Αλκμάν, ο αρχαίος Στίβεν Χόκινγκ. Alcman, the ancient Stephen Hawking

Είκοσι επτά αιώνες πριν από τον περίφημο φυσικό ο λυρικός ποιητής Αλκμάν περιγράφει με παρόμοιο τρόπο τη γέννηση του Σύμπαντος. Ο Αλκμάν σε ψηφιδωτό του 3ου αι. μ.Χ. Mosaic Portrait of the Poet Alkman, stone tesserae, Roman Period (late 2nd-3rd century AD) Jerash, Jordan.

Ο Αλκμάνας συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πλέον σημαντικούς, αρχαίους Έλληνες, λυρικούς ποιητές. Λέγεται ότι ήταν γιος του Δάμα ή του Τίταρου, και ο κατεξοχήν διαμορφωτής της χορικής ποίησης στην Σπάρτη, ως ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος, περί τα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα. Δεν συνέθετε μονάχα το κείμενο των ποιημάτων του, αλλά καθόριζε τόσο τη μουσική, όσο και τις χορευτικές, μιμητικές κινήσεις τους, ενώ  λόγω της απαράμιλλης τέχνης του, κατείχε την πρώτη θέση στον Αλεξανδρινό «κανόνα». Πηγές αναφέρουν ότι έζησε κατά την 27η Ολυμπιάδα (672 – 668 π.Χ.), και συγκεκριμένα όταν κυβερνήτης της Λυδίας ήταν ο Άρδυς, ενώ ο εκκλησιαστικός συγγραφέας Ευσέβειος τοποθετεί την ακμή του περί το 659 π.Χ.

Sparta is known as sternly militaristic, but she had another side. Free-spirited Helen of Troy was Queen of Sparta, wife of King Menelaus, and this month we bring you a poem on love from the Spartan poet Alcman. The illustration depicts Helen eloping with Paris in a Hellenistic terra cotta. (Image adapted from An Outline History of Art, 1938.)

Όσον αφορά στην καταγωγή του, ιστορικές μαρτυρίες τον φέρουν να κατάγεται από την ελληνική Ιωνία, και συγκεκριμένα από τις Σάρδεις της Λυδίας, ενώ αργότερα μετέβη στη Σπάρτη. Για την έλευση του εκεί υπάρχουν δυο εκδοχές, σύμφωνα με τις οποίες διατάχτηκε να μετέβη μέσω κάποιου χρησμού ή αιχμαλωτίστηκε από τους Κιμμερίους και πουλήθηκε εκεί ως δούλος. Όμως, οι Σπαρτιάτες γοητευμένοι από τη μουσική του, τον απελευθέρωσαν και τον επονόμασαν «Λάκωνα», παραχωρώντας του, συγχρόνως, τα δικαιώματα του πολίτη. Επίσης, κατά το λεξικό της Σούδας φέρεται να ήταν Λακεδαιμόνιος, με τόπο γέννησης του την Μεσσόα, ενώ στη Σπάρτη παρέμεινε μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Ακόμη, ο Παυσανίας πιστοποιούσε ότι σε μια περιοχή κοντά στη Σπάρτη, στο Σέβρικον, υπήρχε μέχρι τον 2ο αιώνα π.Χ. ένα μνημείο προς τιμή του Αλκμάνα, δίπλα στα ιερά τον Ιπποκοντιάδων και του Ηρακλή. Επίσης, ο ίδιος ο ποιητής σε κάποιο ποίημα του μνημονεύει ονομαστικά τον «Λεωτυχίδα» βασιλιά της Σπάρτης.

Πάπυρος με απόσπασμα έργου του Αλκμάνος. P. Oxy. 8 with fragment of Alcman's poem.

Το έργο του έχει ταξινομηθεί, από τους Αλεξανδρινούς γραμματείς, σε έξι βιβλία. Το περιεχόμενο τους απαρτιζόταν από ύμνους, παιάνες, υπορχήματα, υμεναίους, σκόλια και παρθένια, δηλαδή τραγούδια που έψαλαν νεαρές παρθένες για λατρευτικούς σκοπούς. Επίσης, ο ποιητικός του λόγος συνταίριαζε τη δωρική της εποχής του, αναμεμειγμένη με στοιχεία της ιωνικής, αλλά και της αιολικής διαλέκτου, την οποία ο Παυσανίας αποκαλούσε «καθόλου εύηχον». Διαμέσου των αιολικών στοιχείων έδινε στα έργα του απαλότητα και χάρη, κατορθώνοντας να κάνει μελωδική, την τραχιά δωρική διάλεκτο που επικρατούσε στην περιοχή του. Επιπροσθέτως, τα μέτρα που χρησιμοποιούσε στην ποίηση του ήταν πρωτοποριακά και καινοτόμα. Ειδικότερα, μεταχειρίστηκε πολύ το δακτυλικό τετράμετρο, με το οποίο, λόγω της λαϊκής του προέλευσης, προσέδιδε στους στίχους του ελαφρότητα και χάρη. Η στροφή στην ποίηση του απαρτιζόταν από τρεις ή τέσσερις στίχους και ως όργανα συνοδείας χρησιμοποιούσε συνήθως τον αυλό και την κιθάρα.

Alcman IV.131

Σύμφωνα με τους μεταγενέστερους γραμματολόγους, ο Αλκμάνας είναι ο ποιητής που εισήγαγε την ερωτική ποίηση, γράφοντας πολλά ερωτικά τραγούδια, αλλά και τραγούδια που αφορούσαν τον γάμο. Ωστόσο, από το έργο του μεγάλου ποιητή έχουν διασωθεί μόνο λίγα αποσπάσματα, η πλειοψηφία των οποίων είναι γραμμένα σε αιγυπτιακούς παπύρους, και τα οποία διαπραγματεύονταν, κατά κύριο λόγο, τον έρωτα και τις χαρές της ζωής, περιγράφοντας συνάμα με απλότητα τις ομορφιές της φύσης. Οι ύμνοι του άρχιζαν από τους θεούς και εν συνεχεία εγκωμίαζαν τους ανθρώπους, για την ομορφιά και την ηθική τους, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζεται ως εκείνος ο ποιητής, που κατέβασε την θρησκευτική, λυρική ποίηση από τον Όλυμπο, στους ανθρώπους.

Μια σύγχρονη Θεογονική Κοσμογονία

Ο πάπυρος με τους στίχους του ποιητή Αλκμάνα. Alcman, Partheneia: late first century BC or early first AD.

Όσα λέει σήμερα ο περίφημος φυσικός Στίβεν Χόκινγκ για την κβαντική κοσμολογία ­ η οποία, ως γνωστόν, περιγράφει τις διαδικασίες δημιουργίας του Σύμπαντος ­ περιέχονται σε ποιήματα που έγραψε ο Αλκμάν, όπως απέδειξαν σε εργασία τους τέσσερις αστροφυσικοί του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι οποίοι συνδέουν την κοσμολογία του Αλκμάνος με σύγχρονες κοσμολογικές απόψεις. 

Έτσι, εκτός από τον Δημόκριτο που θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης ατομικής φυσικής, φαίνεται ότι οι Έλληνες, μέσω του Αλκμάνος, έχουν προβλέψει, έστω και θεωρητικά, και άλλες σύγχρονες θεωρίες! Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η κοσμογονική άποψη που διατυπώνεται από τον Αλκμάνα στα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα περιγράφει απόψεις πολύ αρχαιότερες οι οποίες συμπίπτουν με σύγχρονες κοσμολογικές υποθέσεις περί γεννήσεως του αισθητού από εμάς αστρικού σύμπαντος «από μια σημειακή ιδιομορφία στο εσωτερικό μιας λευκής οπής, η οποία ­ λόγω της χρονικής συμμετρίας των εξισώσεων του Αϊνστάιν ­ μπορεί να θεωρηθεί ως μια χρονικά ανεστραμμένη μαύρη τρύπα».

Η εργασία με τίτλο «Μια προσωκρατική κοσμολογική πρόταση» έγινε από τους κκ. Μάνο Δανέζη, Ευστρ. Θεοδοσίου, Θεοφάνη Γραμμένο και την κυρία Μαργιέλα Σταθοπούλου, αστροφυσικούς του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τον Αλκμάνα τον γνωρίζαμε ως σήμερα ως έναν λυρικό ποιητή της αρχαιότητας. Η έκπληξη ήλθε το 1957 μετά τη δημοσίευση του παπύρου 2390 της Οξυρρύγχου (πόλη της Κάτω Αιγύπτου όπου σε ανασκαφές βρέθηκε ένας μεγάλος αριθμός παπύρων με ελληνικά κυρίως κείμενα που έχουν το όνομα της πόλης και έναν κωδικό αριθμό), ο οποίος χρονολογείται από τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Στον πάπυρο αυτόν διασώζονται τμήματα από ένα σχόλιο σε πεζό λόγο όπου αποκαλύπτεται ότι σε ένα από τα ποιήματά του ο Αλκμάν ασχολείται με ένα είδος θεογονικής κοσμολογίας. Το κεντρικό κομμάτι του σχολίου περιέχει συγχρόνως και «λήμματα», σύντομες δηλαδή φράσεις του Αλκμάνος.

«...γιατί όταν η ύλη άρχισε να τακτοποιείται, δημιουργήθηκε ένα είδος πόρου (δρόμου, περάσματος), κάτι σαν αρχή. Λέει λοιπόν ο Αλκμάν ότι η ύλη όλων των πραγμάτων ήταν ταραγμένη και αποίητη, έπειτα γεννήθηκε κάποιος που τακτοποιούσε τα πάντα, έπειτα δημιουργήθηκε ένας πόρος και όταν παρήλθε αυτός ο πόρος, ακολούθησε ένα όριο (ή τέρμα, τέκμωρ). Και ο πόρος είναι η αρχή, ενώ το όριο σαν τέλος. Όταν γεννήθηκε η Θέτις, αυτά έγιναν η αρχή και το τέλος των πάντων και το σύνολο των πραγμάτων έχει φύσιν παρόμοια με το υλικό του χαλκού, ενώ η Θέτις με εκείνη του τεχνίτη και ο πόρος και το όριο (τέκμωρ) παρόμοια με εκείνη της αρχής και του τέλους.

...και τρίτο στη σειρά το σκότος, εξαιτίας του ότι ποτέ ως τότε ούτε ο Ήλιος ούτε η Σελήνη είχαν δημιουργηθεί, αλλά η ύλη ήταν ακόμη αδιαμόρφωτη. Δημιουργήθηκαν λοιπόν ο πόρος και το όριο (τέκμωρ) και το σκότος. Η ημέρα και η Σελήνη και τρίτον το σκότος. Η ακτινοβολία της ημέρας δεν ήταν πυκνή αλλά υπεβοηθείτο από (την ακτινοβολία) του Ηλίου, (διότι) προηγουμένως ήταν μόνο σκοτάδι, μετά δε αυτά (αυτή τη διαδικασία) ξεχώρισε από αυτό...»

Με βάση το κείμενο του παπύρου οι επιστήμονες συνοψίζουν το κοσμογονικό μοντέλο του Αλκμάνος ως εξής:

1. Αρχικά η ύλη ήταν ταραγμένη και αδιαμόρφωτη, δεν είχαν δημιουργηθεί ακόμη ούτε ο Ήλιος ούτε η Σελήνη και κατ' επέκτασιν ούτε το αστρικό Σύμπαν. Δηλαδή το αντιληπτό από τις αισθήσεις μας αστρικό Σύμπαν δημιουργήθηκε μέσω ενός μη παρατηρήσιμου, αποίητου και αδιαμόρφωτου υλικού, το οποίο προϋπήρχε.

Ο Πηλέας παλεύει με την Θέτιδα τη στιγμή που αυτή μεταμορφώνεται σε λιοντάρι. (490 π.Χ., Cabinet des Médailles, Παρίσι). Thetis raped by Peleus. Tondo of an Attic red-figured kylix, ca. 490 BC. From Vulci, Etruria.

2. Τότε, στα πλαίσια του χώρου που ήταν γεμάτος από εκείνο το αόρατο και μη παρατηρήσιμο υλικό (μη ύλη), γεννήθηκε κάποιος που τακτοποιούσε τα πάντα (η Θέτις, το όνομα της οποίας προέρχεται από το ρήμα τίθημι, που σημαίνει τοποθετώ, ταξιθετώ ­ τα απαρέμφατα: τιθέναι, θέσθαι) σαν τεχνίτης.

3. Έπειτα στον χώρο της μη ύλης δημιουργήθηκε ένας πόρος (στενή διάβαση, διάδρομος) που έπαιξε τον ρόλο της αρχής. Δηλαδή η στενή αυτή διάβαση αποτέλεσε τον λώρο για να βγει η ταραγμένη, αδιαμόρφωτη και μη παρατηρούμενη ύλη από τον χώρο της αρχικής αισθητής ανυπαρξίας στον αισθητό χώρο του παρατηρήσιμου Σύμπαντος.

... the further back in time we go, the more exalted Thetis appears. She is the creatrix in a 7th-century hymn by Alcman, who begins by laying out a path (poros) and marker (tekmor), then creates darkness, then the sun and moon. Immortal Thetis with the mortal Peleus in the foreground, Boeotian black-figure dish, c. 500–475 BC - Louvre.

4. Ακολούθησε η δημιουργία ενός ορίου - το τέκμωρ - που σύμφωνα με τον φιλόλογο-μελετητή Μ.L. West ήταν ένα κατευθυντήριο σημάδι μέσα στον πόρο ή, σύμφωνα με τον γάλλο ελληνιστή J.Ρ. Vernant, μέσα στα αστέρια. Δηλαδή όταν η αποίητη και αδιαμόρφωτη ύλη διάβαινε το τέκμωρ καθίστατο αυτομάτως διαμορφωμένη και αισθητή, εφόσον μπορούσε να δημιουργεί αισθητά αντικείμενα, όπως ο Ήλιος και η Σελήνη. Κατά την άποψη του φιλολόγου G.S. Kirk, το τέκμωρ, ως όριο, πιθανότατα ταυτίζεται και με την έννοια του απείρου του Αναξιμάνδρου, ο οποίος επισκέφθηκε τη Σπάρτη (όπου έζησε ο Αλκμάν) μία γενιά αργότερα.

5. Ο πόρος και το τέκμωρ συνυπήρχαν με το σκότος ως ένα ενιαίο σύνολο διακριτών γεγονότων. Ασφαλώς ολόκληρο το σύστημα «πόρος - τέκμωρ - σκότος» βρισκόταν εκτός του αισθητού Σύμπαντος.

6. Μετά το όριο (τέκμωρ) δημιουργήθηκαν η ημέρα (πιθανότατα το φωτεινό μέρος του ημερονυκτίου και κατ' επέκτασιν ο Ήλιος), η Σελήνη και το σκότος (πιθανότατα η νύχτα, το μη φωτεινό μέρος ­ σκοτεινό ­ του ημερονυκτίου). Μετά το όριο (τέκμωρ) αρχίζει να υλοποιείται το αισθητό Σύμπαν.

7. Το φως της ημέρας (ακτινοβολίες) δεν ήταν πυκνό, αλλά υπεβοηθείτο από την ακτινοβολία του Ηλίου. «Στο σημείο αυτό» επισημαίνουν οι αστροφυσικοί «είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι ο σχολιαστής δηλώνει πως το φως (οι ακτινοβολίες) της ημέρας "υπεβοηθείτο" από τον Ήλιο, ο οποίος κατά συνέπειαν δεν δημιουργούσε "εξ ολοκλήρου". Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ημέρα, στο σημείο αυτό του σχολίου, πιθανότατα δεν ταυτίζεται με το φωτεινό μέρος του ηλιακού ημερονυκτίου, αλλά με τη σημερινή σύγχρονη και γενικευμένη έννοια της παρουσίας ακτινοβολιών, δηλαδή την έννοια του φωτός».

Ο Αλκμάν λοιπόν δίνει ένα κοσμογονικό μοντέλο που σίγουρα περιγράφει απόψεις παλαιότερες του 7ου π.Χ. αιώνα, όπου υπάρχουν αξιοσημείωτες ταυτίσεις με σύγχρονες κοσμολογικές υποθέσεις βάσει των οποίων το παρατηρήσιμο αστρικό Σύμπαν γεννήθηκε από μια σημειακή ιδιομορφία στο εσωτερικό μιας λευκής οπής που θα μπορούσε να θεωρηθεί μια ανεστραμμένη μελανή οπή. Ας σημειωθεί ότι ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '60 διατυπώθηκαν παρεμφερείς υποθέσεις, σύμφωνα με τις οποίες οι λευκές οπές, που ίσως υπάρχουν, αποτελούν περιοχές του Σύμπαντος οι οποίες υφίστανται τη μεγάλη Έκρηξη με χρονική καθυστέρηση.

The Einstein Rosen bridge is based on General Relativity and work done by Schwarzschild in solving Einsteins equations, one of the solutions to these equasions was the prediction of Black Holes. An artist's impression of a wormhole from an observer's perspective, crossing the event horizon of a Schwarzschild wormhole that bridges two different universes. The observer originates from the right, and another universe becomes visible in the center of the wormhole’s shadow once the horizon is crossed, the observer seeing light that has fallen into the black hole interior region from the other universe; however, this other universe is unreachable in the case of a Schwarzschild wormhole, as the bridge always collapses before the observer has time to cross it, and everything that has fallen through the event horizon of either universe is inevitably crushed in the singularity.

Ο αλκμάνειος «πόρος» μπορεί να ταυτισθεί εννοιολογικά με τον λώρο Αϊνστάιν-Ρόζεν, η σημειακή ιδιομορφία με την έννοια «τέκμωρ», ενώ το παράλληλο Σύμπαν από το οποίο εκκινεί ο λώρος με τον χώρο της αποίητης, αδιαμόρφωτης και μη αισθητής ύλης. Αυτός ο λώρος σύμφωνα με τη σύγχρονη φυσική μπορεί να ενώνει είτε δύο παράλληλα σύμπαντα είτε δύο διαφορετικές περιοχής του ίδιου σύμπαντος. Η έννοια της λευκής οπής προκύπτει από το γεγονός ότι το «τέκμωρ» ως όριο του «πόρου» είναι, κατά τον Αλκμάνα, το σημείο εκδήλωσης αισθητής ύλης εκ του «μη όντος», αλλά και ενέργειας φωτεινής, εφόσον αμέσως μετά από αυτόν γεννήθηκε η ημέρα.

Σημείωση: Η εργασία με τίτλο «Μια προσωκρατική κοσμολογική πρόταση» παρουσιάστηκε στο περιοδικό Αεροπός, τεύχος 40 (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2001). Επίσης οι αστροφυσικοί του Πανεπιστημίου Αθηνών Μάνος Δανέζης, Ευστράτιος Θεοδοσίου, Θεοφάνης Γραμμένος και Μαργιέλα Σταθοπούλου, δημοσίευσαν τα συμπεράσματά τους και σε άρθρο τους με τίτλο “Μια προσωκρατική κοσμολογική πρόταση” στο περιοδικό Φυσικός Κόσμος, τεύχος 8, σελ. 24-27, Ιούνιος – Ιούλιος – Αύγουστος 2002.

Πηγή: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=111183

Ευρωπαϊκές αποικίες στην αθέατη πλευρά της Σελήνης. Europe's Next Space Chief Wants a Moon Colony on the Lunar Far Side

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος καταστρώνει πλάνα δημιουργίας επιστημονικών βάσεων αλλά και αποικιών στη Σελήνη, και μάλιστα στην αθέατη πλευρά του φυσικού μας δορυφόρου. The European Space Agency has been looking at what it takes to construct a moon outpost. Credit: ESA/ Foster + Partners

Στις 30 Ιουνίου ο Γιόχαν Ντίτριχ Βέρνερ, διοικητής του Κέντρου Αεροδιαστήματος της Γερμανίας, αναλαμβάνει επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Μιλώντας σε μεγάλο συνέδριο στο Κολοράντο ο Βέρνερ ανέφερε ότι ένα από τα βασικά του σχέδια είναι η δημιουργία μιας μόνιμης επιστημονικής βάσης στην αθέατη πλευρά της Σελήνης προκειμένου να διαδεχθεί τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, ο οποίος σύμφωνα με τις διαστημικές υπηρεσίες θα μπορεί να λειτουργήσει ακόμη για ένα χρονικό διάστημα όχι μεγαλύτερο των 5-10 ετών.

The next European Space Agency director general, Johann-Dietrich Wörner, discusses a potential far-side moon station at the the Space Foundation's 31st National Space Symposium, in April 2015. Credit: Tom Kimmell Photography

Οι δηλώσεις του Βέρνερ εκτός των άλλων επιβεβαιώνουν το μεγάλο ενδιαφέρον της ESA για την «κρυμμένη» πλευρά της Σελήνης - τα στελέχη της πιστεύουν ότι αποτελεί εξαιρετικό σημείο για να κάνει ο άνθρωπος την πρώτη του απόπειρα να ζήσει σε έναν κόσμο μακριά από τη Γη.

Η αθέατη πλευρά

The lunar far side as seen by NASA's Lunar Reconnaissance Orbiter's Wide Angle Camera (LROC). Credit: NASA/Goddard/Arizona State University

Είναι γνωστό ότι η τροχιακή κίνηση της Σελήνης μας υποχρεώνει να βλέπουμε πάντοτε την ίδια πλευρά της. Η άλλη πλευρά έχει επικρατήσει να ονομάζεται και «σκοτεινή», κάτι που δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα, αφού και εκείνη δέχεται το ηλιακό φως. Οι ειδικοί χαρακτηρίζουν τη μη ορατή σε εμάς πλευρά του φυσικού μας δορυφόρου «μακρινή» ή «αθέατη». Το γεγονός ότι δεν είχαμε οπτική επαφή με αυτή την πλευρά της Σελήνης δημιούργησε για πολλά χρόνια ένα μυστήριο γύρω από αυτόν τον αθέατο σεληνιακό κόσμο.

From the far side: A large Arecibo-like radio telescope on the moon's far side could make use of a crater for structural support, enabling unique sweeps of the universe at large. Credit: NASA/Pat Rawlings

Ακόμη και όταν από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 άρχισαν να πηγαίνουν στην αθέατη πλευρά της Σελήνης εξερευνητικά σκάφη και να μαθαίνουμε ολοένα και περισσότερα πράγματα για αυτήν, τα μυστήρια και οι θεωρίες για το τι υπάρχει εκεί δεν περιορίστηκαν καθόλου - το αντίθετο.

Η τοποθεσία και οι κατοικίες

In this artist's rendering, a 3D printing robot pours layer after layer of hardened lunar dirt and dust onto an inflatable dome shell, 3D printing a lunar base. Credit: ESA/Foster + Partners

Στις αρχές του έτους η ESA έδωσε στη δημοσιότητα στοιχεία για ένα φιλόδοξο πρόγραμμα που τιτλοφορείται «Προορισμός: Σελήνη» και αφορά ένα σχέδιο δημιουργίας αποικιών στην αθέατη πλευρά του δορυφόρου της Γης. Έχει μάλιστα εντοπίσει και μια περιοχή όπου θα δημιουργηθούν αυτές οι αποικίες. Πρόκειται για το λεκανοπέδιο Aitken στον Νότιο Πόλο της Σελήνης που έχει διάμετρο περίπου 2.500 χιλιόμετρα και μεγάλα υψώματα, κάποια εκ των οποίων έχουν ύψος πολλών χιλιομέτρων. Αυτά τα υψώματα τα λούζει μόνιμα το ηλιακό φως, άρα αποτελούν ιδανικό τόπο δημιουργίας αποικιών που θα χρησιμοποιούν την άφθονη ηλιακή ενέργεια για να λειτουργούν.

Artist's concept of a lunar base constructed with the aid of 3D printers. Credit: ESA/Foster + Partners

Παράλληλα η ESA ανακοίνωσε ότι θα συνεργαστεί με τη φημισμένη αρχιτεκτονική εταιρεία Foster&Partners που εδρεύει στο Λονδίνο για την κατασκευή μικρών οικημάτων στη Σελήνη. Όπως υποστηρίζουν τα στελέχη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, η πρόοδος στην τεχνολογία της τρισδιάστατης εκτύπωσης (3D printing) θα επιτρέψει τη δημιουργία μικρών οικημάτων που θα είναι φτιαγμένα από τα υλικά του εδάφους του φυσικού μας δορυφόρου. Τα πρώτα σχέδια που έδωσε στη δημοσιότητα η αρχιτεκτονική εταιρεία δείχνουν οικήματα στα οποία θα υπάρχει η δυνατότητα παραμονής τεσσάρων ατόμων.

ESA and partners used this 3D printer to print a piece of the possible lunar home. Credit: ESA

Οι σεληνιακές κατοικίες-βάσεις θα κατασκευάζονται από αυτόνομα ρομπότ, θα έχουν σχήμα θόλου και θα προστατεύουν πλήρως τους ανθρώπους από τις τοπικές κλιματικές συνθήκες, τη βλαβερή κοσμική ακτινοβολία αλλά και την πτώση μετεωριτών. Το 90% των οικημάτων θα κατασκευάζεται από σεληνιακά υλικά. Τα υλικά αυτά θα γίνονται πρώτα ένας πολτός. Ο πολτός αυτός θα εισάγεται στο μηχάνημα της εκτύπωσης, το οποίο μέσω ψεκασμού θα εκτυπώνει στερεά δομικά υλικά που θα χρησιμοποιούνται στην κατασκευή του οικήματος.

Life on the moon would be very different for explorers than life on Earth. Credit: by Karl Tate, Infographics Artist

Με δεδομένο ότι ελάχιστα μέρη των οικημάτων θα πρέπει να μεταφερθούν από τη Γη, οι επιτελείς της ESA πιστεύουν ότι τα οικήματα αυτά είναι εφικτό να είναι έτοιμα να υποδεχθούν κατοίκους κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα 40 έτη.

Εντόπισαν τετραπλό σύστημα κβάζαρ! Rare Quasar Quartet Is the First of Its Kind Ever Seen

Ένα κβάζαρ είναι από τα πιο εντυπωσιακά κοσμικά αντικείμενα. Ο εντοπισμός ενός τετραπλού συστήματος κβάζαρ προκαλεί αίσθηση αλλά και πορβληματισμό στους επιστήμονες. This image shows a rare view of four quasars, indicated by white arrows, found together by astronomers using the Keck Observatory in Hawaii. The bright galactic nuclei are embedded in a giant nebula of cool, dense gas visible in the image as a blue haze. Credit: Hennawi & Arrigoni-Battaia, MPIA

Οι αστρονόμοι ξύνουν το κεφάλι τους, αδυνατώντας να δώσουν μια εξήγηση για την απρόσμενη ανακάλυψη του πρώτου τετραπλού κβάζαρ. Στην ουσία πρόκειται για τέσσερις ενεργές μαύρες τρύπες πολύ κοντά η μία στην άλλη. Το παράξενο υπέρλαμπρο «κουαρτέτο» βρίσκεται σε μια από τις μεγαλύτερες δομές που έχουν ποτέ ανακαλυφθεί στο μακρινό σύμπαν και περιβάλλεται από ένα τεράστιο νέφος κρύου και πυκνού αερίου υδρογόνου, σε απόσταση περίπου δέκα δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

Πρώτη φορά

Scientists have discovered four quasars in close proximity for the first time. Credit: Hennawi & Arrigoni-Battaia, MPIA

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Γιόζεφ Χενάβι του γερμανικού Ινστιτούτου Αστρονομίας Μαξ Πλανκ, χρησιμοποίησαν το τηλεσκόπιο Keck στη Χαβάη για τις παρατηρήσεις τους.

Σχεδόν 500.000 κβάζαρ έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, από τα οποία γύρω στα 100 είναι διπλά και μόνο δύο τριπλά, αλλά κανένα τετραπλό έως τώρα. Όπως εκτιμούν οι επιστήμονες, είτε έπιασαν το «τζακ-ποτ» της αστρονομίας, ανακαλύπτοντας κάτι που έχει πιθανότητα μία στα δέκα εκατομμύρια να υπάρξει, είτε πρέπει να αναθεωρήσουν εκ βάθρων τις έως τώρα θεωρίες τους για τα κβάζαρ (τους ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες). Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Γαλαξιακός πυρήνας

Three arrows indicate the positions of three quasars in this false-color composite taken by instruments at the Keck Observatory and Very Large Telescope. Credit: S. G. Djorgovski et al., Caltech and EPFL.

Τα κβάζαρ δημιουργούνται σε μια συγκεκριμένη και σχετικά σύντομη φάση της εξέλιξης των γαλαξιών, όταν μεγάλες ποσότητες ύλης πέφτουν μέσα σε μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα (με μάζα εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου μας) που βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία. Η μαύρη τρύπα λάμπει έντονα σαν κβάζαρ, όσο υπάρχουν τριγύρω  αρκετά αέρια για να τα «ρουφήξει». Καθώς τα «καταπίνει», εκλύεται μια τρομακτική ποσότητα ενέργειας ορατή στα πέρατα του σύμπαντος. Έτσι, στη διάρκεια αυτής της φάσης, ο ενεργός γαλαξιακός πυρήνας (δηλαδή η μαύρη τρύπα στο στάδιο του κβάζαρ) είναι το πιο φωτεινό αντικείμενο στο σύμπαν, εκατοντάδες φορές λαμπρότερο από άλλους γαλαξίες, ακόμη κι αν αυτοί περιέχουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια άστρα.

Αυτή η υπέρλαμπρη φάση διαρκεί λίγο (10 έως 100 εκατομμύρια χρόνια) στη ζωή ενός γαλαξία που φθάνει τα 10 δισεκατομμύρια χρόνια. Γι' αυτό δεν είναι εύκολο οι αστρονόμοι να εντοπίσουν κβάζαρ στον ουρανό - πόσο μάλλον τέσσερα δίπλα-δίπλα. Δύο οποιαδήποτε τυπικά κβάζαρ, που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, απέχουν περίπου 100 εκατομμύρια έτη έτη φωτός μεταξύ τους. Όμως στην περίπτωση του «κουαρτέτου» η μεταξύ τους απόσταση δεν ξεπερνά τα 700.000 έτη φωτός.

Με προσοχή… χρυσόψαρου. Our attention span is now less than that of a goldfish, study finds

Επί εννέα δευτερόλεπτα μπορεί να παραμείνει προσηλωμένο το χρυσόψαρο σε κάτι, τη στιγμή που ο «δικτυωμένος» άνθρωπος δεν ξεπερνάει τα οκτώ δευτερόλεπτα. According to a study conducted by Microsoft, people now have shorter attention spans than goldfish due to the popularity of portable computer devices and smartphones. Chinese Goldfish Painting.

Ο εθισμός στις φορητές συσκευές και στην διαρκή πληροφόρηση μέσω Διαδικτύου έχουν περιορίσει την προσοχή μας σε επίπεδα αντίστοιχα με την προσοχή ενός… χρυσόψαρου. Αυτό είναι το συμπέρασμα μελέτης που διεξήγαγε η Microsoft, στην οποία έλαβαν μέρος 2.112 άτομα και η οποία δείχνει ότι η τεχνολογικά «κολλημένη» καθημερινότητα έχει οδηγήσει σε έναν νέο τρόπο αντιμετώπισης του διαρκούς βομβαρδισμού πληροφοριών.

Ενίσχυση του multitasking, αποδυνάμωση της προσοχής

Ο μέσος άνθρωπος παραμένει προσηλωμένος σε κάτι για περίπου οκτώ δευτερόλεπτα, ως αποτέλεσμα του ψηφιοποιημένου τρόπου ζωής. Gadgets have driven our attention span to worse levels than that of goldfish, at an estimated 8 seconds (Getty Images).

Στο πλαίσιο της μελέτης, οι ειδικοί παρακολούθησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα 112 εθελοντών μέσω εγκεφαλογραφήματος, προκειμένου να καταγράψουν την επίδραση της χρήσης φορητών συσκευών, της αυξημένης διάθεσης των ψηφιακών μέσων και της πληροφόρησης στην καθημερινότητά τους. Φάνηκε αρχικά, ότι ο ρόλος του «ζογκλέρ», δηλαδή η ικανότητα του multitasking, στην εποχή της ψηφιακής υπερπληροφόρησης έχει βελτιωθεί πάρα πολύ με την πάροδο των ετών. Παρατηρήθηκε ωστόσο, ότι τα επίπεδα της προσοχής και του χρόνου που αφιερώνει ο σύγχρονος άνθρωπος σε ένα συγκεκριμένο θέμα έχει μειωθεί σημαντικά.

Στη συνέχεια, οι ειδικοί ζήτησαν από 2.000 εθελοντές να απαντήσουν σε ένα ερωτηματολόγιο από όπου φάνηκε ότι ο χρόνος της προσοχής του μέσου ανθρώπου έχει μειωθεί σε μόλις 8 δευτερόλεπτα, ένα δευτερόλεπτο δηλαδή χαμηλότερη χρονικά από εκείνη ενός χρυσόψαρου που αγγίζει τα 9 δευτερόλεπτα. Το 2000, η μέση προσοχή του ανθρώπου κατά τους ειδικούς έφτανε τα 12 δευτερόλεπτα.  

Η ψηφιοποίηση οδήγησε σε νέες ικανότητες

But it might be because we are smarter than ever and crave more information.

«Στο πλαίσιο της μελέτης μας εξετάσαμε τις περιπτώσεις Καναδών, οι οποίοι ακολουθούσαν ένα πιο ψηφιοποιημένο τρόπο ζωής (παρακολουθούσαν τα ψηφιακά μέσα, είχαν στην κατοχή τους αρκετές φορητές συσκευές που φιλοξενούσαν οθόνες, δήλωναν λάτρεις των social media κ.ά.), και από τους οποίους φάνηκε ότι δυσκολεύονται να παραμείνουν προσηλωμένοι σε κάτι για παρατεταμένο χρονικό διάστημα» εξηγούν οι ειδικοί.

«Παρά το γεγονός ότι ο ψηφιοποιημένος τρόπος ζωής έχει μειώσει σημαντικά τον μέσο όρο της προσοχής μας, κάτι τέτοιο φαίνεται μακροπρόθεσμα. Για παράδειγμα, τα άτομα που υιοθέτησαν πρώτα τα social media επένδυσαν την προσοχή τους σε αυτήν την κατεύθυνση, έχουν επιδείξει δηλαδή χρονικές περιόδους ενισχυμένης προσοχής και προσήλωσης σε κάτι τέτοιο» συμπληρώνουν. «Επιπλέον, έχουν την ευφυΐα να ξεχωρίζουν τι είναι αυτό στο οποίο επιθυμούν να αφιερώσουν την προσοχή τους και τι όχι».

Eθισμός στις φορητές συσκευές

Πρόσφατη μελέτη του Κέντρου Πληροφοριών σε Θέματα Βιοτεχνολογίας των ΗΠΑ και της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ιατρικής, είχε δείξει ότι το 79% των εθελοντών χρησιμοποιούσε φορητές συσκευές ενόσω παρακολουθούσαν τηλεόραση (γνωστό και ως dual-screening) και το 52% τσέκαρε το κινητό του κάθε 30 λεπτά.

Αποικίες και ορειβασία στον Άρη. Mars drawings by Ville Ericsson reveal a colonised red planet

Η ιδέα του Σουηδού καλλιτέχνη είναι να δημιουργηθούν στον Άρη μεγάλες πόλεις μέσα σε θόλους. Swedish concept artist Ville Ericsson has revealed his amazing drawings of a futuristic colony on Mars. He envisions a large dome-like structure (shown) being used to house a city on the surface.

Ο Σουηδός γραφίστας Βιλ Έρικσον οραματίζεται την οργανωμένη παρουσία ανθρώπων στον Άρη και αποφάσισε να φτιάξει διάφορα σχέδια και σκίτσα που να δείχνουν τις αποικίες στον Κόκκινο Πλανήτη αλλά και πτυχές της ζωής του ανθρώπου εκεί.

Scientific studies have shown that growing crops in Martian soil shouldn't be a problem. In the drawings it is suggested that, inside a large dome, vegetation could take hold to partially terraform the surface.

This drawing shows a space station orbiting the red planet, bearing some similarities to the ISS. Large cylindrical fuel tanks are at the bottom, while solar panels extend into space to gather sunlight.

A rotation section on the station, seen at the bottom here, would provide an artificial gravity environment for the crew on board. An astronaut is also seen on a spacewalk, heading into one of the modules.

Ο Έρικσον οραματίζεται ολόκληρες πόλεις στην επιφάνεια του Άρη οι οποίες βέβαια λόγω των αφιλόξενων ατμοσφαιρικών και καιρικών συνθηκών του πλανήτη βρίσκονται προστατευμένες μέσα σε θόλους.

O Άρης αποτελεί τον απόλυτο προορισμό για τους λάτρεις της ορειβασίας. Here climbers are seen making their way up Olympus Mons, the biggest volcano in the solar system. Olympus Mons is 25 miles (16km) high, three times the height of Mount Everest, and about 374 miles (624km) across, roughly the size of France.

Here an explorer is seen in a somewhat primitive spacesuit. Exactly what astronauts will wear on Mars is not yet finalised, with Nasa testing a number of prototypes that will make future excursions on the surface possible.

Nasa is already underway building the giant Space Launch System (SLS) rocket that will take humans and the equipment they need to Mars, with the goal of landing humans on the red planet in the 2030s.

Επίσης σύμφωνα με τον Έρικσον ο Άρης θα αποτελέσει πόλο έλξης για τους λάτρεις της ορειβασίας, της αναρρίχησης κλπ. Αυτό γιατί ως γνωστόν ο Κόκκινος Πλανήτης διαθέτει γιγάντια όρη και ηφαίστεια ανάμεσα στα οποία ο Όλυμπος (Olympus Mons) που έχει ύψος περίπου 25 χλμ και διάμετρο 600 χλμ!

Σπάνια διάσπαση σωματιδίων στον επιταχυντή του CERN. Cern Large Hadron Collider detects extremely rare particle decays confirming Standard Model

Μια σπάνια διάσπαση σωματιδίων έλαβε χώρα στον LHC. Cern has announced the first observation of extremely rare decays of particles known as neutral B mesons, confirming the Standard Model of physics (Reuters).

Για πρώτη φορά οι επιστήμονες του CERN, μεταξύ των οποίων και Έλληνες φυσικοί, «είδαν» μια υπερβολικά σπάνια διάσπαση σωματιδίου, η οποία ποτέ δεν είχε παρατηρηθεί πειραματικά μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, σε δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Nature», οι ερευνητικές ομάδες των πειραμάτων CMS και LHCb περιγράφουν την πρώτη παρατήρηση της εξαιρετικά σπάνιας διάσπασης του σωματιδίου B⁰_s σε δύο μιόνια. Η μελέτη αφορά δεδομένα που συλλέχθηκαν πριν σταματήσει την λειτουργία του ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) για αναβάθμιση η οποία ολοκληρώθηκε και ο επιταχυντής βρίσκεται εδώ και λίγες εβδομάδες εκ νέου σε λειτουργία.  

Η διεργασία

A scientist looks at a section of the European Organisation for Nuclear Research (CERN) Large Hadron Collider (LHC) in Meyrin, near Geneva, during maintenance works on July 19, 2013 (AFP Photo/Fabrice Coffrini).

Το λεγόμενο «Καθιερωμένο Πρότυπο» (η καλύτερη έως τώρα φυσική θεωρία που περιγράφει τα δομικά συστατικά της ύλης και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις - πλην της βαρυτικής) προβλέπει ότι αυτή η σπάνια υποατομική διεργασία συμβαίνει με συχνότητα τέσσερις φορές στο δισεκατομμύριο και γι' αυτό δεν είχε καταγραφεί ποτέ πριν. Τέτοιες διασπάσεις μάλιστα θα μπορούσαν να ανοίξουν ένα παράθυρο σε θεωρίες πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο, όπως η υπερσυμμετρία.

Η επιστημονική ανακοίνωση βασίσθηκε στην ανάλυση δεδομένων που συλλέχθηκαν από τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) μεταξύ 2011 και 2012. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα πειραματικά δεδομένα ενδεχομένως υποδεικνύουν και μια δεύτερη, ακόμη σπανιότερη, διάσπαση,  του B⁰ (‘ξαδέλφου' του B⁰_s) σε δύο μιόνια.

Τα B⁰_s και B⁰ είναι μεσόνια, δηλαδή μη στοιχειώδη ασταθή υποατομικά σωματίδια, που αποτελούνται από ένα κουάρκ και ένα αντι-κουάρκ, τα οποία συγκρατούνται μαζί μέσω της ισχυρής αλληλεπίδρασης. Τέτοια σωματίδια παράγονται μόνο σε συγκρούσεις υψηλής ενέργειας στο εσωτερικό των επιταχυντών ή στη φύση, για παράδειγμα κατά την αλληλεπίδραση των κοσμικών ακτίνων.

«Αποτελεί μαρτυρία της εξαιρετικής λειτουργίας του LHC και της ευαισθησίας των πειραμάτων μας, το γεγονός ότι μπορέσαμε επιτέλους να παρατηρήσουμε αυτή την εξαιρετικά σπάνια, όσο και σημαντική διάσπαση», ανέφερε ο εκπρόσωπος του LHCb Γκάι Ουίλκινσον.

«Η έρευνα για τον εντοπισμό νέων σωματιδίων και η μελέτη σπάνιων διασπάσεων είναι συμπληρωματικές στρατηγικές για την ανακάλυψη μιας νέας Φυσικής. Η ακρίβεια με την οποία τα πειράματά μας μπορούν να παρατηρήσουν αυτές τις διασπάσεις-κλειδιά και να μετρήσουν τον ρυθμό τους, θα βελτιώνεται συνεχώς, θέτοντας επομένως όρια στην επέκταση του Καθιερωμένου Προτύπου», ανέφερε ο εκπρόσωπος του CMS Τιζιάνο Καμπορέζι.

Η μέτρηση

Event display of a candidate B⁰_s particle decaying into two muons in the LHCb detector. (Image: LHCb/CERN)

Τα δεδομένα που θα συλλεχθούν μελλοντικά κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του LHC, αναμένεται να βελτιώσουν ακόμη περισσότερο την ακρίβεια της μέτρησης του B⁰_s και θα καθορίσουν αν οι υποψίες για την σχετική διάσπαση του B⁰ τελικά επιβεβαιωθούν.

Event display of a candidate B⁰_s decay into two muons in the CMS detector. (Image: CMS event display/CERN)

Καθώς ο επιταχυντής του CERN τέθηκε ξανά σε λειτουργία πρόσφατα, χιλιάδες φυσικοί έχουν επιδοθεί στην αναζήτηση στοιχείων που θα συνηγορούν για την ύπαρξη μιας νέας Φυσικής η οποία θα μπορούσε να εξηγήσει μερικά από τα μεγαλύτερα επιστημονικά αινίγματα, όπως της φύσης της σκοτεινής ύλης.