Χορός θανάτου για αστρικό ζευγάρι. Two Stars On A Death Spiral Set To Detonate As A Supernova

Δύο λευκοί νάνοι βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης στην καρδιά του νεφελώματος Henize 2-428. This artist’s impression shows the central part of the planetary nebula Henize 2-428. The core of this unique object consists of two white dwarf stars, each with a mass a little less than that of the Sun. They are expected to slowly draw closer to each other and merge in around 700 million years. This event will create a dazzling supernova of Type Ia and destroy both stars. Credit: ESO/L. Calçada

Ομάδα ερευνητών χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο VLT του Νότιου Ευρωπαϊκού Αστεροσκοπείου (ESO) στην έρημο Ατακάμα της Χιλής εντόπισαν ένα εντυπωσιακό κοσμικό φαινόμενο. Σε απόσταση τεσσάρων χιλιάδων ετών φωτός από εμάς βρίσκεται ένα μυστηριώδες νεφέλωμα η κωδική ονομασία του οποίου είναι Henize 2-428.

This artist’s impression video shows the central part of the planetary nebula Henize 2-428. The core of this unique object consists of two white dwarf stars, each with a mass a little less than that of the Sun. They are expected to slowly draw closer to each other and merge in around 700 million years. This event will create a dazzling supernova of Type Ia and destroy both stars. Credit: ESO/L. Calçada

Είναι ένα νεφέλωμα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά με τους ειδικούς να μην μπορούν μέχρι σήμερα να βρουν απαντήσεις για την ύπαρξη του. Όμως η νέα έρευνα αποκαλύπτει τόσο το πώς δημιουργήθηκε αλλά και το κρύβει στο εσωτερικό του.

Ο χορός του θανάτου

Δύο λευκοί νάνοι βρίσκονται σε τροχιά καταστροφικής σύγκρουσης στην καρδιά μυστηριώδους νεφελώματος. This image of the unusual planetary nebula was obtained using ESO’s Very Large Telescope at the Paranal Observatory in Chile. In the heart of this colourful nebula lies a unique object consisting of two white dwarf stars, each with a mass a little less than that of the Sun. These stars are expected to slowly draw closer to each other and merge in around 700 million years. This event will create a dazzling supernova of Type Ia and destroy both stars. Credit: ESO

Στην καρδιά του νεφελώματος βρίσκονται δύο λευκοί νάνοι, δύο άστρα μεγέθους παρόμοιου με τον Ήλιο, τα οποία όταν έκαψαν τα καύσιμα τους δεν μπήκαν σε διαδικασία αυτοκαταστροφής μετατρεπόμενα σε υπερκαινοφανείς αστέρες αφού παρέμεινε «ζωντανό» ένα τμήμα του πυρήνα τους. Αυτή εκτιμάται ότι είναι και η κατάληξη του δικού μας μητρικού άστρου. Όμως όπως φαίνεται αυτά τα δύο άστρα ήταν τελικά καταδικασμένα να... πεθάνουν. Σύμφωνα με τους ερευνητές που τα εντόπισαν τα δύο άστρα βρίσκονται σε μια τροχιά το ένα γύρω από το άλλο τέτοια που σε περίπου 700 εκ. έτη θα έρθουν σε σύγκρουση και θα καταστραφούν σε μια έκρηξη σουπερνόβα.

This video sequence starts with a view of most of the sky and closes in on a new view of the strange planetary nebula Henize 2-428. The core of this unique object consists of two white dwarf stars, each with a mass a little less than that of the Sun. They are expected to slowly draw closer to each other and merge in around 700 million years. This event will create a dazzling supernova of Type Ia and destroy both stars. Credit: ESO/Digitized Sky Survey 2/N. Risinger (skysurvey.org). Music: movetwo

Η ανακάλυψη των δύο λευκών νάνων εξηγεί και την ύπαρξη του νεφελώματος που δημιουργήθηκε όπως φαίνεται από τα νέφη αερίων που διέρρεαν στο Διάστημα καθώς τα δύο άστρα μετατρέπονταν σε λευκούς νάνους. Όπως αναφέρουν οι ειδικοί όταν τελικά συμβεί η έκρηξη σουπερνόβα θα είναι ορατή από τη Γη ακόμη και στο φως της μέρας. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Τερμίτες, πραγματικοί αρχιτέκτονες οάσεων. Tiny termites can hold back deserts by creating oases of plant life

Οι γιγάντιες φωλιές τους εμποδίζουν την ερημοποίηση συγκρατώντας στο έδαφος πολύτιμη υγρασία. Princeton University research suggests that termite mounds can help prevent the spread of deserts into semi-arid ecosystems and agricultural lands by providing a moist refuge for vegetation. Termite mounds store nutrients and moisture, and allow water to better penetrate the soil. Credit: Photo by Robert Pringle, Princeton University Department of Ecology and Evolutionary Biology

Οι τερμίτες αποδεικνύονται μάστορες της οικολογικής μηχανικής: οι γιγάντιες φωλιές τους εμποδίζουν την ερημοποίηση συγκρατώντας στο έδαφος πολύτιμη υγρασία και σπόρους για αναβλάστηση, διαπιστώνει μελέτη στην επιθεώρηση «Science». «Η βλάστηση πάνω και γύρω από τις φωλιές τερμιτών διατηρείται περισσότερο και φθίνει πιο αργά» σε περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας» λέει η Κορίνα Ταρνίτα του Πανεπιστημίου Πρίνστον στο Νιου Τζέρσι, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Η ανακάλυψη

The Princeton research shows that interactions between species (in this case, termites and plants) may play a major role in modulating and governing the impacts of climatic change. The researchers used a mathematical model and field observations to determine that drylands with termite mounds have two pattern-inducing mechanisms at work, as opposed to just the one that has been used in prior analyses of dryland desertification. Termite mounds self-organize to form a pattern on the scale of tens of meters (top and bottom left). The dense vegetation on each mound (top and bottom center) gradually thins, moving outward from the mound's center. Off the mounds, vegetation self-organizes to form a pattern on the scale of centimeters (top and bottom right), which prior models suggest can be used to determine the extent of desertification in drylands without termites. The Princeton study found that the termite-mound pattern looks similar to the vegetation-pattern thought to mark imminent desertification, but that drylands with termites are in fact much more resilient to drought than those without. Credit:Science/AAAS. Photos.

Στη μελέτη εξετάστηκαν εκτάσεις σαβάνας στην Αφρική και ξερικά λιβάδια στη Νότιο Αμερική και την Ασία. Είναι περιοχές όπου ζουν τερμίτες του γένους Ondotermes, οι οποίοι χτίζουν πανύψηλες, χαρακτηριστικές φωλιές από πηλό, μέσα στις οποίες εκτρέφουν μύκητες ταΐζοντάς τους με νεκρή φυτική ύλη.

Χάρη στις δαιδαλώδεις στοές τους, οι οποίες φτάνουν κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, οι φωλιές επιτρέπουν στο νερό της βροχής να διεισδύει πιο βαθιά στο έδαφος, αντί να κυλά στην επιφάνεια. Επιπλέον, τα απόβλητα της φωλιάς είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη των φυτών, ενώ οι ίδιοι οι τερμίτες συγκεντρώνουν σπόρους, ορισμένοι από τους οποίους θα έχουν την ευκαιρία να βλαστήσουν με τις επόμενες βροχές. «Ακόμα κι αν οι καιρικές συνθήκες φτάσουν σε σημείο να εξαφανίσουν τη βλάστηση από τις φωλιές, η αναβλάστηση είναι πιο εύκολη. Εφόσον υπάρχουν φωλιές, το οικοσύστημα έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να ανακάμψει» επισημαίνει η Ταρνίτα.

Το μοντέλο

In drylands, termite mounds can be important resources for other animals. They can provide a source of lush vegetation for zebras and other foraging herbivores (left), or serve as a vantage point for predators to spot prey over the tall grass of the savanna. Credit: Robert Pringle, Princeton University Department of Ecology and Evolutionary Biology

Η μελέτη της ομάδας της χρησιμοποιεί ένα μαθηματικό μοντέλο για να προσομοιώσει τις μεταβολές των οικοσυστημάτων κατά τη διαδικασία της ερημοποίησης, η οποία χωρίζεται σε πέντε στάδια που χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες κατηγορίες φυτών. Τα αποτελέσματα του μοντέλου συγκρίθηκαν με παρατηρήσεις πεδίου σε περιοχές που βρίσκονται στα όρια ερήμων.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι το περιβάλλον γύρω από τις φωλιές τερμιτών θυμίζει το πέμπτο και τελευταίο στάδιο της ερημοποίησης. Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι τερμίτες διατηρούν τη βλάστηση και εμποδίζουν το οικοσύστημα να περάσει το πέμπτο στάδιο και να γίνει έρημος. Τα συμπεράσματα της μελέτης, επισημαίνουν οι ερευνητές, είναι ότι ορισμένα άνυδρα οικοσυστήματα είναι πιο ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή από ό,τι θα υπέθετε κανείς. Άλλα ζώα που σκάβουν λαγούμια, όπως τα μυρμήγκια και οι τυφλοπόντικες, δεν αποκλείεται να προσφέρουν τις ίδιες πολύτιμες υπηρεσίες.

Ο πρώτος εξερευνητής εξωπλανητών. Twinkle satellite’s fast-track mission to unveil exoplanet atmospheres

Ο δορυφόρος Twinkle θα μελετήσει την ατμόσφαιρα εκατοντάδων εξωπλανητών με στόχο τον εντοπισμό κάποιων που θα διαθέτουν συνθήκες φιλικές προς την ζωή. Artist’s impression of a hot Neptune-sized planet orbiting a star beyond our Sun. Credit: NASA/JPL-Caltech

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler που είχε ως αποκλειστική αποστολή τον εντοπισμό εξωπλανητών, πλανητών έξω από το ηλιακό μας σύστημα, έλαβε την ονομασία «κυνηγός εξωπλανητών». Τώρα η Βρετανία ανακοίνωσε ότι θα στείλει στο Διάστημα τον πρώτο «εξερευνητή εξωπλανητών». Πρόκειται για την αποστολή Twinkle. Αν όλα πάνε σύμφωνα με τον σχεδιασμό των επιτελών της αποστολής το 2019 ένας δορυφόρος θα εκτοξευθεί στο Διάστημα και με τα ισχυρά, προηγμένα και υπερευαίσθητα όργανα του θα προσπαθήσει να μελετήσει σε βάθος τις ατμόσφαιρες εξωπλανητών.

Rendering of the Twinkle mission spacecraft, which will be built by Surrey Satellite Technology Ltd. The short development timescale and low budget of £50 million (including launch) — 10 times cheaper to build and operate than other astrophysical spacecraft developed through international space agency programs — are made possible through expertise already developed at UK institutions and the use of off-the-shelf components. Image credit: Twinkle/SSTL

Σε πρώτη φάση ο δορυφόρος αναμένεται να μελετήσει τις ατμόσφαιρες τουλάχιστον 100 εξωπλανητών επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του σε βραχώδεις πλανήτες με μέγεθος λίγες φορές μεγαλύτερο από αυτό της Γης, πλανήτες που είναι γνωστοί με τον όρο «Υπερ-Γαίες». Η ατμοσφαιρική μελέτη εξωπλανητών είναι ιδιαίτερως σημαντική αφού θα δείξει αν κάποιος πλανήτης διαθέτει συνθηκες φιλικές προς την ζωή.

Δείτε την αθέατη πλευρά της Σελήνης. The mystery of the dark side of the Moon is revealed

Η μυστηριώδης αθέατη πλευρά της Σελήνης «αποκαλύπτεται» στο animation της NASA. The dark side of the moon or the hidden part of the moon is now revealed in this new NASA video. Photo: NASA Goddard/Youtube

Είναι γνωστό ότι η τροχιακή κίνηση της Σελήνης μας υποχρεώνει να βλέπουμε πάντοτε την ίδια πλευρά της. Η άλλη πλευρά έχει επικρατήσει να ονομάζεται ως «σκοτεινή» κάτι που δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα αφού και εκείνη η πλευρά δέχεται το ηλιακό φως. Οι ειδικοί χαρακτηρίζουν την μη ορατή σε μας πλευρά του φυσικού μας δορυφόρου ως «μακρινή» ή ως «αθέατη». Το γεγονός ότι δεν είχαμε οπτική επαφή με αυτή την πλευρά της Σελήνης δημιούργησε ένα μυστήριο γύρω από τον αυτό τον αθέατο σεληνιακό κόσμο.

Ακόμη και όταν από τέλη της δεκαετίας του 1950 άρχισαν να πηγαίνουν στην αθέατη πλευρά της Σελήνης εξερευνητικά σκάφη και να μαθαίνουμε ολοένα και περισσότερα πράγματα για αυτή τα μυστήρια και οι θεωρίες για το τι υπάρχει εκεί δεν περιορίστηκαν καθόλου, το αντίθετο. Πρόσφατα εντοπίστηκε μια περιοχή στην αθέατη πλευρά της Σελήνης στην οποία μπορεί να δημιουργηθεί μια επανδρωμένη βάση ή ακόμη και μια μικρή αποικία.

A number of people who've seen NASA's annual lunar phase and libration videos have asked what the other side of the Moon looks like, the side that can't be seen from the Earth. This video answers that question. The imagery was created using Lunar Reconnaissance Orbiter data.

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα ένα εντυπωσιακό animation στο οποίο παρουσιάζεται η αθέατη πλευρά της Σελήνης ενώ στο φόντο εμφανίζεται η Γη να πραγματοποιεί την δική της τροχιακή κίνηση.

Παράξενο Κυριακάτικο Παρασκήνιο

Νάνος Βαλαωρίτης, "Ένα παράξενο παρασκήνιο"

 Ο τόπος συρρικνώνεται σιγά-σιγά

κι επιστρέφει τρομοκρατημένος

στον προηγούμενο εαυτό του πλην

απ’ την υπεριώδη κι ανεμική πλευρά του

πίσω απ’ τα κυπαρίσσια να κρυφτεί

και με είδε μια μοναχή καλογριά

εκεί που έβγαζε νερό μ’ ένα κουβά

μου ’ριξε μια παράξενη ματιά

κι έστριψε γρήγορα την πλάτη της

αλλού να φύγει τρομαγμένη

και να που πήγαμε μαζί στη στάση

μαζί στον πόλεμο και την ειρήνη

και στου κουφού την πόρτα βρόντα

μαζί στην άνοδο απ’ το πηγάδι

και στην κάθοδο στον Άδη

όταν τραγουδούσαν τα πουλιά

έναν παραπλανητικό σκοπό

αποκοιμίζοντας στην πύλη

το τρικέφαλο θεριό

και ξημεροβραδιαζόμαστε αγκαλιά

στα δώματα του Κάτω Κόσμου

πότε τροχάδην πότε βάδην

το αλαφιασμένο μας μυαλό

δεν λέει να το βάλει κάτω

απ’ την καναβουριά που θάλλει

στο μνήμα του Ινδού κοντά

στο ερειπωμένο ανάκτορο

του Ανίσκιου Βασιλιά

«ΓΡΑΜΜΑΤΟΚΙΒΩΤΙΟΝ ΑΝΕΠΙΔΟΤΩΝ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ» (Ποιήματα 2002-2006 Ύψιλον / βιβλία).

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ

Κάτω από τούτες εδώ τις γραμμές

υπάρχει ένα πλάσμα συνηθισμένο να πολεμάει

τον πόνο, τον θάνατο.

Ίσως γι’ αυτό ν’ αγαπούσε το μελόδραμα,

κάτι ιστορίες των συγκαιρινών του αξιοθρήνητες,

και μάλιστα, καθώς λέγεται, με απόγνωση.

Σαν μεθυσμένος περπάταγε αργά-αργά στους δρόμους,

τρεκλίζοντας κάτω από της ζωής το βάρος·

μόνο απ’ την όψη του μάθαινες πια πώς θα κατέληγε.

Από εκείνη την όψη που τα κύματα τη φυλούσαν της νύχτας.

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής.

JUAN GELMAN

Μανώλης Αναγνωστάκης, "Νέοι της Σιδώνος, 1970"

Κανονικά δεν πρέπει να 'χουμε παράπονο

Καλή κι εγκάρδια η συντροφιά σας, όλο νιάτα.

Κορίτσια δροσερά — αρτιμελή αγόρια

Γεμάτα πάθος κι έρωτα για τη ζωή και για τη δράση.

Καλά, με νόημα και ζουμί και τα τραγούδια σας

Τόσο, μα τόσο ανθρώπινα, συγκινημένα,

Για τα παιδάκια που πεθαίνουν σ' άλλην ήπειρο

Για ήρωες που σκοτώθηκαν σ' άλλα χρόνια,

Για επαναστάτες Μαύρους, Πράσινους, Κιτρινωπούς,

Για τον καημό του εν γένει πάσχοντος Ανθρώπου.

Ιδιαιτέρως σας τιμά τούτη η συμμετοχή

Στην προβληματική και στους αγώνες του καιρού μας

Δίνετε ένα άμεσο παρών και δραστικό — κατόπιν τούτου

Νομίζω δικαιούσθε με το παραπάνω

Δυο δυο, τρεις τρεις, να παίξετε, να ερωτευθείτε,

Και να ξεσκάσετε, αδελφέ, μετά από τόση κούραση.

(Μας γέρασαν προώρως, Γιώργο, το κατάλαβες;)

ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΑΛΛΟΘΙ

Το σκυλί μου κόπια του όγδοου αιώνα

κομμένο στα τέσσερα

μ’ άλλους σακατεμένους κώδικες

λέω να το πουλήσω για πατατόσπορο

έχω παιδιά να θρέψω

θέλει πισσόχαρτο η στέγη μου

θέλει καλαμπόκι το κοτέτσι

θέλουν τα ποντίκια μου τυρί

την Πτολεμαία Κλεοπάτρα θέλω στο στρώμα μου

και βρέχει.

1985

Από την ποιητική συλλογή: «Κιβώτιο ταχυτήτων». Από το βιβλίο: Έκτωρ Κακναβάτος, «Ποιήματα 1943-1987», Εκδόσεις Άγρα, 2010, σελ. 482.

Αλέξανδρος Ίσαρης, «ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ ΣΤΗΝ ΑΙΓΥΠΤΟ ΤΟ 200 π.Χ.»

Γεννήθηκα στὴν Αἴγυπτο τὸ 200 π.Χ.

Μὲ ἥλιο στὸν Αἰγόκερω

Καὶ μὲ σελήνη Κρόνου στὸν Κριό.

Ὁ πατέρας Μακεδόνας

Κι ἡ μάνα μου ἀπὸ τὴ Μαύρη Θάλασσα.

Ἔγινα χτίστης κι ἀπόκτησα πολλὰ παιδιά.

Ἀργότερα θεόρβη ἔπαιζα δίπλα στὸν Λόκ.

Ἀντιγραφέας ἔγινα τὸ 1701 στὴ Μαδρίτη

Καὶ ἐραστὴς μιᾶς δούκισσας

Ποὺ κάηκε σὲ πυρκαγιά.

Μὲ σκότωσαν σὲ ὄργιο κάπου στὸ Περοὺ

Μὰ ἐγὼ ἐμφανίστηκα ξανὰ

Στὴ Σαρλεβὶλ τῶν Ἀρδεννῶν μὲ τ’ ὄνομα Ρεμπώ.

Πέθανα τριάντα ἑπτὰ ἐτῶν κι ὅταν ξαναγεννήθηκα

Ἤμουν γυναίκα ζωηρὴ

Ποὺ ἔγινε διάσημη

Σὲ ρόλους κωμικοὺς

Μέχρι ποὺ γνώρισα στὴ Ρώμη κάποιον Σάντρο Λίππι.

Πόρνη κατέληξα ποὺ πῆγε ἀπὸ χολέρα

Μὰ τώρα φτιάχνω πιάνα στὴ Λειψία.

Ἄλλαξα σχήματα, καρδιές, μυαλὸ

Μίλησα τόσες γλῶσσες.

Τυφλὸς ἐκ γενετῆς ἔχω τρία παιδιὰ

Γυναίκα ἀπὸ τὴ Σάμο.

Τὴν τέχνη ἔμαθα στὸ σπίτι τῶν γονιῶν μου

Καὶ μὲς στὴ μουσικὴ ζῶ τὴ ζωή μου.

Λέγομαι Γιούλιους, εἶμαι ἑβδομήντα δύο χρονῶν

Καὶ θέλω νὰ πεθάνω στὴν Ἑλλάδα.

Αλέξανρος Ίσαρης, «Θὰ ἐπιστρέψω φωτεινός, Ποιήματα 1993-1999»,  εκδ. Άγρα, 2000.

Γιώργος Χρονάς, «In memoriam»

Τελικά μπορεί και να μην είχε κατέβει ποτέ από κανένα τραίνο

και να 'ταν πριν από μένα εκεί να περιμένει κάποιον

κανέναν ή τίποτα. Μπορεί και να 'ταν ένα βαλσαμωμένο πουλί

στην οδό Πειραιώς ή ένα απολιθωμένο ελάφι πάνω στους βράχους

- τούτοι οι θάνατοι είναι ζωγραφισμένοι μέσα μας δίχως φτερά,

δίχως μουσική, δίχως εισόδους και εξόδους, έτσι μένουν θάνατοι

σε όλους τους καιρούς κάτω στο χώμα, στη γη.

Τελικά μπορεί και να μην ήμουν εγώ, αλλά ένας άλλος

που είχε φτάσει πριν από μέρες στο σταθμό κάτω από

το σταματημένο ρολόι περιμένοντας μέσα στο απόγευμα

της Κυριακής μια συνάντηση. Μπορεί και να 'μουν η προδομένη

διαδήλωση, ο λιποτάκτης, η είσοδος του νικημένου μέσα από το

πορτρέτο της υστεροφημίας του, η πρέζα.

Εκείνο το απόγευμα βρήκαμε το πρόσωπό μας. Δεν ήμασταν πια

εμείς. Ήμαστε ωραίοι τότε. Κάτι το σπάνιο.

Γιώργος Χρονάς, «Τα ποιήματα 1973-2008», εκδ. Οδός Πανός, 2008.

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής

Ποίηση: Νάνος Βαλαωρίτης, Juan Gelman, Μανώλης Αναγνωστάκης, Έκτωρ Κακναβάτος, Αλέξανδρος Ίσαρης, Γιώργος Χρονάς.

Πότε τα ανθρώπινα δόντια άρχισαν να στραβώνουν. Hunter-gatherers’ dental “harmony” disrupted by diet shift

Πάνω, τα προβληματικά κάτω δόντια ενός γεωργού. Κάτω, η αρμονική σιαγόνα ενός κυνηγού-τροφοσυλλέκτη. Top: Lower jaw and teeth of Early Neolithic farmer. Bottom: Lower jaw and teeth of Mesolithic hunter-gatherer. Credit: Olivia Cheronet

Κανένα ζώο στη φύση δεν έχει τα οδοντιατρικά προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου. Είναι μια ανωμαλία που πρωτοεμφανίστηκε με την εφεύρεση της γεωργίας πριν από περίπου 12.000 χρόνια, επιβεβαιώνει νέα μελέτη. Δεν υπάρχει όμως λόγος απελπισίας: θεωρητικά, ακόμα και οι σημερινοί άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν το αρμονικό χαμόγελο των προϊστορικών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Η μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην ηλεκτρονική επιθεώρηση «PLoS ONE», εξετάζει τις σιαγόνες από 292 σκελετούς, ηλικίας 6 έως 28 χιλιάδων ετών, που προήλθαν από τη Μέση Ανατολή και τη Ευρώπη.

Η μελέτη

Είναι μια ανωμαλία που πρωτοεμφανίστηκε με την εφεύρεση της γεωργίας πριν από περίπου 12.000 χρόνια. Hunter-gatherers had almost no malocclusion and dental crowding, and the condition first became common among the world's earliest farmers some 12,000 years ago in Southwest Asia. Lower jaw and teeth of a Mesolithic hunter-gatherer. Credit: Olivia Cheronet

Η διεθνής ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι τα δόντια των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ήταν λιγότερο συνωστισμένα και οι σιαγόνες τους είχαν καλύτερη σύγκλειση, δηλαδή ταίριαζαν πιο αρμονικά όταν το στόμα έκλεινε. Αντίθετα, τα ορθοδοντικά προβλήματα βρέθηκαν επιδεινώνονται κατά τη μετάβαση στη ζωή του γεωργού.

«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι οι πληθυσμοί κυνηγών-τροφοσυλλεκτών έχουν μια σχεδόν "τέλεια αρμονία" ανάμεσα στα δόντια και την κάτω σιαγόνα» αναφέρει ο καθηγητής Ρον Πινάσι του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Δουβλίνου, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης. «Η αρμονία αυτή όμως αρχίζει να ξεθωριάζει όταν εξετάσει κανείς τις κάτω σιαγόνες και τα δόντια των πρώτων γεωργών».

Ο λόγος αυτής της μεταβολής είναι ότι οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες έπρεπε να μασούν σκληρές τροφές όπως οι ωμοί καρποί και το κρέας, ενώ το διατροφολόγιο των γεωργών, όπως και των σημερινών ανθρώπων, βασίζεται σε μαγειρεμένα, μαλακά τρόφιμα όπως τα σιτηρά και τα όσπρια. Αυτό σήμαινε ότι η δίαιτα των γεωργών απαιτούσε λιγότερη μάσηση, κάτι που με τη σειρά του περιόρισε την ανάπτυξη της σιαγόνας, χωρίς όμως να μειώνει παράλληλα και το μέγεθος των δοντιών. Ως αποτέλεσμα, τα δόντια έγιναν πιο συνωστισμένα και στραβά και ο κίνδυνος τερηδόνας και ουλίτιδας αυξήθηκε.

Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, η σύνδεση ανάμεσα στη δίαιτα, τη μάσηση και τη μορφολογία και δομή των σιαγόνων είναι τεκμηριωμένη στη βιβλιογραφία. Σήμερα, οι συνωστισμένες σιαγόνες και τα ορθοδοντικά προβλήματα πλήττουν έναν στους πέντε ανθρώπους στις σύγχρονες κοινωνίες -ένα πρόβλημα που έχει χαρακτηριστεί «πάθηση του πολιτισμού».

Θεωρητικά, όμως, τα δόντια μας θα ήταν αρμονικά όπως των προγόνων μας αν αναγκαζόμασταν να μασάμε περισσότερο από μικροί.