Θεραπεία φωτός για την αμνησία. Scientists retrieve lost memories using optogenetics

Επαναστατική οπτογενετική τεχνική επαναφέρει χαμένες μνήμες. Researchers have found that memories that have been 'lost' as a result of amnesia can be recalled by activating brain cells with light. They reactivated memories that could not otherwise be retrieved, using a technology known as optogenetics. Credit: Illustration by Christine Daniloff/MIT

Ιάπωνες και Αμερικανοί νευροεπιστήμονες κατάφεραν να επαναφέρουν στον εγκέφαλο ποντικιών, μνήμες που φαίνονταν οριστικά χαμένες λόγω σοβαρής αμνησίας. Οι ερευνητές ανέπτυξαν μια επαναστατική τεχνική στην οποία εξέθεσαν νευρώνες σε φως το οποίο ενεργοποίησε τον μηχανισμό της μνήμης επαναφέροντας αναμνήσεις. Το επίτευγμα μπορεί μελλοντικά να βοηθήσει στη θεραπεία ανθρώπων με ανάλογα προβλήματα απώλειας μνήμης.

Η τεχνική

During memory encoding, some cells (engram cells, red) are recruited giving rise to new connections or activating preexisting ones (dashed red line). Immediately after encoding the process of memory consolidation allows the development of new connections (thick red line).

Ερευνητές του ιαπωνικού Ινστιτούτου Επιστημών του Εγκεφάλου RIKEN και του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ, με επικεφαλής τον Σουσούμου Τονεγκάβα έδωσαν στα πειραματόζωα ένα φάρμακο, το οποίο τα εμπόδισε να δημιουργήσουν μνήμες για ένα γεγονός που τους προκαλούσε φόβο. Όταν όμως, στη συνέχεια, οι επιστήμονες ενεργοποίησαν με φως εκείνους τους νευρώνες που σχηματίζουν τις μνήμες, τότε οι τελευταίες επανήλθαν.

Όπως ανέφεραν οι ερευνητές, σε μερικές τουλάχιστον περιπτώσεις αμνησίας, οι αναμνήσεις μπορεί να μην έχουν διαγραφεί οριστικά, απλώς ο εγκέφαλος αδυνατεί να τις ανακαλέσει και έτσι να τις ξαναθυμηθεί. Η νέα οπτογενετική τεχνική δίνει «φωτεινή» χείρα βοηθείας στον εγκέφαλο, ώστε να κάνει την ανάκληση της ανάμνησης. Αν η μέθοδος επιβεβαιωθεί και στους ανθρώπους, τότε θα ανοίξει παράθυρο ελπίδας για όσους πάσχουν από αμνησία, π.χ. λόγω τραύματος στον εγκέφαλο, νόσου Αλτσχάιμερ ή άλλης νευροεκφυλιστικής διαταραχής.

Ο ιός

In their naïve, unlearned state, mice have not gained a context-specific engram. Scientists trained the mice to associate a mild shock with an environment, causing a 'freezing' behaviour. In the amnesia state, the mice do not have freezing behavior in the fearful context, but can have freezing behavior if directly activated.

Το «μυστικό» της νέας ελπιδοφόρας τεχνικής συνίσταται στην εισαγωγή -μέσω ενός αβλαβούς ιού- γονιδίων στα εγκεφαλικά κύτταρα (νευρώνες), έτσι ώστε αυτά να παράγουν πλέον μια φωτοευαίσθητη πρωτεΐνη, η οποία κάνει τα κύτταρα να ενεργοποιούνται υπό την επίδραση του φωτός.

Οι ερευνητές έκαναν ήπιο ηλεκτροσόκ στα πειραματόζωα, ώστε να τους δημιουργήσουν μια ανάμνηση φόβου σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Όταν τα ποντίκια επέστρεφαν στον ίδιο χώρο, ακόμη και χωρίς επανάληψη του ηλεκτροσόκ, πάγωναν από τον φόβο τους λόγω της ανάμνησης.

Όταν όμως οι επιστήμονες έδωσαν στα ποντίκια μια χημική ουσία που μπλόκαρε τον σχηματισμό αναμνήσεων στους νευρώνες, τότε τα ζώα δεν θυμούνταν το ηλεκτροσόκ και έτσι δεν φοβούνταν πια τον χώρο όπου αυτό είχε λάβει χώρα. Ο φόβος (και η μνήμη του) τελικά επανήλθε, όταν μέσω του φωτός ενεργοποιήθηκαν οι αντίστοιχοι νευρώνες, που είχαν «αποθηκεύσει» το εκφοβιστικό συμβάν. Το επίτευγμα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Πηγή: Tomás J. Ryan, Dheeraj S. Roy, Michele Pignatelli, Autumn Arons, and Susumu Tonegawa. Engram cells retain memory under retrograde amnesia. Science, 29 May 2015: 1007-1013 DOI:10.1126/science.aaa5542.

Μαύρη σοκολάτα και πράσινο τσάι ενισχύουν τη συγκέντρωση. Dark chocolate and green tea is the perfect concentration combination

David Comba Adamson, Five o'Clock Tea. Ευεργετική είναι για τη συγκέντρωση και την καρδιά η μαύρη σοκολάτα εμπλουτισμένη με το αμινοξύ του πράσινου τσαγιού L-θεανίνη, κατά τους ειδικούς. A new study, the first of its kind, has found that dark chocolate and green tea could be the ideal combination to tackle that mid-afternoon slump.

Ένα κομματάκι μαύρη σοκολάτα με... πράσινο τσάι θα μπορούσε να μας προσφέρει την τονωτική «ένεση» ενέργειας που αναζητούμε κυρίως κατά τις απογευματινές ώρες, υποστηρίζουν αμερικανοί επιστήμονες.

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Αριζόνας, με τη βοήθεια ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος (EEG), εξέτασαν την εγκεφαλική δραστηριότητα συνολικά 122 ατόμων ηλικίας 18-25 ετών, που είχαν καταναλώσει σοκολάτα με διαφορετικά επίπεδα ως προς την περιεκτικότητά της σε κακάο.

Αρχικά είδαν ότι όσοι είχαν καταναλώσει μαύρη σοκολάτα με 60% κακάο εμφάνιζαν υψηλότερα επίπεδα εγρήγορσης και συγκέντρωσης, όπως επίσης και αυξημένη αρτηριακή πίεση, συγκριτικά με τους υπόλοιπους που είχαν καταναλώσει άλλα είδη σοκολάτας.

Στη συνέχεια, δοκιμάζοντας διάφορους συνδυασμούς, διαπίστωσαν ότι την αρτηριακή πίεση «έριχνε» ο συνδυασμός της μαύρης σοκολάτας και της L-θεανίνης - ένα αμινοξύ που συναντάται σε υψηλή περιεκτικότητα στο πράσινο τσάι.

Μαυροπράσινη ενέργεια

Chocolate with more than 60pc cacao content is classed as dark chocolate. Photo: FRESHFOODIMAGES.COM

«Τα ευρήματα αυτά είναι πραγματικά εντυπωσιακά. Η μαύρη σοκολάτα φάνηκε να ενεργοποιεί τον εγκέφαλο με έναν πραγματικά μοναδικό τρόπο» εξηγεί ο επικεφαλής της μελέτης και καθηγητής Ψυχολογίας Λάρι Στίβενς. «Η κατανάλωσή της ενισχύει τη δυνατότητα της συγκέντρωσης και της προσοχής μας. Πολλοί από εμάς, και κυρίως οι μαθητές και οι φοιτητές, νιώθουμε λίγο "θολωμένοι" λίγο μετά το μεσημέρι. Καταναλώνοντας μαύρη σοκολάτα με υψηλή περιεκτικότητα σε κακάο θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε την προσοχή μας».

«Από την άλλη πλευρά, η L-θεανίνη είναι πραγματικά φοβερή καθώς μειώνει τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης και οδηγεί στην παραγωγή των λεγόμενων κυμάτων άλφα, φέρνοντας τον εγκέφαλο σε κατάσταση ηρεμίας» προσθέτει ο ειδικός.

Οι ερευνητές σκέφτηκαν ότι αν η σοκολάτα αυξάνει την αρτηριακή πίεση και η L-θεανίνη τη μειώνει, τότε ενδεχομένως ο συνδυασμός των δύο να μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία ενός νέου προϊόντος που να προστατεύει την καρδιά και ταυτόχρονα να ενισχύει τα επίπεδα της προσοχής, χωρίς να οδηγεί σε υπερένταση.

Όπως αναφέρουν με δημοσίευσή τους στο επιστημονικό έντυπο «NeuroRegulation», πρόκειται για την πρώτη μελέτη η οποία εξετάζει την επίδραση της σοκολάτας στη συγκέντρωση όσων την καταναλώνουν.

Πράσινο τσάι παντού!

Edward Cucuel, Tea in the Park. This is an impressionist painting depicting what was really fashionable back in the days of Edward Cucuel, long walks in the park, the joy of admiring the nature and the afternoon tea custom  highly enjoyed by society elites.

Τον τελευταίο καιρό μια «πράσινη» μόδα έχει κατακτήσει τον κόσμο. Ο  λόγος για το Matcha, που δεν είναι άλλο από το είδος του πράσινου τσαγιού που καλλιεργείται στην Ιαπωνία και το οποίο έχει πλέον ξεπεράσει το στάδιο του αφεψήματος και έχει μπει για τα καλά στις δημιουργίες μεγάλων σεφ ζαχαροπλαστικής, μπαρίστας και μπάρμεν. Πρωτότυπα γλυκά, παγωτά, ροφήματα και κοκτέιλ αποκτούν ένα πράσινο χρώμα... φρεσκάδας και την απαλή γεύση και το άρωμα του πράσινου τσαγιού.

Καλλιόπη Εξάρχου, «Λάθος εκτίμηση»

Max Oppenheimer, Der Blutende (The Bleeding Man), 1911.

Κουράζεται κι ο Έρωτας;

Πρήζονται τα πόδια του;

Λυγίζουν τα χέρια του;

Ματώνουν τα χείλη του;

Του φόβου και του ελέους

ο αγγελόπτερος;

Και τον νόμιζα υπεράνω

Paul Klee, Lovers, 1920.

Καλλιόπη Εξάρχου, «Μάχιμα χείλη», Σοκόλης 2014.

To αρχαιότερο έγκλημα! Was this the world's first murder victim?

Το κρανίο του ανθρώπου που δολοφονήθηκε πριν από 430 χιλιάδες έτη. Archaeologists have uncovered evidence of what may be the world's first murder some 430,000 years ago. Cranium 17 - a young Neanderthal apparently murdered with two blows to the head. Image credit: (Javier Trueba / Madrid Scientific Films)

Φονικά τραύματα στο κρανίο ενός συγγενούς του ανθρώπου, το οποίο χρονολογείται προ 430.000 ετών και ανακαλύφθηκε σε ένα ισπανικό σπήλαιο, αποκαλύπτουν το αρχαιότερο έγκλημα, που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα.

Προϊστορικό CSI

Archaeologists carry out excavation work on the 'Pit of Bones' in Spain. 

Eρευνητές, με επικεφαλής την παλαιοντολόγο Νοέμι Σάλα του Κέντρου Εξέλιξης του Συγχρόνου Ανθρώπου του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης ανακάλυψαν σε ένα υπόγειο σπήλαιο της βόρειας Ισπανίας, γνωστό και ως «Ο λάκος με τα οστά», απομεινάρια σκελετών τουλάχιστον 28 ατόμων, τα οποία μάλλον ανήκαν στα «ξαδέρφια» μας, τους Νεάντερταλ.

The injuries sustained to Cranium 17. A view of the puncture from the outside, from the inside and with a use of a microscope. Image credit: (Sala et al/PLOS One)

Το ένα από τα καλοδιατηρημένα κρανία φέρει δύο μεγάλα τραύματα. Οι σύγχρονες εγκληματολογικές τεχνικές αποκάλυψαν ότι προήλθαν από δύο ξεχωριστά πλήγματα από το ίδιο αντικείμενο, λίθινο ή ξύλινο.

Modern forensic techniques show the victim was probably killed by two blows to the head before being tossed into a cave 430,000 years ago. A detailed CT scan of the skull showed that the two fractures were almost indistinguishable. Image credit: (Sala et al/PLOS One)

Οι επιστήμονες αποκλείουν τα θανάσιμα τραύματα να προήλθαν από πτώση του ατόμου (άγνωστο αν ήταν άνδρας ή γυναίκα) και θεωρούν ότι είναι προϊόν σκόπιμης φονικής ενέργειας, πράγμα που καθιστά τη συγκεκριμένη περίπτωση τον αρχαιότερο γνωστό φόνο στην ανθρώπινη (προ)ιστορία.

Archaeologists carry out excavation work on the 'Pit of Bones' in Spain. Photo Credit: AFP/Getty Images.

Οι παλαιοανθρωπολόγοι θεωρούν την ανακάλυψη άλλη μία ένδειξη ότι η φονική βία αποτελούσε μέρος της ζωής των προγόνων μας. Ο φόνος στο ισπανικό σπήλαιο συνέβη εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια προτού οι πρόγονοί μας φθάσουν στην Ευρώπη από την Αφρική. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PLOS One».

Ανακαλύφθηκε άγνωστος πρόγονος μας. New Hominin Species Discovered in Ethiopia

Ζούσε στην Αιθιοπία μαζί με τη «Λούσι» πριν από περίπου 3,5 δισ. Έτη. A multinational group of anthropologists has described a new human ancestor species that lived in what is now the Afar region of Ethiopia about 3.3 – 3.5 million years ago, overlapping in time with the famous Lucy’s species, Australopithecus afarensis. Casts of the jaws of Australopithecus deyiremeda. The specific name, deyiremeda, means ‘close relative’ in the language spoken by the Afar people. Image credit: Laura Dempsey / Cleveland Museum of Natural History.

Ένα νέο είδος προγόνου του ανθρώπου, ανακάλυψαν οι επιστήμονες στην περιοχή Αφάρ της Αιθιοπίας. Η ανακάλυψη, που περιπλέκει ακόμη περισσότερο το ανθρώπινο «οικογενειακό δέντρο», καθώς προσθέτει ένα ακόμη «κλαδί» σε αυτό, βασίζεται σε οστά γνάθου και δόντια, που χρονολογούνται προ 3,3 έως 3,5 εκατ. ετών.

Ο καινούργιος συγγενής μας

Sculptor's Rendering of the Hominin Australopithecus afarensis. Image credit: Dave Einsel / Getty Images

Το άγνωστο έως τώρα προανθρώπινο είδος, που είχε χαρακτηριστικά τόσο ανθρώπου όσο και πιθήκου, ονομάσθηκε Australopithecus deyiremeda, που σημαίνει «στενός συγγενής» στην τοπική διάλεκτο. Υπήρξε συγγενής και γείτονας της διάσημης «Λούσι» (Australopithecus afarensis), που έζησε πριν από 2,8 έως 3,8 εκατ. χρόνια και είχε ανακαλυφθεί το 1974, σε απόσταση περίπου 35 χιλιομέτρων από την τοποθεσία της νέας ανακάλυψης.

Ένα κομμάτι της γνάθου του άγνωστου μέχρι σήμερα «στενού συγγενή» μας. The left half of the lower jaw of Australopithecus deyiremeda. Image credit: Yohannes Haile-Selassie / Cleveland Museum of Natural History.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αιθιοπικής καταγωγής ανθρωπολόγο δρ. Γιοχάνες Χαϊλέ-Σελασιέ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Κλίβελαντ στις ΗΠΑ, δήλωσαν ότι, μετά και τη νέα ανακάλυψη, ενισχύεται η πεποίθηση πως πολλά προανθρώπινα είδη συνυπήρχαν στην ίδια περιοχή.

The type specimen (a-e) and paratype specimens (f-k) of Australopithecus deyiremeda. Image credit: Yohannes Haile-Selassie et al.

Συνεπώς το πρώιμο στάδιο της ανθρώπινης εξέλιξης υπήρξε σαφώς πιο περίπλοκο, από ό,τι πίστευαν έως τώρα οι επιστήμονες. Όπως είπε ο Σελασιέ, μόνο αν μελλοντικά ανακαλυφθούν περισσότερα απολιθώματα, η καταγωγή του ανθρώπου θα φωτισθεί καλύτερα. Παλαιότερα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι υπήρχε μόνο ένα προανθρώπινο είδος που ζούσε προ 3 έως 4 εκατ. ετών, όμως αυτή η εικόνα ανατρέπεται πλέον. Ο σύγχρονος άνθρωπος (Homo sapiens) εμφανίσθηκε πριν από περίπου 200.000 χρόνια. Το αρχαιότερο είδος της ευρύτερης ανθρώπινης οικογένειας (του γένους Homo) εκτιμάται ότι έζησε πριν από περίπου 2,8 έως 3,2 εκατ. χρόνια, όταν εμφανίσθηκαν και τα αρχαιότερα λίθινα εργαλεία.

Πηγή: Yohannes Haile-Selassie et al. 2015. New species from Ethiopia further expands Middle Pliocene hominin diversity. Nature 521, 483-488; doi: 10.1038/nature14448.

Νέα ιδιωτική πρωτοβουλία για τον εποικισμό του Άρη. New project aims to establish a human colony on Mars

Παρόλο που ίσως και οι αστροναύτες της MarsPolar θα περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους στον Άρη, όπως θα συμβεί και με τους αστροναύτες της Mars One, η κοινοπραξία αφήνει το ενδεχόμενο να κατασκευάσει ένα διαστημόπλοιο για την επιστροφή στη Γη. Artist's rendering of the Mars Transportation Vehicle. Credit: MarsPolar

Μια ακόμη διεθνής κοινοπραξία έβαλε στο «στόχαστρο» τον Άρη, προγραμματίζοντας να εγκαταστήσει γύρω στο 2029 να εγκαταστήσει την πρώτη της αποικία στον Κόκκινο Πλανήτη.

Με μέλη ειδικούς από τη Ρωσία, τις ΗΠΑ, την Ουκρανία, την Πολωνία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η κοινοπραξία ονομάζεται MarsPolar και προορίζει την αποικία της για έναν από τους δύο πόλους του Άρη, όπου όλα τα στοιχεία δείχνουν πως υπάρχει παγωμένο νερό.

Το σχέδιο είναι οι κάτοικοι της αποικίας να αυξάνονται με 4-6 αστροναύτες ανά 2 χρόνια, ενώ ακόμη παραμένει ανοικτό το κατά πόσο θα επιστρέψουν στη Γη, έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα.

Σύμφωνα με τους υπεύθυνους της MarsPolar, η αποστολή τους θα μπορούσε να γίνει με τα διαστημόπλοια της ιδιωτικής εταιρείας SpaceX. Πριν όμως καταφθάσουν οι πρώτοι άποικοι, θα έχουν προηγηθεί αρκετά «ταξίδια», για τη μεταφορά προμηθειών και των υλικών από τα οποία θα κατασκευασθεί η βάση. Επίσης, στα πλάνα περιλαμβάνεται και η αποστολή ενός τροχοφόρου οχήματος.

Mars Transfer Vehicle. Credit: MarsPolar

Με βάση το χρονοδιάγραμμα της κοινοπραξίας, μέχρι το 2020 αναμένεται να είναι έτοιμο το Όχημα Μεταφοράς στον Άρη (MTV), για να εκτοξευθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη, μεταφέροντας 35 τόνους φορτίου. Το φορτίο αυτό θα αποτελείται από τρόφιμα, νερό, οξυγόνο, αλλά και απαραίτητο εξοπλισμό – όπως ηλιακά πάνελ, μονάδες παραγωγής νερού και διαστημικές στολές.

Έναν μήνα αφότου το MTV αρχίσει να περιφέρεται γύρω από τον πλανήτη μας, θα απογειωθεί ένα ακόμη σκάφος, με ακόμη 40 τόνους προμηθειών, που θα προσδεθεί στο MTV ώστε το διαστημόπλοιο να αποκτήσει και δεύτερο κινητήρα.

Στη συνέχεια, το διαστημόπλοιο θα βάλει «πλώρη» για τον πλανήτη, χωρίς αστροναύτες, όπου θα προσεδαφισθεί με τη βοήθεια ενός αλεξίπτωτου. 

MarsPolar, a newly started international venture is setting its sights on the Red Planet. The project consisting of specialists from Russia, United Arab Emirates, Poland, U.S. and Ukraine has come up with a bold idea to establish a human settlement on Mars' polar region, the part of the planet with abundant quantities of water ice.

Όπως αναφέρεται στο σάιτ της MarsPolar, θα εγκατασταθεί αυτόματα η πρώτη μονάδα της βάσης, ενώ θα τεθούν σε λειτουργία τα συστήματα υποστήριξης ζωής και παραγωγής νερού, ώστε το πρώτο πλήρωμα που θα φτάσει στον Άρη, με την τρίτη κατά σειρά αποστολή, να μπορεί να αναπνεύσει μέσα στο κατάλυμα χωρίς να χρειάζεται σκάφανδρα.

Οι επανδρωμένες αποστολές θα συνεχισθούν με συχνότητα 2 ετών. Μάλιστα, αν και η κοινοπραξία δεν έχει καταλήξει στα κριτήρια επιλογής, υποστηρίζει πως οι εθελοντές θα μπορούν σύντομα να υποβάλουν αίτηση συμμετοχής στο πρότζεκτ, ώστε να υπάρχει αρκετός χρόνος για την εκπαίδευσή τους.

Η κοινοπραξία θέλει επίσης να ξεκινήσει άμεσα την κατασκευή της βάσης της, του MarsPolar Space Center, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Αν και η MarsPolar είναι η δεύτερη ιδιωτική εταιρεία που ανακοινώνει τα σχέδιά της για εποικισμό του Άρη, αφού η ολλανδική εταιρεία Mars One έχει ήδη ξεκινήσει τις ετοιμασίες για την αποστολή εθελοντών στον Κόκκινο Πλανήτη, η κοινοπραξία δηλώνει πως η δική της απόπειρα διαφέρει τόσο στον τρόπο προετοιμασίας της αποικίας όσο και στο κόστους του εγχειρήματος, το οποίο υπολογίζει πως θα είναι αρκετά μικρότερο.

Επίσης, παρόλο που ίσως και οι αστροναύτες της MarsPolar θα περάσουν το υπόλοιπο της ζωής τους στον Άρη, όπως θα συμβεί και με τους αστροναύτες της Mars One, η κοινοπραξία αφήνει το ενδεχόμενο να κατασκευάσει ένα διαστημόπλοιο για την επιστροφή στη Γη. Όσον αφορά τη χρηματοδότησή της, η κοινοπραξία θα στηριχθεί σε δωρεές και σε επενδυτές που θα θελήσουν να αξιοποιήσουν εμπορικά τις τεχνολογίες που θα αναπτύξει.

Μάρκος Μέσκος, «Χριστίνα»

Edvard Munch, The lady from the sea, 1896

Θλιβερό η φωνή να γυρίζει πίσω χωρίς απόκριση

ο στίχος της Ασκληπιού και το φεγγάρι ευτυχώς χαμηλά

και ο ψηλός μονόχειρας στο επιτάφιο αεράκι

κάθε απόγευμα γύρω τριγύρω του Λυκαβηττού.

Ένας άνθρωπος της ηλικίας μου λοιπόν που βαδίζει

στους δρόμους με την ωραία ψευδαίσθηση

τι ωραία

τι ωραία

όλα χαρούμενα όλα φωτεινά και καταπώς

βαθιά τα επιθυμεί η ψυχούλα που μες στη φυλακή

γεννιέται.

Πίσω από τα φύλλα πίσω απʼ τα πουλιά

πάλι φοβάμαι.

Edvard Munch, Evening. Melancholy I, 1896

Από τη συλλογή «Άλογα στον Ιππόδρομο» (1973)

Πορτραίτο από το Φωτ.Αρχείο: © Γιάννη Δ. Βανίδη.

Ο Μάρκος Μέσκος (1935-2019) γεννήθηκε και πέρασε τα μαθητικά του χρόνια στην Έδεσσα. Σπούδασε στο τμήμα γραφικών τεχνών και διακόσμησης του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Σχολής Δοξιάδη Αθηνών, από όπου και αποφοίτησε το 1968. Αρχικά εργάστηκε στο εμπορικό κατάστημα του πατέρα του, έπειτα, από το 1965, ως γραφίστας σε αρκετά διαφημιστικά γραφεία της Αθήνας, αλλά και ως επιμελητής εκδόσεων.

Έχει εικονογραφήσει διάφορες ποιητικές συλλογές, τόσο δικές του όσο και άλλων ποιητών, όπως του Ηλία Κεφαλά και του Γιάννη Χρυσανθόπουλου. Πολύ πριν την εγκατάστασή του στην Αθήνα (από το 1957), είχε συνδεθεί με τη συντακτική ομάδα του περιοδικού Μαρτυρίες. Άρχισε να γράφει ποιήματα σε εφηβική ηλικία και πρωτοεμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1955 με (μετέπειτα αποκηρυγμένο) ποίημα στην Ηπειρωτική Εστία.

Από το 1981 είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου και υπήρξε συνιδρυτής της εκδοτικής ομάδας των Χειρογράφων, ενώ το 1987-1993 εργάστηκε ως υπεύθυνος των εκδόσεων της Α.Σ.Ε.. Η ποιητική του αναγνώριση επισφραγίζεται τις τελευταίες δεκαετίες με πλήθος σημαντικών βραβείων.

Το 1996 τιμήθηκε με το βραβείο ποίησης του περιοδικού Διαβάζω (πρόκειται μάλιστα για την πρώτη φορά που απονεμήθηκε το βραβείο) για τη συλλογή του Χαιρετισμοί (1995), το 2005 με το βραβείο Καβάφη, το 2006 με το βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του ποιητικού του έργου, και το 2013 με Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή του Τα λύτρα (2012).

Η πρώτη του επίσημη εμφάνιση στα νεοελληνικά γράμματα ήταν το 1956 με το ποίημα "Ειρήνη" στο περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης, (τεύχος 13, Ιανουάριος 1956, σελίδα 46), όπου χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Κούλης Αυγερινός. Έχει χρησιμοποιήσει επίσης κατά καιρούς τα ψευδώνυμα Δημήτρης Γραμματικός και Πέτρος Μηλιώνης. Ποιήματά του μεταφράστηκαν σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Συνεργάστηκε με ποιήματά και μελέτες του στα περιοδικά Επιθεώρηση Τέχνης, Εφημερίδα των ποιητών, Καινούργια Εποχή, Νέα Εστία, Νέα Πορεία, Ο Λογοτέχνης, Μαρτυρίες, Σημειώσεις, Δεκαπενθήμερος Πολίτης, Αντί, Ελίτροχος, Το Δέντρο, Γράμματα και Τέχνες κ.ά.

Η πρώτη φάση της ποιητικής του δημιουργίας σχετίζεται με τραυματικά ιστορικά βιώματα της δεκαετίας του 1940 και εμφορείται από την αίσθηση ενότητας ποιητή και γενέθλιου τόπου, ανθρώπινου υποκειμένου και φύσης.

Η έννοια της αντίστασης διατρέχει την ποίησή του και, ενώ στις αρχικές του συλλογές αποκρυσταλλώνεται σε μορφές της ελληνικής παράδοσης, όπως αυτές του Διγενή ή των κλεφτών, σταδιακά κατατείνει όλο και περισσότερο στην αφαίρεση. Άλλα χαρακτηριστικά της ποίησής του αποτελούν η εισβολή του ιστορικού χρόνου στον ατομικό χώρο και η οργανική συμπλοκή προσωπικού και συλλογικού.