Γιατί ο Βαν Γκογκ προτιμούσε το κίτρινο χρώμα; Why did Van Gogh preferred the yellow color?

Autoportrait au chapeau de paille, Self-Portrait with Straw Hat, Paris, Winter 1887/88, Metropolitan Museum of Art.

Γιατί ο Βαν Γκογκ στην τελευταία περίοδο της ζωής του έδειχνε προτίμηση στο κίτρινο χρώμα; Μήπως δεν ήταν απλώς μια προτίμηση στο συγκεκριμένο χρώμα, αλλά μια παρενέργεια βοτάνων και ουσιών που έπαιρνε ο καλλιτέχνης και γι’ αυτό έβλεπε τα πάντα κίτρινα; Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί εικασίες ότι ο Βαν Γκογκ είχε ξανθοψία, είτε λόγω κατανάλωσης αφεψήματος δακτυλίτιδας (ενός καρδιοτονωτικού βοτάνου που μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα χρησιμοποιούνταν ως καταπραϋντικό σε ψυχικές παθήσεις), είτε λόγω κατανάλωσης αψεντιού. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι ο Βαν Γκογκ έκανε χρήση δακτυλίτιδας, το σίγουρο όμως είναι ότι έπινε αψέντι.

Κάνοντας μια αναδρομή στη βιβλιογραφία, ο καθηγητής Φαρμακολογίας στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων, Μάριος Μαρσέλος, φτάνει στο σημείο, όπου η ιστορία της Ιατρικής συναντά την ιστορία της Τέχνης και δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα του ΑΠΕ-ΜΠΕ σχετικά με αυτές τις εικασίες.

Van Gogh, Les Iris, Irises, 1890

Θα μπορούσε να γίνει διάγνωση των παρενεργειών φαρμάκων ή ουσιών από τα χρώματα που χρησιμοποιούσε ο Βαν Γκογκ στους πίνακές του;

«Αυτή είναι μία θεωρία, η οποία δεν ξέρω κατά πόσον ισχύει. Η αναφορά σε αρρώστιες ιστορικών προσώπων και οι προσπάθειες αναδρομικής διάγνωσής τους πρέπει να αντιμετωπίζονται γενικώς με σκεπτικισμό. Η βιβλιογραφία για τον Βαν Γκογκ βρίθει ανακριβειών που αναπαράγονται με περισσή επιπολαιότητα από συγγραφέα σε συγγραφέα. Έτσι, ορισμένες εικασίες καταλήγουν σε αυταπόδεικτες “αλήθειες” με τη μέθοδο της αστήρικτης επανάληψης. Από την άλλη πλευρά, ακόμη και οι “επίσημες” διαγνώσεις περιέχουν πολλές ασάφειες και αοριστίες, όπως είναι αναμενόμενο, από τις περιορισμένες ιατρικές γνώσεις της εποχής εκείνης», επισημαίνει ο κ. Μαρσέλος.

Van Gogh, The Drinkers (after Daumier), 1890

Παράλληλα, υπογραμμίζει πως είναι τεκμηριωμένο ότι ο Βαν Γκογκ έπινε πάρα πολύ, πράγμα που τον οδήγησε σε αλκοολισμό, και ότι κατά την τελευταία περίοδο της ζωής του είχε αναπτύξει ξανθοψία, δηλαδή έβλεπε όλα τα φωτεινά σώματα κίτρινα με μία άλω που είχε ασαφή όρια, πράγμα που φαίνεται στους πίνακες που ζωγράφισε. Πιθανολογείται ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στην κατανάλωση αφεψήματος δακτυλίτιδας ή στην μεγάλη κατανάλωση αψεντιού.

Από πού ξεκινά η εικασία ότι ο Βαν Γκογκ έπαιρνε δακτυλίτιδα που του προκαλούσε ξανθοψία;

The Yellow House (Vincent's House In Arles), September 1888, Arles, Oil on canvas, 72 x 92 cm, Rijksmuseum Vincent van Gogh, Amsterdam.

«Η δακτυλίτιδα παραδοσιακά είναι ένα καρδιοτονωτικό φάρμακο που χρησιμοποιήθηκε όλον τον 20ό αιώνα. Ο Βαν Γκογκ δεν είχε καρδιολογικά προβλήματα. Κοιτώντας παλιά βιβλία φαρμακολογίας, διαπίστωσα ότι τον 19ο αιώνα τη χρησιμοποιούσαν και σε ψυχιατρικούς ασθενείς ή σε χρόνιους αλκοολικούς, αλλά σε άλλη δοσολογία. Δεν υπάρχουν δεδομένα ότι ο Βαν Γκογκ έπαιρνε δακτυλίτιδα. Εκείνο το οποίο κάνει εντύπωση είναι ότι βλέπουμε μια μεγάλη αλλαγή στο στυλ του. Όταν ήταν στην Ολλανδία ζωγράφιζε, χρησιμοποιώντας το συμβατικό φάσμα των χρωμάτων, ενώ μετά το 1886 που πήγε στο Παρίσι και κυρίως μετά που πήγε στην πόλη Άρλ της Προβηγκίας, όπου εγκαταστάθηκε και έζησε περίπου τρία χρόνια, παρατηρείται μια τεράστια αλλαγή. Ξαφνικά άρχισε να χρησιμοποιεί χρώματα πολύ πιο φωτεινά, κυρίως στις αποχρώσεις του κίτρινου και του πορτοκαλί. Υπάρχει μια θεωρία, ότι ίσως λόγω της μανιοκατάθλιψης που είχε, ανέπτυξε και αλκοολισμό και ότι δεν αποκλείεται να χρησιμοποιούσε και τη δακτυλίτιδα σαν κατασταλτικό φάρμακο, σαν ηρεμιστικό, πίνοντας αφέψημα από τα φύλλα της. Δεν ξέρουμε όμως αν αυτό ισχύει.

Van Gogh, Portrait du docteur Gachet, Portrait of Doctor Gachet, 1890, 68x57 cm. Given the multiplictiy of diagnoses, it is not clear if van Gogh suffered from a visual disorder and if so, its origins. Van Gogh was treated by the well-known doctor, Paul-Ferdinand Gachet, a physician for one of the France’s railroad companies. Gachet may well have treated van Gogh for mania and/or epilepsy with digitalis. In the 19th century digitalis, extracted from the purple foxglove plant, was one of the main treatments for these disorders. It was used as a sedative, an anticonvulsant, and an anti-manic agent. Interestingly, on the only two occasions that van Gogh painted Doctor Gachet he was holding a foxglove plant. Was this van Gogh's way of telling us that he suffered from the effects of digitalis poisoning at Doctor Gachet's hand?

Αυτή η παραφιλολογία ξεκίνησε από το γεγονός ότι σε δύο πίνακες του Βαν Γκογκ απεικονίζεται με ένα κλαδί με φύλλα και άνθη δακτυλίτιδας ο γιατρός Πολ Γκασέ, ο οποίος τον κούραρε στους τρεις τελευταίους μήνες πριν από την αυτοκτονία του. Ο Γκασέ ήταν φιλότεχνος και αμειβόταν με πίνακες. Ξαφνικά βρέθηκαν στην κατοχή του δυο πίνακες, που τους είχε ζωγραφίσει ο Βαν Γκογκ και τον απεικόνιζαν με ένα κλαδί δακτυλίτιδας.

Βίνσεντ Βαν Γκογκ, «Τα ηλιοτρόπια», 1888. National Gallery, Λονδίνο. One of the side effects of systemic digitalis treatment is a disturbance in yellow-blue vision (xanthopsia), similar to viewing the world through a yellow filter. Glare and colored haloes may also be experienced as visual side effects. Many of van Gogh’s works have a definite yellow cast. The Starry Night, The Night Café, Sunflowers. Later self-portraits all have a distinctive yellow hue. The yellow tone in his painting is especially noticeable in the stars in The Starry Night, the work Enclosed Field with Reaper, and in van Gogh's flesh in his self-portrait dedicated to Paul Gaugin. It is possible that digitalis-induced xanthopsia was making van Gogh perceive the world with a yellow tint. The predominance of colored halos around light sources in various works, such as The Starry Night, may also be attributable to the effects of digitalis.

Πολλοί αναρωτιούνται γιατί. Θα μπορούσε να έχει ένα τριαντάφυλλο, να έχει κάτι άλλο, γιατί ειδικά τη δακτυλίτιδα; Ένας γιατρός μαζί με ένα φαρμακευτικό φυτό, δηλαδή ένα εικαστικό στοιχείο που υποδηλώνει την ιδιότητα του εικονιζόμενου. Αυτό φαίνεται αρκετά πιθανό, επειδή η δακτυλίτιδα έχει αποδοθεί με σημαντικές λεπτομέρειες. Οπότε από εκεί ξεκίνησε όλη αυτή η εικασία ότι έπαιρνε δακτυλίτιδα. Πιστεύω ότι ο Βαν Γκογκ ήξερε τι ήταν η δακτυλίτιδα και ότι τη χρησιμοποιούν οι γιατροί σε ασθενείς διεγερτικούς που θέλουν μια καταπράυνση. Τώρα, αν έπαιρνε ο ίδιος ή δεν έπαιρνε, δεν είμαστε σε θέση να ξέρουμε», απαντά ο κ. Μαρσέλος.

Wheat Field with Reaper and Sun. Oil on canvas 72.0 x 92.0 cm. Saint-Rémy: late June, 1889. Otterlo: Kröller-Müller Museum. Counter to the digitalis-induced xanthopsia hypothesis, Doctor Gachet was well-known for his use and writings on the careful use of this drug. Gachet has been charged with mishandling van Gogh’s care by administering excessive doses of digitalis. Although Gachet was aware of the potency of the drug, administering large amounts of digitalis may have been the doctor’s only hope in treating a patient who was seemingly uncontrollable. In addition to any possible visual disorders, numerous other diagnoses of van Gogh’s general health have been suggested. These include mental disorders such as schizophrenia, bipolar disorder, neurosis, and epilepsy, as well as syphilis, gonorrhea, alcohol poisoning (from drinking dark absinthe), and sunstroke (diagnosed by Dr. Gachet).

Μήπως τελικά ευσταθεί η εικασία ότι η ξανθοψία του Βαν Γκογκ οφειλόταν στην κατανάλωση αψεντιού, αφού δεν μπορεί να τεκμηριωθεί η χρήση δακτυλίτιδας;

Demon in a bottle: Vincent Van Gogh painted Still Life With Absinthe in 1887. Some think the drink drove him to cut off his ear and inspired the vivid greens in his work.

«Κοιτάζοντας στη βιβλιογραφία διαπίστωσα ότι ο Βαν Γκογκ, που ήταν χρόνιος αλκοολικός, είχε αναπτύξει αυτό που εκείνη την εποχή λεγόταν αψεντισμός, δηλαδή έπινε υπερβολικά μεγάλες ποσότητες από αψέντι. Το αψέντι, το οποίο οι Εγγλέζοι το λένε wormwood και οι Γερμανοί το λένε wermut (το γνωστό βερμούτ που περιέχει αψέντι), έχει ελμινθοκτόνες ιδιότητες, δηλαδή σκοτώνει τα σκουλήκια στο έντερο γιατί περιέχει μια ουσία που λέγεται σαντονίνη. Η σαντονίνη ήταν και επίσημα ελμινθοκτόνο φάρμακο μέχρι πολύ πρόσφατα, αλλά την εγκατέλειψαν γιατί είχε πολλές παρενέργειες και αντικαταστάθηκε με τα νεότερα. Μία από τις σοβαρές παρενέργειες ήταν ότι δημιουργεί ξανθοψία, δηλαδή βλέπει κανείς έντονες τις αποχρώσεις του κίτρινου και ένα θαμπό περίγραμμα, μιαν άλω στα φωτεινά αντικείμενα. Δηλαδή, τη λάμπα δεν τη βλέπει με σαφές περίγραμμα, τη βλέπει με μια φωτεινή άλω γύρω γύρω, με ασαφή όρια. Αυτό το βλέπουμε και στους πίνακες του Βαν Γκογκ, επομένως εάν δεν οφείλεται στη χρήση δακτυλίτιδας, είναι πιθανόν, με τη μεγάλη κατανάλωση αψεντιού, αυτές οι ελάχιστες ποσότητες σαντονίνης που περιέχει το ποτό να του δημιούργησαν αυτή την ξανθοψία» .

Να σημειωθεί ότι «Δακτυλίτιδα και ψυχικές παθήσεις: η περίπτωση του Βαν Γκογκ» ήταν το θέμα της κεντρικής ομιλίας του κ. Μαρσέλου στην τελετή έναρξης του 10ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Αθηροσκλήρωσης που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη.

Επισκεφτείτε τον Βόρειο Πόλο της Σελήνης. Visit the North Pole of the Moon

To εντυπωσαϊκό μωσαϊκό του Βόρειου Πόλου της Σελήνης. Spectacular LROC Northern Polar Mosaic (LNPM) allows exploration from 60°N up to the pole at the astounding pixel scale of 2 meters [NASA/GSFC/Arizona State University].

Επιστήμονες της NASA χρησιμοποιώντας δεδομένα του δορυφόρου LRO που εξερευνά και χαρτογραφεί τη Σελήνη δημιούργησαν ένα υψηλής ανάλυσης μωσαϊκό του Βόρειου Πόλου του φυσικού μας δορυφόρου. Το μωσαϊκό δημιουργήθηκε από 10.581 εικόνες και καλύπτει μια περιοχή έκτασης παρόμοιας με το 25% των ΗΠΑ.

Two types of orbit that LRO experiences through a six-month cycle. Images acquired during terminator orbits have long shadows from the equator to the pole. For noon-midnight orbits the Sun is overhead (no shadows) at the equator and shadows, though still large, are minimized at the poles.

Για να δείτε σε πλήρη ανάλυση το μωσαΐκό και να περιηγηθείτε στον Βόρειο Πόλο επισκεφτείτε τον ιστότοπο http://lroc.sese.asu.edu/gigapan. Μια εφαρμογή στον ιστότοπο αυτό επιτρέπει στους χρήστες να ζουμάρουν σε κάθε σημείο του Βόρειου Πόλου της Σελήνης και τους προσφέρει την αίσθηση ότι σχεδόν... ακουμπούν το έδαφός της.

Η εξέλιξη της ανασκαφής του μνημειακού περιβόλου στην αρχαία Αμφίπολη, The excavations in Kasta at ancient Amphipolis

Άποψη του ταφικού περιβόλου που ανασκάπτεται στο λόφο Καστά, στην αρχαία Αμφίπολη (φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΚΗ’ ΕΠΚΑ).

Την εξέλιξη της ανασκαφής του μνημειακού περιβόλου του Τύμβου Καστά, στην αρχαία Αμφίπολη, και τη σχέση του με το μνημείο του Λέοντα της Αμφίπολης, παρουσίασε, στην 27η επιστημονική συνάντηση με θέμα «Αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη» που διεξήχθη στην αίθουσα τελετών του παλαιού κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, η προϊσταμένη της ΚΗ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Κατερίνα Περιστέρη.

View of the excavations at the Amphipolis mound. The survey brought to light an extremely significant circular enclosure, dated to the end of the 4th century BC. It is of a remarkable structure, built with bases, jambs, superstructure and crowning of white Thasian marble. The enclosure surrounds a mound. The enclosure is It is of 3 m. height and a diameter of 1,6 m. Its perimeter is estimated to be c. 500 m., of which 405 m. have been excavated until now. The monument had been destructed in the past, which is why several architectural members are not in situ. Surveys of the 28th EPCA have located architectural members of the monument scattered at the area of the Amphipolis Lion, while many of them had been walled in its base. It is due to this fact, that archaeologists believe that the impressive enclosure is probably linked to the Amphipolis Lion which, as some of them believe, was placed at the highest point of the mound.

Η κα Περιστέρη αναφέρθηκε στην εξέλιξη των ανασκαφών, τα δύο τελευταία έτη, στο λόφο Καστά που αποκαλύπτουν ένα μοναδικό ταφικό περίβολο, στον κόσμο, λόγω του μεγέθους του που αγγίζει τα πεντακόσια περίπου μέτρα, με ακριβείς αναλογίες ύψους τριών μέτρων και συνολικού μήκους 497 μέτρων, από τα οποία μέχρι στιγμής έχουν ανασκαφεί τα 457 μ. Σύμφωνα με εμπεριστατωμένες επιστημονικά ενδείξεις ο ταφικός περίβολος χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ.

Stater of Kassander. 316-297 BC. Struck 306-297 BC. Head of Herakles right, wearing lion's skin headdress / ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΟΥ, horseman right, monograms to right and below.

Όπως επεσήμανε η κα Περιστέρη, «κατά την περίοδο που χρονολογείται ο ταφικός περίβολος, μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου μέχρι το τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα, διαδραματίζονται σπουδαία ιστορικά γεγονότα στην περιοχή της Αμφίπολης. Σημαντικοί στρατηγοί και ναύαρχοι του Μ. Αλεξάνδρου σχετίζονται με την περιοχή, εδώ ο Κάσσανδρος εξορίζει και θανατώνει το 311 π.Χ. τη νόμιμη σύζυγο του Μ. Αλεξάνδρου Ρωξάνη και το γιο του Αλέξανδρο Δ’».

Part of the excavated enclosure at Kasta, Amphipolis. The excavations at the Kasta site of Amphipolis have started in the 1960s by archaeologist Dimitris Lazaridis. Over the last two years, excavations at the site have been headed by director of the 28th Ephorate of Prehistoric and Classical Antiquities Aikaterini Peristeri.

Ο ταφικός περίβολος χρονολογείται γύρω στο 325-300 π.Χ. και σύμφωνα με την κα Περιστέρη φέρεται πως έχει την υπογραφή του φημισμένου της εποχής εκείνης, αρχιτέκτονα, Δεινοκράτη, που σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία ήταν και στενός φίλος του Μ. Αλεξάνδρου.

Ο περίβολος στον Τύμβο του Καστά, σύμφωνα με την έρευνα του τμήματος τοπογραφίας του ΤΕΙ Αθηνών, αποτελεί έναν τέλειο κύκλο με διάμετρο 158,40 μ.

«Ο κύκλος του ταφικού περιβόλου σύμφωνα με την έρευνα του τμήματος τοπογραφίας του ΤΕΙ Αθηνών αποτελεί έναν τέλειο κύκλο με διάμετρο 158,40 μ. Οικοδομήθηκε από θασίτικο μάρμαρο που μεταφέρθηκε στη περιοχή με ειδικά πλοιάρια, ενώ οι μαρμάρινοι δόμοι από την Αλυκή της Θάσου, τοποθετήθηκαν με ειδικούς γερανούς, κατασκευασμένους, από ξύλο, σίδηρο και μολύβι, ίχνη των οποίων βρέθηκαν κατά την αρχαιολογική ανασκαφή.

Αεροφωτογραφία του ταφικού περιβόλου που ανασκάπτεται στο λόφο Καστά, στην αρχαία Αμφίπολη (φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΚΗ’ ΕΠΚΑ).

«Η μοναδικότητα της κατασκευής του ταφικού περιβόλου με τη χρήση αρχιτεκτονικών μελών από θασίτικο μάρμαρο καθώς και η σημαντική χρονική περίοδος που δημιουργείται οδηγούν την σκέψη μας στην ύπαρξη σημαντικών τάφων στο εσωτερικό του περιβόλου που μόνο η συνέχεια της ανασκαφικής έρευνας θα αποκαλύψει», επεσήμανε η κα Περιστέρη.

Σύμφωνα με τις αρχαιολογικές έρευνες, ένα μεγάλο μέρος του περιβόλου έχει αποξηλωθεί κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους με αποτέλεσμα αρκετά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη του, να μη βρίσκονται στη θέση τους. Μια ευρύτερη έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της Αμφίπολης, στην προσπάθεια να εντοπιστούν τα χαμένα αρχιτεκτονικά μέλη, οδήγησε την Κατερίνα Περιστέρη και τους συνεργάτες της στην περιοχή του χώρου του μνημείου του Λέοντα της Αμφίπολης όπου τα χαμένη μέλη του περιβόλου βρέθηκαν είτε διάσπαρτα, είτε εντοιχισμένα στη βάση του Λέοντος. Η χρονολόγηση τόσο του ταφικού περιβόλου όσο και του Λέοντα συμπίπτει και ανήκει στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα.

Η μέχρι τώρα έρευνα συνδέει τον Λέοντα της Αμφίπολης με τον τύμβο στο λόφο Καστά της αρχαίας Αμφίπολης (φωτ. ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΚΗ’ ΕΠΚΑ).

«Μετά την ανακάλυψη του ταφικού περιβόλου του τύμβου Καστά, όπως απέδειξε η έρευνά μας, το ταφικό μνημείο του Λεόντα συνδέεται με το ταφικό σήμα του τύμβου που στην πραγματικότητα είναι το θεμέλιό του και τοποθετείται στην κορυφή του τύμβου βάσει και της γεωμετρίας που μας δίνει ο ταφικός περίβολος», είπε κατά την παρουσίαση των ανασκαφών της η προϊσταμένη της ΚΗ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Παρουσιάζοντας τα νέα ανασκαφικά δεδομένα, με αρχιτεκτονική τεκμηρίωση, για τον τρόπο και τον τόπο κατασκευής του μνημείου του Λέοντα της Αμφίπολης, ο διεθνώς αναγνωρισμένος αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαζάνης, τόνισε ότι τα χαμένα μέλη του ταφικού περιβόλου αποτελούν σήμερα τη βάση του Λέοντα της Αμφίπολης, ενώ η κλίση των μαρμάρινων δόμων αποδεικνύει την κυκλική τους φορά και ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι του μεγάλου ταφικού περιβόλου.

The "Amphipolis Lion".

Την ίδια ώρα ο περήφανος Λέοντας της Αμφίπολης, με ύψος 5, 20 μέτρων αποδεικνύεται πως ήταν στην κορυφή του ταφικού μνημείου του Καστά, πάνω σε ένα μαρμάρινο βάθρο τα κομμάτια του οποίου μεταφέρθηκαν από τα λατομεία της Θάσου, με ειδικές σχεδίες και ξύλινα κάρα που τραβούσαν βόδια εργασίας. Ο Λέοντας της Αμφίπολης σύμφωνα με τον κ. Λεφαζάνη φέρεται ότι φιλοτεχνήθηκε στο συγκεκριμένο σημείο, χωρίς να είναι γνωστό, ακόμη, το όνομα του μεγάλου γλύπτη της εποχής.

Οι ανασκαφές στο λόφο Καστά της αρχαίας Αμφίπολης αναμένεται να ξεκινήσουν σύντομα, μετά τη διακοπή που έγινε λόγω χειμερινής περιόδου, ενώ το Υπουργείο Πολιτισμού φέρεται πως πρόκειται να χρηματοδοτήσει τη συνέχεια των ανασκαφών με νέα επιχορήγηση ύψους 100.000 ευρώ.

«Υπάρχουν πολλά που δεν έχουν βγει ακόμη στο φως, ας περιμένουμε λοιπόν…» είπε κλείνοντας την παρουσίαση του για τη σχέση του Λέοντα της Αμφίπολης με το μνημειακό περίβολο του Τύμβου Καστά ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαζάνης.

Η έλλειψη ύπνου προκαλεί απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων. Lost sleep leads to loss of brain cells, study suggests

Felix Vallotton, The Sleep, 1908. Η χρόνια ανεπάρκεια ύπνου οδηγεί σε μείωση του 25% νευρώνων που συνδέονται με την εγρήγορση του εγκεφάλου. In mice, prolonged lack of sleep led to 25% of certain brain cells dying, according to a study in The Journal of Neuroscience.

Η χρόνια ανεπάρκεια ύπνου ενδεχομένως να έχει σοβαρότερες επιπτώσεις στην υγεία, απ' ότι πίστευαν μέχρι σήμερα οι επιστήμονες, καθώς μελέτη που διεξήχθη σε πειραματόζωα απέδειξε ότι προκαλεί μόνιμη απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων.

Απώλεια του 25% των εγκεφαλικών κυττάρων 

Sleep loss is bad for mood and mental processing.

Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό έντυπο Journal of Neuroscience, ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, με επικεφαλής τη δρα Ζίγκριντ Βίζεϊ του Κέντρου Ύπνου και Κιρκαδιανής Νευροβιολογίας, διαπίστωσαν ότι η παρατεταμένη έλλειψη ύπνου στα ποντίκια είχε ως συνέπεια την απώλεια του 25% περίπου συγκεκριμένων εγκεφαλικών κυττάρων.

Shift work may have permanent health implications.

Στο πλαίσιο του πειράματος, οι επιστήμονες δημιούργησαν για τα τρωκτικά συνθήκες που μοιάζουν με την ανθρώπινη καθημερινότητα. Και όντως, τα ποντίκια μετά από αρκετές ημέρες αϋπνίας (δηλαδή όπως συμβαίνει στους ανθρώπους που εργάζονται σε νυχτερινή βάρδια) είχαν χάσει περίπου το ένα τέταρτο μιας κατηγορίας νευρώνων που σχετίζονται με τη διατήρηση του εγκεφάλου σε εγρήγορση.

Επόμενος στόχος της δρος Βίζεϊ είναι να εξετάσει μετά θάνατον τους εγκεφάλους ατόμων που εργάζονται σε νυχτερινές βάρδιες, για να διαπιστωθεί αν παρατηρείται κάτι ανάλογο και σε αυτούς.

Πρώτη διαπίστωση της καταστροφής εγκεφαλικού ιστού

Dorothea Tanning, Insomnia, 1978. Αν τα αποτελέσματα από τα πειραματόζωα ισχύουν και για τους ανθρώπους τότε μάλλον μάταια προσπαθούμε να αναπληρώσουμε τον χαμένο ύπνο, αφού η απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων είναι μη αναστρέψιμη. If the same is true in humans, it may be futile to try to catch up on missed sleep, say US scientists.

Πρόκειται για την πρώτη φορά που μια μελέτη διαπιστώνει άμεσα ότι η ανεπάρκεια ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή εγκεφαλικού ιστού. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί πλέον, είναι κατά πόσο η βλάβη αυτή είναι όντως μη ανατρέψιμη και στους ανθρώπους.

Αν πάντως η παρατηρούμενη αλλαγή στα πειραματόζωα ισχύει και για τους ανθρώπους, τότε ίσως, σύμφωνα με τους ερευνητές, να είναι τελικά μάταιο να προσπαθεί κανείς να αναπληρώσει τον χαμένο ύπνο -αφού η ζημιά είναι μη αναστρέψιμη.

Οι επιστήμονες ελπίζουν πάντως ότι κάποια ημέρα θα είναι δυνατόν να αναπτυχθεί ένα φάρμακο που θα προστατεύει τον εγκέφαλο από τις παρενέργειες της ανεπάρκειας ύπνου.

Το Πολυσύμπαν κερδίζει… έδαφος. Multiverse Theory Gaining Ground

Το Πολυσύμπαν ίσως τελικά δεν είναι απλά μια «τρελή» επιστημονική ιδέα. An artist's rendering of the multiverse.

Παγκόσμιο ενδιαφέρον έχει προκαλέσει η ανακοίνωση της ανακάλυψης των περίφημων βαρυτικών κυμάτων, ρυτιδώσεων στον χωροχρόνο που εμφανίστηκαν μια στιγμή μετά τη Μεγάλη Έκρηξη από την οποία προέκυψε το Σύμπαν. Η ανακάλυψη αυτών των κυμάτων προσφέρει στήριξη στη λεγόμενη θεωρία του πληθωρισμού, σύμφωνα με την οποία το νεογέννητο Σύμπαν πέρασε από μια φάση απότομης διόγκωσης.

Κεντρική ιδέα αυτής της θεωρίας είναι  ότι το Σύμπαν μας είναι μόνο μία «μονάδα» μέσα σε ένα άπειρο και συνεχώς επεκτεινόμενο σύνολο ασύνδετων μεταξύ τους παράλληλων συμπάντων που αποτελούν το Πολυσύμπαν. 

Την ύπαρξη του Πολυσύμπαντος προτείνουν και άλλες θεωρίες όπως η Θεωρία των Χορδών και τομείς της θεωρητικής φυσικής όπως η κβαντομηχανική.

Big Bang theorist Andrei Linde super happy his life work on cosmic inflation is true.

«Αν υπάρχει πληθωρισμός υπάρχει και Πολυσύμπαν. Κάθε παρατήρηση που πιστοποιεί τον πληθωρισμό φέρνει πιο κοντά στην επαλήθευση την ύπαρξη του Πολυσύμπαντος» αναφέρει Αντρέι Λίντε, καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ στις ΗΠΑ που δεν ήταν μέλος της ερευνητικής ομάδας που έκανε την ανακάλυψη.

Στίβεν Χόκινγκ: «Σε 50 χρόνια θα ζούμε στη Σελήνη». 'In 50 years we'll be living on the moon, and be on our way to Mars': Stephen Hawking claims this century will be a 'true space age'

Επιβεβλημένη θεωρεί την αποίκηση του ανθρώπου σε άλλους πλανήτες ο Στίβεν Χόκινγκ. Professor Stephen Hawking, pictured, believes we will have settlements on the moon 'within 50 years', and said there will be people living on Mars by 2100.

Ο διάσημος αστροφυσικός Στίβεν Χόκινγκ εμφανίστηκε το βράδυ της Δευτέρας σε τηλεοπτική εκπομπή στη Βρετανία και διατύπωσε μια σειρά από ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες προβλέψεις για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Διαστημικός αιώνας

Cady Coleman posted this image of mission control in Houston during the live programme. Coleman was one of the first people to use a robotic arm to capture a free-flying supply ship from the space station, and last night she served as the CAPCOM (capsule communicator) to Rick Mastracchio (right) and Koichi Wakata (left).

Ο 72χρονος επιστήμονας εμφανίστηκε στην εκπομπή «Live from Space» του καναλιού Channel 4 στην οποία εμφανίστηκαν ζωντανά και αστροναύτες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού. Ο Χόκινγκ προχωρά συχνά σε προβλέψεις για την τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο καθώς και την επίδραση που θα έχει αυτή η πρόοδος στη ζωή του ανθρώπου στο κοντινό και απώτερο μέλλον. Χθες ο Χόκινγκ υποστήριξε ότι ο 21ος αιώνας θα αποτελέσει ένα ορόσημο στη διαστημική εξερεύνηση.

Pit stop, the moon! Lunar extraction of minerals and ice are envisioned as near-term objectives for space mining advocates. Credit: NASA

«Σε 50 χρόνια θα έχουμε δημιουργήσει βάσεις και κατοικίες στη Σελήνη στις οποίες θα ζουν άνθρωποι. Το ίδιο θα γίνει και στον Άρη μέχρι το τέλος του αιώνα» υποστηρίζει ο Χόκινγκ που εκτιμά ότι αν δεν καταφέρουμε να αποικήσουμε άλλους πλανήτες η ανθρωπότητα κινδυνεύει με εξαφάνιση. «Ο πλανήτης μας είναι ένας παλιός κόσμος που απειλείται από τη συνεχή αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού και την εξάντληση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Γης. Πρέπει να ληφθούν υπόψη αυτοί οι παράγοντες και να φτιάξουμε ένα σχέδιο Β. Αν θέλουμε ο άνθρωπος να επιβιώσει τα επόμενα εκατό χρόνια, πολύ περισσότερο αν μιλήσουμε για τα επόμενα χίλια έτη, είναι επιβεβλημένη η αποίκηση άλλων κόσμων μακριά από τη Γη. Αν ακολουθήσουμε αυτό το μονοπάτι είμαι βέβαιος ότι ο αιώνας που διανύουμε θα χαρακτηριστεί ως μια πραγματική διαστημική εποχή» ανέφερε ο Χόκινγκ.

Τα «φωτογραφικά γενέθλια» του Hubble. Hubble revisits the Monkey Head Nebula for 24th birthday snap

Δείτε την εντυπωσιακή εικόνα της Κεφαλής του Πιθήκου. To celebrate its 24th year in orbit, the NASA/ESA Hubble Space Telescope has released this beautiful new image of part of NGC 2174, also known as the Monkey Head Nebula. NGC 2174 lies about 6400 light-years away in the constellation of Orion (The Hunter). Hubble previously viewed this part of the sky back in 2011 — the colourful region is filled with young stars embedded within bright wisps of cosmic gas and dust. This portion of the Monkey Head Nebula was imaged in the infrared using Hubble's Wide Field Camera 3. Credit: NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Αν και τα γενέθλια του Hubble είναι στις 24 Απριλίου (τότε εκτοξεύτηκε το 1990 ο πατριάρχης των διαστημικών τηλεσκοπίων) η NASA έδωσε τώρα στη δημοσιότητα την καθιερωμένη «εορταστική» εικόνα με την οποία κάθε χρόνο μας θυμίζει την παρουσία και τεράστια συμβολή του τηλεσκοπίου στην διαστημική εξερεύνηση.

This image, a composite of red and blue exposures from the Digitized Sky Survey 2, shows the region of sky surrounding NGC 2174, more popularly known as the Monkey Head Nebula. To celebrate its 24th year observing Hubble revisited the Monkey Head Nebula and a brand new image was released of one of its breathtaking pillars. The small square near the centre of this image is where the pillar can be found. Credit: NASA, ESA, Digitized Sky Survey (DSS), STScI/AURA, Palomar/Caltech

Φέτος η NASA επέλεξε μια καταπληκτική εικόνα που τράβηξε το Hubble το 2001. Πρόκειται για το Νεφέλωμα της Κεφαλής του Πιθήκου.

This image compares two views of the same detailed area in the star-forming nebula NGC 2174 from the Hubble Space Telescope. On the left is a visible-light image made by WFPC2 observations taken in 2001 — and released in 2011 — and on the right is an image made by the WFC3 infrared camera. Infrared light penetrates more dust and gas than visible light, allowing details to become visible. A jet of material from a newly forming star is visible in one of the pillars, just above and left of centre in the right-hand image. Several galaxies are seen in the infrared view, much more distant than the columns of dust and gas. Credit: NASA and ESA. Acknowledgment: NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA), and J. Hester

Γνωστό και ως NGC 2174, το νέφος των αερίων και της σκόνης βρίσκεται σε απόσταση 6.400 ετών φωτός από τον αστερισμό του Ωρίωνα.

This image shows the region of NGC 2174, taken in infrared and released for Hubble's 24th birthday, in its wider context. On the left is a ground based image taken by an amateur astrophotographer of the star-forming nebula in visible light, with an outline showing the area of the detailed Hubble image. On the right is a small detail of a star-forming column in the nebula, made by Hubble's WFC3 infrared camera. Credit: NASA and ESA. Acknowledgment: NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA), and R. Crisp

Αυτού του είδους τα νεφελώματα είναι δημοφιλείς στόχοι του Hubble, αφού οι πολύχρωμες στήλες αερίων και τα πύρινα φωτεινά άστρα τους δημιουργούν εντυπωσιακές συνθέσεις που μοιάζουν πραγματικά με πίνακες ζωγραφικής.

In April of this year, the NASA/ESA Hubble Space Telescope will be celebrating 24 years of observing. To celebrate this milestone, the observatory is releasing a brand new image of part of NGC 2174, otherwise known as the Monkey Head nebula. This new Hubblecast episode showcases this beautiful image, which views a colourful region filled with young stars embedded within bright wisps of cosmic gas and dust. Credit: ESA/Hubble

Η περιοχή που καλύπτει η φετινή φωτογραφία είναι γεμάτη από νεαρά άστρα που λάμπουν μέσα στην κοσμική ύλη, στη σκόνη και τα αέρια. Η σκοτεινή σκόνη των νεφών διογκώνεται προς τα έξω, πλαισιωμένη στο φόντο ενός φωτεινού μπλε αερίου.