Η ελληνική σύλληψη του κόσμου. The Greek conception of the world

Boeothian funerary stele for a heroized family, from the outskirts of Thebes, end of the fifth century BC. On display in Room 10 of the National Archaeological Museum in Athens. Picture by Giovanni Dall'Orto.

Η θέσμιση της κοινωνίας είναι κάθε φορά θέσμιση ενός μάγματος κοινωνικών φαντασιακών σημασιών, που μπορούμε και πρέπει να καλέσουμε κόσμο φαντασιακών σημασιών.

Είμαι υποχρεωμένος, δυστυχώς, εδώ, να περιοριστώ σε κάποιες κεντρικές ιδέες, βιαστικά διατυπωμένες:

α. Η ερμηνεία που είχε παλιότερα επικρατήσει και διαδοθεί για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και άνθρωπο, σαν κόσμο και άνθρωπο αρμονίας και μέτρου, είναι παιδαριωδώς αφελής, ειδυλλιακή προβολή δυτικών σχημάτων και νοσταλγιών του 18ου και 19ου αιώνα. Η αρμονία και το μέτρο για τούς αρχαίους Έλληνες δεν είναι δεδομένα, αλλά προβλήματα και σκοπός που η πραγματοποίηση τους είναι πάντα αβέβαιη και επισφαλής σε ότι άφορα την ανθρώπινη ζωή.

Gustave Moreau, Hesiod and the Muse, 1857

β. Κεντρική για την αρχαία ελληνική σύλληψη είναι η ιδέα του Χάους. Για τον Ησίοδο {Θεογονία, στίχος 116), το σύνολο των όντων (θεοί και άνθρωποι, «πράγματα», «φαινόμενα» και «δυνάμεις») γεννιέται από το χάος, δηλαδή από το τίποτα, το κενό, το μηδέν (χαίνω): ἤτοι μὲν πρώτιστα Χάος γένετ'.

“Let us begin with the Muses...telling what is, what will be, and what has been.” Hesiod’s Theogony, 36, 38. The above dedication shows the Nymphs, daughters of Zeus, dancing to Pan’s pipes.  Reliefs in the shape of caves are characteristic dedications in sanctuaries to them from the late 5th to the 1st cent. BCE. National Museum, Athens.

Αυτό το Χάος δεν έχει σχέση με την πολύ μεταγενέστερη έννοια του χάους ως συμφυρμού, κυκεώνα, γενικευμένης αταξίας. Εντούτοις όμως, στην ίδια την Θεογονία υπάρχει ένα έσχατο μέρος ή βάθος, μια ανάποδη του κόσμου, που είναι Χάος με την μεταγενέστερη έννοια: ο ποιητής του δίνει, συμβατικά και συμβολικά, το όνομα Τάρταρος (στίχοι 717─720, 722─723, 724─730, 731─735). Οι «ρίζες» του κόσμου - «της γης και της στείρας θάλασσας» - βγαίνουν απ’ αυτό το τεράστιο κιούπι, που το στόμα του το ζώνει «τριπλή νύχτα». Οι «ρίζες» του κόσμου - κόσμος = τάξη -, η «άλλη του όψη» είναι αυτός ο τερατώδης χώρος. Σε τούτη μόνο την όψη (όπου ζούμε και εμείς) βασιλεύει - προς το παρόν - ο Ζευς, και την κάνει να είναι κατά κάποιο τρόπο κόσμος.

Heinrich Friedrich Füger, Prometheus Brings Fire to Mankind, circa 1817. Prometheus brings fire to mankind as told by Hesiod, with its having been hidden as revenge for the trick at Mecone.

γ. Ο κόσμος δεν είναι καμωμένος για τους ανθρώπους ούτε ενδιαφέρεται γι’ αυτούς. Γενικότερα, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική αντίληψη για την ζωή, δεν υπάρχει καμία υπερβατική εξωκοσμική δύναμη που να ενδιαφέρεται για τούς ανθρώπους, ακόμα λιγότερο, να τούς «αγαπάει». Οι θεοί επεμβαίνουν μόνο αν κάποιος τούς ζημιώσει ή ασεβήσει εις βάρος τους κλπ. Έξαλλου, και οι ίδιοι οι θεοί δεν είναι παντοδύναμοι, υπόκεινται σε μια απρόσωπη Μοίρα, η οποία έφερε πρώτα τον Ουρανό, έπειτα τον Κρόνο κι έπειτα τον Δία. Ο Προμηθέας, στην ομώνυμη τραγωδία του Αισχύλου, μηνύει στον Δία μέσω του αγγελιαφόρου του Ερμή ότι:

Dirck van Baburen, Prometheus chained by Vulcan, 1623

νέον νέοι κρατεῖτε καὶ δοκεῖτε δὴ

ναίειν ἀπενθῆ πέργαμ᾽· οὐκ ἐκ τῶνδ᾽ ἐγὼ

δισσοὺς τυράννους ἐκπεσόντας ᾐσθόμην;

τρίτον δὲ τὸν νῦν κοιρανοῦντ᾽ ἐπόψομαι

αἴσχιστα καὶ τάχιστα.

[Νέοι, νέαν εξουσία κατέχετε και νομίζετε πως κατοικείτε απροσπέλαστα απ’ τον πόνο παλάτια· μήπως δεν είδα μέχρι τώρα την καθαίρεση δύο τυράννων; Έτσι και τον τρίτο, τον σημερινό αφέντη θα δω να πέφτει πολύ άσχημα και πολύ σύντομα] Προμηθεύς Δεσμώτης, στίχ. 955─959

In this picture we see a vase painting of Odysseus seated at the mouth of Hades, in front of the ghost of one of his men, Elpenor. Odysseus has sacrificed two calves to the spirits of the dead so they will converse with him. He speaks first with his dead shipmate Elpenor, while waiting to speak with the prophet Tiresias. The figures appear to be floating because the geographic features that were originally drawn around them have faded. This scene appears on a Red-Figure vase dating to the second half of the fifth century B.C.E.

δ. Τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 5ου αιώνα - κι αυτή είναι η εποχή που με ενδιαφέρει: 8ος-5ος αιώνας - για την αρχαία ελληνική αντίληψη, η μετά θάνατον ζωή η δεν υπάρχει ή, αν υπάρχει, είναι πολύ χειρότερη απ’ την επίγεια ζωή. Αυτό λέγεται σαφώς στην Οδύσσεια, στη Νέκυια (λ, 488), όταν ο Οδυσσέας συναντά τη σκιά του νεκρού Αχιλλέα στον Άδη, η οποία και τού λέει:

μὴ δή μοι θάνατόν γε παραύδα, φαίδιμ’ Ὀδυσσεῦ.

βουλοίμην κ’ ἐπάρουρος ἐών θητευέμεν ἄλλῳ,

ἀνδρὶ παρ’ ἀκλήρῳ, ᾧ μὴ βίοτος πολὺς εἴη,

ἢ πᾶσιν νεκύεσσι καταφθιμένοισιν ἀνάσσειν

[Το θάνατο μη μου παινεύεις λαμπρέ Οδυσσέα. Καλύτερα την γη να δουλεύω υποτακτικός κάποιου φτωχού χωριάτη με λίγο βιός, παρά να βασιλεύω σ' όλους αυτούς τούς σβησμένους νεκρούς] Οδύσσεια λ 488─491

Nekyia: rancorous Ajax, Persephone supervising Sisyphus pushing his rock in the Underworld. Side A of an Attic black-figure amphora, ca. 530 BC. From Vulci.

Αυτός είναι, λοιπόν, ο νόμος της υπάρξεως του είναι: νόμος γενέσεως και φθοράς, επιστροφής στο χάος, αν μπορώ να πω, και αναδημιουργίας του κόσμου από το χάος. Η ιδέα ενός ιστορικού νόμου, εγγυητή μιας ιδανικής κοινωνίας, είναι ιδέα άγνωστη στους Έλληνες, όπως άγνωστος είναι ο μεσσιανισμός ή η δυνατότητα εξωκοσμικής φυγής. Η θεώρηση αυτή εμπνέει μια στάση, σύμφωνα με την οποία ότι είναι να γίνει θα γίνει εδώ. Ό, τι δεν γίνεται εδώ, δεν γίνεται για μας, δεν μας άφορα, γίνεται άλλου, μεταξύ θεών, ή γίνεται στις ρίζες τού χάους. Το σημαντικό για μας γίνεται εδώ, εξαρτάται από μας κι εμείς θα το κάνουμε. Δεν θα το κάνει ούτε ο θεός, ούτε η ιστορική αναγκαιότητα, ούτε καμία πολιτική διεύθυνση, κάτοχος της επιστημονικής σοφίας επί των πολιτικών πραγμάτων, θα το κάνουμε εμείς οι άνθρωποι -  αν γίνεται, κι αν μας αφήσει η Μοίρα - ή δεν μπορεί να γίνει. Και αυτό εν γνώσει μας ότι υποκείμεθα στον ίδιο νόμο που διέπει και τον υπόλοιπο κόσμο, νόμο γενέσεως και φθοράς. Το χάος το έχουμε και μέσα μας με την μορφή της ύβρεως, δηλ. της άγνοιας ή αδυναμίας αναγνωρίσεως των ορίων των πράξεων μας διότι, βεβαίως, αν τα όρια ήσαν σαφή και αναγνωρίσιμα εκ των προτέρων, δεν θα υπήρχε ύβρις, θα υπήρχε απλώς παράβαση ή αμάρτημα, έννοιες χωρίς κανένα βάθος.

Scene from the tragedy Iphigenia in Tauris by Euripides. In the center Orestes, on the left Pylades, on the right Iphigeneia. Roman fresco from the triclinium of the procurator in the Casa del Centenario (IX 8,3-6) in Pompeii.

Αυτό είναι έξαλλου κι ένα απ’ τα μαθήματα της τραγωδίας, η οποία συνδέεται άμεσα με την φιλοσοφία και την γονιμοποιεί. Σαν πολιτικός θεσμός η τραγωδία είναι θεσμός αυτοπεριορισμού. Υπενθυμίζει διαρκώς στους Αθηναίους πολίτες ότι υπάρχουν όρια άγνωστα εκ των προτέρων στο δρών υποκείμενο, το όποιο ενεργεί υπεύθυνα αναλαμβάνοντας τους κινδύνους των πράξεων του. Κανείς δεν μπορεί να του τα υποδείξει εκ των προτέρων. Μόνο του πρέπει να τα καταλάβει η να τα διαισθανθεί.

Giorgio Vasari, The Mutilation of Uranus by Saturn (Cronus), 16th century. Cronus (Saturn) castrates his father Uranus, the Greek sky god (before Zeus). 

Αυτές τις ιδέες τις ονομάζω κεντρικές φαντασιακές σημασίες. Αποτελούν τρόπο σημασιοδότησης της πραγματικότητας, της ανθρώπινης ζωής και του κόσμου. Τις συναντάμε από την καταβολή, από την αρχική σύσταση τού ελληνικού κόσμου, από τον Όμηρο ήδη και από την μυθολογία. Η σημασία της διαδοχής Ουρανού, Κρόνου, Διός, όπως περιγράφεται από τον μύθο, εκφράζει την ίδια αυτή φιλοσοφική αντίληψη που προσπάθησα να διατυπώσω περιληπτικά. Γι' αυτό και θα μπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχουν πολλές και ωραίες μυθολογίες, μια όμως είναι αληθινή: η αρχαία ελληνική. Αληθινή με την έννοια ότι όλοι οι μύθοι της έχουν ένα σημασιακό υπόβαθρο, μέσα στο οποίο κατοπτρίζεται η ίδια μας η ζωή και κάθε ανθρώπινη ζωή.

Φωτογραφία που απεικονίζει έναν πέτρινο φαλλό, και τον οποίο ο Ανδρέας Εμπειρίκος ονομάζει «Δήλος», αποδεικνύοντας τη στενή σύνδεση της φωτογραφίας του Εμπειρίκου με το ποιητικό και ψυχαναλυτικό έργο του.

Ο ελληνικός κόσμος κτίζεται πάνω στην επίγνωση ότι δεν υπάρχει φυγή από τον κόσμο κι από τον θάνατο, ότι ο άνθρωπος είναι θνητός. Στο σημείο αυτό θα τολμήσω να διορθώσω ένα μεγάλο Έλληνα ποιητή, τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Στο ποίημα του «Εις την οδόν των Φιλελλήνων», ο Εμπειρίκος τελειώνει με την ευχή:

«να γίνη [...] πανανθρώπινη, η δόξα των Ελλήνων, που πρώτοι, θαρρώ, αυτοί, στον κόσμο εδώ κάτω, έκαμαν οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου».

Εγώ θα έλεγα:  έκαμαν οίστρο της ζωής την γνώση του θανάτου.

Οικία Πρόκλου. Επυτύμβια τράπεζα θυσιών (mensa). 350-325 π.Χ. Ανάγλυφες παραστάσεις θρήνου, αποχαιρετισμού και μεταθανάτιας συνάντησης του νεκρού με φιλοσόφους. House of Proclos. Funeral sacrificial table (mensa). 350-325 BC Relief representations of lamentation, farewell and posthumous meet of the deceased with philosophers.

Ο φόβος του θανάτου διακατείχε παντού και πάντοτε όλους τούς θνητούς. Ίσως αυτός μας εμποδίζει κι εμάς σήμερα, όπως εμπόδισε πολλές φορές στο παρελθόν τους ανθρώπους, να έχουμε τον απαιτούμενο οίστρο για την ζωή μας, να έχουμε δηλαδή την επίγνωση ότι είμαστε πραγματικά θνητοί, και ότι έχουμε να κάνουμε, αν γίνεται, θα γίνει εδώ, από μας, και εδώ θα το κάνουμε, εμείς.

Απόσπασμα από το «Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα» (διάλεξη στο Λεωνίδιο Αρκαδίας το καλοκαίρι του 1984), εκδ. Ύψιλον, 1999

Κορνήλιος Καστοριάδης, Cornelius Castoriadis

Λάμψεις ακτίνων Χ από μυστηριώδη σκοτεινή ύλη; Glimmer of light in the search for dark matter

This Hubble Space Telescope image shows NGC 1275, the galaxy located in the center of the Perseus Galaxy Cluster. The red threadlike filaments are composed of cool gas suspended by a magnetic field. Astrophysicists may have identified a trace of dark matter that could signify a new particle: the sterile neutrino. Another research group reported a very similar signal just a few days before. Credit: NASA/ESA/Hubble Heritage (STScI/AURA)-ESA/Hubble Collaboration)

Ακτίνες Χ που προέρχονται από μακρινά σμήνη γαλαξιών δεν αποκλείεται να προέρχονται από σωματίδια της λεγόμενης σκοτεινής ύλης, ενός υλικού άγνωστης σύστασης που γεμίζει το Σύμπαν χωρίς ποτέ να γίνεται ορατό.

Η σκοτεινή ύλη, η οποία εκτιμάται ότι είναι τέσσερις φορές περισσότερη στο Σύμπαν από ό,τι η κανονική ύλη, δεν μπορεί να γίνει άμεσα ορατή, καθώς δεν απορροφά και δεν εκπέμπει ακτινοβολία.

Ό,τι βλέπουμε στον ουρανό δεν αντιστοιχεί παρά σε ένα πολύ μικρό μέρος της μάζας του Σύμπαντος. (Φωτογραφία: Associated Press)

Η ύπαρξή της έγινε αντιληπτή όταν οι κοσμολόγοι συνειδητοποίησαν ότι η βαρύτητα της ορατής ύλης δεν είναι αρκετή για να εξηγήσει την κίνηση των γαλαξιών, και επομένως πρέπει να υπάρχει κάποια κρυμμένη μάζα.

Η ενέργεια των ακτίνων Χ, αναφέρουν δύο ερευνητικές ομάδες, βρίσκεται σε συμφωνία με μια θεωρία σύμφωνα με την οποία η σκοτεινή ύλη αποτελείται από «στείρα νετρίνα».

Οι φυσικοί έχουν ανακαλύψει ως σήμερα τριών ειδών νετρίνα, σωματίδια που σπάνια αλληλεπιδρούν με την ύλη και είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανιχνευθούν. Τα τρία γνωστά νετρίνα έχουν μάζα υπερβολικά μικρή για να εξηγήσουν τις μεγάλες ποσότητες σκοτεινής ύλης σε όλο το Σύμπαν, οπότε οι θεωρητικοί φυσικοί πρότειναν την ύπαρξη ενός τέταρτου, του βαρύτερου στείρου νετρίνου.

Το σωματίδιο αυτό θα ήταν πρακτικά αδύνατο να γίνει άμεσα αντιληπτό, οπότε οι ερευνητές ακολούθησαν μια έμμεση μέθοδο: αναζήτησαν τις ακτίνες Χ που θα πρέπει να παράγονται όταν ένα στείρο νετρίνο διασπάται στο Διάστημα.

Τα νέα ευρήματα

Ερευνητές του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν στη Μασαχουσέτη ανέλυσαν προηγούμενες μετρήσεις δύο διαστημικών τηλεσκοπίων ακτίνων Χ, του ευρωπαϊκού XMM-Newton και του αμερικανικού Chandra. Τα δεδομένα αφορούσαν 73 σμήνη γαλαξιών, τα οποία περιέχουν μεγάλες ποσότητες σκοτεινής ύλης.

Μια δεύτερη ερευνητική ομάδα στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν στην Ολλανδία ανέλυσε αντίστοιχα δεδομένα για το σμήνος γαλαξιών του Περσέα και το γειτονικό γαλαξία της Ανδρομέδας.

Και οι δύο ομάδες αναφέρουν ότι κατέγραψαν εκπομπές ακτίνων Χ με ενέργεια γύρω στα 3,5 χιλιάδες eV (ηλεκτρονιοβόλτ). Οι ερευνητές βεβαιώθηκαν ότι το σήμα δεν προερχόταν από το θόρυβο των τηλεσκοπίων και αναφέρουν ότι η μόνη εξήγηση που μπορούν να σκεφτούν είναι ότι οι ακτίνες Χ προέρχονται από τη διάσπαση στείρων νετρονίων με μάζα γύρω στα 7 keV.

«Είναι ενδιαφέρον. Βρίσκεται σε συμφωνία με ό,τι θα περιμέναμε από τη σκοτεινή ύλη» σχολιάζει στο περιοδικό New Scientist ο Κέβορκ Αμπαζαγιάν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Άιρβινγκ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Παραμένει ωστόσο ασαφές το κατά πόσο ένα στείρο νετρόνιο με μάζα 7 keV θα αρκούσε για να εξηγήσει το μυστήριο -προηγούμενες μελέτες ότι η μάζα του σωματιδίου θα έπρεπε να είναι μεγαλύτερη, γύρω στα 10 keV.

Μια πιο σαφής εικόνα θα μπορούσε να προκύψει από την αναζήτηση ακτίνων Χ της κατάλληλης ενέργειας σε περισσότερα σμήνη γαλαξιών.

Οι δύο μελέτες δεν έχουν υποβληθεί ακόμα για έλεγχο και δημοσίευση, είναι όμως διαθέσιμες στην υπηρεσία προδημοσίευσης arXiv εδώ και εδώ.

Και εγένετο η «κβαντική σταγόνα». Quantum Dropleton: Weird New Particle Acts Like Liquid

Τα πειράματα με λέιζερ ανέδειξαν την κβαντική σταγόνα. Physicists created the new dropleton particles with fast laswer pulses. Credit: Brad Baxley

Φυσικοί στη Γερμανία και στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ένα νέο «εξωτικό» υποατομικό σωματίδιο, που ονόμασαν «κβαντική σταγόνα» (droplet ή dropleton).

Η σταγόνα

A Dropleton is a new kind of stable particle cluster in solids, formed inside a tiny correlation bubble (drops). This liquid-like particle droplet is created by light and its energy (horizontal direction) has quantized dependency on light intensity (vertical direction). Credit: Brad Baxley

Ερευνητές του Ινστιτούτου JILA στις ΗΠΑ και του Πανεπιστημίου του Μάρμπουργκ στη Γερμανία πραγματοποίησαν πειράματα με την εκπομπή παλμών λέιζερ. Τα πειράματα αυτά αποκάλυψαν ένα άγνωστο μέχρι σήμερα υποατομικό σωματίδιο που συμπεριφέρεται εν μέρει ως υγρό, π.χ. δημιουργούνται «ρυτίδες» σε αυτό. Επειδή το σωματίδιο μοιάζει με σταγόνα οι ερευνητές του έδωσαν την ονομασία droplet ή dropleton δηλαδή, «κβαντική σταγόνα».

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η κβαντική σταγόνα συμπεριφέρεται όπως τα λεγόμενα «ημισωματίδια» (ή οιονεί σωματίδια) που αποτελούν ένα αμάλγαμα μικρότερων σωματιδίων. Στην περίπτωση του dropleton έχουμε να κάνουμε με ένα αμάλγαμα πέντε ηλεκτρονίων και πέντε «οπών». Με τον όρο «οπή» οι επιστήμονες περιγράφουν μια θέση όπου θα μπορούσε να ανιχνευθεί ένα ηλεκτρόνιο, αλλά αυτό δεν βρίσκεται εκεί. Παρόλα αυτά η «οπή» θεωρείται ένα είδος σωματιδίου.

Η εμφάνιση… εξπρές

Η μικροσκοπική «σταγόνα» έκανε ένα φευγαλέο πέρασμα στα πειράματα των ερευνητών. Πάνω σε ημιαγωγό γαλλίου - αρσενιδίου γίνονταν εκπομπές πολύ γρήγορου λέιζερ 100 εκατ. παλμών ανά δευτερόλεπτο. Το dropleton εμφανίστηκε για μόλις 2,5 δισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου, αρκετά όμως στους φυσικούς για να κάνουν περαιτέρω έρευνες σχετικά με την αλληλεπίδραση του φωτός και της ύλης.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η ανακάλυψη μπορεί μελλοντικά να φανεί χρήσιμη στη νανοτεχνολογία, π.χ. στον φωτισμό LED ή στον σχεδιασμό νέων οπτοηλεκτρονικών συσκευών, όπως λέιζερ ημιαγωγών που χρησιμοποιούνται στα blu-ray players και στις τηλεπικοινωνίες.

Τα εξωτικά σωματίδια

An artistic rendition of a 'bound exciton' quantum state used to prepare and read out the state of the qubits. Credit: Stephanie Simmons with CC BY

Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει διάφορα ημισωματίδια, που τους έχουν δώσει εξωτικά ονόματα (λεβιτόνια, ορμπιτόνια, εξιτόνια, ρυτιδόνια κ.α.). Σε αυτόν τον συνεχώς διευρυνόμενο κατάλογο έρχεται να προστεθεί και η κβαντική σταγόνα (ή dropleton). Το καθένα από αυτά τα σωματίδια αποτελείται από επί μέρους σωματίδια, αλλά συμπεριφέρεται μέσα σε ένα στερεό υλικό (όπως ο ημιαγωγός) σαν να είναι ένα ενιαίο θεμελιώδες υποατομικό σωματίδιο.

To Kepler χτύπησε πλανητική… φλέβα χρυσού. NASA's Kepler Mission Announces a Planet Bonanza, 715 New Worlds

Η NASA ανακοίνωσε την ανακάλυψη δεκάδων πλανητικών συστημάτων στον γαλαξία μας. The artist concept depicts multiple-transiting planet systems, which are stars with more than one planet. The planets eclipse or transit their host star from the vantage point of the observer. This angle is called edge-on. Image Credit: NASA

Τη μαζικότερη ανακάλυψη πλανητών στην ιστορία της διαστημικής εξερεύνησης ανακοίνωσαν επιτελείς της NASA. Από τα ευρήματα του διαστημικού τηλεσκοπίου Kepler, του «κυνηγού πλανητών» που βρίσκεται σήμερα σε αδράνεια, οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν την ύπαρξη 715 νέων πλανητών εκτοξεύοντας τον αριθμό των πλανητών που έχουμε εντοπίσει στον γαλαξία μας σε περίπου 1.700. Τέσσερις από τους νέους πλανήτες βρίσκονται στη λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη» του πλανητικού συστήματος στο οποίο ανήκουν. Είναι δηλαδή πιθανό να διαθέτουν συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξη και εξέλιξη της ζωής.

Ακόμη… μετρούν πλανήτες

A record breaking day for Kepler: The histogram shows the number of planet discoveries by year for roughly the past two decades of the exoplanet search. The blue bar shows previous planet discoveries, the red bar shows previous Kepler planet discoveries, the gold bar displays the 715 new planets.

Μέχρι σήμερα το Kepler είχε εντοπίσει 246 πλανήτες ενώ επίσης έχει υποδείξει την ύπαρξη περίπου 3,5 χιλιάδων. Από αυτή τη λίστα των «υποψηφίων» πρέπει τώρα να αφαιρεθούν 715 πλανήτες και να τοποθετηθούν σε εκείνη των «εντοπισμένων». Μάλιστα πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι υποδείξεις του Kepler είναι κατά βάση «ορθές», δηλαδή οι προσπάθειες εντοπισμού των υποψηφίων πλανητών του Kepler θα καταλήξουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία σε επιβεβαίωση.

Verification by multiplicity is a new method for finding planets in multiple-planet systems. In cases where astronomers see several objects transiting a star in regular orbits, the assumption is it must be planets. A set of stars in a similar configuration would have orbits too unstable for regular transits. Credit: NASA

Ειδικοί της NASA χρησιμοποίησαν μια νέα τεχνική με την οποία γίνεται εντοπισμός πολλών πλανητών ταυτόχρονα ενώ οι υπόλοιπες τεχνικές που χρησιμοποιούνται σήμερα μπορούν να εντοπίσουν μόνο έναν πλανήτη τη φορά. Έτσι κατάφεραν να εξακριβώσουν την ύπαρξη 715 πλανητών με τον αριθμό των πλανητών που έχουμε εντοπίσει μέχρι σήμερα να ανέρχονται πλέον στους 1.690.

Η νέα «ομάδα»

The blue bars on the histogram represents all the exoplanets known, by size, before today's Kepler Planet Bonanza announcement on Feb. 26, 2014. The gold bars on the histogram represent Kepler's newly-verified planets.

Όπως ανακοίνωσε η NASA, το 95% των 715 πλανητών έχει μέγεθος 2-3 φορές μεγαλύτερο από εκείνο της Γης - πρόκειται δηλαδή για «Υπερ-Γαίες», όπως ονομάζουν αυτού του μεγέθους τους πλανήτες οι επιστήμονες. Οι περισσότεροι από τους πλανήτες ανήκουν σε πλανητικά συστήματα αλλά, σε αντίθεση με το δικό μας στο οποίο οι πλανήτες είναι διασκορπισμένοι σε διάφορες αποστάσεις από τον Ήλιο, οι πλανήτες σε αυτά τα συστήματα είναι συγκεντρωμένοι κοντά στο μητρικό τους άστρο.

Σύμφωνα με τους ερευνητές που έκαναν την ανακάλυψη, οι περισσότεροι από τους 715 πλανήτες βρίσκονται σε απόσταση από το μητρικό τους άστρο μικρότερη από εκείνη που έχει η Αφροδίτη από τον Ήλιο. Μόλις τέσσερις από τους 715 νέους πλανήτες βρίσκονται σε απόσταση τέτοια από το μητρικό τους άστρο ώστε να υπάρχει πιθανότητα να διαθέτουν νερό σε υγρή μορφή και άρα πιθανότητα να έχουν αναπτυχθεί εκεί κάποιες μορφές ζωής. Περισσότερες λεπτομέρειες για τους 715 πλανήτες θα γνωστοποιηθούν σε δύο δημοσιεύσεις που θα γίνουν στο προσεχές τεύχος της επιθεώρησης «The Astrophysical Journal».

Τα ερωτικά ενός κλόουν. The love of a clown

Ángel Zárraga, La mujer y el pelele, 1909

Είμαι ένα Δάκρυ, ένα χαμόγελο ζωγραφιστό

Είμαι ένας κλόουν, που απέξω μου γελώ,

Είμαι ένας κλόουν, που μέσα μου πονώ…

Guillaume Seignac, Pierrot's embrace, 1900

Κι είναι μικρό… μα είναι γλυκό,

στο ψέμα που έφτιαξα…. να ζω,

γιατί η αλήθεια είναι πικρή,

πικρά να σ’ αγαπώ…

Edward Hopper, Soir Bleu, 1914

Κι είναι γλυκό να ακολουθώ

στον δρόμο τον αποψινό

την ονειροβασία,

γιατί η αλήθεια είναι πικρή,

πικρή κι η κοινωνία..

Félicien Rops, L'Amour Mouché, 1881

Είναι μικρό πολύ μικρό,

σοκάκι η καρδιά σου,

κάνε μου χώρο να διαβώ,

στη γη με τ’ όνειρά σου…

Heinz Hajek-Halke, In Love, 1936

Θα ψάξω δύναμη να βρω

πίσω να μην γυρίσω,

γιατί η νύχτα είναι μικρή,

μικρό και να λυγίσω

Erich Heckel, Dead Pierrot, 1914

Δώσ’ μου της λήθης το νερό,

Να πιω να σ’ αγαπήσω,

Δωσ’ μου της λήθης το νερό,

Να πιω κι ας ξεψυχήσω…

Almada Negreiros, Study for a Theatre Decoration, 1929

Είναι μικρό πολύ μικρό,

σοκάκι η καρδιά σου,

κάνε μου χώρο να διαβώ,

στη γη με τ’ όνειρά σου…

Amandus Faure, Standing Artist and Pierrot, 1909

Είμαι ένα Δάκρυ, ένα χαμόγελο ζωγραφιστό

Κλόουν σε τσίρκο, ακροβατώ,

Ψάχνω στον κόσμο να σε βρω….

 Θανάσης Σάλτας

Federico Fellini: «Από τότε που πρωτοσυνάντησα κλόουν σε τσίρκο αποφάσισα να γίνω σαν κι αυτόν. Στο βάθος τα κατάφερα…».

Ο Φεντερίκο Φελίνι έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια στους κλόουν. Θα μπορούσε αν δεν είχε ακολουθήσει το επάγγελμα του σκηνοθέτη, να είχε γίνει κάλλιστα διευθυντής τσίρκου. Ξεκίνησε την καριέρα του ως σκιτσογράφος και η προτίμησή του στο διάβασμα ήταν τα κόμικς, τα πρόσωπα των οποίων του θύμιζαν κλόουν.

Το τσίρκο πίστευε, είχε μια δύναμη ταυτόσημη με εκείνη του κινηματογράφου και ιδιαίτερα οι κλόουν διότι είναι οι μόνοι που διακινδυνεύουν πολλά την ώρα ακριβώς που τα ζουν. Διόλου παράξενο το ότι μια από τις αγαπημένες του ταινίες ήταν το «Τσίρκο» του Τσάρλι Τσάπλιν.

Pablo Picasso, Familie d'arlequin, 1905

Για τον Φελίνι όχι μόνο το τσίρκο αλλά ο κόσμος ολόκληρος ήταν γεμάτος από κλόουν. Στην αυτοβιογραφία του «Ο Φελίνι για τον Φελίνι» δίνει ένα διαφορετικό χαρακτηρισμό κλόουν σε μερικές από τις διασημότερες προσωπικότητες της παγκόσμιας ιστορίας και τέχνης: στον Πικάσο (ένας ακόμη που αγαπούσε το τσίρκο και ζωγράφισε για αυτό στη γαλάζια περίοδο), στον Μοράβια, στον Παζολίνι, στον Αντονιόνι, στον Χίτλερ, στον Φρόιντ,. Αν ξεφυλλίσει κανείς τη φιλμογραφία του, θα δει να ξεπετάγονται πού και πού αυτά τα αστεία ανθρωπάκια με τις θλιμμένες φατσούλες, με την απορία ζωγραφισμένη στα μάτια, τεντωμένα ανάμεσα στη θλίψη και στη χαρά.

Κάποτε μάλιστα το 1970, έκανε ταινία για αυτούς «Οι Κλόουν» κάτι σαν ντοκιμαντέρ, το οποίο βέβαια δεν έμεινε στη ψυχρή απεικόνιση της δουλειάς τους αλλά πήρε τη μορφή ενός λυρικού ύμνου στη θλίψη και στη χαρά.

O Φελίνι ήταν ένας τραγικός γελωτοποιός της ζωής, ο οποίος, χωρίς ποτέ να σε κάνει να ξεσπάς στα γέλια αλλά ούτε και σε λυγμούς, σου έδινε τη δυνατότητα να σκεφτείς πόσο αστεία πικρή είναι στην πραγματικότητα η ζωή. Γι’ αυτό αγαπούσε τόσο πολύ τους κλόουν , δηλαδή εμάς, όλους εμάς. Ένας παλιάτσος βρίσκεται μέσα σε έναν κόσμο αστείας φαντασίας αλλά είναι πάντα μελαγχολικός, λες και βρίσκεται σε μια αιώνια βαθιά μοναξιά. Το ίδιο και οι ταινίες του Φελίνι. Το ίδιο κι εμείς….

Πηγή: Κινηματογραφική Λέσχη Κορυδαλλού

Δείτε τη γέννηση μιας νιφάδας χιονιού, Watch The Birth Of A Snowflake

Video maker Vyacheslav Ivanov filmed the formation of the hexagonal ice crystals to produce a two minute ‘microscopic time-lapse.

Ο Βιάτσεσλαβ Ιβάνοφ, ένας Ρώσος δημιουργός βίντεο κατάφερε να καταγράψει με λεπτομέρεια τη δημιουργία ενός κρυστάλλου πάγου.

One man has created a beautiful video showing how the flakes grow to form hexagonal shapes in incredible detail (pictured).

Ο Ιβάνοφ κατέγραψε τον σχηματισμό της εξαγωνικής νιφάδας μέσα από μικροσκόπιο και το αποτέλεσμα είναι πραγματικά εντυπωσιακό.

The precise nature of the shape created depends upon the temperature and the humidity. Long, needle-like crystals form at slightly warmer temperatures like-5 degrees Celsius, whereas flakes that form in cooler temperatures such as -15 degrees Celsius are flatter and more circular in shape (pictured).

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι καμία νιφάδα χιονιού δεν είναι πανομοιότυπη με κάποια άλλη, όλες έχουν μοναδικό σχήμα. Για να δει κάποιος όμως τη διαδικασία σχηματισμού τους απαιτείται η χρήση μικροσκοπίου.

Ο Ιβάνοφ κατέγραψε αυτή τη διεργασία σε ένα βίντεο που δείχνει με εκπληκτική λεπτομέρεια το φαινόμενο.  

CSI στο νεκροταφείο αρχαίων φαλαινών, Smithsonian scientists solve 'sudden death at sea' mystery

Νέα στοιχεία προκύπτουν για το εντυπωσιακό νεκροταφείο φαλαινών δίπλα στον Παναμερικανικό Αυτοκινητόδρομο. In this photo, Chilean and Smithsonian paleontologists study several fossil whale skeletons at Cerro Ballena next to the Pan-American Highway in the Atacama Region of Chile in 2011. Credit: Adam Metallo/Smithsonian Institution

Πριν από τρία χρόνια, οι εργασίες επέκτασης του Παναμερικανικού Αυτοκινητοδρόμου σε περιοχή της ερήμου Ατακάμα στη Χιλή αποκάλυψε ένα μεγάλο νεκροταφείο… φαλαινών. Στην περιοχή έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα απολιθώματα από 40 φάλαινες καθώς και απολιθώματα από άλλα θαλάσσια θηλαστικά. Την έρευνα της περιοχής, που έχει ονομαστεί Cerro Ballena («λόφος της φάλαινας»), και τη μελέτη των ευρημάτων έχουν αναλάβει επιστήμονες του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν. Οι ερευνητές δημοσιεύουν άρθρο στο οποίο δίνουν ορισμένες απαντήσεις για τα μυστήρια που κρύβει το νεκροταφείο.

Η ανακάλυψη και οι θεωρίες

The piles of bones appear in four distinct layers, suggesting that the animals died in repeated events of what are known as mass strandings. The researchers believe the animals were poisoned to death by harmful algal blooms that produce toxins capable of killing marine life when they accumulate in large quantities. Credit: © Adam Metallo / Smithsonian Institution

Οι σκελετοί, διάσπαρτοι σε μια έκταση όσο δύο γήπεδα ποδοσφαίρου, βρέθηκαν αρκετά χιλιόμετρα από τις ακτές του Ειρηνικού, κοντά στην πόλη Καλντέρα. Οι παλαιοντολόγοι προσπαθούν να βρουν απαντήσεις για το πώς βρέθηκαν μαζεμένες οι φάλαινες στην έρημο. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι τα κήτη εξώκειλαν μαζικά πριν από 2 έως 7 εκατομμύρια χρόνια, όταν η ακτή βρισκόταν πιο βαθιά στην ενδοχώρα. Αργότερα το έδαφος ανυψώθηκε, μετατοπίζοντας την ακτή χιλιόμετρα μακριά.

Μια δεύτερη εξήγηση, την οποία θεωρούν και πιθανότερη οι ερευνητές, είναι ότι οι φάλαινες παγιδεύτηκαν σε μια ρηχή λιμνοθάλασσα λόγω κάποιας καταιγίδας ή μεγάλης κατολίσθησης. Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν εκτός των άλλων χρησιμοποιούν ειδικό εξοπλισμό για να χαρτογραφήσουν τρισδιάστατα την περιοχή ευελπιστώντας ότι θα αναδειχθούν έτσι κάποια στοιχεία που θα τους βοηθήσουν στη λύση του μυστηρίου.

Ο «δολοφόνος»

Paleontologists estimate that the skeletons are between 6 million and 9 million years old. Scientists think the mass strandings occurred over a period of more than 10,000 years, creating one of the most remarkable sites for marine mammal fossils on the planet. Credit: © Adam Metallo / Smithsonian Institution

Οι ερευνητές στη νέα τους μελέτη αναφέρουν ότι σχεδόν όλοι οι σκελετοί που έχουν εντοπιστεί είναι καλοδιατηρημένοι και ολοκληρωμένοι. Όπως λένε, οι φάλαινες κινούνταν προς την ίδια κατεύθυνση και όταν έχασαν τη ζωή τους το σώμα τους αναποδογύρισε. Αν και οι ερευνητές επισημαίνουν ότι δεν υπήρξε ένα μεμονωμένο συμβάν που εξόντωσε μαζικά όλα τα θαλάσσια όντα που έχουν εντοπιστεί στην περιοχή ο ένοχος μάλλον είναι ο ίδιος. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι υπήρξαν τουλάχιστον 4 «μαζικές δολοφονίες» στην περιοχή οι οποίες συνέβησαν σε διάστημα κάποιων χιλιάδων ετών μεταξύ τους.

The researches collected 3D scans of the bones to analyze back in the lab. The scientists think the animals were most likely poisoned-to-death from so-called harmful algal blooms, similar to the blooms that cause red tides today. Certain species of plankton produce small quantities of toxins that can become lethal to marine life when consumed or inhaled in large quantities. The toxins can accumulate in the environment when plankton blooms in thick mats, often as a result of rapid fertilization from an inflow of nutrients spilling off from nearby land, or upwelling from deep ocean water. Credit: © Vince Rossi / Smithsonian Institution

Όμως πιστεύουν ότι ο θάνατός τους επήλθε από την κατανάλωση τοξικών φυκών που τις επίμαχες περιόδους είχαν έντονη παρουσία στην περιοχή. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι αν στον δρόμο θαλάσσιων όντων κάνουν την εμφάνισή τους τοξικά φύκη, και μάλιστα σε μεγάλες συγκεντρώσεις, δεν είναι απαραίτητο να τα καταναλώσουν τα κήτη για να χάσουν τη ζωή τους αφού αρκεί και η εισπνοή των τοξικών ουσιών για να προκαλέσει τον θάνατο. Η νέα μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Proceedings B of the Royal Society».