Από πού ήρθαν τα Χριστούγεννα; Winter Solstice and Christmas traditions, where did they come from?

Robert Braithwaite Martineau,The Christmas Hamper 

Όταν στολίζουμε το χριστουγεννιάτικο δέντρο, όταν μαζευόμαστε γύρω του και κρύβουμε τα δώρα κοντά στον κορμό του, στην πραγματικότητα ξαναζωντανεύουμε λαϊκές παραδόσεις ηλικίας χιλιάδων ετών – πολύ προτού η εορταστική περίοδος ενταχθεί στον χριστιανισμό.

Αν και επικρατεί η άποψη ότι οι χριστουγεννιάτικες παραδόσεις έχουν έντονο παγανιστικό υπόβαθρο, εν τούτοις έχουν υποστεί πολλές μεταβολές με το πέρασμα των χρόνων. 

«Είναι λάθος να πει κάποιος ότι τα σύγχρονα Χριστούγεννα προέρχονται απ' ευθείας από προχριστιανικές παραδόσεις» επισημαίνει ο δρ Ρόναλντ Χάτον, ιστορικός από το Πανεπιστήμιο του Μπριστόλ. «Είναι όμως εξίσου λάθος να πιστεύει κανείς ότι τα Χριστούγεννα αποτελούν σύγχρονο φαινόμενο»..

Λαϊκές παραδόσεις και χειμερινοί εορτασμοί

Σύμφωνα με τον ερευνητή Φίλιπ Σο από το Πανεπιστήμιο του Λέστερ, με ειδικότητα στις αρχαίες γερμανικές γλώσσες και στην αγγλοσαξονική γλώσσα, η λέξη «παγανισμός» σχετίζεται με τη λατινική λέξη «αγρός».

Statue of Aphrodite, known as the Venus of Arles. Hymettus marble, Roman artwork, imperial period (end of the 1st century BC), might be a copy of the Aphrodite of Thespiae by Praxiteles. The apple and the mirror were added during the 17th century. Found in the antic theatre of Arles, France. 

«Κατά το παρελθόν, όσοι κατοικούσαν σε αγροτικές περιοχές λάμβαναν συχνά τον χαρακτηρισμό “παγανιστές”». Οι πρώτοι χριστιανοί, λέει ο ειδικός, είχαν προσπαθήσει να προσελκύσουν τα άτομα αυτά ώστε να τους διδάξουν τον χριστιανισμό, ωστόσο εκείνοι εμφανίζονταν ιδιαίτερα πιστοί στις δικές τους παραδόσεις.

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο και ο Άι Βασίλης

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο, κατά τον δρα Χάτον, αποτελεί γερμανική επινόηση του 17ου αιώνα και προέρχεται από αγροτικές περιοχές όπου συνηθιζόταν η μεταφορά πρασίνου στο εσωτερικό του σπιτιού κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Από την πλευρά του, ο σύγχρονος Άι Βασίλης των Ευρωπαίων φαίνεται να αποτελεί «απόγονο» του Πατέρα των Χριστουγέννων που δεν κουβαλούσε σάκο γεμάτο δώρα και κατάγεται από την Βρετανία.

«Τόσο ο Πατέρας των Χριστουγέννων όσο και η σύγχρονη ευρωπαϊκή εκδοχή του, έχουν τις ρίζες τους σε παλιές παγανιστικές παραδόσεις κατά τις οποίες πνεύματα πετούσαν στον ουρανό στα μέσα του χειμώνα» λέει ο δρ Χάτον.

Λάμψη στον βαρύ χειμώνα

Νικηφόρος Λύτρας, Κάλαντα , 1872

Γιατί όμως υπήρχε τέτοια κινητικότητα στα μέσα του χειμώνα; Σύμφωνα με ιστορικούς, η συγκεκριμένη περίοδος για τους αγρότες αποτελούσε γιορτή καθώς η συγκομιδή είχε φτάσει στο τέλος.

«Είναι η περίοδος όπου ο κόσμος αφιέρωνε και αφιερώνει χρόνο στη θρησκεία και σε συλλογικές δραστηριότητες» αναφέρει ο Σο. «Είναι η περίοδος όπου όλοι έχουν ανάγκη από χαρά και ψυχική ανάταση».

Ο δρ Χάτον πάλι πιστεύει ότι η περιορισμένη ηλιοφάνεια κατά τη διάρκεια του χειμώνα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάγκη για εορταστική διάθεση και για γιορτινό διάκοσμο εσωτερικού χώρου.

«Για κάποιους που ζουν σε περιοχές όπου το σκοτάδι, το κρύο και η πείνα είναι ιδιαίτερα αισθητά κατά τη διάρκεια του χειμώνα, τότε η έντονα γιορτινή διάθεση μπορεί να καταπολεμήσει αποτελεσματικά την πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης ή ακόμη και τρέλας» υπογραμμίζει ο ίδιος.

Gerardo Chavez-Lopez

Composition

Automatas del carrusel

Le manège III (1976)

El otro ekeko

El ultimo idolo

Estrella del amanecer

La Femme Moto

Danse Slave

Première aube ô clarté méchante

Tendresse

Untitled, circa 1975

Patineur à roulettes

Gerardo Chavez is a renowned artist from Trujillo Peru, his artistic foundation has helped to develop a cultural environment in the city through the Toy Museum that was opened in 2001 and with the Museum of Modern Art which he founded, as well as Cultural Space "Angelmira" in honor to his brother. Chavez is one of the direct successors of the North Group born in the Trujillo city in the first half of the 20th century. In 2012 he is recognized as the Peruvian plastic artist more important in activity. He has been appointed chairman of the board for the Art and Culture of Trujillo.

Ορυχεία πάνω απ’ τη Γη! Mining asteroids could boost space exploration

Ο παγκόσμιος πληθυσμός διαρκώς αυξάνεται, ενώ η διαθεσιμότητα πρώτων υλών ολοένα μειώνεται. Παράλληλα, τα ταξίδια και ο αποικισμός άλλων πλανητών φαίνεται να έχουν απαγορευτικό κόστος. Υπάρχουν άραγε σήμερα προτάσεις για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων; Στη συζήτηση που έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια εμφανίστηκε τελευταία μια πρόταση που επιχειρεί να λύσει ταυτόχρονα και τα τρία. Αυτή είναι η ρυμούλκηση ενός αστεροειδούς σε τροχιά γύρω από τη Γη, η ανάπτυξη μεταλλείων σε αυτόν και η εγκατάσταση αποικίας στις στοές του μεταλλείου, μετά την ολοκλήρωση της εξόρυξης. Άραγε κατά πόσον είναι εφικτό ένα τόσο μεγαλεπήβολο σχέδιο;

Το κίνητρο

Καλλιτεχνική απεικόνιση αποικίας στο εσωτερικό ενός αστεροειδούς..

Η ανάπτυξη αποικιών σε ουράνια σώματα του Ηλιακού Συστήματος, πέρα από τη Γη, έχει αποτελέσει το αντικείμενο πολλών επιστημονικών μελετών, αλλά και πολλών έργων επιστημονικής φαντασίας. Ο λόγος είναι η διαφαινόμενη εκρηκτική αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού σε συνδυασμό με την επίσης διαφαινόμενη έλλειψη πρώτων υλών, ιδίως σε χημικά στοιχεία που είναι σχετικά σπάνια στην επιφάνεια της Γης. Τέτοια είναι οι λεγόμενες σπάνιες γαίες και τα μέταλλα της ομάδας της πλατίνας. Τα πρώτα έχουν ευρύτατες εφαρμογές στη βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας, όπως είναι η κατασκευή λέιζερ, υπεραγώγιμων μαγνητών, μπαταριών, καθώς και η αποθήκευση υδρογόνου (π.χ. για τροφοδοσία μηχανών μηδενικής εκπομπής ρύπων). Τα δεύτερα χρησιμοποιούνται κυρίως ως καταλύτες (π.χ. στις εξατμίσεις αυτοκινήτων) αλλά και στην κοσμηματοποιία. Αυτά τα στοιχεία υπάρχουν σε σημαντικές ποσότητες στα μητρικά σώματα των μετεωριτών, τους αστεροειδείς. προσκρούσει μετεωρίτες. Έτσι είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι αυτά τα στοιχεία υπάρχουν σε σημαντικές ποσότητες στα μητρικά σώματα των μετεωριτών, τους αστεροειδείς. Οι επιστήμονες της εταιρείας Πλανητικοί Πόροι (Planetary Resources), που σχεδιάζουν εγκατάσταση μεταλλείων σε αστεροειδείς στο προσεχές μέλλον, υπολογίζουν ότι ένας αστεροειδής διαμέτρου 500 μέτρων μπορεί να περιέχει ποσότητα μετάλλων της ομάδας της πλατίνας ίση με όλη αυτήν που έχει παραχθεί στη Γη ως σήμερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ιδρυτής της εταιρείας είναι ο Ελληνοαμερικανός Peter Diamandis, ο οποίος έχει ιδρύσει περισσότερες από 10 εταιρείες σχετικές με διαστημική τεχνολογία.

Ο ιδανικός υποψήφιος

Οι περισσότεροι από τους αστεροειδείς περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε μια ζώνη μεταξύ των τροχιών του Άρη και του Δία. Ωστόσο αρκετοί έχουν έκκεντρες τροχιές και πλησιάζουν σημαντικά τη Γη κατά τακτά χρονικά διαστήματα. Αυτοί οι αστεροειδείς, που ονομάζονται παραγήινοι, αποτελούν και τον ευκολότερο «στόχο», αφού η ενέργεια που χρειάζεται για να τους εκτρέψουμε από την αρχική τροχιά τους και να τους μεταφέρουμε σε τροχιά γύρω από τη Γη δεν είναι απαγορευτική. Φυσικά μια τέτοια επιχείρηση δεν είναι ούτε εύκολη ούτε φθηνή, και σίγουρα δεν ολοκληρώνεται σε μερικά χρόνια, αλλά στις βασικές γραμμές του το σχέδιο είναι πραγματοποιήσιμο. Ευτυχώς, την τελευταία δεκαετία έχει συνταχθεί ένα μεγάλος κατάλογος από αστεροειδείς που προσεγγίζουν τη Γη, στο πλαίσιο της προσπάθειας που καταβάλλεται για την καταγραφή όλων των δυνητικά επικίνδυνων - για σύγκρουση με τη Γη - αστεροειδών.

Από αυτόν τον κατάλογο θα πρέπει να επιλέξουμε έναν αστεροειδή με διαστάσεις ούτε πολύ μεγάλες, έτσι ώστε να είναι δυνατή η αλλαγή της τροχιάς του, ούτε πολύ μικρές, έτσι ώστε να έχει αρκετό υλικό για εξόρυξη και αξιόλογες διαστάσεις που θα επέτρεπαν την εγκατάσταση μιας αποικίας. Πέρα από τον περιορισμό στο μέγεθος, ο αστεροειδής θα πρέπει να είναι συμπαγής, επειδή αν είναι σαθρός δεν θα είναι δυνατή η διάνοιξη μεταλλευτικών στοών. Στη συνέχεια, κάθε φορά που αυτός ο αστεροειδής θα περνά από τη γειτονιά της Γης θα έχουμε την ευκαιρία να στερεώνουμε σε αυτόν πυραυλοκινητήρες υψηλής απόδοσης. Όταν η συνολική προωστική δύναμη αυτών των κινητήρων φθάσει την επιθυμητή τιμή, θα αρχίσει η «ρυθμική» ενεργοποίησή τους, που τελικά θα οδηγήσει τον αστεροειδή στην επιθυμητή τροχιά γύρω από τη Γη - κατά προτίμηση πέρα από την τροχιά της Σελήνης.

Μας λείπουν τα... καύσιμα!

Τα σχέδια της εταιρείας Πλανητικοί Πόροι περιλαμβάνουν και τη «σύλληψη» ενός αστεροειδούς στο κύτος ενός μεγάλου διαστημοπλοίου. Planetary Resource’s concept for a spaceship to capture and mine small asteroids that contain billions in rare metals fundamental to Earth technological growth.

Αυτό το στάδιο της αποστολής είναι και το «φουτουριστικό», αφού δεν υπάρχουν σήμερα διαθέσιμοι κινητήρες με προωστική δύναμη αρκετά μεγάλη ώστε να αλλάξει την τροχιά του αστεροειδούς και ταυτόχρονα βάρος καυσίμων αρκετά μικρό, ώστε να είναι κατ' αρχήν δυνατή η μεταφορά τους στον αστεροειδή. Υπάρχει όμως τουλάχιστον μία πρόταση που καλύπτει αυτά τα χαρακτηριστικά - ο κινητήρας ήρεμης ηλεκτρικής εκκένωσης (quiet electric discharge), ο οποίος βασίζεται στη θερμοπυρηνική σύντηξη των στοιχείων δευτέριου (υδρογόνου με πυρήνα ένα πρωτόνιο και ένα νετρόνιο) και ηλίου-3 (ηλίου με πυρήνα δύο πρωτόνια και ένα νετρόνιο). Το προϊόν της σύντηξης είναι ήλιο-4 (ήλιο με πυρήνα δύο πρωτόνια και δύο νετρόνια) και ένα πρωτόνιο μεγάλης ενέργειας, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως «καυσαέριο» για την προώθηση του κινητήρα με πάρα πολύ καλή απόδοση. Για παράδειγμα, θα χρειάζονταν «μόνο» 3,5 τόνοι καυσίμου για να τοποθετήσουμε τον αστεροειδή 2004 ΜΝ4 σε τροχιά γύρω από τη Γη - τη στιγμή που το διαστημικό λεωφορείο χρειαζόταν 2.000 τόνους συμβατικών καυσίμων για κάθε εκτόξευση.

Το πρόβλημα με τους πυραύλους αυτού του είδους είναι ότι ως σήμερα δεν έχει επιτευχθεί ελεγχόμενη θερμοπυρηνική σύντηξη στο εργαστήριο. Όταν όμως επιτευχθεί, η επιχείρηση «ορυχείο-αστεροειδής» θα είναι μόνο ζήτημα χρόνου, ίσως να αφορά λιγότερο από 100 έτη. Ύστερα από προσεκτική επιλογή, με βάση το μέγεθος, τη χημική σύσταση και την τροχιά, ο αστεροειδής θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη και θα εγκατασταθούν σε αυτόν μηχανήματα που θα αρχίσουν την εξόρυξη του μεταλλεύματος, το οποίο στη συνέχεια θα μεταφέρεται σε διαστημικές βάσεις ή στη Σελήνη με φορτηγά διαστημόπλοια. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας από τον αστεροειδή θα έχει απομείνει μόνο ένα κέλυφος πάχους 50 μέτρων. Στη συνέχεια το εσωτερικό του κελύφους θα στερεωθεί με τη βοήθεια λέιζερ, και ο αστεροειδής θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποθήκη πρώτων υλών ή μηχανημάτων. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι αστεροειδείς με διάμετρο μεγαλύτερη από 400 μέτρα θα είναι η ιδανική λύση για την εγκατάσταση αποικιών. Ο λόγος είναι ότι ο διαθέσιμος χώρος θα είναι αρκετός για να δίνει την ψευδαίσθηση της ζωής σε μια μικρή πόλη, η αίσθηση της βαρύτητας θα μπορεί να δοθεί με σχετικά αργή περιστροφή του αστεροειδούς γύρω από τον άξονά του και το ηλιακό φως θα μπορεί να συγκεντρώνεται στο εσωτερικό με μεγάλα κάτοπτρα. Το κυριότερο όμως είναι ότι έτσι λύνεται και το μεγάλο πρόβλημα της ασφάλειας των αποίκων από  μετεωρίτες, ηλιακές εκλάμψεις και κοσμική ακτινοβολία. Κι αυτό επειδή το κέλυφος του αστεροειδούς θα προσφέρει πολύ καλύτερη προστασία από οποιονδήποτε τεχνητό θόλο στην επιφάνεια της Σελήνης ή του Άρη, που αποτελούν τους παραδοσιακούς στόχους για τη μελλοντική εγκατάσταση αποικιών πέρα από τη Γη.

Χάρης Βάρβογλης, καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ.

Bill Owens | Photographs

Altamont concert, December 6, 1969

Bill Owens came to prominence in the early 1970s. After graduating from California State University at Chico (1963), he began to pursue photography while serving in the Peace Corps (1964-66). Later, when working as a newspaper photographer for the Independent News in Livermore, California (1968-78), a small city 33 miles east of San Francisco, Owens was assigned the daily beat of the suburban activities of his friends and neighbors.

Owens' first book Suburbia (Straight Arrow Books, 1972) was a fascinating catalog of many of the individuals that the artist met while his camera was trained on the various yard sales, PTA meetings, church socials, and other social phenomena of his neighborhood. In Suburbia, the artist paired photographs of these plain folks with short, descriptive statements in their own words or paraphrased from interviews. The photographs have a compelling presence by themselves, but the combination of word and image runs the gamut from amusing humor to touching pathos.

Εορταστική Θεσσαλονίκη