today's art: Michelangelo Buοnarroti, Δαβίδ, David, 1501-1504, Marble statue, Galleria dell'Accademia, Florence, Italy

Θα σταθούμε  σε δύο έργα του Michelangelo, τα οποία θα μας επιτρέψουν να δούμε:

α. πώς η ουσιαστική γνωριμία με το ανθρώπινο σώμα καθορίζουν το χαρακτήρα της δουλειάς του γενικότερα, και 

β. με ποιον τρόπο η γλυπτική, την οποία αισθάνεται ότι υπηρετεί και μελετά διεξοδικότερα, μετεγγράφεται στο πεδίο μιας σημαντικής ζωγραφικής του απόπειρας.

Hagesandros, Athenedoros, and Polydoros, Laocoön and his sons, also known as the Laocoön Group, Marble, copy after an Hellenistic original from ca. 200 BC. Found in the Baths of Trajan, 1506

Το πρώτο από αυτά τα έργα είναι ο μαρμάρινος Δαβίδ του, που επρόκειτο να κοσμήσει τη νότια όψη του καθεδρικού της Φλωρεντίας· το τελικό αποτέλεσμα όμως οδήγησε στην απόφαση το άγαλμα να στηθεί ελεύθερο σε μια βάση, στην Piazza della Signoria, ώστε να μη χάνεται καμιά λεπτομέρεια της εκπληκτικής εντύπωσης που προκαλούσε η θέασή του. Σε αυτό, ουσιαστικά αποτυπώνεται η προσοχή με την οποία ο καλλιτέχνης θα πρέπει να μελέτησε την αρχαία τέχνη αλλά και την τέχνη της εποχής του - ας θυμηθούμε εδώ τόσο το Σύμπλεγμα του Λαοκόωντα όσο και τον προγενέστερο Δαβίδ του Donatello.

Donatello, The first version of David (1408-1409), Museo Nazionale del Bargello, Florence. Height 191 cm

Η προσήλωση στην απόδοση της πραγματικότητας αλλά και στην απόδοση της στιγμιαίας έντασης και του φευγαλέου - ο ήρωας εικονίζεται τη στιγμή που ετοιμάζεται να πετάξει την πέτρα στον αντίπαλό του – λειτουργούν ως αφορμές για την αποτύπωση της κίνησης και της εσωτερικής δύναμης που κρύβει το ανθρώπινο σώμα, διαρκές αίνιγμα για τον Michelangelo.

Η παραγγελία που δέχθηκε από τον Πάπα Ιούλιο τον Β΄, μετά την ακύρωση της συμφωνίας τους για την ανέγερση ενός ταφικού μνημείου, θα γίνει ουσιαστικά η αφορμή της μεταφοράς των πειραματισμών του από το πεδίο της γλυπτικής σε εκείνο της ζωγραφικής.

Michelangelo Buοnarroti, Η οροφή της Capella Sistina, The ceiling of the Sistine Chapel,  1508-1512, Τοιχογραφία (fresco), 13.7 X 39 μ. Βατικανό.

Ο κολοσσιαίος πραγματικά διάκοσμος της οροφής της Capella Sistina στο Βατικανό (περιλαμβάνει περισσότερες από 300 ανθρώπινες μορφές) κατά κάποιο τρόπο θα κάνει τα ρωμαλέα γλυπτά «αιωρούμενα» σε ανάλογης σωματικότητας ζωγραφικές αποδόσεις. Σε ένα -επίσης ζωγραφισμένο- αρχιτεκτονικό πλαίσιο, χωρισμένο σε επιμέρους τμήματα με ζωγραφικές παραστάδες (αποδοσμένες ωστόσο σε μονοχρωμία, ώστε στο θεατή να δίνουν την εντύπωση του μαρμάρου) παίρνουν συγκεκριμένες θέσεις οι Προφήτες και οι Σίβυλλες, σκηνές από τη Δημιουργία και την ιστορία του Νώε. Το τελικό αποτέλεσμα πραγματικά εκπλήσσει με την αρμονία και την ισορροπία που διακρίνουν το πολυπρόσωπο και σύνθετο σύνολο. Ειδικό σημείο αναφοράς της παράστασης, η σκηνή της δημιουργίας, η απόδοση της έντασης της στιγμής και πάλι, όταν η μορφή του Θεού εμφυσά τη ζωή στο άψυχο σώμα του Αδάμ.

Η παράσταση της Δημιουργίας του Αδάμ, Creation of Adam

Σε όλες τις παραπάνω εργασίες, οι οποίες, περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο, υπηρετούν την προσήλωση του καλλιτέχνη στη σπουδή και την απόδοση του ανθρώπινου σώματος, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι άσκησαν -έστω και έμμεσα- ελεγκτικό ρόλο οι συντηρητικοί εκκλησιαστικοί κύκλοι, ταυτίζοντας το γυμνό σώμα με την αμαρτία, καθώς στη θέα του θα μπορούσαν να γεννώνται φιλήδονες σκέψεις.