Οι Νεάντερταλ και οι πρόγονοί μας είχαν παρόμοια τραύματα στο κεφάλι. Neandertals may have led no more violent lives than humans

Απεικόνιση κυνηγιού Νεάντερταλ. Σύμφωνα με τη δρα Χαρβάτη, «πρέπει να αναθεωρηθεί η αντίληψη πως οι συμπεριφορές των Νεάντερταλ οδηγούσαν σε υψηλά επίπεδα τραυματισμών». Neanderthals are commonly thought to have relied on dangerous close range hunting techniques, using non-projectile weapons like the thrusting spears depicted here; this hunting approach is thought to have brought them into violent contact with large mammals, resulting in high levels of injury especially to the head and neck when compared to modern humans; Beier et al found similar head injury levels in both Neanderthals and Upper Paleolithic humans, casting doubt on this hypothesis. Image credit: Gleiver Prieto / Katerina Harvati.

Οι Νεάντερταλ και οι παλαιολιθικοί πρόγονοί μας (Homo sapiens), που ζούσαν πριν από 20.000 έως 80.000 χρόνια, έφεραν στο κεφάλι παρόμοια τραύματα, σύμφωνα με μια νέα έρευνα με επικεφαλής μια Ελληνίδα επιστήμονα της διασποράς.

Η ανακάλυψη αυτή ανατρέπει την έως τώρα στερεοτυπική αντίληψη ότι οι Νεάντερταλ, οι οποίοι ζούσαν στη δυτική Ευρασία ήδη πριν από 400.000 χρόνια, είχαν μια πιο βίαιη και επικίνδυνη ζωή, συνεπώς έφεραν και πιο σοβαρούς τραυματισμούς από ό,τι οι κατοπινοί κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες. Έτσι, η νέα μελέτη έρχεται να ενισχύσει την πεποίθηση ότι οι διαφορές μεταξύ των Νεάντερταλ και των προγόνων μας ήταν πολύ μικρότερες από ό,τι είχε θεωρηθεί στο παρελθόν.

Some 200 skulls show similar rates of damage between humans and our evolutionary cousins. A Western European Neandertal skull from around 40,000 years ago includes a healed bone injury, indicated by two arrows. Credit: CLAIRE ARTEMYZ

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια παλαιοανθρωπολογίας Κατερίνα Χαρβάτη, του Κέντρου Σέκενμπεργκ για την Ανθρώπινη Εξέλιξη και το Παλαιοπεριβάλλον του γερμανικού Πανεπιστημίου του Τίμπινγκεν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», ανέλυσαν περισσότερα από 800 απολιθώματα, τόσο Νεάντερταλ όσο και παλαιολιθικών ανθρώπων, μεταξύ των οποίων 114 κρανία Νεάντερταλ και 90 κρανία προϊστορικών ανθρώπων. Συνολικά βρέθηκαν ενδείξεις τραυματισμού σε 295 οστά Νεάντερταλ και 541 οστά ανθρώπων.

Δεν διαπιστώθηκε καμία διαφορά στα τραύματα που έφεραν οι πρόγονοί μας και τα «ξαδέρφια» μας οι Νεάντερταλ. Αυτό που όμως βρέθηκε, είναι ότι οι άνδρες και στα δύο είδη του γένους Homo έφεραν πολύ συχνότερα τραύματα από ό,τι οι γυναίκες, κάτι που συμβαίνει μέχρι σήμερα και επιβεβαιώνει ότι ανέκαθεν –και ανεξάρτητα από το αν ένας άνδρας ήταν Νεάντερταλ ή sapiens– ζούσε πιο βίαια και επικίνδυνα.

Η μόνη διαφορά μεταξύ Νεάντερταλ και Sapiens ήταν ότι υπήρχαν περισσότερα τραύματα στο κεφάλι των πιο νέων σε ηλικία Νεάντερταλ (κάτω των 30 ετών), ενώ στους προγόνους του συγχρόνου ανθρώπου τα τραύματα στο κεφάλι υπήρχαν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.

Neanderthal (left) and modern human skeleton. Neanderthals have commonly be considered to show high incidences of trauma compared to modern humans. Credit: Ian Tattersall, American Museum of Natural History

Οι επιστήμονες πίστευαν έως τώρα ότι τα τραύματα στο σκελετό των Νεάντερταλ οφείλονταν είτε σε βίαιες συγκρούσεις, είτε σε ατυχήματα, είτε σε επιθέσεις από μεγάλα σαρκοβόρα ζώα όπως αρκούδες ή ύαινες. Οι Νεάντερταλ εκτιμάται ότι είχαν χειρότερα και μικρότερου βεληνεκούς όπλα από τους Homo sapiens, άρα κατώτερη και εκ των πραγμάτων πιο ριψοκίνδυνη κυνηγετική τεχνική.

Όμως, όπως δήλωσε η δρ Χαρβάτη, «τα ευρήματά μας καταρρίπτουν την υπόθεση ότι οι Νεάντερταλ ήταν πιο επιρρεπείς σε τραυματισμούς στο κεφάλι από ό,τι οι σύγχρονοι άνθρωποι, αντίθετα με την κοινή πεποίθηση. Συνεπώς πιστεύουμε ότι πρέπει να αναθεωρηθεί η αντίληψη πως οι συμπεριφορές των Νεάντερταλ, όπως η βίαιη συμπεριφορά και οι κατώτερες κυνηγετικές ικανότητες, οδηγούσαν σε υψηλά επίπεδα τραυματισμών».

Πηγές: J. Beier et al. Similar cranial trauma prevalence among Neanderthals and Upper Palaeolithic modern humans. Nature. Published online November 14, 2018. doi:10.1038/s41586-018-0696-8. - M.M. Lahr. The not-so-dangerous lives of Neanderthals. Nature. Published online November 14, 2018. doi: 10.1038/d41586-018-07343-8. - https://uni-tuebingen.de/en/university/news-and-publications/press-releases/press-releases/article/not-so-dangerous-neanderthals-and-early-modern-humans-show-similar-levels-of-cranial-injuries/?tx_news_pi1%5Baction%5D=detail - ΑΠΕ-ΜΠΕ (Παύλος Δρακόπουλος).

Τα μέταλλα Weyl και η προσομοίωση των αστροφυσικών δυναμό. Weyl Metals as Proxies for Astrophysical Dynamos

Τα παράξενα υλικά που ονομάζονται μέταλλα Weyl θα μπορούσαν να μας αποκαλύψουν το μυστικό για το πως δημιουργείται το μαγνητικό πεδίο της Γης. Earth’s magnetic field (illustrated) as well as those of stars and other astronomical objects are created by flows of electrically conductive substances. On smaller scales, such dynamos may also be created by materials called Weyl metals. Credit: GODDARD SPACE FLIGHT CENTER/NASA

Με τα υλικά που παράγουν το μαγνητικό δυναμό (ή μαγνητική γεννήτρια) και την διαδικασία μέσω της οποίας ένα ηλεκτρικά αγώγιμο στροβιλιζόμενο υλικό δημιουργεί ένα μαγνητικό πεδίο ασχολούνται οι ερευνητές Victor Galitski, Mehdi Kargarian, και Sergey Syzranov στην δημοσίευσή τους: Dynamo Effect and Turbulence in Hydrodynamic Weyl Metals.

Circulating electric currents in the molten iron outer core give rise to Earth’s magnetic field, which is like a bar magnet tilted 11 degrees from the spin axis of the planet and thus from the geographic poles. Lines of the field converge where magnetic force is strong, at the poles, and spread out where it is weak. Credit: GLOBE: UMBERTO SHTANZMAN/SHUTTERSTOCK; ILLUSTRATION: M. ATARO

Τα «δυναμό» είναι κάτι συνηθισμένο στο σύμπαν μας: παράγουν τα μαγνητικά πεδία της γης, του ήλιου μας, των άστρων, αλλά και των γαλαξιών.

Laboratory dynamos attempt to generate magnetic fields the way planets and stars do. The dynamo experiment at the University of Maryland is the biggest ever made with  whirling molten sodium. Credit: SANTIAGO ANDRÉS TRIANA

Όμως οι επιστήμονες δεν κατανοούν πλήρως τις λεπτομέρειες δημιουργίας των μαγνητικών πεδίων εξαιτίας των αστροφυσικών δυναμό. Και, δυστυχώς, η κατασκευή παρόμοιων δυναμό στο εργαστήριο δεν είναι εύκολη υπόθεση, αφού απαιτείται η κατασκευή γιγαντιαίων δεξαμενών γεμάτες με μέταλλο σε υγρή μορφή (π.χ. νάντριο) που θα περιστρέφονται ταχύτατα.

Τα μέταλλα Weyl ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά το 2015. Είναι τοπολογικά υλικά, που σημαίνει ότι η συμπεριφορά τους περιγράφεται από τον κλάδο των μαθηματικών που ονομάζεται τοπολογία. Τα ηλεκτρόνια στα μέταλλα Weyl κινούνται με περίεργους τρόπους και συμπεριφέρονται σαν να μην είχαν μάζα.

Certain topological materials could be used in lab tests of the dynamo effect, thought to generate magnetic fields in stars and planets. Credit: APS/Alan Stonebraker

Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως μέσα σε αυτά τα υλικά τα ηλεκτρόνια υπακούουν στο ίδιο σύνολο εξισώσεων (εξισώσεις Navier-Stokes για ιξώδη ρευστά συνδυασμένες με τις ηλεκτρομαγνητικές εξισώσεις Maxwell) που περιγράφουν τη συμπεριφορά των υγρών όταν δημιουργούν το φαινόμενο δυναμό, όπως ο λιωμένος σίδηρος στον εξωτερικό πυρήνα της Γης. Οι υπολογισμοί τους δείχνουν ότι, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, θα πρέπει να είναι δυνατή η δημιουργία δυναμό από στερεά μέταλλα Weyl.

Turbulence (seen here in water dyed green) complicates experiments trying to create a dynamo and a magnetic field by swirling hot liquid sodium. FROM VIDEO BY DANIEL P. LATHROP, SANTIAGO A. TRIANA, DANIEL S. ZIMMERMAN

Ίσως είναι ευκολότερο να δημιουργηθούν τέτοια δυναμό στο εργαστήριο, καθώς δεν απαιτούν μεγάλες ποσότητες υγρών μετάλλων να στροβιλίζονται. Αντ‘ αυτού, τα ηλεκτρόνια σε ένα μικρό κομμάτι μετάλλου Weyl θα μπορούσαν να ρέουν σαν ένα υγρό, παίρνοντας τη θέση του υγρού μετάλλου.

Το αποτέλεσμα είναι ακόμα θεωρητικό. Αλλά εάν η ιδέα δουλεύει, οι επιστήμονες μπορεί να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τα μέταλλα Weyl για να αναπαράγουν τις συνθήκες που υπάρχουν στο εσωτερικό της Γης και να κατανοήσουν καλύτερα το πως σχηματίζεται το μαγνητικό της πεδίο.

Πηγές: V. Galitski, M. Kargarian and S. Syzranov. Dynamo effect and turbulence in hydrodynamic Weyl metals. Physical Review Letters. Vol. 121, October 26, 2018, p. 176603. doi: 10.1103/PhysRevLett.121.176603 - www.sciencenews.org – physics.aps.org - https://physicsgg.me/2018/11/17/

Νίκος Παππάς, «Συστάσεις λοχαγού της ΕΣΑ προς απολυόμενο»

Tetyana Yablonska, Youth, 1969

Τώρα πια είσαι ελεύθερος

Ήσουν και πρώτα. Σε χρειαζόμαστε λίγες μέρες

οκτώ βδομάδες, ίσως και κάτι περισσότερο…

Έμαθες πολλά.

Πρόσεξε!

Μην αρχίσεις εκείνες τις αηδίες,

δεν έχεις πάθει τίποτα

άρτια όλα τα πλευρά σου,

πρόσεξε

μην προσποιείσαι πως τρεκλίζεις,

η οδοντοστοιχία σου κανονική

όλα τα πλευρά σου είναι στην ίδια θέση

στο ξαναλέω: οι φωνές που άκουσες

ήταν εκείνων που προσπαθούσαν

να βάψουν τον κόσμο με κόκκινο…

Τώρα πια είσαι ελεύθερος

Εδώ, τι ήσουν εδώ νεαρέ μου;

Στο κρατητήριο σε συνοδεύαμε

στην απομόνωση μ’ ένα «παιδί» πάντα

στα ουρητήρια βιαστικά

όσο χρειάζονταν…

Πονάς; Πού; Να δω. Στα κόκαλά σου;

– «Έπαιζαν τα παιδιά».

– Έχεις να κοιμηθείς ογδόντα νύχτες;

– «Σε νανούριζαν τα παιδιά.

Τα «παιδιά»… Με τα κτηνώδη χέρια τους

με τις απάνθρωπες παλάμες.

Τα «παιδιά»…

είσαι πια τώρα «ελεύθερος».

Πρόσεξε να μετράς τα λόγια

Τα «παιδιά» παίζουν. Τα «παιδιά» αστειεύονται.

Τα παιδιά γελούν

συνθλίβοντας το θώρακά σου

βοηθούν την πατρίδα μας

την ησυχία σου

το καλό σου

είναι «παιδιά» μην συνορίζεσαι

τα «παιδιά», λαμβάνω την τιμή να σ’ αναφέρω

θα κρατήσουν καιρό εδώ στα μονωτήρια

ένα μικρό και γνώριμο απόηχο της φωνής σου.

Emil Nolde, Wildly Dancing Children, 1909

Ο πολυδιαβασμένος ποιητής και δραστήριος μελετητής της ελληνικής λογοτεχνίας «έφυγε» από τη ζωή, σε ηλικία 91 ετών, στις 28 Απριλίου 1997, δώδεκα χρόνια μετά το θάνατο της συντρόφισσάς του Ρίτας Μπούμη – Παππά. Μαζί αγωνίστηκαν για την πραγματοποίηση των ανθρωπιστικών ονείρων τους. Συμμετείχε ενεργά στους αγώνες του λαού μας για ένα καλύτερο αύριο, ενώ ως συνήγορος υπερασπίστηκε εκατοντάδες αγωνιστές στα έκτακτα στρατοδικεία. Γεννήθηκε στα Τρίκαλα το 1906, όπου το 1930-1931  σε συνεργασία με τον Γιάννη Σκαρίμπα εξέδωσε το πρώτο λογοτεχνικό περιοδικό στην περιφέρεια με τίτλο “Επαρχία”, το οποίο πρωτοστάτησε στον αγώνα για την πνευματική αφύπνιση της περιφέρειας.

Σπούδασε νομικά και η εμφάνισή του στην ποίηση έγινε το 1928 μέσα από τις σελίδες της “Νέας Εστίας”. Τρία χρόνια αργότερα δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή “Μάταια Λόγια”. Στην Κατοχή πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Αυτή την περίοδο  εξέδωσε “Το αίμα των αθώων” (1944) και το 1946 την “Τετράχρονη Αθήνα”. Ακολούθησαν τα έργα του: “Αιχμάλωτοι άγγελοι”, “Δώδεκα και πέντε”, “Ηρωικό τριαντάφυλλο” (Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης) κ.ά. Το 1979 τιμήθηκε με το Α Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το έργο του “Πατρίδα μας”. Το έργο του, ιδιαίτερα πλούσιο, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, 20 ποιητικές συλλογές που μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Πολλά από αυτά γνώρισαν μεγάλη επιτυχία στις βαλκανικές χώρες και έχουν περιληφθεί σε παγκόσμιες ποιητικές ανθολογίες. Σημαντική είναι η συλλογή δημοτικών τραγουδιών που εξέδωσε το 1952 με τον τίτλο «Το δημοτικό ελληνικό τραγούδι». Υπήρξε πρόεδρος, αντιπρόεδρος και σύμβουλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.

Ανακαλύφθηκε νέος εξωπλανήτης κοντά στη Γη. Exoplanet discovered around neighbouring star

Βάσιμες ενδείξεις για την ύπαρξη ενός παγωμένου εξωπλανήτη, ο οποίος υπολογίζεται πως είναι τρεις φορές πιο μεγάλος από τη Γη και κινείται γύρω από το κοντινό άστρο του Μπάρναρντ, σε απόσταση περίπου έξι ετών φωτός από το δικό μας πλανήτη, ανακάλυψε η διεθνής επιστημονική κοινότητα.  The nearest single star to the Sun hosts an exoplanet at least 3.2 times as massive as Earth — a so-called super-Earth. Data from a worldwide array of telescopes, including ESO’s planet-hunting HARPS instrument, have revealed this frozen, dimly lit world. The newly discovered planet is the second-closest known exoplanet to the Earth and orbits the fastest moving star in the night sky. This image shows an artist’s impression of the planet’s surface. Credit: ESO/M. Kornmesser

Αυξάνονται συνεχώς οι εξωπλανήτες που ανακαλύπτονται στη γειτονιά μας. Μια διεθνής επιστημονική ομάδα ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε βάσιμες ενδείξεις για την ύπαρξη ενός παγωμένου εξωπλανήτη, που είναι τουλάχιστον τρεις φορές μεγαλύτερος από τη Γη και ο οποίος κινείται γύρω από το κοντινό άστρο του Μπάρναρντ, σε απόσταση περίπου έξι ετών φωτός από το δικό μας πλανήτη.

The Sun's closest neighbours. Credit: IEEC/SCIENCE-WAVE - GUILLEM RAMISA

Πρόκειται για τον δεύτερο κοντινότερο εξωπλανήτη που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Το 2016 είχε ανακαλυφθεί ένας εξωπλανήτης (ο Proxima b) γύρω από το κοντινότερο στη Γη άστρο, τον Εγγύτατο του Κενταύρου, σε απόσταση περίπου τεσσάρων ετών φωτός από τη Γη. Μετά και την ανακάλυψη του νέου εξωπλανήτη, έχουν συνολικά βρεθεί τέσσερα πλανητικά συστήματα σε απόσταση έως δέκα ετών φωτός από το ηλιακό μας σύστημα και 14 πλανητικά συστήματα σε απόσταση έως 15 ετών φωτός.

This wide-field image shows the surroundings of the red dwarf known as Barnard’s Star in the constellation of Ophiuchus (the Serpent-Bearer). This picture was created from material forming part of the Digitized Sky Survey 2. The centre of the image shows Barnard’s Star captured in three different exposures. The star is the fastest moving star in the night sky and its large apparent motion can be seen as its position changes between successive observations — shown in red, yellow and blue. Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2 Acknowledgement: Davide De Martin

O Αστέρας του Μπάρναρντ -που φέρει το όνομα του Αμερικανού αστρονόμου Έντουαρντ Μπάρναρντ, ο οποίος ανακάλυψε το άστρο το 1916- είναι το τέταρτο κοντινότερο στη Γη άστρο, μετά το τριπλό αστρικό σύστημα του Άλφα του Κενταύρου και φαίνεται να κινείται ταχύτερα από κάθε άλλο άστρο στον ουρανό.

This image shows an artist’s impression of the exoplanet viewed from space. Credit: ESO/M. Kornmesser

Είναι ένας ερυθρός νάνος αστέρας, ο οποίος εμφανίζεται στον αστερισμό του Οφιούχου. Είναι πιο αχνός, μικρότερος και γηραιότερος από τον Ήλιο, έχοντας ηλικία επτά έως δέκα δισεκατομμυρίων ετών, συνεπώς είναι κατά πολύ παλαιότερος από το ηλιακό μας σύστημα.

Ο εξωπλανήτης Barnard’s b (ή GJ 699 b) έχει μάζα τουλάχιστον 3,2 φορές μεγαλύτερη της Γης, χρειάζεται 233 μέρες (η διάρκεια του έτους του) για να διαγράψει μια πλήρη τροχιά πέριξ του άστρου του και δέχεται μόνο το 2% της ακτινοβολίας που δέχεται η Γη από τον Ήλιο. Εκτιμάται ότι γι’ αυτό το λόγο η μέση θερμοκρασία στην επιφάνειά του είναι μείον 150 έως 170 βαθμοί Κελσίου, άρα αν ο πλανήτης διαθέτει νερό, αυτό θα είναι σε μορφή πάγου και όχι υγρή. Συνεπώς ο πλανήτης θα είναι μια μάλλον παγωμένη έρημος αφιλόξενη για ζωή.

«Είμαστε πάνω από 99% βέβαιοι ότι ο πλανήτης αυτός βρίσκεται εκεί», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Ιγκνάσι Ρίμπας του Ινστιτούτου Διαστημικών Μελετών της Ισπανίας. Οι ερευνητές έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature».

Artwork: The next generation telescope WFirst, should have the capability to produce a direct image of the new planet. Credit: NASA

Ο πλανήτης θα αποτελέσει μελλοντικό στόχο των τηλεσκοπίων νέας γενιάς που βρίσκονται υπό κατασκευή, όπως το Wide Field Infra Red Survey Telescope (WFIRST) της NASA.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41586-018-0677-y - https://www.eso.org/public/news/eso1837/ - https://www.bbc.com/news/science-environment-46196279 - http://www.kathimerini.gr/995177/article/epikairothta/episthmh/anakalyf8hke-o-deyteros-kontinoteros-e3wplanhths-sth-gh

Στο φως η αρχαία Τενέα. Greece unearths remnants of ancient city of Tenea

Η πόλη που, σύμφωνα με τον μύθο, ανέθρεψε τον Οιδίποδα ήρθε στο φως. Τα πρώτα οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας Τενέας, τα οποία χρονολογούνται στην ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στο Χιλιομόδι Κορινθίας, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Αρχαίας Τενέας, με φορέα τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, υπό τη διεύθυνση της δρος Έλενας Κόρκα, επίτιμης γενικής διευθύντριας. Ανατολικό τμήμα του ανεσκαμμένου χώρου με οικιστικά κατάλοιπα. Φωτ.: ΥΠΠΟΑ. Greek archaeologists have discovered jewelry, dozens of coins and remnants of a housing settlement affirming the location of an ancient city thought to have been founded by survivors of the Trojan War in the 12th or 13th century BCE. An aerial view of the archaeological excavation site near the village of Chiliomodi, Greece, October 31, 2018. Greek Culture Ministry/Handout via REUTERS

Οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας Τενέας εντοπίστηκαν πρώτη φορά στο Χιλιομόδι Κορινθίας, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Αρχαίας Τενέας, με φορέα τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, υπό την διεύθυνση της δρος Έλενας Κόρκα, επίτιμης γενικής διευθύντριας.

Οι εργασίες επικεντρώθηκαν σε δύο κυρίως χώρους: στην περιοχή όπου εκτείνεται οργανωμένο νεκροταφείο ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων με συνοδά κτίρια και εγκαταστάσεις και σε έναν δεύτερο χώρο, όπου για πρώτη φορά εντοπίστηκαν και ανασκάφηκαν οικιστικά κατάλοιπα της αρχαίας Τενέας. Τα τελευταία αποτελούν πλέον αποδείξεις για τον εντοπισμό της αρχαίας πόλης, η ύπαρξη της οποίας καταμαρτυρείται μόνο μέσα από ιστορικές πηγές και επιγραμματικές μαρτυρίες παλαιότερων και σύγχρονων μελετητών. Ταυτόχρονα, διεξήχθη ευρείας κλίμακας επιφανειακή και γεωφυσική έρευνα.

Δυτικό τμήμα του ανεσκαμμένου χώρου με οικιστικά κατάλοιπα. Φωτ.: ΥΠΠΟΑ.

Στο χώρο του νεκροταφείου πραγματοποιήθηκαν τομές περιμετρικά του δίχωρου υπέργειου ρωμαϊκού ταφικού μνημείου και της υποκείμενης αυτού δεξαμενής ελληνιστικών χρόνων, που ανασκάφηκαν το 2016 και 2017. Φέτος εντοπίστηκαν επτά νέοι τάφοι. Τέσσερις από αυτούς χρονολογούνται στους ρωμαϊκούς χρόνους και βρίσκονται βόρεια του ταφικού μνημείου, εντός των ρωμαϊκών ταφικών περιβόλων. Σε χαμηλότερο επίπεδο διερευνήθηκαν τρεις τάφοι ελληνιστικών χρόνων, εκ των οποίων ο ένας επαναχρησιμοποιήθηκε κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Από τα οστεολογικά κατάλοιπα των εννέα ταφών οι δύο σκελετοί ανήκαν σε ενήλικους άνδρες, οι πέντε σε ενήλικες γυναίκες και οι δύο σε παιδιά. Μάλιστα, σε έναν από τους τάφους εντοπίστηκε γυναικεία μαζί με παιδική ταφή.

Σιδερένιο δαχτυλίδι ρωμαϊκών χρόνων. Φέρει σφραγιδόλιθο με απεικόνιση Σαράπιδος καθήμενου σε θρόνο που συνοδεύεται από τον Κέρβερο. Φωτ.: ΥΠΠΟΑ.

Όλες οι ταφές ήταν πλούσια κτερισμένες με αγγεία, χρυσά, χάλκινα και οστέινα κοσμήματα, στλεγγίδες, νομίσματα κ.ά. Μεταξύ των ευρημάτων ξεχωρίζει δαχτυλίδι που φέρει σφραγιδόλιθο με απεικόνιση Σαράπιδος καθήμενου σε θρόνο και πλησίον του τον Κέρβερο στην παραδοσιακή αναπαράστασή του με τις τρεις κεφαλές, ένας λύχνος κορινθιακού εργαστηρίου με παράσταση της Υγείας, χρυσή δανάκη, θησαυρός τριών νομισμάτων που ανήκουν στις πρώτες κοπές της Κορίνθου ως ρωμαϊκής αποικίας και χρονολογούνται περί το 44-40 π.Χ. καθώς και αρχαϊκά νομίσματα του ίδιου νομισματοκοπείου, όπως ένας οβολός Κορίνθου του β΄ μισού του 6ου αι. π.Χ. και ένα ασημένιο ημίδραχμο του α΄ μισού του 5ου αι. π.Χ.

Ευρήματα από ταφές ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. α: Ταφή ελληνιστικών χρόνων. β: Λύχνος ρωμαϊκών χρόνων με παράσταση Υγείας. γ: Χρυσά ενώτια ρωμαϊκών χρόνων. δ:Χρυσή δανάκη Σικυώνας. ε: Μικκύλα αγγεία ελληνιστικών χρόνων. Φωτ.: ΥΠΠΟΑ.

Διαπιστώνεται ότι, με επίκεντρο τη δεξαμενή και μετέπειτα το ρωμαϊκό ταφικό μνημείο, εκτείνεται περιμετρικά οργανωμένο νεκροταφείο ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, που στο σύνολό του απαριθμεί, από τα μέχρι σήμερα ανασκαφικά στοιχεία, τριάντα πέντε τάφους πολλοί εκ των οποίων περιλαμβάνουν περισσότερες από μια ταφές. Ο πλούτος και η ποικιλία των κτερισμάτων πιστοποιεί τη διαχρονική ευμάρεια της πόλης και των κατοίκων της.

Λεπτομέρειες και ευρήματα από τον ανεσκαμμένο χώρο με τα οικιστικά κατάλοιπα. α-β: Λεπτομέρειες του χώρου όπου διακρίνονται θυραία ανοίγματα και πήλινα δάπεδα. γ: Οστέινο ζάρι ρωμαϊκών χρόνων. δ: Απότμημα μαρμάρινης επιγραφής ρωμαϊκών χρόνων. ε: Ειδώλιο ζώου. στ: τμήμα ειδωλίου. Φωτ.: ΥΠΠΟΑ.

Βορειότερα του νεκροταφείου, στον δεύτερο χώρο έρευνας, εντοπίστηκε τμήμα κτιριακών εγκαταστάσεων. Συγκεκριμένα, σε έκταση 672 τ.μ. ανασκάφηκε τμήμα του οικιστικού ιστού της πόλης, που διέθετε οργανωμένους χώρους με στέγαση και θυραία ανοίγματα. Στο εσωτερικό των χώρων αυτών διατηρούνταν σε καλή κατάσταση πήλινα δάπεδα, καθώς και τμήματα από μαρμάρινα και λίθινα δάπεδα, ενώ κάποιοι από τους τοίχους ήταν ιδιαίτερα επιμελημένοι και έφεραν επίστρωση κονιάματος. Επιστύλια, κιονίσκοι και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη εντοπίστηκαν καταπεσμένα στο εσωτερικό των παραπάνω χώρων, καθώς και ένας πυθαμφορέας, ο οποίος βρέθηκε in situ. Στον  ίδιο χώρο, στη θεμελίωση ενός τοίχου εντοπίστηκε εγχυτρισμός με δύο ταφές εμβρύων. Επιπλέον, σε έναν από τους χώρους, η διερεύνηση του οποίου δεν ολοκληρώθηκε, αποκαλύφθηκε τμήμα πήλινου αγωγού μήκους 3,5 μ. Από τον ίδιο χώρο συγκεντρώθηκε μεγάλος αριθμός ψηφίδων. Μόνον από την περιοχή των παραπάνω τομών προέκυψαν περισσότερα από 200 νομίσματα, τα οποία χρονολογούνται από τους πρώιμους ελληνιστικούς μέχρι και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους. Αρκετά από τα νομίσματα αυτά ανήκουν στην εποχή του Σεπτιμίου Σεβήρου (193-211 μ.Χ.), ενώ εντοπίζονται και σπάνιες τοπικές κοπές διαφόρων πελοποννησιακών πόλεων. Τα νομισματικά ευρήματα δείχνουν ότι ο οικισμός πιθανότατα γνώρισε ιδιαίτερη οικονομική ανάπτυξη στη διάρκεια της δυναστείας των Σεβήρων. Παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση κεραμικής χρηστικών κυρίως αγγείων και  ανάμεσα στα  ευρήματα ξεχωριστή θέση κατέχει απότμημα επιγραφής Ρωμαϊκής εποχής και οστέινο ζάρι.

Οι παραπάνω κτιριακές εγκαταστάσεις χρονολογούνται από τους πρώιμους ελληνιστικούς έως και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους και διαφαίνεται ότι επεκτείνονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Η έρευνα θα συνεχιστεί στους χώρους αυτούς στην επόμενη περίοδο. Τα κτιριακά κατάλοιπα φανερώνουν συνεχείς παρεμβάσεις και αναδιαμορφώσεις εξαιτίας της μακράς περιόδου χρήσης τους.

Το σύνολο των φετινών ανασκαφικών στοιχείων οδηγεί τους ανασκαφείς στην υπόθεση ότι ο οικισμός ενδεχομένως υπέστη τις συνέπειες της επιδρομής του Αλάριχου στην Πελοπόννησο το 396-397 μ.Χ. και ότι ίσως εγκαταλείφθηκε στα χρόνια των αβαροσλαβικών επιδρομών, στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ.

«Οι αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Στράβωνας, μιλούν για την Τενέα. Άλλωστε ήδη αναφέρουν ότι ο Οιδίποδας ανατράφηκε εκεί. Αυτό βεβαίως αυτή τη στιγμή είναι μύθος, όμως σίγουρα κάτι σημαίνει. Εφόσον αναφέρεται ότι εκεί ήταν τα θερινά ανάκτορα του βασιλιά της Κορίνθου, σημαίνει ήδη μια επιλογή μιας θέσης και για το περιβάλλον της και για τη γεωγραφική της θέση, την πολιτική πιθανώς ακόμα, αλλά σίγουρα ότι εκεί υπήρχε ένα κέντρο πολιτισμού που ανέθρεψε τον Οιδίποδα», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Κόρκα, η οποία διευκρινίζει:

«Και μόνο ο μύθος ότι ο Αγαμέμνονας εγκατέστησε εκεί τους Τρώες ή τους κατοίκους της Τενέδου, όλα αυτά δείχνουν τη σημασία της πόλης. Εμείς όμως πρέπει να περιοριζόμαστε στο τι βρίσκουμε καθαρά και μόνο στην ανασκαφή μας. Και ναι μεν μπορεί να υπάρχουν λυχνάρια με απεικόνιση του Αινεία που φεύγει από την Τροία ή που δείχνουν τον ίδιο τον Οιδίποδα και την αντιπαράθεσή του με τη Σφίγγα, αλλά αυτά ήταν και αγαπητά θέματα. Δεν μπορεί να πει κανείς τίποτα, μέχρι να έχει ακριβή, ξεκάθαρα τεκμήρια, που του δίνουν το περιθώριο να οδηγηθεί σε μια υπόθεση», συμπληρώνει η κ. Κόρκα, τονίζοντας ότι «εμείς οι αρχαιολόγοι είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί σε αυτά. Κάνουμε άλλωστε με την ομάδα μας μια πολύ εκτεταμένη έρευνα σε αρχεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για έστω κάποια καταγραφή από κάποιο περιηγητή και η δημοσίευση που θα πραγματοποιήσουμε θα περιλαμβάνει και πάρα πολλά στοιχεία γύρω από αυτό».

Ως προς τη σημασία της ανεύρεσης της αρχαίας Τενέας, η ίδια προσθέτει ότι «όταν έρχεται στο φως μια καινούργια πόλη δίνει πάρα πολλά καινούργια στοιχεία. Δηλαδή ποια ήταν τα στοιχεία επίδρασης από τη μητρόπολη, δηλαδή την Κόρινθο, το πώς λειτουργούσε η πόλη… Το κομμάτι το οποίο εμείς σκάβουμε αυτή τη στιγμή, δηλαδή τα οικιστικά, εντοπίζονται στα ελληνιστικά και στα ρωμαϊκά χρόνια, όταν είχε μια τεράστια ευμάρεια η πόλη αυτή, η οποία είχε αρχίσει να διεκδικεί την ανεξαρτησία της. Νομίζω ότι αυτό είναι που δίνει ‘τροφή' για την επιστήμη, για τους μελετητές που έχουν να δουν το επιμέρους υλικό».

Πηγές: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Δελτίο Τύπου) - http://www.kathimerini.gr/994929/gallery/epikairothta/ellada/sto-fws-h-arxaia-tenea---spoydaia-arxaiologika-eyrhmata-fwtografies - https://www.news247.gr/politismos/ti-simainei-i-anakalypsi-tis-archaias-teneas.6667042.html - https://www.reuters.com/article/us-greece-archaeology/greece-unearths-remnants-of-ancient-city-of-tenea-idUSKCN1NI25N

Ανακαλύφθηκε τεράστιος γαλαξίας «φάντασμα». Enormous ‘ghost’ galaxy spotted

Ανακαλύφθηκε ένας γειτονικός τεράστιος γαλαξίας «φάντασμα» κρυμμένος πίσω από τον δικό μας γαλαξία. The Ant 2 “ghost” galaxy is a large, dim dwarf galaxy that scientists have discovered near the edge of the Milky Way. While low in mass, Ant 2 is about the same size as the Large Magellanic Cloud (LMC). Credit: V. Belokurov and A. Smith (Cambridge, UK and CCA, New York, US) based on the images by Marcus and Gail Davies and Robert Gendle

Έναν τεράστιο γειτονικό γαλαξία «φάντασμα», κρυμμένο πίσω από το δίσκο του δικού μας γαλαξία, ανακάλυψε μια διεθνής ομάδα αστρονόμων αναλύοντας τα στοιχεία του δορυφόρου Gaia του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA).

Ο γαλαξίας, που ονομάσθηκε Antlia 2 (ή Ant 2), είχε διαφύγει έως τώρα τον εντοπισμό του αφενός λόγω της πολύ αραιής πυκνότητας των άστρων του και αφετέρου επειδή ήταν τέλεια κρυμμένος πίσω από το «πέπλο» του δικού μας γαλαξία.

The Milky Way with the Large Magellanic Cloud (bottom-right) and Antila 2 (top-left). Credit: G. Torrealba (Academia Sinica, Taiwan), V. Belokurov (Cambridge, UK and CCA, New York, US) based on the image by ESO/S. Brunier

Ο Ant 2 βρίσκεται σε απόσταση περίπου 130.000 ετών φωτός από τον δικό μας γαλαξία. Έχει μέγεθος περίπου το ένα τρίτο του γαλαξία μας και είναι εξίσου μεγάλος με το Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου, έναν άλλο γαλαξία δορυφορικό του δικού μας, αλλά είναι 10.000 φορές πιο αχνός σε φωτεινότητα σε σχέση με τον τελευταίο.

Ο δορυφόρος Gaia έχει παράγει τον πληρέστερο κατάλογο άστρων μέχρι σήμερα και έχει αποκαλύψει νέα στοιχεία για τον γαλαξία μας και τους «γείτονές» του. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπισθεί περίπου 60 γαλαξίες δορυφορικοί του δικού μας και οι επιστήμονες δεν αποκλείουν ότι υπάρχουν αρκετά περισσότεροι, που είναι έως τώρα αόρατοι όπως ο Ant 2.

Πηγές: https://arxiv.org/abs/1811.04082 - https://www.imperial.ac.uk/news/189023/enormous-ghost-galaxy-spotted-hiding-next/ - https://www.amna.gr/home/article/309780/Anakalufthike-enas-geitonikos-terastios-galaxias-fantasma-krummenos-piso-apo-ton-diko-mas-galaxia

Νότης Γέροντας, «Η Τελευταία Ωδή»

Norman Rockwell, The Runaway - Boy and Clown, 1922

Ξέφυγα από την ωδή. Όπως δραπέτης που περνά τα σύνορα

Σε είδα στη πανεπιστήμιου με μια ομπρέλα να κοιτάς το μαύρο σύννεφο

Ήθελα να σου πω δυο λόγια μονάχα δυο λόγια

Είχες το στόμα σου κλειστό σαν έκλειψη της σελήνης

Κι όμως μπορώ να μιλώ με τους μουγγούς

Κι ήταν πανσέληνος μ ένα μαύρο σύννεφο

Ξέφυγα από την ωδή γιατί δε θέλω να ορίσω άλλο τα πράγματα

Τα πράγματα πρέπει να αγκαλιάζονται μέσα στη σιωπή

Και ο κεραυνός είναι σιωπή

Και η βροχή είναι βρύση που μιλά

Μην ανοίγεις το στόμα σου γιατί θα μπει αέρας

Άφησε το στόμα σου κλειστό στη λάμψη της σκοταδιού

Γιατί αλλάξαμε δρόμο μουγγοί

Κι όμως εγώ θα μιλήσω

Μην ανοίξεις το στόμα σου

Τα δόντια τρομάζουν τα πουλιά στα δέντρα

Κι ύστερα προχωρήσαμε στα Εξάρχεια

Οι κλούβες ήταν φιλικές

Και τα πηλίκια ανέμιζαν στον αέρα σαν χαρταετοί

Μόνο μια λέξη θα πω

Δε θα ορίσω τίποτα

Η ποίηση είναι άγγιγμα ή φιλί

Και η πλατεία ήταν στρωμένη άμμο

Ξεβράκωτοι πια οι νεκροί

Βάζαν οινόπνευμα αντί για αντηλιακό

Και η Στουρνάρη ήταν σύμπλεγμα νησιών

Κι έστριβαν τα υπερωκεάνια από τη Πατησίων

Και ο κεραυνός είναι σιωπή

Και η βροχή είναι σύννεφο που μιλά

Άνοιξε την ομπρέλα σου

Και μίλα

Ακουμπώντας το στόμα σου

Στη βρεγμένη άμμο

Έξω από το Κάβουρα

Με κοκτέιλ από αίμα

Αφού ο δρόμος είναι μεγάλος

Κι αφού προσπεράσουμε τα υπερωκεάνια

Στο πρώτο φαστφουντάδικο

Θα μοιραστούμε το ίδιο χώμα

Κι άνοιξε την ομπρέλα σου

Γιατί τώρα βρέχει

Και μου μιλάς.

Κι εσύ μιλάς

Έχασες την ομπρέλα σου τα πόδια σου

Η γλάστρα στο κεφάλι έπεσε σ’ ένα γλάρο

Που εκσφενδονίστηκε στο πεζοδρόμιο

Κάτω από τις μπουτίκ με τα γυναίκεια εσώρουχα

Κάτω από τον ουρανό

Ωραία αστέρια αυτοκίνητα

Και θα μιλήσω για το σύμπαν

Στην οδό Θεμιστοκλέους

Που περνάν οι νεκροί

Τριαντάφυλλα στα μπαλκόνια

Να μου φιλήσεις τη ποίηση

Γιατί δεν αντέχω άλλο

Κορμί από καράβι

Που εκσφενδονίστηκε ο γλάρος

Κι εσύ μιλάς

Τι θεία ουράνια

Τα ερπετά στις άμμους

Που γέμισε από κροκόδειλους

Στην οδό Θεμιστοκλέους

Για την μεγάλη άμμο

Για κοκτέιλ με αίμα

Να μη μιλάς

Γιατί τα δόντια σου

Φοβίζουν τ’ άστρα

Έχασες την ομπρέλα σου

Άλλος δρόμος κι εσύ μιλάς

Τη γλώσσα σου τη σέρνει το κύμα στη παραλία

Και η ομπρέλα σου έγινε μπαστούνι

Τώρα θα βρέξει από το χώμα

Και θα γεμίσουνε τα πόδια μας βροχή

Και το κεφάλι μας θα το σκεπάζει ο ήλιος

Μηνίσκος το μισοφέγγαρο

Αχνό μες στην ανάσα μας

Στους Διόσκουρους μιλάς για την ακρόπολη

Μια περιπολία ξένων

Λιώνουν τα παγάκια στο κεφάλι μας

Χτυπάν οι καμπάνες τον εσπερινό

Έναν νεκρό κατεβάζουν από τη πολυκατοικία

Κάποιος τρελός κατουράει μια γλάστρα

Στη Σόλωνος περνάνε τα ταξί

Από το κολωνάκι κατεβαίνουν

Διαβαίνουν τη πλαζ των Εξαρχείων

Κοδριγκτώνος και μετά Μελετίου

Ποιο τρίτο μπαλκόνι ρωτά ο ταξιτζής

Εκεί που βρέχει το λάστιχο τους περαστικούς

Κι η πόρτα ανοίγει μ’ ένα κλειδί όσο η πόρτα

Και γέμισαν τα πόδια μας βροχή

Και φύτρωσε βροχή στο κεφάλι μας

Ήθελα να πω γλάστρα

Και δεν μίλαγες

Γιατί πέρναγε μαζί

Νοσοκομειακό και περιπολικό

Emil Nolde, Paradise Lost (Verlorenes Paradies), 1921

Ο Νότης Γέροντας (1953 - 2007) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκης τον Ιούλιο του 1953. Για ένα μικρό διάστημα έζησε εκεί. Αργότερα η οικογένειά του συνέχισε τη ζωή της στην Αθήνα, όπου ο Νότης τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο Κυψέλης και το Γυμνάσιο, στην Λεόντιο Σχολή Πατησίων. Το 1971 εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, απ' όπου και παραιτήθηκε το 1974, ένα μήνα πριν ορκισθεί ως μάχιμος του Πολεμικού Ναυτικού. Ακολούθησε αλλαγή πλεύσης στο Εμπορικό Ναυτικό, όπου έκανε υπεραντλατικά ταξίδια για μία 15ετία περίπου. Αγαπούσε τη λογοτεχνία και λάτρευε την ποίηση. Μικρό παιδί ακόμα έγραψε το πρώτο του ποίημα. Άφησε μεγάλο συγγραφικό έργο, σε ποιήματα και πεζά. Ήταν ψυχή ελεύθερη, ασυμβίβαστη, ερωτική, αγέρωχη και συνάμα ευαίσθητη.

Πηγές: http://www.poiein.gr/2009/04/16/iuoco-ayniioao-dhiethiaoa-adheeiath-adhssiaoniouothnco-dhaooueao/ - https://www.mykonostour.gr/mykonos_people/notis-gerontas.html