Αστρικό ζεύγος έκανε... βόλτα στη γειτονιά μας. Closest known flyby of star to our solar system: Dim star passed through Oort Cloud 70,000 years ago

Καλλιτεχνική απεικόνιση του δυαδικού συστήματος που τρύπωσε στο ηλιακό μας σύστημα. Στο βάθος της εικόνας το άστρο που λάμπει είναι ο Ήλιος. Artist's conception of Scholz's star and its brown dwarf companion (foreground) during its flyby of the solar system 70,000 years ago. The Sun (left, background) would have appeared as a brilliant star. The pair is now about 20 light years away. Credit: Michael Osadciw/University of Rochester.

Οι αστρονόμοι εντόπισαν ένα ζευγάρι άστρων τα οποία πιστεύουν ότι πλησίασαν το ηλιακό μας σύστημα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο άστρο. Τα δύο άστρα «τρύπωσαν» στο ηλιακό μας σύστημα και διέσχισαν το γεμάτο κομήτες Νέφος του Όορτ πριν από περίπου 70.000 χρόνια.

Το πέρασμα

Astronomers from the US, Europe, Chile and South Africa have determined that 70,000 years ago a recently discovered dim star is likely to have passed through the solar system's distant cloud of comets, the Oort Cloud. No other star is known to have ever approached our solar system this close -- five times closer than the current closest star, Proxima Centauri. They analyzed the velocity and trajectory of a low-mass star system nicknamed "Scholz's star." This false-color composite image shows the Scholz’s binary star (center). Image credit: V. D. Ivanov et al., 10.1051/0004-6361/201424883.

Την ανακάλυψη έκαναν επιστήμονες από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και άλλες χώρες, με επικεφαλής τον Έρικ Μάματζεκ του αμερικανικού Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ. Όπως αναφέρουν στο άρθρο τους στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal Letters», κανένα άλλο άστρο δεν έχει ποτέ πλησιάσει τόσο πολύ το ηλιακό μας σύστημα.

Το δυαδικό σύστημα αποτελείται από έναν ερυθρό νάνο και έναν καφέ νάνο. Ο ερυθρός νάνος ονομάζεται «άστρο του Σολτς» από το όνομα του Γερμανού αστρονόμου Ραλφ-Ντίτερ Σολτς του Ινστιτούτου Αστροφυσικής «Λάϊμπνιτς» του Πότσνταμ που το ανακάλυψε πριν από δύο χρόνια. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το δυαδικό σύστημα πέρασε σε απόσταση 0,8 ετών φωτός (σχεδόν 8 τρισεκατομμυρίων χιλιομέτρων) από το ηλιακό μας σύστημα πριν από περίπου 70 χιλιάδες έτη. 

Proxima Centauri is a red dwarf star located in the constellation of Centaurus about 4.24 light-years away. Image credit: Hubble / ESA / NASA.

Το εν λόγω άστρο πλησίασε πέντε φορές πιο κοντά από ό,τι το κοντινότερο σήμερα άστρο στον Ήλιο μας, ο Εγγύς του Κενταύρου, που απέχει 4,2 έτη φωτός.

Οι επισκέψεις

Our Solar System is due for a near-collision with HIP 85605, a star 16 light-years away, in roughly 240,000 years. Credit: Dana Berry, SkyWorks Digital, Inc.

Το άστρο του Σολτς απομακρύνεται πλέον με μεγάλη ταχύτητα από το ηλιακό μας σύστημα - αυτή τη στιγμή απέχει γύρω στα 20 έτη φωτός. Μέχρι σήμερα, το άστρο που θεωρείτο ότι είχε κάνει το κοντινότερο πέρασμα, ήταν το ΗΙΡ 85605, το οποίο εκτιμάται ότι άγγιξε το ηλιακό μας σύστημα πριν από 240.000 έως 470.000 χρόνια. Σήμερα απέχει 200 έτη φωτός από τη Γη.

Τέτοια πλησιάσματα είναι δυνητικά επικίνδυνα, επειδή τα άστρα ασκούν ισχυρές βαρυτικές επιδράσεις σε άλλα σώματα γύρω τους, όπως στους κομήτες, με συνέπεια να τους ωθούν προς την κατεύθυνση του πλανήτη μας. Η νέα αποστολή «Γαία» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) θα μετρήσει τις αποστάσεις και ταχύτητες ενός δισεκατομμυρίου άστρων, ώστε οι επιστήμονες να έχουν καλύτερη εικόνα για το αν και πότε κάποια άστρα πέρασαν κάποτε κοντά από τη Γη ή αν μπορεί να περάσουν στο μέλλον.

Μυστηριώδες σύννεφο στον Άρη φτάνει στο όριο του Διαστήματος. Mysterious giant Mars plume has astronomers looking for answers

Ο δυσεξήγητος σχηματισμός έχει έκταση 500.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ύψος 250 χιλιόμετρα. The top image shows the location of the mysterious plume on Mars, identified within the yellow circle (top image, south is up), along with different views of the changing plume morphology taken by W. Jaeschke and D Parker on 21 March 21 2012. Image via W Jaeschke and D Parker

Αμμοθύελλα που ανέβηκε μέχρι το όριο του Διαστήματος; Παγοκρύσταλλοι νερού ή διοξειδίου του άνθρακα; Ή μήπως ένα σπάνιο αρειανό σέλας; Κανείς δεν γνωρίζει τι είναι το γιγάντιο σύννεφο που εντοπίστηκε από ερασιτέχνες αστρονόμους να ορθώνεται πάνω από το νότιο ημισφαίριο του Άρη.

Πονοκέφαλος για τους επιστήμονες

Αμμοθύελλα; Παγοκρύσταλλοι νερού ή διοξειδίου του άνθρακα; Ή μήπως ένα σπάνιο αρειανό σέλας; Observations of a mysterious plume-like feature (marked with yellow arrow) at the limb of the Red Planet on 20 March 2012. Image via W. Jaeschke

Το αναπάντεχο φαινόμενο καταγράφηκε δύο φορές τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2012, όταν οι δορυφόροι που κινούνται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη δεν βρίσκονταν σε κατάλληλη θέση να το παρατηρήσουν. Και στις δύο περιπτώσεις το σύννεφο εμφανίστηκε πάνω από την ίδια περιοχή του Άρη και έφτασε σε ύψος 250 χιλιομέτρων, αποκάλυψαν εικόνες από ερασιτεχνικά τηλεσκόπια. Μέσα σε λίγες ώρες, είχε καταλάβει έκταση 1.000 x 500 χιλιόμετρα, και παρέμεινε ορατό για μέρες.

Mysterious giant Mars plume has astronomers looking for answers. Illustration of Mars' atmosphere. Image via Wikimedia Commons

Οι μυστηριώδεις σχηματισμοί «ήταν εντελώς απρόσμενοι» σχολιάζει ο Αγουστίν Σάντσεθ-Λαβέγα του Πανεπιστημίου της Χώρας των Βάσκων, πρώτος συγγραφέας της σχετικής μελέτης στην επιθεώρηση «Nature». Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι το σύννεφο αποτελείται από παγοκρυστάλλους νερού ή διοξειδίου του άνθρακα. Μια άλλη είναι ότι πρόκειται για αμμοθύελλα -ένα συχνό φαινόμενο στον Κόκκινο Πλανήτη- που με κάποιο τρόπο ανέβηκε σε ασυνήθιστα μεγάλο ύψος.

Credit: ehu.eus

Όμως και οι δύο αυτές εξηγήσεις «απαιτούν μεγάλες αποκλίσεις από τα στάνταρτ μοντέλα ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας» λέει ο Σάντσεθ-Λαβέγα. Μια τρίτη υπόθεση είναι πως το σύννεφο δεν αποτελείται από σωματίδια αλλά είναι στην πραγματικότητα ένα σπάνιο αρειανό σέλας, το οποίο προκύπτει από την αλληλεπίδραση ηλιακών σωματιδίων με μια τοπική ανωμαλία στο μαγνητικό πεδίο του αρειανού φλοιού. Το μυστήριο θα μπορούσε να λυθεί μόνο με περαιτέρω παρατηρήσεις από δορυφόρους στον Άρη και το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble.

Η ζωή στην ξηρά είναι ένα δισ. έτη αρχαιότερη! Ancient rocks show life could have flourished on Earth 3.2 billion years ago

Στην εικονιζόμενη περιοχή της βορειοδυτικής Αυστραλίας ζούσαν πριν από 3,2 δισ. έτη οι πρώτες μορφές ζωής που βγήκαν από το νερό στη στεριά. The oldest samples are sedimentary rocks that formed 3.2 billion years ago in northwestern Australia. They contain chemical evidence for nitrogen fixation by microbes. Credit: R. BUICK / UNIV. OF WASHINGTON

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι οι πρώτες μορφές ζωής στη Γη δημιουργήθηκαν στο νερό πριν από περίπου 3,6 δισ. έτη και χρειάστηκαν περίπου ενάμισι δισ. έτη μέχρι κάποια μορφή ζωής να βγει από το νερό και να αρχίσει να ζει στη στεριά. Νέα ευρήματα ανατρέπουν τα δεδομένα αφού δείχνουν ότι κάποιες μορφές ζωής ζούσαν στη στεριά πριν από 3,2 δισ. έτη.

Η ανακάλυψη

Chemical evidence hints that early microbes may have ‘crawled’ out of the ocean and lived on land by pulling nitrogen out of the air 3.2 billion years ago. The results were published Feb. 16 in Nature.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον μελέτησαν δείγματα πανάρχαιων πετρωμάτων από την Αυστραλία και τη Νότια Αφρική. Εντόπισαν σε αυτά τα πετρώματα ίχνη της παρουσίας μικροβιακών μορφών ζωής ηλικίας 3,2 δισ. ετών.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, πρόκειται για μορφές ζωής που επιβίωναν απορροφώντας άζωτο από την ατμόσφαιρα του πλανήτη μας. Μέχρι σήμερα οι ειδικοί θεωρούσαν ότι οι πρώτες μορφές ζωής που ανέπτυξαν την ικανότητα να ζουν με το άζωτο της ατμόσφαιρας έκαναν την εμφάνιση του πριν 1,5-2,2 δισ. έτη. Αν και το οξυγόνο θεωρείται ο πιο σημαντικός σύμμαχος της ζωής, εντούτοις το άζωτο είναι το χημικό στοιχείο που είναι απαραίτητο για την ύπαρξη γονιδίων στους οργανισμούς. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».  

Δηλητήριο αράχνης «ίσως γίνει το επόμενο Viagra». Could spider venom be the next Viagra?

Attribué au Peintre de Pédius. Coupe attique à figures rouges. Terre cuite. Hauteur 85 cm. Paris, musée du Louvre. Θα μπορούσε να προσφέρει νέα φάρμακα κατά της στυτικής δυσλειτουργίας, ελπίζουν ερευνητές σε όλο τον κόσμο. Scientists studying arachnid bites say they may give hours-long erections.

«Χαίρεσαι που με βλέπεις ή σε δάγκωσε βραζιλιάνικη αράχνη;» Το δηλητήριο της αράχνης Phoneutria nigriventer θα μπορούσε να δώσει νέα φάρμακα κατά της στυτικής δυσλειτουργίας, ελπίζουν ερευνητές σε όλο τον κόσμο.

Το συστατικό

Το τσίμπημα της αράχνης Phoneutria nigriventer μπορεί να προκαλέσει πολύωρη, επώδυνη στύση. Tremors, excessive salivation and difficulty breathing are all signs you may have been bitten by a Brazilian Wandering Spider (pictured). In a number of cases, the venom of these arachnids can cause another unexpected symptom; intensely painful erections that last for hours at a time.

Το γένος «Φονεύτρια» (Phoneutria) περιλαμβάνει ορισμένες από τις μεγαλύτερες και πιο δηλητηριώδεις αράχνες του κόσμου, οι οποίες τσιμπούν δεκάδες ανθρώπους κάθε χρόνο στην Κεντρική και Νότια Αμερική. Το συγκεκριμένο είδος, P.nigriventer, είναι μεγάλο, με άνοιγμα ποδιών που φτάνει τα 13 εκατοστά. Το δηλητήριό της σπάνια είναι θανατηφόρο, προκαλεί όμως πόνο, εφίδρωση και ταχυπαλμίες.

Ωστόσο ένα από τα συστατικά του δηλητηρίου, με την ονομασία PnTx2-6, προκαλεί χαλάρωση των λείων μυϊκών ινών στο πέος, διευκολύνοντας έτσι τη ροή του αίματος και τη στύση. Σε σπάνιες περιπτώσεις, το δάγκωμα της αράχνης προκαλεί πριαπισμό, μια επώδυνη, πολύωρη στύση που μπορεί να οδηγήσει σε θρόμβωση του αίματος μέσα στο πέος και τελικά σε ανικανότητα.

Στη σωστή δοσολογία, όμως, το μόριο PnTx2-6 θα μπορούσε να έχει εφαρμογές στην κλινική πράξη. Όπως αναφέρει το Wired.com, η αρχή έγινε το 2008, όταν πειράματα σε ποντίκια έδειξαν ότι η ουσία πράγματι προκαλεί στύση που διαρκεί μέχρι δύο ώρες, και μάλιστα με λιγότερες παρενέργειες από ό,τι τα σημερινά φάρμακα για τη στυτική δυσλειτουργία.

Επιβεβαίωση

This cross section of a penis shows the corpus cavernosa, the spongy “meat” of a penis that fills up with blood during an erection. This is the part researchers were cutting out and hooking up to electrodes. Licensed under Public Domain via Wikimedia Commons.

Επόμενη μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε σε ιστό πέους από νεκρά ποντίκια, επιβεβαίωσε τις ανορθωτικές ιδιότητες της τοξίνης. Δεδομένου όμως ότι η συλλογή δηλητηρίου από αράχνες είναι δύσκολη και ακριβή υπόθεση, το επόμενο βήμα ήταν η παραγωγή του PnTx2-6 στο εργαστήριο. Αυτό έγινε το 2014, όταν ερευνητές κατάφεραν να παράγουν την τοξίνη με τη βοήθεια ενός γενετικά τροποποιημένου ιού που μολύνει καλλιέργειες κυττάρων κάμπιας.

Although drugs such as Viagra, Cialis and Levitra have revolutionised treatment in the last ten years, around 30 per cent of men who take them see no improvement.  A drug made from spider venom could prove to be an effective alternative.

Τα αποτελέσματα είναι ελπιδοφόρα, μέχρι σήμερα όμως δεν έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες ασφάλειας και αποτελεσματικότητας στον άνθρωπο. Τα σημερινά φάρμακα όπως το Viagra και το Cialis είναι αποτελεσματικά περίπου στο 70% των ανδρών με στυτική λειτουργία. Για το υπόλοιπο 30%, οι καλές στύσεις φαίνεται πως θα αργήσουν αρκετά χρόνια ακόμα.

«Γονίδιο απιστίας» γένους θηλυκού. Women are more likely to cheat on their partner if they carry the 'infidelity gene'

Jean-Honoré Fragonard, Les Heureux Amants, 1770. Huile sur Toile, 49,5x60,5 cm. Suisse, Collection Particulière. Ορισμένες παραλλαγές του γονιδίου AVPR1A δημιουργούν τάσεις απιστίας στις γυναίκες, όχι όμως και στους άνδρες. Women who contain a specific variation of a gene are more likely to cheat on their partner, scientists found.

Αν θέλετε να σας συγχωρέσει για την απιστία, πείτε του ότι έφταιγε το γονίδιο AVPR1A. Ερευνητές στην Αυστραλία υποστηρίζουν ότι ορισμένες παραλλαγές του εν λόγω γονιδίου δημιουργούν τάσεις απιστίας στις γυναίκες, όχι όμως και στους άνδρες.

Το AVPR1A περιέχει την πληροφορία για την παραγωγή ενός υποδοχέα που υπάρχει στην επιφάνεια των κυττάρων και ενεργοποιείται από την ορμόνη βαζοπρεσίνη, γνωστή και ως αντιδιουρητική ορμόνη.

Η βαζοπρεσίνη των... σχέσεων

Variations of the AVPR1A gene affect females' propensity to cheat but do not have the same affect on men. 

Βασική λειτουργία της βαζοπρεσίνης, η οποία υπάρχει στα περισσότερα θηλαστικά, είναι να ρυθμίζει την κατακράτηση νερού στον οργανισμό μέσω της διούρησης. Τα τελευταία χρόνια, όμως, συγκεντρώνονται όλο και περισσότερες ενδείξεις για το ρόλο της ορμόνης στη συμπεριφορά και τη σύναψη σχέσεων.

Οι εικασίες για το ρόλο της βαζοπρεσίνης στον ανθρώπινο εγκέφαλο ξεκίνησαν όταν διαπιστώθηκε ότι η ορμόνη επηρεάζει το ζευγάρωμα σε ορισμένα θηλαστικά. Στον μίκρωτο της σαβάνας, ένα ζώο σαν τυφλοπόντικα που ζει στην Αμερική, γενετικές ποικιλομορφίες που σχετίζονται με τον υποδοχέα της βαζοπρεσίνης κάνουν το ζώο αυστηρά πολυγαμικό ή μονογαμικό.

Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Evolution and Human Behavior, εξετάζει ποικιλομορφίες του γονιδίου AVPR1A σε 7.378 ζευγάρια διδύμων στη Φινλανδία -η σύγκριση μονοζυγωτικών και ετεροζυγωτικών διδύμων είναι μια στάνταρτ μέθοδος για τη διαλεύκανση του ρόλου γονιδίων.

Το 6,4% των γυναικών της μελέτης και το 9,8% των ανδρών παραδέχτηκαν ότι είχαν απιστήσει το προηγούμενο έτος, αναφέρουν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κουίνσλαντ.

Το γυναικείο αλληλόμορφο της απιστίας

Octave Lassaert, Ne sois pas cruelle, 1801-1900. Lithogrraphie.

Οι γενετικές εξετάσεις που ακολούθησαν αποκάλυψαν ότι ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό των άπιστων γυναικών έφεραν μια συγκεκριμένη ποικιλία, ή αλληλόμορφο, του γονιδίου AVPR1A.

Για άγνωστο λόγο, το εν λόγω αλληλόμορφο δεν βρέθηκε να επηρεάζει την πιθανότητα απιστίας στους άνδρες.

«Εντοπίσαμε ισχυρές γενετικές επιδράσεις στη σεξουαλική απιστία», αναφέρει η ερευνητική ομάδα.

Τα ευρήματα όμως θα πρέπει να επιβεβαιωθούν με περαιτέρω μελέτες, δεδομένου ότι δεν βρίσκονται σε απόλυτη συμφωνία με προηγούμενες έρευνες: το 2008, ερευνητές του Ινστιτούτου Καρολίνσκα ανέφεραν ότι ποικιλομορφίες στο γονίδιο AVPR1A  επηρεάζουν την τάση απιστίας και στους άνδρες.

Οι 12 Αρμαγεδδώνες! The 12 most likely causes of the Apocalypse, according to scientists

Ειδικοί έφτιαξαν λίστα με τις μεγαλύτερες απειλές για την ανθρωπότητα. End of the world: Large asteroid collisions – with objects 5 km or more in size – happen about once every 20 million years and would have an energy a 100,000 times greater than the largest bomb ever detonated.

Ομάδα ειδικών του Ινστιτούτου Μέλλοντος της Ανθρωπότητας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του Ιδρύματος Global Challenges έφτιαξαν μια λίστα με τις μεγαλύτερες απειλές για την ανθρωπότητα στην οποία καταγράφονται 12 εξ αυτών.

Οι απειλές

Deadly: An apocalyptic disease would be incurable (like Ebola), nearly always fatal (like rabies), extremely infectious (like the common cold) and have long incubation periods (like HIV), the report suggests.

Μια παγκόσμια πανδημία ενός σούπερ ιού που θα συνδυάζει χαρακτηριστικά διαφόρων ιών, θα είναι εξαιρετικά μεταδοτικός (όπως η γρίπη) και δεν θα αντιμετωπίζεται ιατρικά (όπως ο έμπολα) βρίσκεται στην κορυφή της λίστας. Ένα προϊόν συνθετικής βιολογίας που είτε θα χτυπήσει απευθείας τον άνθρωπο είτε θα καταστρέψει το φυσικό περιβάλλον είναι μια ακόμη απειλή που καταγράφουν οι ειδικοί.

Apocalypse:The danger of a supervolcano - one capable of producing an eruption 1,000 times larger than normal - is the amount of aerosols and dust sent into the atmosphere as they could create a 'volcanic winter'.

Έκρηξης ενός υπερηφαιστείου που θα προκαλέσει πυρηνικό χειμώνα στον πλανήτη και πτώση ενός αστεροειδή με παρόμοια αποτελέσματα είναι δύο ακόμη απειλές. Μια παγκόσμια οικολογική κατάρρευση είναι ικανή να εξοντώσει τον άνθρωπο όπως υποστηρίζουν οι δημιουργοί της λίστας. Το ίδιο μπορούν να κάνουν και οι κλιματικές αλλαγές όπως αναφέρουν.

Artificial intelligence: Perhaps the most-discussed apocalyptic threat, this refers to the development of machines and software with human-level intelligence.

Εμπνεόμενοι πιθανώς από τα βιβλία και τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας οι δημιουργοί της λίστας σημειώνουν την απειλή της τεχνητής νοημοσύνης. Ηλεκτρονικών συστημάτων υψηλού IQ που θα αποφασίσουν ότι δεν μας χρειάζονται πλέον και θα αποφασίσουν να μας εξαφανίσουν. Προϊόντα νανοτεχνολογίας με ανεξέλεγκτες δυνατότητες που μπορούν να καταστρέψουν το φυσικό περιβάλλον ή κατευθείαν τον άνθρωπο είναι μια ακόμη απειλή. Παγκόσμια οικονομική και κοινωνική κατάρρευση μπορεί να επιφέρει τελικά την εξαφάνιση μας.

Devastation: The threat of nuclear war may have reduced, but the potential for deliberate or accidental nuclear conflict has not been reduced, with some estimates putting the risk in the next century at around 10 per cent.

Oι δημιουργοί της λίστας σημειώνουν φυσικά τον «κλασικό» κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου. Θεωρείται πιθανός κίνδυνος να υπάρξει μια αλυσίδα εξαιρετικά κακών αποφάσεων διαφόρων κυβερνήσεων του πλανήτη που θα πυροδοτήσουν γεγονότα τα οποία θα θέσουν σε άμεση απειλή την ανθρωπότητα. Τέλος οι δημιουργοί της λίστας αναφέρουν ότι μπορεί να υπάρξει και κάποιος άλλος λόγος τον οποίο οι ίδιοι δεν μπορούν να σκεφτούν που μπορεί να απειλήσει τον άνθρωπο. 

Μια συνάντηση της Φυσικής με την Ζωγραφική. A meeting of Physics with Painting

Ουίλλιαμ Τέρνερ, Αυτοπροσωπογραφία (περ. 1799). Το πείραμα της ερευνήτριας Mary Somerville στο ατελιέ του ζωγράφου William Turner.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία παίζεται αυτές τις μέρες στις κινηματογραφικές αίθουσες με τίτλο Mr. Turner, σε σκηνοθεσία Mike Leigh, και πρωταγωνιστές τους Timothy Spall, Dorothy Atkinson, Paul Jesson, Marion Bailey, Lesley Manville και Martin Savage.

Η ταινία αναφέρεται στη ζωή του Βρετανού εκκεντρικού ζωγράφου William Turner από το 1825 και μετά, όταν πλέον είχε καταξιωθεί ως ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της εποχής του, μέχρι το θάνατό του το 1851.

Έχουν «μαγνητική δύναμη» οι ιώδεις ακτίνες του ηλιακού φάσματος; 

Thomas Phillips, Mary Fairfax, Mrs William Somerville, 1780 - 1872.

Μεταξύ άλλων, στην ταινία περιγράφεται μια συνάντηση του ζωγράφου με την ερευνήτρια Mary Somerville. 

Στιγμιότυπο από την ταινία: ο ζωγράφος Turner και ο πατέρας του με την ερευνήτρια Somerville να πραγματοποιεί το πείραμα μαγνήτισης μιας βελόνας από τις ιώδεις ακτίνες του ηλιακού φάσματος. Mary Somerville (Lesley Manville) prepares to demonstrate her experiment on violet light to J.W.M. Turner (Timothy Spall) and his household (Paul Jesson & Dorothy Atkinson) in Mike Leigh’s 2014 film Mr Turner.

Η Mary Somerville (1780 –1872), μια συγγραφέας-επιστήμων από την Σκωτία, επισκέπτεται τον ζωγράφο William Turner και πραγματοποιεί στο ατελιέ του, το πείραμα για το οποίο έγινε γνωστή: Αναλύει με ένα πρίσμα ηλιακό φως και ρίχνει το ιώδες φως σε μια μεταλλική βελόνα. Το αποτέλεσμα είναι η βελόνα να αποκτήσει μαγνητικές ιδιότητες. Επισημαίνει μάλιστα πως αν χρησιμοποιηθεί το κόκκινο ή κάποιο άλλο χρώμα του φάσματος, τότε η βελόνα δεν μαγνητίζεται.

Πρόκειται για το πείραμα που ανακοινώθηκε το 1826 στην Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου με τίτλο «On the Magnetic Properties of the Violet Rays of the Solar Spectrum» [Μ. Somerville, Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Vol. 116, No. 1/3 (1826), pp. 132-139]. Η εργασία της παρουσιάστηκε από τον σύζυγό της, δεδομένου ότι οι γυναίκες δεν είχαν το δικαίωμα να συμμετέχουν στις συνεδριάσεις της Εταιρείας. Η Somerville ουσιαστικά επανέλαβε το πείραμα που πρώτος εκτέλεσε ο Carlo Luigi Morichini στη Ρώμη το 1813, χρησιμοποιώντας μια βελόνα ραπτικής μήκους μιας ίντσας.

Glass prism formerly belonging to the Herschel family and now in the collection of the National Maritime Museum. Prisms like this can split sunlight into its constituent spectrum of colours, and Mary Somerville would have made use of similar equipment for her experiments on violet light.

Τελικά η πολυμαθής συγγραφέας Somerville απέσυρε τον ισχυρισμό της ότι ιώδεις ακτίνες μαγνητίζουν μια ατσάλινη βελόνα, όταν οι επαναλήψεις του πειράματός της απέτυχαν να δώσουν το ίδιο αποτέλεσμα, όπως άλλωστε θα έκανε κάθε επιστήμονας μπροστά σε νέα και ακριβέστερα πειραματικά αποτελέσματα.

Η σκηνή στην ταινία μας δείχνει την ισχυρή σύνδεση της επιστήμης με την τέχνη τον 19ο αιώνα και την επιρροή του ζωγράφου Turner από τις επιστημονικές εξελίξεις.

Ουίλλιαμ Τέρνερ, «Ο Οδυσσέας χλευάζει τον Πολύφημο» (1829).

Λέγεται ότι στον πίνακά του, «Ο Οδυσσέας χλευάζει τον Πολύφημο» (1829), ο Turner επηρεασμένος από την θεωρία της «μαγνητικής δύναμης» των ιωδών ακτίνων, εμφανίζει το ιώδες χρώμα να «έλκεται» προς τα βόρεια, όπως ακριβώς και η βελόνα της μαγνητικής πυξίδας.

William Turner, Light and Colour (Goethe's Theory), 1843. Oil on canvas, 78.5 cm × 78.5 cm, Tate Britain, London.

Πάντως είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι τελευταίες λέξεις του William Turner, λίγο πριν πεθάνει στις 9 Δεκεμβρίου 1851, σύμφωνα με το σενάριο της ταινίας, ήταν «ο ήλιος είναι Θεός».

Πηγές:

www.jstor.org

blogs.rmg.co.uk