Γκόρντον Παρκς, Η εικόνα της άλλης Αμερικής. Gordon Parks, The image of the other America

Ο Γκόρντον Παρκς ήταν μια από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της φωτογραφίας του 20ου αιώνα. Ανθρωπιστής, με βαθιά αφοσίωση στην κοινωνική δικαιοσύνη, άφησε πίσω του μεγάλο έργο που καταγράφει πολλά από τα πιο σημαντικά θέματα της αμερικανικής κουλτούρας με έμφαση στις φυλετικές σχέσεις, τη φτώχεια, τα πολιτικά δικαιώματα και την αστική ζωή, από τις αρχές του 1940 έως τον θάνατό του το 2006.

Ο Παρκς πρωτόπιασε φωτογραφική μηχανή όταν την επέλεξε ως το όπλο του εναντίον αυτών που μίσησε περισσότερο στη ζωή του και μέσα στην κοινωνία που έζησε. Τον ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία, τη φτώχεια. Και τα τρία τα γνώρισε πάρα πολύ καλά.

Γεννημένος το 1912 στο Φορτ Σκοτ του Κάνσας, ο Γκόρντον Ρότζερ Αλεξάντερ Μπουκάναν Παρκς ήταν ο μικρότερος από τα 15 παιδιά της οικογένειάς του. H μητέρα του πέθανε όταν αυτός ήταν 15 ετών και γρήγορα βρέθηκε στον δρόμο με μόνο παραστάτη του τον ίδιο του τον εαυτό. 

Δουλεύοντας σε ένα τρένο ως σερβιτόρος βρήκε ένα πεταμένο περιοδικό που περιείχε φωτογραφίες του Ράσελ Λι και του Αρθουρ Ρόθστιν. Οι φωτογραφίες αυτές απεικόνιζαν τις φριχτές συνθήκες στις οποίες ζούσαν οι μετανάστες εργάτες στην Αμερική. Τότε συνειδητοποίησε ότι και αυτός θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη φωτογραφία σαν όπλο στον πόλεμο κατά της αδικίας.

Την πρώτη του κάμερα την αγόρασε από ένα ενεχυροδανειστήριο του Σιάτλ, το 1937, και τότε ξεκίνησε το μακρύ ταξίδι που τον έφερε στους κόλπους της διάσημης Φαρμ Σεκιούριτι Αντμινιστρέισιον (FSA) του Ρόι Στράικερ, την οποία είχε ιδρύσει η αμερικανική κυβέρνηση για να αποτυπώσει τη φτώχεια την ενδημούσα σε ολόκληρη τη χώρα. Εκεί πολλοί καλλιτέχνες του φακού δημιούργησαν την τέχνη και το όνομά τους και μεταξύ τους ο Παρκς απέληξε ως ένας από τους σπουδαιότερους φωτορεπόρτερ του καιρού του.

Ο Παρκς σύντομα ανέπτυξε ένα προσωπικό στυλ φωτογραφίας που τον καθιέρωσε ως έναν από τους πιο διάσημους φωτογράφους της εποχής του. Όταν το FSA έκλεισε το 1943, ο Παρκς έγινε ανεξάρτητος φωτογράφος δουλεύοντας παράλληλα για περιοδικά μόδας αλλά και καταγράφοντας τα κοινωνικά προβλήματα που ήταν ουσιαστικά το πάθος του. Επιπλέον ήταν καταξιωμένος σύνθετης, συγγραφέας και σκηνοθέτης και συναναστρεφόταν με πολλές εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής όπως πολιτικούς, καλλιτέχνες, διασημότητες και αθλητές.

Για ένα διάστημα χρημάτισε ως ο πρώτος μαύρος φωτογράφος του Στρατιωτικού Γραφείου Πληροφοριών. Και επί 20 χρόνια ανήκε στο φωτογραφικό επιτελείο του περιοδικού «Λάιφ». Το «Αμέρικαν Γκόθικ», η εικόνα μιας μαύρης καθαρίστριας όρθιας μπροστά σε μια αμερικανική σημαία με μια σκούπα στο ένα χέρι και ένα σφουγγαρόπανο στο άλλο, είναι η φωτογραφία που ταυτίστηκε με το όνομά του. Την τράβηξε την πρώτη μέρα που έφθασε στην Ουάσιγκτον, το 1942. O Στράικερ τού είπε να βγει και να τριγυρίσει στην πόλη για να τη γνωρίσει. O νεαρός φωτογράφος έμεινε κατάπληκτος από τη μισαλλοδοξία και τις διακρίσεις που συνάντησε μπροστά του. «Τα εστιατόρια των λευκών με ανάγκαζαν να μπαίνω από την πίσω πόρτα, τα θέατρά τους δεν με άφηναν καν να πλησιάσω την πόρτα τους και όσο περνούσε η μέρα τα πράγματα πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο», θυμόταν ο ίδιος αργότερα για την εμπειρία του εκείνη.

Ο Στράικερ τον συμβούλευσε να μιλήσει με πιο γέρους μαύρους που είχαν περάσει όλη τη ζωή τους στην Ουάσιγκτον και να ακούσει από αυτούς πώς είχαν αντιμετωπίσει -και αντιμετώπιζαν- τον ρατσισμό. Έτσι, συνάντησε την Έλα. H Έλα Γουότσον ήταν η μαύρη καθαρίστρια που σκούπιζε τις σκάλες στο κτίριο της FSA. O Παρκς τη ρώτησε για τη ζωή της και κατόπιν της ζήτησε να τη φωτογραφήσει. Όταν εκείνη δέχθηκε, ο Παρκς τράβηξε την πιο αξιομνημόνευτη φωτογραφία της ζωής του.

«Δύο μέρες αργότερα, ο Στράικερ είδε την εικόνα και μου είπε ότι η ιδέα μου ήταν σωστή, αλλά θα οδηγούσε στην απόλυση όλων των φωτογράφων του FSA - η εικόνα της Έλα ήταν κατηγορητήριο κατά της Αμερικής. Νόμισα ότι η φωτογραφία εγκαταλείφθηκε, ώσπου την είδα μια μέρα ξαφνικά στο εξώφυλλο της «Ουάσιγκτον Ποστ». Αυτό που δεν κατάλαβε τότε ο Παρκς ήταν πως η φωτογραφία του θα γινόταν σύμβολο του αγώνα για ανθρώπινα δικαιώματα των μειονοτήτων στην Αμερική. 

«Δύο μέρες αργότερα, ο Στράικερ είδε την εικόνα και μου είπε ότι η ιδέα μου ήταν σωστή, αλλά θα οδηγούσε στην απόλυση όλων των φωτογράφων του FSA - η εικόνα της Έλα ήταν κατηγορητήριο κατά της Αμερικής. Νόμισα ότι η φωτογραφία εγκαταλείφθηκε, ώσπου την είδα μια μέρα ξαφνικά στο εξώφυλλο της «Ουάσιγκτον Ποστ». Αυτό που δεν κατάλαβε τότε ο Παρκς ήταν πως η φωτογραφία του θα γινόταν σύμβολο του αγώνα για ανθρώπινα δικαιώματα των μειονοτήτων στην Αμερική. 

O Βρετανός φωτογράφος Λάρι Ντάνσταν, που είδε για πρώτη φορά φωτογραφίες του Παρκς στο κολέγιο, θυμάται πως σε μια αποστολή του στην Ουάσιγκτον, χρόνια αργότερα, συνάντησε απόηχους του «Αμέρικαν Γκόθικ». «Επισκεφθήκαμε το Κογκρέσο», λέει, «και στο ισόγειο ήταν τόσα μαύρα πρόσωπα που δεν μπορούσα να το πιστέψω - ήταν οι φρουροί ασφαλείας και παρόμοια. Μετά ανεβήκαμε στον πρώτο όροφο και τα μαύρα πρόσωπα ήταν λιγότερα. Ανεβήκαμε ένα πάτωμα ακόμη, εκεί που βρίσκονται όλα τα σπουδαία πρόσωπα και μαύρη μορφή εκεί δεν ήταν καμία». Αλλά, σημειώνει ο Ντάνσταν, ο Παρκς του δίδαξε ακόμη ότι μπροστά στη σκληρή δουλειά και το ταλέντο, το χρώμα έπαυε να είναι εμπόδιο για την επιτυχία.

Το 1948 έκανε μια έκθεση φωτογραφίας με θέμα τη ζωή ενός αρχηγού συμμορίας του Harlem και έτσι κέρδισε τη θέση του πρώτου αφροαμερικανού φωτογράφου και συγγραφέα στο περιοδικό “Life”. Ο Παρκς έμεινε στο “Life” για δύο δεκαετίες καλύπτοντας θέματα όπως η φτώχεια και ο ρατσισμός, αλλά και φωτογραφίζοντας διάσημους πολιτικούς και καλλιτέχνες.

Ο Παρκς συχνά τριγύριζε και στο Χάρλεμ φωτογραφίζοντας τις συμμορίες των δρόμων. Στη συνέχεια φωτογράφισε τις ταραχώδεις συναντήσεις των Μαύρων Πανθήρων, στη δεκαετία του 1970. Πλάι σε αυτές τις σκληρές εικόνες, ήταν η δουλειά του για το «Βογκ», τα έξοχης λεπτότητας τοπία του και οι εξαιρετικές νεκρές φύσεις του, όπου το φως, το χρώμα και το σχήμα συμπληρώνονται αντιστικτικά. H φωτογραφία μιας πάμφτωχης οικογένειας έξω από μια παράγκα, σε μια παραγκούπολη, είναι κλασική στο είδος της. Πάρθηκε στο Πουέρτο Ρίκο το 1954, αλλά θυμίζει την προηγούμενη δουλειά του με το FSA και δείχνει πόσα έμαθε από τη σημαντική εκείνη περίοδο. H εικόνα έχει ένα απλό αλλά δραστικό πλαίσιο· το μικρό αγόρι στο προσκήνιο δίνει στη φωτογραφία μια αίσθηση ζωής, αλλά το γυμνό παράθυρο μοιάζει να ανοίγει στην απελπισία.

Ο Παρκς κάλυψε όλα τα μεγάλα θέματα του καιρού του και τράβηξε τα πορτρέτα ορισμένων μεγάλων προσωπικοτήτων. Ανάμεσά τους, τη φωτογραφία του καταϊδρωμένου Μοχάμεντ Άλι σε ένα γυμναστήριο του Μαϊάμι στη Φλόριντα όπου προπονούνταν για τον αγώνα του με τον Βρετανό πυγμάχο Χένρι Κούπερ. H φωτογραφία πάρθηκε μετά τον αγώνα, όπου ο Άλι κονιορτοποίησε τον αντίπαλό του με μια σειρά από καλομελετημένα, ακριβή, απανωτά χτυπήματα.

Gordon Parks was one of the seminal figures of twentieth century photography. A humanitarian with a deep commitment to social justice, he left behind a body of work that documents many of the most important aspects of American culture from the early 1940s up until his death in 2006, with a focus on race relations, poverty, Civil Rights, and urban life. In addition, Parks was also a celebrated composer, author, and filmmaker who interacted with many of the most prominent people of his era—from politicians and artists to celebrities and athletes.

Born into poverty and segregation in Kansas in 1912, Parks was drawn to photography as a young man when he saw images of migrant workers published in a magazine. After buying a camera at a pawnshop, he taught himself how to use it and despite his lack of professional training, he found employment with the Farm Security Administration (F.S.A.), which was then chronicling the nation’s social conditions. 

Parks quickly developed a style that would make him one of the most celebrated photographers of his age, allowing him to break the color line in professional photography while creating remarkably expressive images that consistently explored the social and economic impact of racism.

When the F.S.A. closed in 1943, Parks became a freelance photographer, balancing work for fashion magazines with his passion for documenting humanitarian issues. His 1948 photo essay on the life of a Harlem gang leader won him widespread acclaim and a position as the first African American staff photographer and writer for Life Magazine, then by far the most prominent photojournalist publication in the world. 

Parks would remain at Life Magazine for two decades, chronicling subjects related to racism and poverty, as well as taking memorable pictures of celebrities and politicians (including Muhammad Ali, Malcolm X, Adam Clayton Powell, Jr., and Stokely Carmichael). 

Οι πιο γνωστές του εικόνες, όπως «Ο Αναδυόμενος Άντρας» το 1952 και το "American Gothic" το 1942 συλλαμβάνουν την έννοια του ακτιβισμού και του ανθρωπισμού στα μέσα του εικοστού αιώνα στην Αμερική και έχουν γίνει σύμβολα της εποχής για τις επόμενες γενιές. His most famous images, such as Emerging Man, 1952, and American Gothic, 1942, capture the essence of activism and humanitarianism in mid-twentieth century America and have become iconic images, defining their era for later generations. They also rallied support for the burgeoning Civil Rights Movement, for which Parks himself was a tireless advocate as well as a documentarian.

Parks spent much of the last three decades of his life expanding his style, conducting experiments with color photography. He continued working up until his death in 2006, winning numerous awards, including the National Medal of Arts in 1988, and over fifty honorary doctorates. He was also a noted composer and author, and in 1969, became the first African American to write and direct a Hollywood feature film based on his bestselling novel The Learning Tree. This was followed in 1971 by the hugely successful motion picture Shaft. 

The core of his accomplishment, however, remains his photography the scope, quality, and enduring national significance of which is reflected throughout the Collection. According to Dr. Henry Louis Gates, Jr., Director of the W.E.B. Du Bois Research Center at Harvard University, "Gordon Parks is the most important black photographer in the history of photojournalism. Long after the events that he photographed have been forgotten, his images will remain with us, testaments to the genius of his art, transcending time, place and subject matter.”

Ο Παρκς πέρασε το μεγαλύτερο μέρος των τριών τελευταίων δεκαετιών της ζωής του, επεκτείνοντας το ύφος του και πειραματιζόμενος με την έγχρωμη φωτογραφία. Συνέχισε να εργάζεται μέχρι το θάνατό του το 2006, κερδίζοντας πολλά βραβεία, όπως το «Εθνικό Μετάλλιο των Τεχνών» το 1988 και πάνω από πενήντα επίτιμα ντοκτορά. Ήταν επίσης σημαντικός σκηνοθέτης και σύνθετης και το 1969 έγινε ο πρώτος αφροαμερικανός που έγραψε και διεύθυνε μεγάλου μήκους ταινία στο Χόλυγουντ. 

Σύμφωνα με τον Dr Henry Luis Gates Jr, διευθυντή του W.E.B. ερευνητικού κέντρου του Χάρβαρντ, ο Γκόρντον Παρκς είναι ο πιο διάσημος έγχρωμος φωτογράφος στην ιστορία της φωτο-δημοσιογραφίας. Μάλιστα είχε πει πως οι εικόνες του Γκόρντον Παρκς θα μείνουν μαζί μας για πολύ καιρό, ακόμα και όταν τα γεγονότα που φωτογράφισε έχουν ήδη ξεχαστεί, απόδειξη της ιδιοφυούς τέχνης του, που υπερβαίνει τον χρόνο, τον τόπο και το θέμα.

Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Η ομοφυλοφιλία δεν συνδέεται με ψυχικές διαταραχές. No scientific basis for gay-specific mental disorders, WHO panel concludes

Gustave Courbet, Le Sommeil, The Sleep, 1866. Επιτροπή του ΠΟΥ προτείνει την κατάργηση πέντε ψυχικών διαταραχών που υποτίθεται ότι σχετίζονται με την ομοφυλοφιλία. A WHO panel has concluded that there is no scientific basis for gay-specific mental disorders. The panel recommends that five psychological disorders linked to sexual orientation be struck from the International Classification of Diseases (ICD), the world's most widely used diagnostic reference.

Έπειτα από ανασκόπηση της βιβλιογραφίας των τελευταίων δεκαετιών, επιτροπή ειδικών που διόρισε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει την κατάργηση από την επίσημη λίστα των ασθενειών πέντε ψυχικών διαταραχών που υποτίθεται ότι συνδέονται με την ομοφυλοφιλία.

Οι προτάσεις της επιτροπής, οι οποίες θα πρέπει τώρα να εξεταστούν και να εγκριθούν από τον ΠΟΥ πριν εφαρμοστούν, αφορούν τη Διεθνή Ταξινόμηση των Νοσημάτων (ICD), το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο διαγνωστικό εγχειρίδιο, το οποίο χρησιμοποιείται στις περίπου 170 χώρες-μέλη του ΠΟΥ.

Δεν υπάρχει σύνδεση με τον σεξουαλικό προσανατολισμό

Yannis Tsarouchis, Man with butterfly wings sitting on his heels, study from life, 1965. Η διάγνωση της ομοφυλοφιλίας ως διαταραχής καταργήθηκε από τον ΠΟΥ το 1990.

Ο κώδικας F66.0 του ICD αναφέρεται στη «διαταραχή σεξουαλικής ωρίμανσης», η οποία αφορά άτομα που υποφέρουν από άγχος ή κατάθλιψη λόγω αβεβαιότητας για τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Σύμφωνα με τις νέες συστάσεις, η ασθένεια θα πρέπει να καταργηθεί και τα άτομα που έχουν διαγνωστεί ότι πάσχουν από αυτή θα πρέπει απλά να αντιμετωπίζονται ως ασθενείς με άγχος ή κατάθλιψη.

Το ίδιο θα έπρεπε να ισχύσει και για τις υπόλοιπες τέσσερις διαταραχές του ICD που συνδέονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, προτείνει η επιτροπή στην έκθεσή της.

«Δεν δικαιολογείται από άποψη κλινικής πράξης, δημόσιας υγείας ή έρευνας να υπάρχει διαγνωστική ταξινόμηση που βασίζεται στον σεξουαλικό προσανατολισμό» γράφει η επιτροπή στην έκθεσή της.

Και ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Zephyrus and Hyacinthus, the latter was a patron hero of pederasty in Sparta. Attic red-figure cup from Tarquinia, c. 490 BC. Look up the code F66.0 in the International Classification of Diseases (ICD), the world's most widely used diagnostic reference, and you’ll find sexual maturation disorder. That seemingly official psychological condition occurs when uncertainty about sexual orientation makes a person depressed or anxious, according to the ICD. Rooted in Freudian theory, which views homosexuality as merely an “immature” state of sexual development, a gay teenager could be labeled mentally ill under this category simply because he is grappling with conflicting or confusing sexual desires, notes Susan Cochran, an epidemiologist at the University of California, Los Angeles.  Today, it's not clear that any such linear trajectory of sexual development exists, Cochran says. After reviewing decades of psychological and epidemiological studies on sexual orientation and mental health, she and others on a panel appointed by the World Health Organization (WHO) have recommended that F66.0 and four other homosexuality-related psychological disorders be stricken from the ICD.  

 Όπως σχολιάζει στον δικτυακό τόπο του Science η Σούζαν Κόκραν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες, επικεφαλής της επιτροπής, οι εν λόγω ασθένειες θα πρέπει να καταργηθούν όχι μόνο επειδή δεν έχουν επιστημονική βάση και κλινική χρησιμότητα, αλλά και επειδή είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο κώδικας F66.0, για παράδειγμα, βασίστηκε στην ψυχαναλυτική θεωρία του Φρόιντ, στην οποία η ομοφυλοφιλία θεωρείται «ανώριμη» φάση της σεξουαλικής ανάπτυξης. Όμως η επιστημονική βιβλιογραφία των τελευταίων δεκαετιών δεν δίνει στήριξη στη «γραμμική» σεξουαλική ανάπτυξη που περιέγραψε ο Φρόιντ, και επομένως θα ήταν άστοχο να χαρακτηριστεί ψυχικά ασθενής ένας νέος που νιώθει αντικρουόμενες σεξουαλικές επιθυμίες, ή μια γυναίκα που αντιλαμβάνεται έπειτα από χρόνια γάμου ότι έλκεται από γυναίκες.

Η διάγνωση της ομοφυλοφιλίας ως ασθένειας εξαλείφθηκε εξάλλου από το ICD τo 1990, ενώ η Αμερικανική Ένωση Ψυχιατρικής την αφαίρεσε από το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM) το 1970.

Εξέταση από τον ΠΟΥ 

Jean Cocteau, Étude pour Le Livre blanc, 1928. Crayon de couleur sur papier à la mine de plomb, 29,9x20,8 cm. Irvine, Severin Wunderman Museum. Cocteau wrote Le livre blanc in 1927 in Chablis, where he was staying with Jean Desbordes, the successor to Cocteau’s great love. Cocteau’s drawings have been described as obscenely pious. They are established by quick, flowing lines, partially erotic and often sultry, featuring classical elements such as busts and centaurs. Erotic images were popular articles in France, where they were sold under the counter; people were extra careful about homosexual erotica. Cocteau described his first sexual experiences in Le livre blanc: his excitement upon seeing a naked peasant boy on horseback and two naked young gypsies on his father’s estate.

Οι συστάσεις της επιτροπής θα πρέπει τώρα να επανεξεταστούν από τον ΠΟΥ και τελικά να εγκριθούν κατά πλειοψηφία από τις 170 χώρες-μέλη του Οργανισμού.

Οι προτάσεις αναμένεται να συναντήσουν σθεναρές αντιστάσεις από χώρες στις οποίες η ομοφυλοφιλία θεωρείται ασθένεια ή έγκλημα -πρόσφατα, εξάλλου, η Ρωσία, η Ουγκάντα και η Νιγηρία ψήφισαν νόμους κατά των ομοφυλοφίλων.

Από τους Ντενίσοβα η προσαρμογή στα μεγάλα ύψη. Extinct human cousin gave Tibetans advantage at high elevation

Μια γονιδιακή παραλλαγή που βοηθάει τον οργανισμό να επιβιώνει σε μεγάλο υψόμετρο εντοπίσθηκε στους σύγχρονους κατοίκους του Θιβέτ και τους παλαιολιθικούς μυστηριώδεις ανθρώπους της Ντενίσοβα. Several thousand years ago, the common ancestors of Han Chinese and Tibetans moved onto the Tibetan plateau, a low-oxygen environment that probably proved fatal to many because of early heart disease and high infant mortality. But a specific variant of a gene for hemoglobin regulation, picked up from earlier interbreeding with a mysterious human-like species, Denisovans, gradually spread through the Tibetan population, allowing them to live longer and healthier and avoid cardiovascular problems. Credit: Antoine Taveneaux. CC BY-SA 3.0

Οι Ντενίσοβα, οι μυστηριώδεις άνθρωποι που όπως ανακαλύψαμε σχετικά πρόσφατα έζησαν κάποτε στην Ασία, ήταν εκείνοι που κληροδότησαν τον γενετικό «εξοπλισμό» που χαρίζει σε ορισμένους σύγχρονους πληθυσμούς την ικανότητα να επιβιώνουν χωρίς πρόβλημα στα μεγάλα ύψη. Αυτό υποστηρίζουν επιστήμονες οι οποίοι εντόπισαν την ίδια γονιδιακή παραλλαγή που σχετίζεται με τη ρύθμιση των επιπέδων του οξυγόνου στο αίμα τόσο στους σημερινούς κατοίκους του Θιβέτ όσο και στους παλαιολιθικούς αινιγματικούς ασιάτες συγγενείς μας. Το εύρημα, σύμφωνα με τους ειδικούς, ενισχύει τη θεωρία ότι ο Homo sapiens έχει αποκτήσει κάποια από τα εξελικτικά πλεονεκτήματά του μέσω της διασταύρωσης με άλλα είδη ανθρώπων τα οποία σήμερα έχουν εκλείψει.

Εξέλιξη… ύψους

A Chinese researcher collects a blood sample from an ethnic Tibetan man participating in the DNA study. Tibetan people can survive on the roof of the world—one of the most inhospitable places that anybody calls home—thanks to a version of a gene that they inherited from a group of extinct humans called Denisovans, who were only discovered four years ago thanks to 41,000-year-old DNA recovered from a couple of bones that would fit in your palm.  If any sentence can encapsulate why the study of human evolution has never been more exciting, it’s that one. Credit: Beijing Genomics Institute photo

Η εν λόγω  παραλλαγή αφορά το γονίδιο EPAS1, το οποίο σχετίζεται με τη ρύθμιση της παραγωγής αιμοσφαιρίνης, της πρωτεΐνης που περιέχεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και τροφοδοτεί με οξυγόνο το αίμα. Στα μεγάλα υψόμετρα η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε οξυγόνο είναι μικρότερη και, προκειμένου να αντεπεξέλθει σε αυτή την έλλειψη, ο οργανισμός παράγει περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια. Για ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν συνηθίσει να ζουν στα μεγάλα ύψη η διαδικασία αυτή είναι επίπονη και μπορεί να αποβεί επικίνδυνη – η παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να είναι μεγαλύτερη από όσο χρειάζεται αυξάνοντας την πηκτικότητα του αίματος και μαζί με αυτήν τον κίνδυνο θρομβώσεων ή εγκεφαλικού. Σε όσους ωστόσο διαθέτουν τη συγκεκριμένη παραλλαγή του EPAS1 η ρύθμιση των επιπέδων οξυγόνου στο αίμα γίνεται πολύ ομαλά, χωρίς κίνδυνο για τον οργανισμό.

In 2010, Rasmus Nielsen from the University of California, Berkeley found that Tibetan people have a mutation in a gene called EPAS1, which helps them handle low levels of oxygen. Thanks to this mutation, they can cope with air that has 40 percent less oxygen than what most of us inhale, and they can live on a 4,000-metre-high plateau where most of us would fare poorly. To date, this is still “strongest instance of natural selection documented in a human population”—the EPAS1 mutation is found in 87 percent of Tibetans and just 9 percent of Han Chinese, even though the two groups have been separated for less than 3,000 years. Nielsen suspects that modern humans had sex with Denisovans in Asia, somewhere between 30,000 and 40,000 years ago. They inherited the Denisovan version of EPAS1, which lingered in the populations at very low frequencies. The carriers fared better at higher altitudes, and their descendants colonised the Tibetan plateau. This explains why the team found the Denisovan EPAS1 in the vast majority of Tibetans, but also in a couple of Han Chinese people living outside of Tibet.

Αν και είναι πολύ σπάνια στον παγκόσμιο πληθυσμό, η συγκεκριμένη παραλλαγή στο EPAS1 είναι εξαιρετικά διαδεδομένη στους κατοίκους του Θιβέτ οι οποίοι ζουν μόνιμα σε υψόμετρο 4.000 μ. και πάνω. Η ανακάλυψή της έγινε το 2010 από τον Ράσμους Νίλσεν, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, και την ομάδα του. Καθώς η γενετική αλληλουχία που είδαν στους Θιβετιανούς διέφερε τόσο πολύ από αυτές που παρατηρούνται σε άλλους σύγχρονους ανθρώπινους πληθυσμούς οι επιστήμονες σκέφτηκαν να την αναζητήσουν σε αρχαιότερα γονιδιώματα. «Τη συγκρίναμε με τους Νεάντερταλ, αλλά δεν βρήκαμε κάποια που να ταιριάζει» δήλωσε στο BBC ο καθηγητής Νίλσεν, ένας εκ των κύριων συγγραφέων της σχετικής μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature». «Μετά τη συγκρίναμε με τους Ντενίσοβα και προς έκπληξή μας εντοπίσαμε κάποια που ταίριαζε σχεδόν απόλυτα».

Γενετικά «δώρα» από συγγενείς

Excavation of Denisova Cave, a site overseen by the Russian Academy of Sciences, is an ongoing venture involving international teams of researchers.

Τα μόνα στοιχεία που έχουμε από τους Ντενίσοβα είναι δυο οστά και δυο δόντια που υπολογίζεται ότι είναι ηλικίας 40.000-50.000 ετών και έχουν βρεθεί στο ομώνυμο σπήλαιο της Σιβηρίας. Αρχικά είχε θεωρηθεί ότι τα απολιθώματα ανήκαν σε κάποιο από τα γνωστά είδη της εποχής, όταν όμως οι επιστήμονες κατόρθωσαν να εξαγάγουν μιτοχονδριακό DNA από το πρώτο οστό που ανακαλύφθηκε (και προερχόταν από το μικρό δάχτυλο του χεριού ενός κοριτσιού) διαπίστωσαν ότι επρόκειτο για ένα νέο, άγνωστο ως τότε είδος ανθρώπου (ακόμη δεν έχει διευκρινιστεί αν πρόκειται για ένα ξεχωριστό είδος Homo ή για υποείδος του Homo sapiens).

The layers of sediment excavated in Denisova Cave (top left) and its surroundings have yielded such artifacts as chipping tools (top right), a fragment of a pinky bone, and a molar. DNA in the bone and molar led to the identification of a new hominin group, the Denisovans.

Τόσο τα τελευταία όσο και προηγούμενα ευρήματα από τις αναλύσεις του γενετικού υλικού που έχει εξαχθεί από το περίφημο πλέον «δαχτυλάκι» δείχνουν ότι οι Homo sapiens της παλαιολιθικής εποχής διασταυρώνονταν με τους Ντενίσοβα (όπως και με τους Νεάντερταλ). Ο καθηγητής Νίλσεν θεωρεί ότι η διασταύρωση του είδους μας με τους Ντενίσοβα συνέβη στο πολύ μακρινό παρελθόν αλλά η γενετική κληρονομιά που μας κληροδότησαν παρέμεινε, για να βοηθήσει πολλές φορές τους μακρινούς προγόνους μας να προσαρμοστούν στα νέα περιβάλλοντα που συναντούσαν καθώς εξαπλώνονταν στον πλανήτη βγαίνοντας από την Αφρική.

This is a documentary dedicated to our melanesian brothers telling about Homo Denisova, an Homo Ancestor we can only find in their genes. Melanesians and Australoids own up to 6% of his DNA and up to 40% of his HLA. Further studies have been made since this documentary was released: "Comparing the genomes of the Denisovan and modern humans from around the world allows the identification of DNA segments particular to the Denisovans, and to modern humans. Thus the Denisovan individual probably had dark hair, eyes and skin. Amongst a number of novel mutations in modern humans, 8 are associated with brain function and nervous system development, and 34 with diseases, including 4 affecting the skin and 6 affecting the eye." Svante Paabo of the Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology

«Αφότου το DNA των Ντενίσοβα πέρασε στους σύγχρονους ανθρώπους παρέμεινε σε διάφορους πληθυσμούς της Ασίας σε χαμηλές συχνότητες για πολύ καιρό» ανέφερε ο κ. Νίλσεν. «Αργότερα, όταν οι πρόγονοι των Θιβετιανών μετακινήθηκαν σε μεγάλο υψόμετρο, αυτό ευνόησε τη γονιδιακή παραλλαγή η οποία στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε σημείο ώστε σήμερα να τη φέρουν οι περισσότεροι Θιβετιανοί». Παρ’ όλα αυτά, πρόσθεσε ο καθηγητής, δεν γνωρίζουμε αν οι Ντενίσοβα ήταν επίσης προσαρμοσμένοι για τη ζωή σε μεγάλο υψόμετρο. Το Σπήλαιο της Ντενίσοβα δεν βρίσκεται ιδιαίτερα ψηλά – είναι στα 760 μ. – όμως, επισημαίνει, ανήκει στα Αλταϊκά Όρη τα οποία υψώνονται πάνω από τα 3.000 μ.

Βρήκαν μια μεγάλη Γη… παγάκι. Frozen 'Earth' discovered: Real-life Hoth planet 3,000 light years away could increase our chances of finding alien life

Καλλιτεχνική απεικόνιση του παγωμένου βραχώδους εξωπλανήτη η παρουσία του οποίου πονοκεφαλιάζει τους επιστήμονες. Artist's concept of planet orbiting in double-star system. Credit: Ohio State University

Ένας ακόμη εξωπλανήτης προστίθεται στην σχετική λίστα που αριθμεί πλέον περισσότερους από 1700 ενώ επίσης το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler έχει υποδείξει την ύπαρξη άλλων περίπου τριών χιλιάδων που αναμένουν τον εντοπισμό τους και την επίσημη αναγνώριση τους. Πρόκειται για ένα πλανήτη με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει εξαιρετικό κοσμολογικό ενδιαφέρον.

Η τροχιά του

The binary system containing the new planet disturbed light from a much more distant star 20,000 light years away in the constellation Sagittarius (pictured).

Ο νέος εξωπλανήτης βρίσκεται σε απόσταση περίπου 3.000 ετών φωτός από εμάς, στην κατεύθυνση του αστερισμού του Τοξότη, και έλαβε την κωδική ονομασία OGLE-2013-BLG-0341LBb. Ο πλανήτης αυτός είναι βραχώδης και υπολογίζεται ότι είναι δύο φορές μεγαλύτερος από τη Γη. Βρίσκεται σε ένα δυαδικό σύστημα δύο ερυθρών νάνων και ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο για αυτόν είναι ότι βρίσκεται σε τροχιά γύρω από το ένα άστρο. Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι δεν είναι εφικτή η παρουσία ενός βραχώδους πλανήτη με σταθερή τροχιά γύρω από το ένα μόνο άστρο ενός δυαδικού συστήματος.

Εντοπίστηκε ένας παγωμένος βραχώδης πλανήτης σε δυαδικό σύστημα. Astronomers have discovered for the first time an exoplanet orbiting one star in a binary system, as shown in this artist's rendering. Until the discovery, no one realised that rocky planets could form stable orbits round one member of a binary star system. The second star in the binary system is also very dim. The two are only as far apart as the distance between Saturn and the sun. Credit: Cheongho Han, Chungbuk National University, Republic of Korea

Η συγκεκριμένη ανακάλυψη έρχεται να προστεθεί σε σειρά προηγουμένων που ανατρέπουν πλήρως τα καθιερωμένα μοντέλα σχηματισμού και εξέλιξης πλανητών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι επιστήμονες να έχουν αρχίσει να αναθεωρούν τις κρατούσες θεωρίες και να συγκεντρώνουν όλα τα διαθέσιμα δεδομένα για να κατανοήσουν καλύτερα τους μηχανισμούς δημιουργίας πλανητών.

Παγωμένος

Named OGLE-2013-BLG-0341LBb, the planet¿s host star shines 400 times less brightly than the sun. It has been described as the real-life version of ice planet Hoth (pictured) featured in Star Wars sequel The Empire Strikes Back orbits, and is almost certainly a lifeless world.

Αν και ο πλανήτης βρίσκεται σε απόσταση πιο κοντινή από εκείνη της Γης με τον Ήλιο εντούτοις πρόκειται για ένα απόλυτα παγωμένο κόσμο. Αυτό γιατί το μητρικό του άστρο είναι 400 φορές λιγότερο λαμπρό από τον Ήλιο και έτσι σε αυτόν φτάνει ελάχιστη θερμότητα. Τον πλανήτη ανακάλυψε ομάδα ερευνητών με επικεφαλής επιστήμονες του Πανεπιστημίου Οχάιο οι οποίοι υπολόγισαν ότι η θερμοκρασία σε αυτόν είναι περίπου -210 βαθμοί Κελσίου. Επιπλέον ο πλανήτης δεν φαίνεται ότι διαθέτει νερό σε υγρή μορφή οπότε κρίνεται ως απολύτως αφιλόξενος για την ζωή.

Όμως με δεδομένο ότι τα δυαδικά αστρικά συστήματα είναι πολύ κοινά στον γαλαξία μας αλλά και στο Σύμπαν γενικότερα το γεγονός ότι μπορούν (όπως αποδεικνύεται) να σχηματίζονται γύρω τους βραχώδεις πλανήτες αυξάνει γεωμετρικά τις πιθανότητες να υπάρχουν πλανήτες με συνθήκες ευνοϊκές για την παρουσία της ζωής. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».