Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν: Φιλόσοφος, μηχανικός, πολεμιστής και ...κηπουρός. Ludwig Wittgenstein: Philosopher, engineer, warrior and ...gardener

«O Βίτγκενσταϊν υπήρξε ο θεμελιωτής της αναλυτικής φιλοσοφίας. Ήταν εκείνος που διέκρινε μεταξύ αυτού που μπορεί να εκφρασθεί και του αρρήτου (mystical), λαμβάνοντας ως κριτήριο για τη διάκριση αυτήν την πραγματικότητα, αφού τα όρια της γλώσσας, όπως πίστευε, είναι τα όρια του κόσμου. Πέρα από τον κόσμο εκτείνεται η περιοχή του αρρήτου το οποίο, ωστόσο, δεν μπορεί να εκφρασθεί παρά μόνον να βιωθεί. Για το άρρητο, υποστήριξε, μπορούμε μόνον να σιωπούμε». Θεοδόσης Πελεγρίνης, καθηγητής Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ludwig Wittgenstein will be remembered as an enormously influential philosopher. Photograph: Hulton Getty

«Τα όρια της γλώσσας (μου) είναι και τα όρια του μυαλού μου. Οι γνώσεις μου περιορίζονται σε ό,τι μπορώ να αποτυπώσω λεκτικά». Με τις ρηξικέλευθες ιδέες του και την εκκεντρικότητα που τον χαρακτήριζε ο Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν μυθοποιήθηκε και θεωρείται πλέον μία από τις πιο σημαίνουσες προσωπικότητες του περασμένου αιώνα. Μοναχικός, ομοφυλόφιλος, επιδεικτικά σχεδόν αδιάφορος για τον ακαδημαϊκό χώρο, ασκητικός και ευάλωτος στην ανάγκη του για το ενδιαφέρον των φίλων, υπήρξε ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους διανοητές. Με τις ιδέες του για τη λογική και τη γλώσσα αμφισβήτησε τις παραδεδομένες θέσεις και απέρριψε παραδοσιακές εναλλακτικές. Χαρακτηριστικά έλεγε: «Θα μου φαινόταν γελοίο να αμφισβητούσε κανείς την ύπαρξη του Ναπολέοντα. Αν κάποιος όμως υποστήριζε ότι η Γη είναι μόλις 150 ετών, θα είχα μεγαλύτερη περιέργεια να τον ακούσω».

Οι περισσότεροι τον γνωρίζουν ως φιλόσοφο: η μία και μοναδική διατριβή του, το περίφημο “Tractatus”, θεωρείται ότι επηρέασε καταλυτικά τη φιλοσοφική σκέψη του 20ού αιώνα, ενώ ακόμη και ο δάσκαλός του, ο «μεγάλος» Μπέρτραντ Ράσελ, υποκλίθηκε –με λόγια και πράξεις μπροστά στο μεγαλείο του.

Ludwig Wittgenstein. Portrait on receipt of his teaching qualification.

Λίγοι γνωρίζουν ίσως ότι φοίτησε στην ίδια σχολή με τον Αδόλφο Χίτλερ, ότι ήταν οικογενειακός φίλος των αείμνηστων συνθετών Μπραμς και Μάλερ, ότι πολέμησε σε επικίνδυνα πόστα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ότι αιχμαλωτίστηκε και τελικά τιμήθηκε για ανδρεία.

Ελάχιστοι ξέρουν πιθανώς ότι στο απόγειο της δόξας του, εργάστηκε για λίγο ως …κηπουρός σε μοναστήρι και εθελοντής τραυματιοφορέας, ότι …έδειρε έναν από τους μαθητές του και ότι πολλά από τα ελικόπτερα που χρησιμοποιήθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο έκρυβαν στους κινητήρες τους μια δική του ιδέα.

Αυτοπορτρέτα. A series of seven photos that he took in a photo booth. Photograph: WITTGENSTEIN ARCHIVES

Ο λόγος για τον Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν (Ludwig Josef Johann Wittgenstein), Αυστριακό φιλόσοφο εβραϊκής καταγωγής, που η πρώτη του κλίση δεν ήταν κατά τα φαινόμενα η φιλοσοφία. Ο Βίτγκενσταϊν σπούδασε μηχανικός και συγκεκριμένα μηχανολόγος και ακολούθως αεροναυπηγός.

Γεννήθηκε στις 26/4/1889, ως το όγδοο και τελευταίο παιδί μίας από τις πλουσιότερες και ισχυρότερες οικογένειες της Βιέννης των Αψβούργων, προστάτιδας των γραμμάτων και των τεχνών και με μεγάλη επιρροή.

Karl Wittgenstein was one of the richest men in Europe.

Ο πατέρας του, Καρλ, κατείχε σημαίνουσα θέση μεταξύ των σημαντικότερων βιομηχάνων της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Ο Καρλ μπορεί να έδωσε «γλυκό ψωμί» σε δεκάδες απένταρους καλλιτέχνες, αλλά φαίνεται ότι, με τις υψηλές προσδοκίες του για την πρόοδο των παιδιών του, οδήγησε άθελά του τρεις από τους τέσσερις άρρενες αδελφούς του Λούντβιχ στην αυτοκτονία.

Ένας συμμαθητής του Χίτλερ με κακές σχολικές επιδόσεις

Μέχρι 14 ετών, έκανε μαθήματα κατ΄ οίκον και αργότερα φοίτησε στην τεχνική σχολή «Realschule», όπου μαθήτευε την ίδια περίοδο και ο Χίτλερ (δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις αν οι δύο τους γνωρίζονταν) και από όπου οι μαθητικοί έλεγχοί του φωτογράφιζαν έναν μαθητή με μέτριες/κακές επιδόσεις.

Γύρω στο 1906 ξεκίνησε σπουδές μηχανολόγου, στην Technische Hochschule, από όπου πήρε πτυχίο το 1908 για να ξεκινήσει αμέσως μετά σπουδές αεροναυπηγού στο Μάντσεστερ.

Το πρώτο πράγματα που τράβηξε την προσοχή του ήταν οι χαρταετοί. Έτσι, οι πρώτες του έρευνες αφορούσαν την κατασκευή χαρταετών για έναν μετεωρολογικό σταθμό.

Published in 1903, this book was the first comprehensive treatise on the logical foundations of mathematics written in English.

Ταυτόχρονα όμως διάβαζε και με αυτόν τον τρόπο ήρθε σε επαφή και με το έργο του Ράσελ, «The Principles of Mathematics».

Wittgenstein's Aero Engine. From the patent paper of 1910.

Εκείνη την περίοδο πάνω-κάτω ολοκλήρωσε τα σχέδια για την κατασκευή ενός κινητήρα αεροπλάνου, η οποία χρησιμοποιήθηκε για το σχεδιασμό ελικοπτέρων στον Β΄Παγκόσμιο.

Φωτογραφικό πορτρέτο του Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν από το 1929, την περίοδο που έλαβε υποτροφία από το Trinity College.

Ο Βίτγκενσταϊν εξελίχθηκε γρήγορα σε δημιουργικό …κεφαλόπονο για το Ράσελ, τον οποίο επισκέφτηκε στο Trinity College. Όχι απλά τον παρακολουθούσε ανελλιπώς στις διαλέξεις του, βομβαρδίζοντάς τον με ερωτήσεις, αλλά τον απασχολούσε και εκτός διδασκαλίας, προκαλώντας εκτεταμένες συζητήσεις φιλοσοφικού περιεχομένου. 

Bertrand Russell, in 1907.

Το 1912 ο Βίτγκενσταϊν έγινε επίσημα δεκτός στο Trinity College, με επόπτη καθηγητή τον Ράσελ.

The original manuscript of Wittgenstein's Notes on Logic (1914) on display at the Wren Library, Trinity College, Cambridge.

Ήδη από το τέλος του πρώτου έτους σπουδών στο Κέμπριτζ, ο Βίτγκενσταϊν θεωρείτο διάδοχος του Ράσελ. Την ίδια περίοδο και στον απόηχο του θανάτου του πατέρα του, ο Βίτγκενσταϊν αποφάσισε να απομονωθεί στη Νορβηγία και συγκεκριμένα στο χωριό Skjolden. Εκεί εργάστηκε πάνω στο κείμενο «Logik», που θεωρείται πρόδρομο του μεταγενέστερου «Tractatus».

Wittgenstein’s Military I.D. Card.

Ο Βίτγκενσταϊν είχε στο μεταξύ υποβάλει αίτημα στις αυστριακές αρχές για τη μετάθεσή του στο μέτωπο ως απλού στρατιώτη. Η θετική απάντηση ήρθε την άνοιξη του 1916 και τοποθετήθηκε σε μάχιμη μονάδα στο ρωσικό μέτωπο, όπου ζήτησε επίσης ένα από τα πιο επικίνδυνα πόστα, αυτό του παρατηρητή.

Η Tractatus Logico-Philosophicus (Λογικο-Φιλοσοφική Πραγματεία) αποτελεί το μοναδικό φιλοσοφικό έργο που δημοσίευσε ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν ενόσω ήταν εν ζωή. Σήμερα θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα φιλοσοφικά κείμενα του 20ού αιώνα, εγκαινιάζοντας μία νέα κατεύθυνση στη φιλοσοφία που αφορούσε στην ανάλυση της γλώσσας. Title page of first English-language edition, 1922.

Γύρω στο 1918 τιμήθηκε για την ανδρεία του με την Ταινία του Μεταλλίου Στρατιωτικών Πράξεων μετά Ξιφών ενώ του παραχωρήθηκε και μεγάλη άδεια. Περίπου το καλοκαίρι του 1918 φαίνεται πως το Tractatus, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, έλαβε την οριστική του μορφή.

Αιχμάλωτος στο Κόμο

P.O.W.s in Italy.

Ο Βίτγκενσταϊν βρέθηκε εκείνα τα χρόνια στην Ιταλία, όπου αιχμαλωτίστηκε από τον ιταλικό στρατό και μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο αιχμαλώτων του Κόμο. Από εκεί κατάφερε να στείλει το χειρόγραφο του βιβλίου του στο Ράσελ, χάρη και στις προσπάθειες του τελευταίου. Στις 21/8/1919 αφέθηκε ελεύθερος και επέστρεψε στη γενέτειρά του, όπου δούλεψε ως δάσκαλος αρχικά στο αγροτικό χωριό Trattenbach και μετά το 1924 στη γειτονική κοινότητα Otterthal.

Wittgenstein with his pupils in Puchberg am Schneeberg.

Αυτό το διάστημα συνέβαλε σε μια μεγάλη σχολική μεταρρύθμιση στη χώρα του και δημιούργησε ένα ορθογραφικό λεξικό για δημοτικά σχολεία. Εγκατέλειψε οριστικά τη διδασκαλία το 1926, όταν χτύπησε έναν μαθητή του, προκαλώντας τη λιποθυμία του.

Η ανάκριση που ακολούθησε απέδειξε πως δεν είχε διαπράξει κάποιο υπηρεσιακό αδίκημα, ωστόσο ο ίδιος είχε ήδη υποβάλει την παραίτησή του και είχε αποφασίσει να μην εργαστεί ξανά ως δάσκαλος.

Κηπουρός σε μοναστήρι και αρχιτέκτονας

Η οικία Βίτγκενσταϊν, έργο του Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Paul Engelmann.

Το καλοκαίρι του 1926 ο Βίτγκενσταϊν επέστρεψε στη Βιέννη, έχοντας πρώτα εργαστεί για λίγο ως …κηπουρός σε μοναστήρι. Μετά η αδελφή του ζήτησε από το Λούντβιχ να αναλάβει την κατασκευή του νέου σπιτιού της, σε συνεργασία με τον Πωλ Έγκελμαν.

 The House in Kundmanngasse.

Το έργο τους ολοκληρώθηκε, ο Βίτγκενσταϊν επανήλθε σταδιακά στη φιλοσοφία και το 1929 αποφάσισε να επιστρέψει στο Κέιμπριτζ.

«Ο Θεός αφίχθη με το τρένο των 5.15»

Ludwig Wittgenstein with Francis Skinner in Cambridge.

Ενδεικτικό της φήμης και της επιρροής που είχε αποκτήσει ήταν ένα γράμματα του Λόρδου Κέινς, ο οποίος ανακοίνωσε την επιστροφή του Βίτγκενσταϊν με τη φράση “Ο Θεός αφίχθη. Τον συνάντησα στο τρένο των 5.15”.

Παρόλα αυτά, επέστρεψε στο Κέμπριτζ χωρίς κάποιο τίτλο, υπέβαλε το Tractatus ως διδακτορική διατριβή και μόνο μετά αναγορεύτηκε διδάκτωρ.

Ludwig Wittgenstein in the Fellows’ Garden, Trinity College. Photo by Norman Malcom.

Τα επόμενα χρόνια, ο Βίτγκενσταϊν ανέπτυξε νέες φιλοσοφικές ιδέες, στη διάρκεια διαλέξεων στο Κέμπριτζ. Ομάδα φοιτητών κατέγραφε όσα έλεγε, τα οποία αργότερα δέθηκαν στο λεγόμενο «Μπλε βιβλίο».

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Βίτγκενσταϊν συνέχισε να διδάσκει στο Κέιμπριτζ, ωστόσο αναζητούσε εργασία έξω από την ακαδημαϊκή ζωή.

Wittgenstein photographed under his own instruction in Swansea, Wales, 1947. Photograph: WITTGENSTEIN ARCHIVES

Τελικά κατάφερε να εργαστεί εθελοντικά στο λονδρέζικο νοσοκομείο «Guy’s» ως τραυματιοφορέας και αργότερα στο θεραπευτήριο “Βασίλισσα Βικτώρια” στο Νιούκαστλ, ως βοηθός εργαστηρίου.

«Πείτε τους πως έζησα μια υπέροχη ζωή»

Last photograph of Wittgenstein (left), with G.H. von Wright (right). Photograph: WITTGENSTEIN ARCHIVES

Πέθανε δύο ημέρες πριν από τα 62α γενέθλιά του, από καρκίνο. Πριν χάσει τις αισθήσεις του, η τελευταία του φράση - απευθυνόμενος στο γιατρό του - ήταν “Πείτε τους πως έζησα μια υπέροχη ζωή”.

Ο τάφος του Βίτγκενσταϊν στο Καίμπριτζ. Η ανεμόσκαλα αποτελεί αναφορά στην πρόταση 6.54 του Tractatus. Wittgenstein's grave at the Ascension Parish Burial Ground in Cambridge.

Σήμερα, ο τάφος του Βίτγκενσταϊν στο Κέιμπριτζ κοσμείται από το ομοίωμα μιας ανεμόσκαλας, η οποία αποτελεί στην ουσία αναφορά σε μια πρόταση του ‘’Τractatus”: «Οι προτάσεις μου αποτελούν διευκρινίσεις, όταν αυτός που με καταλαβαίνει, τελικά τις αναγνωρίσει ως στερημένες από νόημα, αφού πρώτα με τη βοήθεια τους – πατώντας πάνω τους - τις υπερπηδήσει και προχωρήσει πέρα από αυτές. Πρέπει, θα λέγαμε, να πετάξει μακριά την ανεμόσκαλα, αφού ανέβει πρώτα σε αυτή» (Tractatus Logico-Philosophicus 6.54).

Πηγή: ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΙΤΓΚΕΝΣΤΑΙΝ

Ελένη Μερκενίδου, Έρως ενδοκρινής

Gustave Doré, Paolo and Francesca da Rimini, 1863

Είσαι

της φύσης η αποσιώπηση

στα σπλάχνα μου,

η υπόσχεση της άμπωτης

στη θάλασσα εντός μου,

στ' απόγευμα του ασκητή

παράκρουση ενός φαύνου,

στην τραγωδία του πόθου μου

έλεος των αδένων

με βουλιμία εκκρίνοντας

σπονδή ωαρίων, σπέρματος

βίωμα επτά αστέρων,

σε ανδραγαθία ερωτική

αγλάισμα των κόλπων,

πολεμιστές ωοθηκών

σ' αιχμαλωσία του πάθους.

Των ορμονών σου η έκρηξη

φωτίζει τα όνειρά μου.

Gustav Klimt, Danaë, 1907. Galerie Würthle, Vienna, Austria

Από τη συλλογή «Νύχτες μέσα στη νύχτα» (2009)

Ελένη Μερκενίδου

Υπολογιστής ανακηρύσσεται άσος στο πόκερ. Computer program 'perfect at poker'

Οι καλύτεροι παίκτες πόκερ είναι πλέον μηχανές. Και αυτό ισχύει και για άλλα παιχνίδια. Scientists have created a computer program they say is the perfect poker player and never makes a mistake.

Το ένα μετά το άλλο πέφτουν τα ″κάστρα″ της ανθρώπινης νοημοσύνης και στο μέλλον καλά θα έκαναν τα καζίνα να απαγορεύσουν την πρόσβαση όχι μόνο στους ανήλικους, αλλά και στα ρομπότ – παίκτες. Ο καλύτερος παίκτης πόκερ, που δεν κάνει ποτέ λάθη, είναι ένα νέο πρόγραμμα λογισμικού που δημιούργησαν καναδοί επιστήμονες και βασίζεται σε ένα εξελιγμένο αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης.

Το πρόγραμμα έτρεχε επί δύο μήνες σε μια συστοιχία ισχυρών υπολογιστών. Όταν οι υπολογισμοί τέλειωσαν, το Cepheus ήταν πια ο καλύτερος παίκτης του κόσμου σε μια παραλλαγή του πόκερ. Μπορείτε μάλιστα να το δοκιμάσετε, αν είστε προετοιμασμένος για την ήττα.

Η παραλλαγή

University of Alberta researcher Michael Bowling and his team have solved heads-up, limit, Texas hold'em poker. (John Ulan/University of Alberta)

Έχοντας παίξει δισεκατομμύρια παρτίδες με αντίπαλο τον εαυτό του, το Cepheus («Κηφεύς» πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας και όνομα αστερισμού) έχει τελειοποιηθεί στο Heads-Up, Limit Hold'em, μια παραλλαγή του δημοφιλούς παιχνιδιού πόκερ Texas Hold'em. Οι δημιουργοί του προγράμματος στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα παρουσιάζουν το επίτευγμά τους στο κορυφαίο περιοδικό Science.

The probabilities for the dealer’s first action of the game. Each cell represents one of the possible 169 hands (i.e., two private cards), with the upper right diagonal consisting of cards with the same suit and the lower left diagonal consisting of cards of different suits. The color of the cell represents the action taken: red for fold, blue for call, and green for raise, with mixtures of colors representing a stochastic decision. (Bowling et al/Science/AAAS)

H αλήθεια βέβαια είναι ότι το λογισμικό δεν έχει «λύσει» τη συγκεκριμένη παραλλαγή του πόκερ με τη μαθηματική έννοια της λέξης. Επισήμως, η νίκη δεν είναι εξασφαλισμένη με απόλυτη βεβαιότητα σε κάθε παρτίδα. Πρακτικά, όμως, η πιθανότητα ήττας είναι μηδαμινή.

«Ακόμα κι αν έπαιζες 60 εκατομμύρια παρτίδες για 70 χρόνια, 12 ώρες την ημέρα, και δεν έκανες ποτέ λάθος, δεν θα ήσουν σε θέσει να πεις με στατιστική βεβαιότητα ότι είσαι καλύτερος από το πρόγραμμα» λέει στη Washington Post ο Μάικλ Μπόουλινγκ, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Παραδέχεται πάντως ότι το παιχνίδι δεν έχει επισήμως λυθεί: «Δεν είμαστε τέλειοι, βρισκόμαστε όμως τόσο κοντά ώστε, ακόμα κι αν έπαιζε κανείς μαζί του μια ζωή, δεν θα μπορούσες να επιβεβαιώσεις ότι δεν είναι τέλειο» λέει.

Τέλειες μαθηματικές λύσεις έχουν βρεθεί για παιχνίδια όπως η ντάμα και το Connect Four, τα οποία είναι γνωστά ως «παιχνίδια τέλειας πληροφορίας». Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι παίκτες γνωρίζουν όλα όσα συμβαίνουν στο παιχνίδι.

The software could mean better approaches to auctions are on the cards (Image: Eric Robison/Alamy)

Αυτό δεν ισχύει για το πόκερ, ένα παιχνίδι που έχει στην καρδιά του την απόκρυψη στοιχείων και τη μπλόφα. Μαθηματικές λύσεις δεν έχουν βρεθεί για κανένα τέτοιο παιχνίδι «ατελούς πληροφορίας».

Ο Μπόουλινγκ και οι συνεργάτες του πλησίασαν ένα βήμα πιο κοντά στη λύση στη συγκεκριμένη παραλλαγή του πόκερ, την οποία επέλεξαν επειδή είναι μάλλον απλή. Το παιχνίδι παίζεται μόνο από δύο παίκτες και το ποσό που ποντάρουν παραμένει σταθερό. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν μόνο 13,8 δισεκατομμύρια διαφορετικές πιθανές κινήσεις, επισημαίνει ο Economist.

Για να εξετάσει όλες αυτές τις πιθανές παρτίδες, το Cepheus χρειάστηκε να τρέξει για δύο μήνες σε 200 υπολογιστές με 24 επεξεργαστές ο καθένας.

Computer says “fold”. The poker-ace algorithm is also now available online for people to test, query and even play against.

Μπορείτε να διαβάσετε για τη στρατηγική που ακολουθεί, αλλά και να αναμετρηθείτε με το πρόγραμμα στο poker.srv.ualberta.ca. Οι χρόνοι αντίδρασής του έχουν πάντως αυξηθεί εσκεμμένα. Μέχρι σήμερα το λογισμικό δεν έχει αναμετρηθεί με πρωταθλητές του πόκερ, νίκησε όμως όλους όσους έπαιξαν μαζί του.

Η νίκη του Cepheus έναντι των ανθρώπων, έστω και ανεπίσημη, έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά προηγούμενων επιτυχιών. Η ντάμα έγινε το 1994 το πρώτο παιχνίδι στο οποίο ο άνθρωπος χάνει από τις μηχανές. Η επόμενη μεγάλη επιτυχία ήρθε το 1997, όταν το σύστημα Deep Blue της IBM νίκησε τον τότε παγκόσμιο πρωταθλητή στο σκάκι Γκάρι Κασπάροφ. Η αλήθεια είναι όμως ότι το σκάκι, ένα παιχνίδι τέλειας πληροφορίας, επισήμως δεν έχει λυθεί μαθηματικά.

Το πόκερ θα ήταν ακόμα δυσκολότερο να επιλυθεί, δεδομένου ότι είναι παιχνίδι ατελούς πληροφορίας.  Για παράδειγμα, η κατάργηση του περιορισμού των σταθερών ποσών στο ποντάρισμα στο Heads-Up, Limit Hold'em θα αύξανε τις παραλλαγές του παιχνιδιού στα 6,38 x 10¹⁶¹, ένας ασύλληπτα μεγάλος αριθμός που υπερβαίνει τον αριθμό των ατόμων στο Σύμπαν.

Η επίλυση τέτοιων παιχνιδιών παραμένει υπερβαίνει μακράν τις δυνατότητες της σημερινής τεχνολογίας. Παρόλα αυτά, η τεχνολογία του Cepheus θα μπορούσε να έχει σημαντικές εφαρμογές σε προβλήματα που μπορούν να θεωρηθούν παιχνίδια από μαθηματική άποψη.

Για παράδειγμα, ο Μπόουλινγκ συνεργάζεται με διαβητολόγους για την ανάπτυξη αλγορίθμων που θα δίνουν τη βέλτιστη θεραπεία, θεωρώντας τον διαβήτη «αντίπαλο» σε ένα τέτοιο παιχνίδι. Άλλες πιθανές εφαρμογές είναι η ασφάλεια και τα στρατιωτικά παίγνια.

Για τους μαθηματικούς, πολλά προβλήματα της καθημερινής ζωής είναι περίπου σαν παιχνίδια πόκερ.

Οι περισσότεροι υδρογονάνθρακες «πρέπει να μείνουν θαμμένοι». Leave fossil fuels buried to prevent climate change, study urges

Αν η ανθρωπότητα θέλει να κρατήσει κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου την αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι τα τέλη του αιώνα. Trillions of dollars of known and extractable coal, oil and gas cannot be exploited if the global temperature rise is to be kept under the 2C safety limit, says a new report. Photograph: Les Stone/Les Stone/Corbis

Αν η ανθρωπότητα θέλει να κρατήσει κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου την αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι τα τέλη του αιώνα, το μεγαλύτερο μέρος των γνωστών αποθεμάτων υδρογονανθράκων πρέπει να παραμείνουν στο υπέδαφος, προειδοποιεί μελέτη στην επιθεώρηση «Nature».

Τα αποθέματα

A third of oil reserves, half of gas reserves and over 80% of current coal reserves globally should remain in the ground and not be used before 2050 if global warming is to stay below the 2°C target agreed by policy makers, according to new research. The study funded by the UK Energy Research Center and published in Nature.

Σύμφωνα με τους ερευνητές του University College London, το ένα τρίτο των αποθεμάτων πετρελαίου, το μισό των αποθεμάτων φυσικού αερίου, όπως και το 80% των αποθεμάτων λιθάνθρακα, πρέπει να αφεθούν στη θέση τους τουλάχιστον μέχρι του 2050. Το όριο των 2 βαθμών στην άνοδο της θερμοκρασίας είναι ο στόχος που αναμένεται να θέσει η διεθνής συμφωνία κατά της κλιματικής αλλαγής που πρόκειται να υπογραφεί στη σύνοδο για το Κλίμα που θα πραγματοποιήσει ο ΟΗΕ τον Δεκέμβριο στο Παρίσι.

Το συμπέρασμα της νέας μελέτης βρίσκεται σε συμφωνία με την τελευταία, τρίτομη έκθεση του ΟΗΕ για το κλίμα. Η σύνοψη της έκθεσης που δόθηκε στις κυβερνήσεις το Νοέμβριο καλούσε για σταδιακή κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων μέχρι το 2100.

H νέα μελέτη αρχικά προσδιορίζει την ποσότητα και τη θέση των αποθεμάτων υδρογονανθράκων σε όλο τον κόσμο. Χρησιμοποιώντας στάνταρτ μεθόδους μοντελοποίησης, δίνει στη συνέχεια μια εικόνα για το ποια αποθέματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν έως το 2050, σε συνδυασμό με πηγές χαμηλού άνθρακα, για να επιτευχθεί ο στόχος των δύο βαθμών.

Η ανάλυση δείχνει ότι:

Το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων λιθάνθρακα πρέπει να μείνει αχρησιμοποίητο. The Syncrude Canada Ltd mine in Alberta, Canada. The report says Canada oil sands production must fall to ‘negligible’ levels after 2020 if the 2C scenario is to be fulfilled. Photograph: Ben Nelms/Getty Images

• Η συντριπτική πλειονότητα των αποθεμάτων λιθάνθρακα στην Κίνα, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία πρέπει να μείνει αχρησιμοποίητη έως τα μέσα του αιώνα.
• Το ίδιο πρέπει να συμβεί με 260 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου που περιμένουν στο υπέδαφος της Μέσης Ανατολής, ποσότητα συγκρίσιμη με το σύνολο των αποθεμάτων πετρελαίου στη Σαουδική Αραβία.
• Η Μέση Ανατολή θα πρέπει να αφήσει στο υπέδαφος και το 60% των αποθεμάτων φυσικού αερίου.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ακόμα ότι η αξιοποίηση ορυκτών πόρων στην Αρκτική, όπως και η αξιοποίηση μη συμβατικών αποθεμάτων όπως το σχιστολιθικό αέριο και πετρέλαιο, είναι ασύμβατη με την προσπάθεια καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής.

«Διαθέτουμε πλέον σαφή νούμερα για τις ποσότητες και τις τοποθεσίες των ορυκτών καυσίμων που πρέπει να μείνουν αχρησιμοποίητα αν θέλουμε να μείνουμε εντός του ορίου των δύο βαθμών» σχολιάζει ο Δρ Κρίστοφ ΜακΓκλέιντ, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Καλεί τους πολιτικούς να αντισταθούν στην επιθυμία να εξαντλήσουν κάθε απόθεμα ορυκτών καυσίμων, και ζητά από την πετρελαϊκή βιομηχανία να ξανασκεφτεί το ύψος των επενδύσεων για έρευνες και αξιοποίηση κοιτασμάτων, οι οποίες ξεπέρασαν πέρυσι τα 670 δισεκατομμύρια δολάρια.

Γιγάντια κοσμική τρύπα είναι στην πραγματικότητα μαιευτήριο άστρων. 'Dark Nebula' Hides Hundreds of Baby Stars

Τα άστρα φαίνεται πως λείπουν από αυτή την αχανή, σκοτεινή τρύπα στον αστερισμό του Όφη. The Wide Field Imager (WFI) on the MPG/ESO 2.2-metre telescope at the La Silla Observatory in Chile snapped this image of the dark nebula LDN 483. The object is a region of space clogged with gas and dust. These materials are dense enough to effectively eclipse the light of background stars. LDN 483 is located about 700 light-years away in the constellation of Serpens (The Serpent). Credit: ESO

Τα άστρα φαίνεται πως λείπουν από αυτή την αχανή, σκοτεινή τρύπα στον αστερισμό του Όφη. Στην πραγματικότητα όμως δεν είναι κενός χώρος, αλλά ένα αδιαφανές νεφέλωμα που κυοφορεί άστρα στο κρυμμένο εσωτερικό του.

Η εικόνα που ελήφθη με το MPG/ESO, ένα τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου που λειτουργεί στην έρημο της Χιλής, δείχνει το σκοτεινό νεφέλωμα LDN 483, ένα νέφος αερίου και σκόνης που βρίσκεται σε απόσταση 700 ετών φωτός.

Υπέρπυκνο

A wide view of the LDN 483, a dark nebula of gas and dust 700 light-years from Earth in the constellation Serpens.  Credit: ESO and Digitized Sky Survey 2

Το νέφος είναι τόσο πυκνό που μπλοκάρει εντελώς το ορατό φως των άστρων που βρίσκονται πίσω του -γι' αυτό εξάλλου ονομάζεται σκοτεινό νεφέλωμα. Η απουσία ενήλικων άστρων στο εσωτερικό του θα έδινε την εντύπωση ότι κανένα άστρο δεν μπορεί να γεννηθεί σε αυτή την ερημιά.

Κι όμως, προηγούμενες μελέτες είχαν καταγράψει το αμυδρό υπέρυθρο φως από έμβρυα άστρων -μάζες αερίου που έχουν αρχίσει να συμπυκνώνονται και να θερμαίνονται υπό την επίδραση του ίδιου τους του βάρους. Αυτά τα «πρωτοάστρα» δεν έχουν ανάψει ακόμα και παραμένουν κατεψυγμένα στους -250 βαθμούς. Σε μερικές χιλιάδες χρόνια, όμως, το αέριο θα έχει θερμανθεί και συμπιεστεί αρκετά ώστε να ξεκινήσουν οι θερμοπυρηνικές αντιδράσεις. Δείτε ένα βίντεο που μας ταξιδεύει στην μυστηριώδη κοσμική τρύπα:

Θα είναι η στιγμή της γέννησης νέων άστρων, τα οποία θα σπρώξουν μακριά το γύρω αέριο με την ακτινοβολία και τα σωματίδια που θα εκπέμπουν. Τελικά, η μεγάλη σκοτεινή τρύπα του LDN 483 θα διαλυθεί για να αποκαλύψει τα λαμπρά παιδιά της.

Ήτα της Τρόπιδας, ένα... βίαιο ζευγάρι άστρων 7.300 έτη φωτός μακριά από τη Γη. NASA observatories take an unprecedented look into superstar Eta Carinae

Μια αστρική έκρηξη το 1840 δημιούργησε το υπέροχο Νεφέλωμα του Ανθρωπάριου. Eta Carinae's great eruption in the 1840s created the billowing Homunculus Nebula, imaged here by Hubble. Now about a light-year long, the expanding cloud contains enough material to make at least 10 copies of our sun. Astronomers cannot yet explain what caused this eruption. Credit: NASA, ESA, and the Hubble SM4 ERO Team

Περισσότεροι από δέκα χιλιάδες χρήστες του Διαδικτύου έσπευσαν να κατεβάσουν τα αρχεία για την τρισδιάστατη εκτύπωση ενός βίαιου κοσμικού φαινομένου: την εκρηκτική αλληλεπίδραση ανάμεσα σε δύο γιγάντια, αλλόκοτα άστρα.

To... βίαιο ζευγάρι

Explore Eta Carinae from the inside out with the help of supercomputer simulations and data from NASA satellites and ground-based observatories. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center

Το τρισδιάστατο μοντέλο αφορά το Ήτα της Τρόπιδας, ένα ζευγάρι άστρων που κινούνται σε τροχιά το ένα γύρω από το άλλο σε απόσταση 7.300 ετών φωτός από τη Γη.

Κάθε 5,5 χρόνια, τα δύο άστρα πλησιάζουν σε μικρή απόσταση, περίπου όσο η απόσταση του Ήλιου από τον Άρη. Και κάθε φορά που συμβαίνει αυτό, το αστρικό ζεύγος ξεσπά με βίαιες λάμψεις.

«Πρόκειται για ένα εκκεντρικό αστρικό τέρας» είπε στο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Αστρονομίας στο Σιάτλ της Ουάσινγκτον ο Μάικλ Κόρκοραν του Κέντρου Διαστημικής Πτήσης Goddard της NASA στο Μέριλαντ.

Τα δύο άστρα, από τα οποία το ένα έχει μάζα 90 φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου και το δεύτερο 30 φορές μεγαλύτερη, εκπέμπουν ένα διαρκές ρεύμα σωματιδίων που ονομάζεται αστρικός άνεμος (το ίδιο εξάλλου κάνει και το δικό μας άστρο με τον λεγόμενο ηλιακό άνεμο).

Οι συγκρούσεις

In this supercomputer simulation, the stars of Eta Carinae are shown as black dots. Lighter colors indicate greater densities in the stellar winds produced by each star. At closest approach, the fast wind of the smaller star carves a tunnel in the thicker wind of the larger star. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center/T. Madura

Όταν οι δύο ασύμμετροι γίγαντες πλησιάσουν ο ένας τον άλλο καθώς κινούνται στις εκκεντρικές τροχιές τους, ο άνεμος του μεγαλύτερου άστρου, κινούμενος με ταχύτητα 420 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, συγκρούεται με τον άνεμο του δεύτερου άστρου,ο οποίος πνέει από την αντίθετη κατεύθυνση με 3 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο.

Στην περιοχή όπου συγκρούονται, τα δύο ρεύματα σωματιδίων θερμαίνονται σε θερμοκρασίες δεκάδων εκατομμυρίων βαθμών Κελσίου. Εκπέμπουν τότε ακτίνες Χ, τις οποίες κατέγραψε το διαστημικό τηλεσκόπιο Swift της NASA κατά την τελευταία προσέγγιση του αταίριαστου ζεύγους.

Αυτό επέτρεψε στους ερευνητές να βελτιώσουν τις υπολογιστικές προσομοιώσεις του Ήτα της Τρόπιδας και να δημιουργήσουν τρισδιάστατα μοντέλα της ταραγμένης περιοχής όπου οι αντίθετοι αστρικοί άνεμοι συγκρούονται. Τα αρχεία για την εκτύπωσή τους είναι διαθέσιμα για κατέβασμα.

Τα δάχτυλα αερίου

Seen in blue light emitted by doubly ionized iron atoms (4,659 angstroms), these images of Eta Carinae were captured by Hubble's STIS instrument between 2010 and 2014. Gas shells created during the binary's 2003 close approach race outward at about 1 million mph (1.6 million km/h). Credit: NASA's Goddard Space Flight Center/T. Gull et al.

Τα μοντέλα αποκάλυψαν προεξοχές σαν δάχτυλα αερίου, τις οποίες οι ερευνητές δεν περίμεναν να δουν. «Δεν γνωρίζαμε ότι υπήρχαν» είπε ο Τόμας Μαντούρα, επίσης ερευνητής στο Κέντρο Goddard της NASA.

«Πιστεύουμε ότι είναι δομές που προκύπτουν από φυσικές αστάθειες του ανέμου από το πρώτο άστρο καθώς συγκρούεται με ένα τείχος αερίου από το δεύτερο άστρο», ανέφερε.

Το Ήτα της Τρόπιδας παραμένει σήμερα συναρπαστικός στόχος για τους αστρονόμους. Έδωσε όμως ένα πολύ μεγαλύτερο σόου το 1840, όταν εξερράγη μυστηριωδώς και δημιούργησε το εντυπωσιακό Nεφέλωμα του Ανθρωπάριου (Homunculus).

Σήμερα, το αστρικό ζευγάρι θεωρείται καλός υποψήφιος για μια έκρηξη σουπερνόβα τις επόμενες εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, επισημαίνουν οι ερευνητές.

Παρόλο που η απόστασή του από τη Γη είναι 7.300 έτη φωτός, ο υπερκαινοφανής αστέρας θα φαινόταν ακόμα και στη διάρκεια της ημέρας, με λαμπρότητα συγκρίσιμη με το φως της Σελήνης.

Φάλαινα 200 ετών αποκαλύπτει μυστικά μακροζωίας. Bowhead Whale Genome May Hold Secret to Longevity

Τα γονίδιά της ίσως μπορούν να αυξήσουν τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. Bowhead whales can live to be 200 years old and can also resist cancer. The sequenced genome of the cetacean gives clues to its longevity and resistance to age-related disease. Photo: Corey Accardo/NOAA

Πριν από δύο δεκαετίες, οι βιολόγοι πίστευαν ότι η φάλαινα της Γροιλανδίας ζει γύρω στα 70 χρόνια, όπως άλλα είδη φαλαινών. Αυτό όμως άλλαξε με την ανακάλυψη καμακιών του 19ου αιώνα σφηνωμένα μέσα σε κήτη που σκοτώθηκαν πρόσφατα. Όπως φαίνεται, η μεγαλόσωμη αυτή φάλαινα είναι το μακροβιότερο θηλαστικό του κόσμου, με ηλικία που φτάνει τα 200 χρόνια και τα γονίδιά της ίσως μπορούν να προσφέρουν μακροζωία και στον άνθρωπο.

Η μελέτη

Κανένα θηλαστικό δεν ζει όσο η φάλαινα της Γροιλανδίας, ένα από τα πιο ογκώδη κήτη. The Bowhead whale gets its name from its high arched lower jaw that looks like an archer’s bow. (Loke Film and Adam Schmedes/Cell Reports 2015)

Γενετιστές που μελέτησαν τη φάλαινα της Γροιλανδίας, γνωστή και ως φάλαινα μυστακοκήτος (Balaena mysticetus) θέλουν τώρα να εισάγουν γονίδιά της σε πειραματόζωα, προκειμένου να ελέγξουν αν τα γονίδια αυτά προσφέρουν μακροζωία και προστασία από τον καρκίνο και την καρδιοπάθεια.

«Το ιδανικό πείραμα θα ήταν να πάρουμε ένα γονίδιο από τη φάλαινα και να το βάλουμε σε ένα ποντίκι» δήλωσε στους Sunday Times ο Χοάο Πέντρο ντε Μαγκάλες του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, επικεφαλής της τελευταίας μελέτης. Σε συνεργασία με ερευνητές από άλλες χώρες, ο Μαγκάλες συνέκρινε το γονιδίωμα της φάλαινας της Γροιλανδίας με το γονιδίωμα της ρυγχοφάλαινας, ενός είδους που ζει γύρω στα 30-50 χρόνια.

Η ανάλυση αποκάλυψε ότι ο μαθουσάλας φέρει μοναδικές μεταλλάξεις σε δύο γονίδια που σχετίζονται με τη διάρκεια ζωής. Είναι το γονίδιο ERCC1, το οποίο συμμετέχει στην επιδιόρθωση του DNA και προστατεύει από τον καρκίνο, και το γονίδιο PCNA, το οποίο επίσης συνδέεται με τους μηχανισμούς επιδιόρθωσης του DNA.  Ο Μαγκάλες ζητά τώρα την έγκριση χρηματοδότησης για την εισαγωγή των δύο γονιδίων σε πειραματόζωα, προκειμένου να μελετηθεί η δράση τους.

Μαθουσάλας

Bowhead whales are found in the Arctic and are among the planet’s largest and longest-living creatures. Creative Commons

Η φάλαινα της Γροιλανδίας είναι από τα μεγαλύτερα είδη φαλαινών με μήκος που φτάνει τα 20 μέτρα και βάρος μέχρι 100 τόνους. Σε αντίθεση με άλλες φάλαινες, οι οποίες μεταναστεύουν σε θερμότερα νερά για να γεννήσουν, η φάλαινα μυστακοκήτος περνά όλη της ζωή στα παγωμένα νερά της Αρκτικής.

Κυνηγήθηκε άγρια από τους φαλαινοθήρες μέχρι την απαγόρευση της φαλαινοθηρίας το 1996, και σήμερα ο πληθυσμός της είναι περίπου 26.000 άτομα, το μισό από ό,τι εκτιμάται ότι ήταν πριν αρχίσει το κυνήγι. Κανείς δεν φανταζόταν ότι το κήτος είναι τόσο μακρόβιο μέχρι τη δεκαετία του 1990, όταν άρχισαν να ανακαλύπτονται φάλαινες της Γροιλανδίας που έφεραν μέσα στο σώμα τους καμάκια του 19ου αιώνα, φτιαγμένα από ελεφαντόδοντο, σχιστόλιθο ή ιαδεΐτη. Τα παλαιότερα έχουν ηλικία σχεδόν δύο αιώνων. Το τελευταίο περιστατικό καταγράφηκε το 2007, όταν Εσκιμώοι σκότωσαν μια φάλαινα της Γροιλανδίας που είχε σφηνωμένο στο λαιμό της ένα καμάκι της  δεκαετίας του 1880.