«Μοναχικός και επικίνδυνος πλανήτης η Γη». Humans are turning the Earth into a 'lonely and very dangerous planet', ecologist warns

Αμερικανός επιστήμονας προειδοποιεί ότι ο αφανισμός ειδών θα οδηγήσει τον πλανήτη μας σε μια κατάσταση χωρίς επιστροφή. Mankind is wiping out species so fast it could put the world into an irreversible 'downward spiral'.

Οι άνθρωποι μετατρέπουν τη Γη σε «μοναχικό πλανήτη», γυμνό από την πλούσια βιοποικιλότητα, υποστηρίζει ο καθηγητής Εντ Γουίλσον από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ο ίδιος επισημαίνει ότι ο ρυθμός εξαφάνισης των ειδών «καλπάζει» περίπου 100-1.000 φορές ταχύτερα από ό,τι προτού περπατήσει στη Γη ο άνθρωπος. Μέχρι το τέλος του αιώνα που διανύουμε μάλιστα, ο δρ Γουίλσον εκτιμά ότι ενδεχομένως να έχουν εξαφανιστεί τα μισά είδη ζώων και φυτών του πλανήτη. 

Harbour Seal. Where: Orkney Islands. What: Between 2001-2006, numbers in Orkney declined by 40 per cent. Why: epidemics of the phocine distemper virus are thought to have caused major declines, but the killing of seals in the Moray Firth to protect salmon farms may have an impact.

«Δημιουργούμε έναν μοναχικό πλανήτη. Αν συνεχίσουμε μάλιστα να καταστρέφουμε τη βιόσφαιρα της Γης, ενδεχομένως να καταλήξουμε – μεταξύ άλλων - με έναν πολύ επικίνδυνο πλανήτη» αναφέρει ο ειδικός σε θέματα βιοποικιλότητας. «Αν για παράδειγμα, σβήσουμε από τον χάρτη π.χ. όλα τα ήδη της Νότιας Αμερικής, τότε κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει ανεπανόρθωτα προβλήματα σε παγκόσμιο επίπεδο, ξεκινώντας μια καθοδική πορεία χωρίς επιστροφή».

African lion (Panthera leo). Where: Ghana. What: In Ghana’s Mole National Park, lion numbers have declined by more than 90 per cent in 40 years. Why: local conflicts are thought to have contributed to the slaughter of lions and are a worrying example of the status of the animal in Western and Central Africa.

«Ένα κατεστραμμένο περιβάλλον μπορεί να “κατοικηθεί” εκ νέου ως έναν βαθμό, αλλά αυτό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί σε περίπτωση που έχουμε ξεφορτωθεί όλα τα είδη. Θα τα χάναμε για πάντα και πιστεύω ότι αυτή θα είναι και η κόψη του ξυραφιού και για την ανθρώπινη ύπαρξη επάνω στον πλανήτη» προσθέτει.

Το μνημείο των χαμένων ειδών

Swordfish (Xiphias gladius). Where: found worldwide in tropical, subtropical and temperate seas. Why: at risk from overfishing and as a target in recreational fishing. A significant number of swordfish are also caught by illegal driftnet fisheries in the Mediterranean.

Ο δρ Γουίλσον, σε πρόσφατη επίσκεψή του στη Βρετανία, εγκαινίασε το πολλά υποσχόμενο πρόγραμμα γύρω από το παρατηρητήριο της μαζικής εξαφάνισης των ειδών, γνωστό ως Mass Extinction Monitoring Obervatory (MEMO) το οποίο θα κατασκευαστεί στο νησί του Πόρτλαντ, στα νότια παράλια της Βρετανίας.

Leatherback turtle (Dermochelys coriacea). Where: Indonesia, Malaysia, Mexico, Costa Rica. What: Numbers are down in both the Atlantic and Pacific. It declined by 95 per cent between 1989-2002 in Costa Rica. Why: mainly due to them being caught as bycatch, but they’ve also been affected by local developments. Alamy

Πρόκειται για ένα μνημείο αφιερωμένο στα 460 είδη που έχουν εξαφανιστεί από τον πλανήτη μας κατά την τελευταία 500ετία – από το ντόντο μέχρι τον διάβολο της Τασμανίας -, το οποίο θα έχει ως στόχο την ενημέρωση του κοινού αλλά και των επιστημόνων.

Saiga Antelope (Saiga tatarica). Where: Kazakhstan, Mongolia, Russia, Turkmenistan, Uzbekistan. What: fall in populations has been dramatic. In the early 1990s numbers were over a million, but are now estimated to be around 50,000. Why: the break up of the former USSR led to uncontrolled hunting. Increased rural poverty means the species is hunted for its meat.

«Πρέπει να λάβουμε ηθικές αποφάσεις ώστε να σταματήσει ο αφανισμός των ειδών. Σε αυτό θα πρέπει να συμπεριληφθεί και η προστασία της βιόσφαιρας» τονίζει ο δρ Γουίλσον, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη της βιοποικιλότητας τροπικών δασών και άλλων άγριων βιοτόπων.

Πηγή: The Independent

Eίδαν την καρδιά ενός σουπερνόβα. Astronomers dissect the aftermath of a supernova

Στην καρδιά του υπερκαινοφανούς αστέρα 1987Α βρίσκεται πιθανότατα ένα άστρο νετρονίου. This artist's illustration of Supernova 1987A is based on real data and reveals the cold, inner regions of the exploded star's remnants (in red) where tremendous amounts of dust were detected and imaged by ALMA. This inner region is contrasted with the outer ring (lacy white and blue circles), where the blast wave from the supernova is colliding with the envelope of gas ejected from the star prior to its powerful detonation. This ring was initially lit up by the ultraviolet flash from the original explosion, but over the past few years the ring material has brightened considerably as it collides with the expanding shockwave. Credits: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/Alexandra Angelich (NRAO/AUI/NSF)

Το φως του έφτασε στη Γη το 1987Α από το Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος και οι επιστήμονες του έδωσαν το όνομα 1987Α. Πρόκειται για έναν από τους πιο ενδιαφέροντες υπερκαινοφανείς αστέρες που αποτελεί μόνιμο στόχο έρευνας των επιστημόνων. Ομάδα αστρονόμων χρησιμοποιώντας επίγεια ραδιοτηλεσκόπια κατάφεραν να διεισδύσουν βαθιά στο εσωτερικό του συγκεκριμένου υπερκαινοφανούς και να κάνουν πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τις συστοιχίες τηλεσκοπίων ATCA και ALMA και εντόπισαν τα ίχνη της παρουσίας ενός αστέρα νετρονίου στην καρδιά του υπερκαινοφανούς. Η παρουσία ενός αστέρα νετρονίου (ή πάλσαρ) σε ένα υπερκαινοφανή αστέρα έχει διατυπωθεί εδώ και καιρό από τους ειδικούς αλλά μέχρι σήμερα δεν είχαν υπάρξει αποδείξεις ή έστω κάποιες ενδείξεις που να την επιβεβαιώνουν. Οι ερευνητές εντόπισαν κάτι που είτε είναι ένα νεφέλωμα που έχει σχηματιστεί στο εσωτερικό του 1987Α από την δραστηριότητα ενός πάλσαρ είτε είναι το ίδιο το πάλσαρ. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal».

Εργοστάσιο σκόνης

Εντυπωσιακές παρατηρήσεις στο εσωτερικό ενός «δημοφιλούς» υπερκαινοφανούς αστέρα. Astronomers have used radio telescopes in Australia and Chile to see inside the remains of a supernova. The supernova, known as SN1987A, was first seen by observers in the Southern Hemisphere in 1987 when a giant star suddenly exploded at the edge of a nearby dwarf galaxy called the Large Magellanic Cloud. In the two and a half decades since then the remnant of Supernova 1987A has continued to be a focus for researchers the world over, providing a wealth of information about one of the Universe's most extreme events. An outline of the equatorial ring and inner debris, as seen with the Hubble Space Telescope (green/blue contours), on top of ALMA observations of the remnant at 345 GHz (red/orange, with rendering). Credit: G. Zanardo, ICRAR-UWA

Προηγούμενες παρατηρήσεις έχουν δείξει ότι στο εσωτερικό του 1987Α βρίσκονται τεράστιες ποσότητες κοσμικής σκόνης. Οι επιστήμονες υποψιάζονταν ότι η έκρηξη σουπερνόβα παράγει κοσμική σκόνη. Όμως δεν ήταν βέβαιοι αν παράγονται πολύ μεγάλες ποσότητες, ικανές για παράδειγμα να γεμίσουν με κοσμική σκόνη το Σύμπαν, όταν αυτό ήταν σε βρεφική ηλικία, και να ξεκινήσει ο σχηματισμός γαλαξιών.

Image Above: Left Panel: SNR1987A as seen by the Hubble Space Telescope in 2010. Middle Panel: SNR1987A as seen by the Australia Telescope Compact Array (ATCA) in New South Wales and the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chile. Right Panel: A computer generated visualization of the remnant showing the possible location of a Pulsar. Credit: ATCA & ALMA Observations & data – G. Zanardo et al. / HST Image: NASA, ESA, K. France (University of Colorado, Boulder), P. Challis and R. Kirshner (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics).

Μελετώντας δεδομένα από τα διαστημικά τηλεσκόπια Hubble και Chandra και τα ραδιοτηλεσκόπια του αστεροσκοπείου ALMA στη Χιλή ερευνητές από τις ΗΠΑ διαπίστωσαν ότι ο 1987Α αποτέλεσε ένα πραγματικό εργοστάσιο παραγωγής κοσμικής σκόνης, μεγάλο μέρος της οποίας εξακολουθεί να βρίσκεται εγκλωβισμένο στο εσωτερικό του. Η ανακάλυψη έρχεται να στηρίξει τη θεωρία για τον κρίσιμο ρόλο των υπερκαινοφανών αστέρων στη λειτουργία και εξέλιξη του Σύμπαντος.

Βρεφικός κλώνος του ηλιακού μας συστήματος. Baby photos of a scaled-up solar system

Στο νεαρό άστρο υπάρχουν δύο δίσκοι κοσμικής ύλης, ένα φωτοστέφανο σκόνης και δημιουργείται ένα πλανητικό σύστημα παρόμοιο με το δικό μας. An artist's impression of a young star surrounded by debris rings and a vast dust halo. Credit: NASA/JPL-Caltech

Αμερικανοί ερευνητές εντόπισαν ένα νεαρό άστρο γύρω από το οποίο έχουν αρχίσει να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία και πλανητών εκεί. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το σύστημα αυτό έχει κοινά χαρακτηριστικά με το δικό μας ηλιακό μας σύστημα.

Εντυπωσιακό

A schematic view of the HD 95086 system. Astronomers have discovered two dust belts surrounded by a large dust halo around young star HD 95086. The findings provide a look back at what our solar system may have resembled in its infancy. Credit: NASA/JPL-Caltech

Την ανακάλυψη έκαναν ερευνητές του Πανεπιστημίου της Αριζόνα οι οποίοι εντόπισαν το άστρο HD 95086 που βρίσκεται σε απόσταση 295 έτη φωτός από εμάς στον αστερισμό της Τρόπιδος. Χρησιμοποιώντας τα διαστημικά τηλεσκόπια Spitzer και Herschel οι ερευνητές συνέλεξαν μια σειρά από δεδομένα που μαζί με προσομοιώσεις που πραγματοποίησαν έδειξαν ότι γύρω από το άστρο έχουν σχηματιστεί δύο δίσκοι κοσμικής ύλης (σκόνης, αερίων). Επιπλέον το άστρο και οι δίσκοι περιβάλλονται από ένα τεράστιο «φωτοστέφανο» σκόνης.

This artist's concept depicts giant planets circling between belts of dust. Scientists think the star system HD 95068 may have a planetary architecture similar to this. While the star system's two dust belts are known, along with one massive planet, more giant planets may lurk unseen. Image Credit: NASA/JPL-Caltech

Δεν είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται ένα υπό διαμόρφωση πλανητικό σύστημα όμως αυτό που κάνει ξεχωριστό το συγκεκριμένο είναι ότι σύμφωνα με τους ερευνητές έχει κοινά χαρακτηριστικά με το ηλιακό μας σύστημα. «Πιστεύουμε ότι στο HD 95086 βλέπουμε την εικόνα του ηλιακού μας συστήματος όταν αυτό ήταν μόλις 10-20 εκ. έτη» αναφέρει η Κέιτ Σου, επικεφαλής της έρευνας.

Possible planet masses and locations along with debris belts in HD 95086 compared to a scaled-up version of our outer solar system. Black points indicate known planets; red points show where additional planets are likely to be if they have a certain mass (the unit 'M Jupiter' equals the mass of Jupiter); and gray regions show the possible locations the planets can inhabit. One AU is the average Earth-sun distance. Credit: Sarah Morrison

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι έχει ήδη σχηματιστεί (τουλάχιστον) ένας πλανήτης στο νεαρό σύστημα και κάνουν λόγο για ένα γίγαντα αερίου πέντε φορές μεγαλύτερο από τον Δία. Πιστεύουν επίσης ότι στο σύστημα έχει σχηματιστεί μια ζώνη αστεροειδών παρόμοια με τη ζώνη Κούιπερ στο δικό μας ηλιακό σύστημα. Όπως είναι ευνόητο η ανακάλυψη είναι σημαντική επειδή η παρατήρηση του συστήματος θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του σχηματισμού και εξέλιξης των πλανητικών συστημάτων γενικότερα και του δικού μας ειδικότερα. Η ανακάλυψη παρουσιάστηκε σε συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας που διεξάγεται στην Αριζόνα.

Η πρώτη προσγείωση σε κομήτη. History beckons for Rosetta comet mission

Το Philae θα αρχίσει να κατεβαίνει αργά και, αν όλα πάνε καλά, η προσγείωσή του στον κομήτη θα γίνει μετά από επτά ώρες, στις 17:30 ώρα Ελλάδος, ενώ το ραδιοσήμα που θα επιβεβαιώνει την επιτυχία, θα φθάσει στη Γη μετά από μισή ώρα. Η ESA θα προσφέρει «ζωντανή» διαδικτυακή κάλυψη του γεγονότος από το κέντρο ελέγχου της στο Ντάρμσταντ, στη διεύθυνση ΕΔΩ. A first for space exploration: No probe has previously made a soft touchdown on a comet. 

Ποτέ έως τώρα μία -ανθρώπινη τουλάχιστον- διαστημική συσκευή δεν έχει προσγειωθεί σε έναν κομήτη. Αυτό ακριβώς θα επιχειρήσει την Τετάρτη το πρωί το μητρικό μη επανδρωμένο ρομποτικό διαστημικό σκάφος «Ροζέτα» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA).

Το διαστημικό σκάφος έχει ήδη πλησιάσει κοντά στον κομήτη – στόχο 67Ρ/Τσουριούμοφ/Γκερασιμένκο και πρόκειται να απελευθερώσει μια μικρή θυγατρική επίσης ρομποτική συσκευή – εργαστήριο, με την αρχαία ελληνοαιγυπτιακή ονομασία «Φίλαι» (Philae), που θα επιχειρήσει να προσγειωθεί στον εν κινήσει κομήτη και να «αγκιστρωθεί» σε αυτόν.

Η τοποθεσία προσγείωσης. The targeted landing site is on the head of the 4km-wide rubber duck-shaped comet.

Η αποστολή, για την προετοιμασία της οποίας χρειάστηκαν δύο δεκαετίες περίπου, θεωρείται δύσκολη και η έκβαση του παράτολμου εγχειρήματος είναι αβέβαιη. Η επιφάνεια του παγωμένου κομήτη, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση περίπου μισού δισεκατομμυρίου χιλιομέτρων από τον πλανήτη μας, δεν είναι καθόλου ομαλή και οι υπεύθυνοι της αποστολής (μετά από κοπιώδεις μαθηματικούς υπολογισμούς) προσπάθησαν να διαλέξουν την λιγότερο κακή λύση -την τοποθεσία «Αγκιλκία» – όμως η επιτυχία κάθε άλλο παρά διασφαλισμένη είναι.

Ο κομήτης φέρει το όνομα δύο ουκρανών αστρονόμων, οι οποίοι τον εντόπισαν για πρώτη φορά το 1969, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο και το BBC. Οι φωτογραφίες που έχει τραβήξει ως τώρα η «Ροζέτα», η οποία έφθασε στον 67Ρ/Τσουριούμοφ/Γκερασιμένκο στις 6 Αυγούστου φέτος, δείχνουν ότι ο κομήτης, συνολικού μήκους περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων, έχει περίεργο σχήμα, αποτελούμενος από δύο ξεχωριστούς «λοβούς» ενωμένους μεταξύ τους με ένα λεπτό «λαιμό».

Έχει πολύ σκούρο χρώμα, εκλύει αέρια με πολύ άσχημη μυρωδιά (κάτι μεταξύ κλούβιων αυγών και ούρων αλόγων) και στην επιφάνειά του υπάρχει μια πληθώρα από βράχους ύψους έως 50 μέτρων, ρωγμές και λοφίσκους με κλίσεις πάνω από 30 μοίρες. Είναι κάτι που δεν περίμεναν οι υπεύθυνοι της αποστολής και γι’ αυτό ανησυχούν κατά πόσο το «Φίλαι» θα καταφέρει να «δέσει» πάνω σε μια τέτοια επιφάνεια. Οι επιστήμονες δεν ξέρουν καν πόσο σκληρή είναι η επιφάνεια ενός κομήτη και κατά πόσο το ρομποτικό σκάφος θα βουλιάξει μέσα της.

Rosetta mission: Can you land on a comet?

Ο αποχωρισμός του βάρους 100 κιλών οχήματος προσγείωσης «Φίλαι» από το βάρους τριών τόνων σκάφος «Ροζέτα» (που είχε εκτοξευτεί το 2004) θα λάβει χώρα περίπου στις 10:30 το πρωί ώρα Ελλάδος της Τετάρτης και ενώ θα βρίσκεται σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από τον κομήτη. Το «Φίλαι» θα αρχίσει να κατεβαίνει αργά και, αν όλα πάνε καλά, η προσγείωσή του στον κομήτη θα γίνει μετά από επτά ώρες, δηλαδή στις 17:30 ώρα Ελλάδος, ενώ το ραδιοσήμα που θα επιβεβαιώνει την επιτυχία, θα φθάσει στη Γη μετά από μισή ώρα.

Πενήντα εταιρείες από 14 ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ, καθώς και προσωπικό 200 ατόμων, συνέβαλαν για να υλοποιηθεί η φιλόδοξη αποστολή. Η όλη επιχείρηση, που έχει κοστίσει ως τώρα 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ, κατευθύνεται από το κέντρο ελέγχου της ESA στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας.

The Philae robot is pushed off Rosetta by means of spindles.

Αν η «Φίλαι» τα καταφέρει, χάρη στα δύο ειδικά άγκιστρα – καμάκια που διαθέτει, να προσδεθεί στην ανώμαλη επιφάνεια του κομήτη, θα αρχίσει στη συνέχεια να κάνει φυσικές και χημικές μελέτες με τα δέκα επιστημονικά όργανά της. Κάτι τέτοιο δεν έχει ξαναγίνει ποτέ πριν και αναμένεται να προσφέρει σημαντικά επιστημονικά στοιχεία.

What does Philae do during descent? Credit: ESA/ATG medialab

Χάρη στις μπαταρίες της, η «Φίλαι» θα έχει ενέργεια για τις πρώτες 60 ώρες και μετά θα χρησιμοποιήσει την ηλιακή ενέργεια, κάτι που μπορεί να της επιτρέψει να αντέξει ως τον Αύγουστο του 2015, όταν ο κομήτης θα έχει πλησιάσει τον Ήλιο. Μεταξύ άλλων, διαθέτει ένα μικρό γεωτρύπανο για να πάρει δείγματα από βάθος έως 20 εκατοστών στο υπέδαφος του κομήτη, ανιχνευτή ακτίνων-Χ, φασματογράφο, πανοραμικές μικροκάμερες κ.α. Τα ευρήματα των ερευνών θα στέλνονται στη «Ροζέτα» και από εκεί στη Γη.

Οι κομήτες αποτελούνται από αρχαίο πάγο, σκόνη και άλλα υλικά που προέρχονται από την πρωτογενή ύλη, από όπου προήλθε το ηλιακό μας σύστημα πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Οι επιστήμονες ελπίζουν να βρουν πάνω στον κομήτη ενδείξεις ακόμη και για την προέλευση της ζωής στη Γη.

Εκδήλωση στο ΑΠΘ

Ο Θανάσης Οικονόμου γεννήθηκε στο Ζιάκα του νομού Γρεβενών, σπούδασε Φυσική στη Τσεχία και την Αμερική και εργάζεται από το 1981 στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Έχει διεξάγει βασική έρευνα στην Πυρηνική Φυσική, ειδικά σε φασματόμετρα σωματιδίων άλφα και ακτίνων-Χ. Πειραματικές συσκευές του λειτουργούν επί τόπου ή έχουν κάνει μετρήσεις σε διάφορα σώματα του Ηλιακού Συστήματος (Σελήνη, Άρης, Κρόνος, αστεροειδείς και κομήτες) σε ρωσικές, αμερικανικές, ευρωπαϊκές καθώς και ιαπωνικές διαστημικές αποστολές, όπως Surveyor, Apollo, Viking στη Σελήνη, Pathfinder, Spirit και Opportunity στον Άρη, Cassini/Huygens στον Κρόνο και Stardust και Rosetta σε κομήτες. Έχει βραβευθεί πολλές φορές, διεθνώς, για τη συμβολή του στη μελέτη του Ηλιακού Συστήματος και τη συμμετοχή του σε διαστημικές αποστολές.

Τα μυστικά του κομήτη Τσουριούμοφ – Γκερασιμένκο (Churyumov – Gerasimenko), προορισμού του διαστημικού σκάφους Ροζέττα (Rosetta), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), θα πληροφορηθούν από… πρώτο χέρι οι Φοιτητές του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Τα πρώτα αδημοσίευτα αποτελέσματα από την επικείμενη προσεδάφιση της διαστημικής συσκευής “Philae” πάνω στον κομήτη, που θα πραγματοποιηθεί μεθαύριο, Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2014, θα παρουσιάσει στους φοιτητές ο επιφανής Έλληνας αστροφυσικός, Senior Scientist του Εργαστηρίου Αστροφυσικής και Διαστημικής Έρευνας του Πανεπιστημίου του Σικάγο και σημαίνων συντελεστής της διαστημικής αποστολής του “Ροζέττα” Θανάσης Οικονόμου.

Η ομιλία του θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου 2014 και ώρα 12.30, στην Αίθουσα Α31 του Τμήματος Φυσικής.

Πηγές: enet.gr – www.bbc.com

Οι σκύλοι θα αποκαλύψουν το «ελιξίριο της μακροζωίας»; How man’s best friend could hold the key to anti-ageing

Σχεδιάζονται σε σκύλους δοκιμές της ουσίας ραπαμυκίνηςπου ανακαλύφθηκε στη Νήσο του Πάσχα – εκτιμάται ότι τα αποτελέσματα θα δείξουν αν το φάρμακο επιμηκύνει τη ζωήκαι βοηθά τον εγκέφαλο «θωρακίζοντάς» τον απέναντι στα γηρατειά. UW scientists Matt Kaeberlein, with his dog Dobby, and Dan Promislow, with his dog Frisbee, hope to launch a study of the anti-aging drug rapamycin in pet dogs. Credit: STEVE RINGMAN / THE SEATTLE TIMES

Ένα φυσικό φάρμακο που έχει βρεθεί στο έδαφος της Νήσου του Πάσχα εκτιμάται από επιστήμονες ότι μπορεί να χαρίσει μακροζωία και καλά, «διαυγή» γηρατειά στον άνθρωπο.

Πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι η ραπαμυκίνη, περί ης ο λόγος, έβαλε «φρένο» στη φθορά των νοητικών λειτουργιών των τρωκτικών καθώς εκείνα γερνούσαν ενώ έδωσε και ελπίδες για θεραπεία της κατάθλιψης. (D. E. Harrison et al. Nature 460, 392–395; 2009).

Μελέτη σε σκύλους

Μεγάλους σκύλους θέλουν να χρησιμοποιήσουν οι ερευνητές στα πειράματά τους με τη ραπαμυκίνη. Large dogs like this Old English Sheepdog are promising test subjects for longevity studies. Credit: Timothy Clary/AFP/Getty Images

Τώρα ερευνητές σχεδιάζουν να δοκιμάσουν αυτό το αποκαλούμενο «ελιξίριο της μακροζωίας» σε σκύλους, οι οποίοι πιστεύεται ότι θα προσφέρουν πιο ρεαλιστικά στοιχεία σχετικά με το πώς η ουσία δρα και στον άνθρωπο.

Η ραπαμυκίνη παράγεται από ένα μικρόβιο (Streptomyces hygroscopicus) που ζει στο έδαφος της Νήσου του Πάσχα, του εξωτικού αυτού μέρους του Νοτίου Ειρηνικού. Η ουσία πρωτοανακαλύφθηκε το 1964 από καναδούς ερευνητές. Οι επιστήμονες διέσχισαν τον Ειρηνικό και έφθασαν στη Νήσο του Πάσχα προκειμένου να μελετήσουν την υγεία ενός τόσο απομονωμένου πληθυσμού όσο αυτός που την κατοικεί. Κάτω από τη σκιά των περίφημων μονολιθικών αγαλμάτων που δεσπόζουν στο νησί συνέλεξαν βιολογικό υλικό για περαιτέρω εξέταση χωρίς να γνωρίζουν ότι ουσιαστικώς μέσα στο χώμα που θα έπαιρναν μαζί τους θα κρυβόταν το πολύτιμο φάρμακο.

Η ουσία χρησιμοποιήθηκε αρχικώς ως αντιμυκητισιακός παράγοντας αλλά σύντομα φάνηκε η έντονη ανοσοκατασταλτική δράση της, με αποτέλεσμα να αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια ένα άκρως χρήσιμο «εργαλείο» ενάντια στην απόρριψη μοσχευμάτων. Το όνομά της συνδέεται με την ονομασία Ράπα Νούι που δόθηκε στο νησί από τους πολυνήσιους αποίκους του, οι οποίοι εκτιμάται ότι έφθασαν σε αυτό τον 5ο αιώνα μ.Χ. (Ράπα σημαίνει μεγαλύτερο ενώ Νούι είναι ένα νησί της Ταϊτής).

Επιμήκυνση ζωής, επιβράδυνση νοητικής φθοράς

Drugs added to pet food may extend lives of dogs and lead the way to protect humans against cancer and heart conditions. Labradors are one of the breeds best suited to test anti-ageing drugs. Photograph: Uwe Krejci/Getty

Εκτός από την ανοσοκατασταλτική δράση της η ραπαμυκίνη φάνηκε πριν από κάποια χρόνια, σύμφωνα με δημοσίευση στην επιθεώρηση «Neuroscience», ότι μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της μάθησης και της νοητικής φθοράς. Σε ποντίκια, η ουσία χάρισε επιμήκυνση της ζωής κατά 13% στα θηλυκά και κατά 9% στα αρσενικά.

Ωστόσο, κυρίως εξαιτίας του υψηλού κόστους της, η ραπαμυκίνη δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί σε ανθρώπους, σύμφωνα με άρθρο στο «Νature». Οι δοκιμές δεν έχουν ξεκινήσει και εξαιτίας σοβαρών ανησυχιών σχετικά με την ανοσοκατασταλτική δράση της ουσίας - η καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος αφήνει το άτομο ευάλωτο απέναντι σε εχθρούς όπως οι ιοί και τα βακτήρια. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η υπάρχουσα εκδοχή του φαρμάκου αυξάνει και τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου και έτσι πρέπει να γίνει τροποποίησή του προτού δοκιμαστεί σε ανθρώπους.

Σε κάθε περίπτωση αρκετοί ειδικοί πιστεύουν ότι περαιτέρω έρευνες θα οδηγήσουν σε αποτελεσματικές, λιγότερο επιβλαβείς, αντιγηραντικές θεραπείες με βάση τη ραπαμυκίνη. «Οποιαδήποτε ουσία έχει κάποιου είδους παρενέργειες - το ερώτημα είναι ποιες παρενέργειες μπορεί να αντέξει κάποιος ζυγίζοντας παράλληλα τα οφέλη ενός φαρμάκου» σημείωσε στο «Nature» ο Ράντι Στρονγκ, γεροντολόγος στο Ινστιτούτο Barshop.

Χορήγηση μικρών δόσεων

Rapamycin is an immunosuppressant that has been isolated from the bacterium Streptomyces hygroscopicus found in soil samples from Easter Island. The image shows co-culture of Streptomyces hygroscopicus with Aspergillus nidulans. (HKI / FSU)

Οι Μάθιου Κεμπερλίν και Ντάνιελ Προμίσλοφ από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ προτείνουν τη χορήγηση χαμηλών δόσεων ραπαμυκίνης στους σκύλους στο πλαίσιο των πειραμάτων που σχεδιάζονται τώρα.

Αρχικώς τα πειράματα θα περιλαμβάνουν περί τους 30 σκύλους, ο μισοί εκ των οποίων θα λάβουν την ουσία. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι θα συλλέξουν μεγάλους σκύλους οι οποίοι ζουν κατά μέσο όρο οκτώ-δέκα χρόνια. Θα ξεκινήσουν τη χορήγηση ραπαμυκίνης στα ζώα όταν αυτά θα είναι έξι-εννέα ετών. Σύμφωνα με το «Nature», η δοκιμή εκτιμάται ότι θα διαρκέσει τουλάχιστον τρία έτη, ωστόσο μέσα σε μήνες από την έναρξή της θα έχει φανεί αν η ουσία είναι αποτελεσματική.

Read the whole article on News @ Nature

To κρασοπότηρο που ήταν «πλανητάριο». Ancient Greek Wine Cup May Show Constellations

Τα ζώα στον διάκοσμο του σκύφου που βρίσκεται στο Μουσείο της Λαμίας αναπαριστούν σύμφωνα με τη νέα μελέτη κάποιους αστερισμούς. A two-handled wine cup may hold some of the earliest Greek depictions of the constellations. Here, a bull, snake, rabbit/small dog and large dog decorations. The wine cup, which is currently on display at the Lamia Archaeological Museum, dates back to 625 BC, and was originally discovered near a temple in the acropolis of Halai, about 25 miles (40 kilometers) north of Thebes, Greece. The piece of pottery, which is known as a skyphos, depicts a bull, a snake, a hare or small dog, a large dog, a scorpion, a dolphin, and a panther or lion. Credit: John Barnes

Ο σκύφος ήταν ένα αρχαίο ελληνικό αγγείο, ένα είδος ποτηριού με πλατύ στόμιο («ευρύστομο») και δύο λαβές που αποτελούσε μία από τις πιο δημοφιλείς μορφές κυπέλλου στην αρχαία Ελλάδα. Ένας σκύφος με αναπαραστάσεις ζώων που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λαμίας κέντρισε το ενδιαφέρον του αμερικανού αρχαιολόγου Τζον Μπαρνς που επισκέφθηκε το μουσείο. Μελετώντας το συγκεκριμένο αγγείο ο Μπαρνς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αναπαραστάσεις των ζώων απεικονίζουν στην πραγματικότητα αστερισμούς. Αν η θεωρία του είναι ορθή, τότε έχουμε να κάνουμε με ένα ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα. Αυτό γιατί τα παλαιότερα γραπτά κείμενα στα οποία υπάρχουν αναφορές για τις αστρονομικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων ανάγονται στον 5ο αιώνα π.Χ.

Προκειμένου να εντοπίσουν παλαιότερες αστρονομικές αναφορές οι ερευνητές στρέφονται στη μελέτη του διακόσμου διαφόρων αντικειμένων. Ένα από τα πρώτα δείγματα αστρονομικών γνώσεων των αρχαίων Ελλήνων καταγράφεται σε ένα θραύσμα κεραμικού αντικειμένου το οποίο χρονολογείται κάπου ανάμεσα στο 760 π.Χ. και στο 700 π.Χ. Ο επίμαχος σκύφος χρονολογείται στο 625 π.Χ. και σε περίπτωση που κρύβει όντως αστρονομικά δεδομένα θα είναι φυσικά ένα από τα αρχαιότερα σχετικά ευρήματα.

The remains of the acropolis of Halai, Greece. (Halai.arts.cornell.edu).

Ο σκύφος ανακαλύφθηκε μέσα σε συντρίμμια δίπλα σε έναν αρχαίο ναό στην ακρόπολη των Αλών, η οποία βρίσκεται περίπου 40 χλμ. βόρεια της Θήβας.  Αν και περίπου το ένα τρίτο του λείπει, εν τούτοις οι αναπαραστάσεις των ζώων διασώθηκαν σε σημαντικό βαθμό. Σε αυτές απεικονίζονται ένας ταύρος, ένα φίδι, ένας λαγός ή ένα μικρό σκυλί, ένας μεγάλος σκύλος, ένας σκορπιός, ένα δελφίνι και το μπροστινό μισό ενός λιονταριού ή πιθανώς ενός πάνθηρα. «Ο πατέρας μου με μεγάλωσε με την αστρονομία και βλέποντας αυτό το γκρουπ ζώων η σκέψη που αναπήδησε αμέσως στο μυαλό μου ήταν ότι αυτό που έβλεπα είχε σχέση με αστερισμούς. Αν επαναξιολογήσουμε άλλες σκηνές με ζώα που έχουν χαρακτηριστεί σκηνές κυνηγιού ή ζωφόρος ζώων, τότε ίσως μπορέσουμε να βρούμε περισσότερες απεικονίσεις των αστερισμών και να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς οι αρχαίοι Έλληνες έβλεπαν τον ουρανό τη νύχτα» εκτιμά ο Μπαρνς.

Αστερισμοί που συμβολίζουν τις εποχές

Ένας «αταίριαστος» συνδυασμός ζώων σε έναν σκύφο του 7ου αιώνα π.Χ. ερμηνεύεται από αμερικανό αρχαιολόγο ως μια από τις αρχαιότερες αναπαραστάσεις αστερισμών στον ελλαδικό χώρο. A Greek wine cup showing a large dog, scorpion, dolphin and a panther/lion, possibly symbolizing constellations. Credit: John Barnes

Ο αμερικανός αρχαιολόγος υποστηρίζει ότι η ζωγραφική σύνθεση δεν έχει κάποια συνοχή και αναφέρει ως παράδειγμα το δελφίνι που μοιάζει εντελώς αταίριαστο με τα υπόλοιπα ζώα της στεριάς που απεικονίζονται στον σκύφο. Αναφέρει ακόμη την παρουσία του σκορπιού, ο οποίος επίσης δεν αποτελούσε δημοφιλές «θέμα» των καλλιτεχνών σε κεραμικά αντικείμενα - πολύ περισσότερο, δεν τοποθετούσαν σκορπιούς σε συνθέσεις με πολλά ζώα. Σύμφωνα με τον Μπαρνς ο ταύρος αναπαριστά τον αστερισμό του Ταύρου και το φίδι τον αστερισμό της Ύδρας (και όχι τον αστερισμό του Όφεως ή του Δράκοντα που συνδέονται άμεσα με το ερπετό). Ο λαγός αντιστοιχεί στον αστερισμό του Λαγωού, ο σκύλος στον αστερισμό του Μεγάλου ή Μικρού Κύωνος, ο σκορπιός στον αστερισμό του Σκορπιού, το δελφίνι στον αστερισμό του Δελφινιού και το λιοντάρι στον αστερισμό του Λέοντα. 

Animals are commonly attributed to certain seasons. Here Canis Major is depicted by a dog on the left, and on the right the constellation Lepus is depicted by a rabbit.

Όπως αναφέρει στη μελέτη του που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Hesperia» της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα τα ζώα συμβολίζουν τους αστερισμούς και αυτοί με τη σειρά τους τις εποχές του έτους. Ο ταύρος και πιθανώς κάποια ζώα που απεικονίζονταν στο χαμένο μέρος του σκύφου συμβολίζουν το φθινόπωρο, το φίδι, ο λαγός και ο σκύλος τον χειμώνα, ο σκύλος (ξανά) και ο σκορπιός την άνοιξη, το δελφίνι και το λιοντάρι το καλοκαίρι. Ο Τζον Μπαρνς, υποψήφιος διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι - Κολούμπια, απάντησε στις ερωτήσεις που του έθεσε «το Βήμα» σχετικά με τη μελέτη του.

Γιατί κατά τη γνώμη σας ο αρχαίος καλλιτέχνης αποφάσισε να δημιουργήσει αυτή τη συμβολική αναπαράσταση των αστερισμών;

‘Allegory of Summer’ by Jerzy Siemiginowski-Eleuter (Wikimedia). The lion, symbolizing the constellation of leo (and summer), is seen in the sky.

«Δυστυχώς, δεν έχουμε στη διάθεσή μας κάποια στοιχεία που να απαντούν σε αυτό το ερώτημα. Ωστόσο το σημείο στο οποίο βρέθηκε ο σκύφος υποδεικνύει ότι αποτελούσε αντικείμενο που χρησιμοποιούνταν στον ναό. Η αναπαράσταση δεν φαίνεται να αποτελεί ένα είδος ημερολογίου αλλά οι συγκεκριμένοι αστερισμοί επιλέχθηκαν επίτηδες επειδή ίσως σήμαιναν κάτι ιδιαίτερο για τους ντόπιους και πιθανότατα συμβολίζουν με τη σειρά τους τις εποχές του έτους. Αν τελικά αυτό ισχύει, τότε η σκηνή στον σκύφο μπορεί να υπενθυμίζει γεγονότα ή εορτασμούς που γίνονταν στον ναό καθώς εναλλάσσονταν οι εποχές. Μπορεί επίσης να είναι μια αναπαράσταση που δείχνει το πέρασμα του χρόνου. Όπως ανέφερα και στην αρχή, δεν μπορούμε να ξέρουμε γιατί σχεδιάστηκε η συγκεκριμένη σκηνή».

Θα συνεχίσετε να αναζητείτε «κρυμμένα» αστρολογικά θέματα σε αρχαία αντικείμενα, είτε ελληνικά είτε άλλων πολιτισμών;

While such drawings of hunting scenes are common in Ancient Greece, Mr Barnes says this depiction including a dolphin with a land animal is odd. This led him to believe the drawings were showing constellations, some of which are shown in this image.

«Ευελπιστώ ότι θα συνεχίσω να κάνω αυτού του είδους τις έρευνες. Πρέπει μάλιστα να σας πω ότι υπάρχουν και άλλοι επιστήμονες που ασχολούνται επισταμένα με αυτό το αντικείμενο. Αν μάθουμε περισσότερα για το πώς έβλεπαν και κατανοούσαν τον νυχτερινό ουρανό οι αρχαίοι Έλληνες, θα μπορέσουμε να συγκρίνουμε τις δικές τους γνώσεις με εκείνες άλλων αρχαίων μεσογειακών πολιτισμών και από αυτό να προκύψουν ενδιαφέροντα στοιχεία για την πιθανή σχέση και επικοινωνία ανάμεσα σε αυτούς τους πολιτισμούς. Μια ενδιαφέρουσα ερευνητική προσπάθεια είναι αυτή που γίνεται από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ. Πρόκειται για το πρόγραμμα CHELP (The Cornell Halai and East Lokris Project - http://halai.arts.cornell.edu/wwwroot/chelp/home.htm), όπου μελετώνται τα αρχαία ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή στην οποία βρέθηκε ο σκύφος».

Προβολή στο Μουσείο Λαμίας

Αεροφωτογραφία του αρχαιολογικού χώρου των Αλών. Η αρχαία πόλη των Αλών αναπτύχθηκε στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στην ανατολική πλευρά του κόλπου της Αταλάντης. Η θέση κατοικήθηκε στη Νεολιθική εποχή (6.000-5.000 π.Χ). Η πόλη των ιστορικών χρόνων ιδρύθηκε το 600 π.Χ περίπου και ανήκε σε συμμαχία πόλεων της Ανατολικής Λοκρίδας με έδρα τον Οπούντα. Οι Αλές ανασκάπτονται από αμερικανούς αρχαιολόγους. Δύο πρωτοπόρες ερευνήτριες η Hetty Goldman και η Alice Walker Kosmopoulos δραστηριοποιήθηκαν στο χώρο από το 1911 μέχρι και το 1935. Από το 1990 ξεκίνησαν και πάλι οι ανασκαφές στο χώρο από το πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του καθηγητή κ. John E. Coleman. © Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού © ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Ο σκύφος στον οποίο ο αμερικανός αρχαιολόγος Τζον Μπαρνς εντοπίζει ένα από τα αρχαιότερα δείγματα αστρονομικών γνώσεων των αρχαίων Ελλήνων εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λαμίας. Η Μαρία-Φωτεινή Παπακωνσταντίνου, προϊσταμένη της ΙΔ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στην οποία υπάγεται το μουσείο, αναφέρει σχετικά στο «Βήμα»:

΄Ηταν για εσάς έκπληξη η θεωρία που ανέπτυξε ο αμερικανός αρχαιόλογος για το τι συμβολίζει ο διάκοσμος του σκύφου;

Halai, a small ancient town in East or Opuntian Lokris, is situated hard by the sea on the eastern shore of the bay referred to by Strabo (9.4.2) as the Opuntian Gulf and called in modern times the bay of Atalanti.

«Ο σκύφος από τις Αλές εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας από το 1994 στο πλαίσιο της παρουσίασης των ευρημάτων από διάφορα ιερά της Φθιώτιδας, ανάμεσα σε αυτά και από το ιερό της Αθηνάς Σωτήρος στην ακρόπολη των αρχαίων Αλών. Η πόλη των Αλών στην Ανατολική Λοκρίδα ιδρύθηκε τον 7ο αι. π.Χ. και γνώρισε ιδιαίτερη ακμή στους αρχαϊκούς χρόνους. Η ανασκαφική διερεύνηση του χώρου πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (ανασκαφέας Hetty Goldman) ενώ συμπληρωματικές εργασίες έγιναν στη δεκαετία του 1990 υπό τη διεύθυνση του καθηγητή John Coleman του Πανεπιστημίου του Cornell. Ένα από τα ευρήματα της ανασκαφής της τελευταίας αυτής περιόδου είναι και ο αρχαϊκός σκύφος με κεντρική παράσταση μιας ζωφόρου με ζώα, ο οποίος προέρχεται από τις επιχώσεις μικρού ιερού, όπου θα πρέπει να είχε αφιερωθεί.

Μερική άποψη του χώρου. (τομείς A, F, G). © Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού © ΙΔ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων

Μέχρι πρόσφατα το αγγείο αυτό δεν είχε αποτελέσει αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης και η ζωφόρος η οποία το διακοσμεί είχε αντιμετωπιστεί, σε μια πρώτη προσέγγιση, ως μια συνηθισμένη απεικόνιση μορφών από το ζωικό βασίλειο. Πράγματι, χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις, η ταύτιση των μορφών αυτών με αστερισμούς δεν είναι με την πρώτη ματιά εφικτή. Η δημοσίευση του άρθρου του John Barnes στο περιοδικό Hesperia και η συνακόλουθη δημοσιότητα την οποία έλαβε το θέμα αποτέλεσαν αναμφίβολα μια ευχάριστη έκπληξη, εφόσον ένα έκθεμα, το οποίο μέχρι τότε δεν είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον των μελετητών, αποκτούσε μέσα από την ερμηνευτική πρόταση του αμερικανού αρχαιολόγου μια ξεχωριστή σημασία, φωτίζοντας άγνωστες πτυχές της ιστορίας της αστρονομίας αλλά και της ιστορίας του ιερού στις Αλές.»

Θεωρείτε ότι είναι βάσιμη η ερμηνεία που δίνει ο Μπαρνς ότι ο διάκοσμος του σκύφου συμβολίζει συγκεκριμένους αστερισμούς οι οποίοι με τη σειρά τους συμβολίζουν τις τέσσερις εποχές;

«Ο Τζον Μπαρνς στο εκτεταμένο άρθρο του ανατρέχει διεξοδικά στις πηγές αναζητώντας στοιχεία για την ελληνική αστρονομία, και στην αγγειογραφία για τον εντοπισμό σκηνών οι οποίες τοποθετούνται στον ουρανό. Στη συνέχεια, επιχειρεί τον παραλληλισμό τους με την παράσταση του σκύφου και την ερμηνεία της ίδιας της σύνθεσης της ζωφόρου, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι, η ασυνήθιστη συνύπαρξη των συγκεκριμένων ζώων υποδεικνύει ότι η παράσταση δεν θα πρέπει να αναγνωσθεί ως σκηνή κυνηγιού ή ως απλή εικονιστική παράθεση επιλεγμένων ειδών της άγριας ζωής. Βάσει των κανόνων των αστερισμών μεταγενέστερων χρόνων θεωρεί τα ζώα ως τους αστερισμούς από τους οποίους περνά ο ήλιος στη διάρκεια του χρόνου και ερμηνεύει τη σκηνή ως αναπαράσταση του νυχτερινού ουρανού, η οποία αποδίδεται με την συντομευμένη μορφή των εποχιακών συνδυασμών ορισμένων αστερισμών. Η απόψη αυτή αποτελεί μια εντυπωσιακή αλλά επαρκώς τεκμηριωμένη προσέγγιση, η οποία, όπως κάθε επιστημονική θεωρία, τίθεται μετά τη δημοσίευσή της στην κρίση της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.»

Τα ηλιακά ρολόγια είναι το αρχαιότερο είδος ρολογιών. Η λειτουργία τους στηρίζεται στη μετατόπιση της σκιάς ενός αντικειμένου στη διάρκεια της ημέρας, καθώς η θέση του ήλιου στον ορίζοντα αλλάζει. Υπάρχουν πολλοί τύποι ηλιακών ρολογιών, όπως τα ισημερινά, τα οριζόντια, τα κατακόρυφα, τα πολικά, τα αναλημματικά, οι κοίλες σφαίρες κ.λπ. Στους πιο συνηθισμένους τύπους τους, ο ήλιος ρίχνει τη σκιά του επάνω σε έναν στύλο, τον γνώμονα, ο οποίος είναι τοποθετημένος σε μια επιφάνεια με χαραγμένες τις γραμμές των ωρών. Το ηλιακό ρολόι από τη Στυλίδα ανήκει στον τύπο του ισημερινού ρολογιού. Βρέθηκε σε σωστική ανασκαφή της ΙΔ’ ΕΠΚΑ το 2010-2011 και χρονολογείται στους πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους (πριν από το 270 π.Χ.). Αποτελεί ένα από τα παλαιότερα γνωστά ισημερινά ρολόγια στον ελλαδικό χώρο. (φωτ. ΙΔ’ ΕΠΚΑ).

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας το οποίο έχει την τύχη να περιλαμβάνει στις συλλογές του το σπάνιο, με τα σημερινά δεδομένα, αυτό εύρημα, προέβη σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την ιδιαίτερη προβολή του, με την διοργάνωση θεματικών ξεναγήσεων και περιοδικής έκθεσης σε συνδυασμό με άλλα στοιχεία που συμβάλλουν στην πληρέστερη κατανόηση της προτεινόμενης ερμηνείας, όπως η έκθεση αντικειμένων που σχετίζονται με την μέτρηση του χρόνου, (ηλιακό ρολόι από τη Στυλίδα), η διάλεξη του καθηγητή Φυσικής του Διαστήματος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Ξενοφώντα Μουσσά με θέμα «Ο Μηχανισμός των Αντικηθύρων, το πρώτο αστρονομικό ρολόϊ» και η έκθεση πινακίδων (posters) με κείμενα και εποπτικό υλικό σχετικά με την ιστορία της αστρονομίας, την οποία προσυπογράφει ό ίδιος. Με τον τρόπο αυτό οι επισκέπτες, ενήλικοι και ομάδες μαθητών, οι οποίοι αθρόα προσέρχονται το τελευταίο διάστημα στο Μουσείο, γίνονται κοινωνοί των πορισμάτων της πρόσφατης έρευνας στο πλαίσιο πραγματοποίησης οργανωμένων ξεναγήσεων και υλοποίησης εκπαιδευτικών προγραμμάτων από τους αρχαιολόγους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας & Ευρυτανίας. Ο διάλογος ο οποίος ακολουθεί και η προβολή, τόσο των συγκεκριμένων ευρημάτων, όσο και των μόνιμων συλλογών του Μουσείου, συμβάλλουν αποφασιστικά, πέρα από τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης, στην ανάδειξη της τοπικής ιστορίας και στην προαγωγή του πολιτιστικού και εκπαιδευτικού έργου της Εφορείας.

Πήλινο τηγανόσχημο σκεύος με εγχάρακτη διακόσμηση από την Χαλανδριανή της Σύρου, Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος, 2800-2300 π.Χ. (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας, στην προθήκη της Πρωτοελλαδικής κεραμικής εκτίθεται, μεταξύ άλλων, τμήμα πήλινου τηγανόσχημου αγγείου Πρωτοελλαδικής ΙΙ περιόδου (2.650-2.200/2150 π.Χ.) το οποίο προέρχεται από την ανασκαφή του προϊστορικού οικισμού τη θέση ‘’Ράχη’’ Προσκυνά Φθιώτιδας. Πρόκειται για αγγείο κυκλικού σχήματος, επίπεδο, με ρηχά τοιχώματα, και λαβή σε σχήμα Π, το οποίο φέρει διακόσμηση από σπείρες στην εξωτερική πλευρά του πυθμένα.

Οι σπείρες αποτελούν γνωστό θέμα της Πρωτοκυκλαδικής τέχνης, το οποίο, σύμφωνα με την μέχρι πρότινος επικρατούσα θεωρία, αποδίδει τα κύματα της θάλασσας και συμβολίζει την ατέρμονη κίνηση. Πρόσφατα όμως διατυπώθηκε η άποψη ότι στα τηγανόσχημα αγγεία απεικονίζονται οι αστρονομικές γνώσεις των κατοίκων του Αιγαίου και ότι αποτελούν ένα είδος πολύπλοκων ημερολογίων με πολλαπλές εφαρμογές.

Πηγή: Το Βήμα Online