλοι έχουν σώματα, γι' αυτό άλλωστε είναι ορατοί· μεριμνούν για τις ανάγκες τους με τον φυσικότερο τρόπο του κόσμου. Σπεύδουν στα εστιατόρια για να κορέσουν την πείνα τους· κάνουν ουρές στους κινηματογράφους για να μη χάσουν μιαν πολυδιαφημισμένη ταινία· σουλατσάρουν στα πολυκαταστήματα για να βρουν το αγαπημένο τους ένδυμα. Αν τους ρωτήσουμε για τη σχέση του εγώ (τους με το σώμα (τους), είναι βέβαιο ότι θα μας πάρουν για τρελούς. Και δεν θα έχουν άδικο. Εφόσον ουδέποτε διαπίστωσαν κάποιο σχίσμα ανάμεσα στο σώμα και τη συνείδηση, δεδομένου μάλιστα ότι η σωματικότητά τους ταυτίζεται με μιαν ασύνειδη αντίσταση έναντι της ζωής, των άλλων και ενίοτε του ίδιου τους του εγώ, θα έφταναν να πουν ότι είναι πρώτα το σώμα τους και κατόπιν οτιδήποτε άλλο.  

 Henry Moore, Falling Warrior, 1956-57

Μάλιστα, αν θυμηθούμε τις ζοφερές περιπτώσεις ανθρώπων που έμειναν ανάπηροι χάνοντας ένα ή περισσότερα μέλη του σώματος (τα δυο τους χέρια για παράδειγμα κομμένα στο ύψος των ώμων), η σχέση με το σώμα λαμβάνει τότε άλλη τροπή. Είναι ισοβίως αναγκασμένοι να ζήσουν με λειψό σώμα, σκέτο κούτσουρο, νιώθοντας παραταύτα την αίσθηση των αποκοπέντων μελών του καίτοι αυτά δεν υπάρχουν. Εντούτοις αν το σώμα και το εγώ μπορεί να θεωρηθούν επάλληλα, η μερική απώλεια του ενός πόλου δεν σημαίνει ότι αντιστοιχεί σε απώλειες του άλλου. Κομμένα πόδια; Κομμένα χέρια, μύτες και αυτιά; Αφαιρεθείσα χολή, κήλη, νεφρό, μάτι; Αυτό που απέμεινε στον άνθρωπο επιμένει να επιβιώνει κι ας νιώθει κωλοσούρτης, μονόφθαλμος, ανίκανος να εγερθεί, να φροντίσει τον εαυτό του, να νιώσει επιτέλους σαν τους άλλους ανθρώπους. Μάλιστα, επιμένει μανιακά, παράδειγμα ο Χώκινγκ όπου το λίγο που διασώθηκε από το κορμί του δεν τον εμπόδισε να γίνει αυτός που έγινε και να θέλει να ταξιδέψει στη θετή του πατρίδα, το Διάστημα.

Το πρωταρχικό σε αυτό το ζήτημα αφορά τον διαχωρισμό της εσωτερικής οργανικής φύσης (που κατά κανόνα ανήκει στους γιατρούς) από την εξωτερικότητα του κορμιού την οποία θεωρούμε καταδική μας, οικεία εικόνα, παράφραση του εγώ μας και ισόβια μοίρα. Στις φωτογραφίες, όπου τουλάχιστον για ένα δέκατο του δευτερολέπτου βλέπουμε τον εαυτό μας μας τρίτο πρόσωπο, αναγνωρίζουμε κάτι οικείο. Εκεί είναι το σώμα που απαθανατίζεται· άνευ διαστάσεων, άνευ υλικής αντιστάσεως η στιβάδα των φωτοχημικών αντιδράσεων (ή η πάλαι ποτέ θρυλική άσφαλτος της Ιουδαίας του Νισεφόρ Νιέπς) δεν σχηματίζει είδωλο. Στις ομαδικές φωτογραφίες ο καθένας γυρεύει πρώτα πρώτα τον εαυτό του ρωτώντας χαρακτηριστικά: «Πού είμαι εγώ, ρε μαλάκα;» Η ταύτιση με τη θωριά δεν επιδέχεται εξαίρεση, καίτοι συμβαίνει συχνά να νιώθει κανείς κάτι σαν παγερό σοκ αναγνωρίζοντας την παρουσία του. «Είμαι εγώ; Μα πώς είμαι έτσι;» Σε κάθε παρόμοια αμφιβολία μας μένει η εντύπωση ότι στιγμιαία τουλάχιστον νιώθουμε να «βγήκαμε» από το σώμα μας καθώς μάλιστα το τότε και το τώρα συνεπάγονται δύο σώματα ή αλλιώς δύο ηλικίες. 

Henry Moore, Spanish prisoner, 1939

Αντίθετα, εκείνο που δεν αλλάζει, δεν λέγεται, δεν εκφράζεται ούτε μεταδίδεται είναι η ενδοσωματική συνθήκη μας, το ανεξήγητο γεγονός ότι είμαστε όντα ενδόβια, ότι ζούμε μέσα στη σάρκα μας και συχνά υπεράνω της σάρκας μας. Ειδικά στην ανθρώπινη ψυχοσωματική συνθήκη η σχέση με το σώμα αποδεικνύεται δραματική τόσο στην προφάνειά της όσο και στην εσώτερη και ανεξιχνίαστη λειτουργία της. Μάλιστα, για να γίνουμε σαφέστεροι οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η λέξη «σχέση» παραείναι ρηχή για να την πάρουμε στα σοβαρά. Παραδόξως, αντικρίζοντας έναν άνθρωπο έχουμε την αρχαΐζουσα εντύπωση –πώς αλλιώς να το πούμε;– ότι ενδοβιεί στο σώμα του, ότι ζει μέσα στη σωματικότητά του, ενίοτε ότι κρύβεται μέσα στο κορμί του, τέλος ότι είναι το ίδιο το σώμα του αλλά και (κάτι) παραπάνω από το σώμα του. Πρόκειται για αληθινό θαύμα, για μια διφορούμενη πραγματικότητα όπου η εσωτερικότητα ενσαρκούται και η εξωτερικότητα εξαϋλώνεται πνευματικά. Άλλωστε το πλέον έκτακτο που συνιστά μάλιστα καθημερινό γρίφο είναι το γεγονός ότι πάσα σωματική παρουσία ουδέποτε εκλαμβάνεται ως νέτα σκέτα σαρκική∙ κάθε χειρονομία, κάθε μορφασμός, το απλό πετάρισμα των ματιών παραπέμπουν αινιγματικά σε κάτι εσώτερο που μετέρχεται τη σωματικότητα ως ανεξήγητο σκήνωμα.

 Κωστής Παπαγιώργης, Ο Εαυτός (απόσπασμα), εκδ. Καστανιώτης

 Πηγή: http://www.lifo.gr/articles/book_articles/118920

Πάνας: ο δορυφόρος του Κρόνου που μοιάζει με ραβιόλι. Pan, Moon of Saturn, Looks Like a Cosmic Ravioli

Ήταν γνωστό ότι οι δορυφόροι δεν είναι όλοι σφαιρικοί: Ο Ιαπετός, για παράδειγμα, δορυφόρος του Κρόνου, μοιάζει λιγάκι με γιγάντιο αμύγδαλο, ενώ ο Φόβος, δορυφόρος του Άρη, θυμίζει μάλλον πατάτα. Ωστόσο, ο Πάνας – άλλος ένας δορυφόρος του Κρόνου – είναι σίγουρα το πρώτο γνωστό στον άνθρωπο ουράνιο σώμα σε σχήμα ραβιόλι (ένα ραβιόλι στο μέγεθος της Νέας Υόρκης, περίπου). A raw image of Pan, a moon of Saturn, captured by the Cassini spacecraft on Tuesday. Credit: NASA/JPL-Caltech, via Space Science Institute

Το διαστημικό σκάφος της NASA, Cassini φωτογράφισε τον μικρό δορυφόρο του Κρόνου Πάνα την Τρίτη 7 Μαρτίου, από απόσταση 15268 μιλίων (περίπου 25000 km). O Πάνας έχει διάμετρο περίπου 30 χιλιόμετρα και μοιάζει με ραβιόλι που χάθηκε στο διάστημα.

The ridge around Pan's equator could be a couple of miles high and is likely made of dust from Saturn’s rings. Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute/K. Walbolt/S. Samochina

Είναι πιο καθαρές εικόνες του Πάνα που λήφθηκαν μέχρι σήμερα και αποκαλύπτουν έναν δακτύλιο κατά μήκος του ισημερινού του, που μάλλον σχηματίστηκε από την εναπόθεση ύλης από τους δακτυλίους του Κρόνου.

Ο δορυφόρος του Κρόνου Πάνας, ανακαλύφθηκε το 1981 από τον αστρονόμο Mark R. Showalter μέσα από τις φωτογραφίες που έστειλε στη Γη το διαστημικό σκάφος Voyager 2. Mark R. Showalter, an astronomer, found a dot in an image taken by Voyager 2 — the discovery of Pan. Credit NASA/Mark R. Showalter

Ο Παν ανακαλύφθηκε το 1990 από τον Μαρκ Σοουόλτερ. Η ύπαρξη ενός φεγγαριού μέσα στο Χάσμα Ένκε είχε ήδη προβλεφθεί θεωρητικά από το 1985 λόγω των κυματώσεων που εμφανίζονταν στα χείλη του χάσματος, που υποδήλωναν κάποια βαρυτική διαταραχή. Το επόμενο έτος ο Μαρκ Σοουόλτερ και άλλοι προέβλεψαν με αρκετή ακρίβεια το μέγεθός του και τη θέση της τροχιάς του. Στην έρευνα που ακολούθησε χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες του συστήματος του Κρόνου που είχε πάρει το Βόγιατζερ 2 καθώς και υπολογιστής που προέβλεψε την πιθανή θέση του Πάνα την ώρα που λήφθηκαν οι φωτογραφίες. Το φεγγάρι τελικά εντοπίστηκε σε έντεκα από τις εικόνες.

Το όνομά του τού δόθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου του 1991. Είναι επίσης γνωστός ως Κρόνος XVIII (Saturn XVIII, "Κρόνος 18" επειδή ήταν ο 18ος δορυφόρος του πλανήτη που ανακαλύφθηκε). Η αρχική προσωρινή ονομασία που του είχε δοθεί ήταν S/1981 S 13 (επειδή εντοπίστηκε σε φωτογραφίες του 1981).

This raw, unprocessed image of Saturn's moon Pan was taken on March 7, 2017 by NASA's Cassini spacecraft. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute

Το διαστημικό σκάφος Cassini βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο από το 2004 και αποτελεί πλέον μια από τις πιο επιτυχημένες αποστολές της NASA. Τον Σεπτέμβριο θα ολοκληρώσει το έργο του με μια ηρωική βουτιά στην επιφάνεια του Κρόνου. Πριν από αυτό όμως θα εκτελέσει μερικές ακόμα κοντινές τροχιές γύρω από τον Κρόνο, έτσι ώστε να πάρει φωτογραφίες του πλανήτη και των δορυφόρων του από νέες οπτικές γωνίες.

Πηγές: physicsgg - go.nasa.gov/2mnQW8S - www.nytimes.com